پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 43 |
| تعداد شماره‌ها | 1,651 |
| تعداد مقالات | 13,405 |
| تعداد مشاهده مقاله | 30,225,896 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 12,080,199 |
تأثیر آموزش گروهی مثبت‌نگری بر بهزیستی روانی و رضایت زناشویی زنان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| پژوهش نامه روانشناسی مثبت | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مقاله 4، دوره 8، شماره 2 - شماره پیاپی 30، شهریور 1401، صفحه 33-50 اصل مقاله (666.43 K) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/ppls.2022.130146.2170 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسندگان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| سید علیرضا سید ابراهیمی1؛ علی یزدخواستی* 2 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1کارشناسی ارشد، گروه روانشناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بادرود، ایران. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2دانشیار گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه کاشان، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| این پژهش با هدف تعیین اثربخشی آموزش گروهی مثبت‌نگری بر رضایت زناشویی و بهزیستی روانی در زنان متأهل بسیجی شهرستان آران و بیدگل انجام شد. روش پژوهش، نیمه‌آزمایشی از نوع طرح پیش‌آزمون - پس‌آزمون و پیگیری سه‌ماهه با گروه گواه بود. تعداد 28 زن متأهل به روش نمونه‌گیری دردسترس، انتخاب و به‌صورت گمارش تصادفی در دو گروه 14نفری آزمایش و 14 نفری کنترل قرار گرفتند. ابزار اندازه‌گیری، پرسشنامه‌های رضایت زناشویی و بهزیستی روانشناختی بود. آموزش گروهی مثبت‌نگری برای گروه آزمایش در 8 جلسه یک‌ساعته به اجرا گذاشته شد و در پایان مداخلات آموزشی و بعد از سه‌ماه در مرحله پیگیری، هر دو گروه مجدداً با پرسشنامه‌های پژوهش ارزیابی شدند. داده‌ها ازطریق تحلیل کواریانس تک‌متغیره تحلیل شدند. نتایج نشان دادند آموزش مثبت‌نگری بر نمرات رضایت زناشویی زنان متأهل تأثیر مثبت داشته و این تأثیر در مرحله پیگیری نیز پایدار مانده است؛ اما آموزش مثبت‌نگری بر نمرات بهزیستی روانی زنان متأهل تأثیر نداشته است؛ بنابراین، پیشنهاد می‌شود درمانگران در مراکز مشاوره ازدواج، از این برنامه آموزشی برای بهبود رضایت زناشویی مراجعان بهره ببرند. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژه‌ها | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| آموزش گروهی مثبت‌نگری؛ رضایت زناشویی؛ بهزیستی روانشناختی؛ زنان متأهل بسیجی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
امروزه جوامع مختلف همواره با مشکلات و آسیب‌های بسیاری دست به گریبان‌اند. آسیب‌های اجتماعی، بخش درخور توجهی از امور و سرمایه‌ها را به خود اختصاص می‌دهند و توجه به آنها به پیشگیری و همچنین، درمان آسیب‌ها منجر می‌شود (Abbasi et al., 2021). مشکلات ارتباطی رایج‌ترین دلیل ارجاع زوجین به مراکز مشاوره است و مهم‌ترین عامل رابطۀ زناشویی چگونگی تجربۀ احساس‌ها است (Didani et al., 2020). رضایت زناشویی یک تجربه فردی در ازدواج است که افراد آن را با توجه به میزان مسرت و خوشی در زندگی زناشویی ارزیابی می‌کنند (Yarigarroosh et al., 2019). یکی از رایج‌ترین نظریه‌های رضایت زناشویی این است که افراد همواره به دنبال فردی هستند که شباهت بیشتری ازنظر شخصیت، علایق و تمایلات رفتاری با آنها داشته باشد. در این انتخاب، رضایت زناشویی به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد (Salayani et al., 2020). تحقیقات نشان داده است رضایت زناشویی با بهزیستی روانی افراد ارتباط مستقیمی دارد؛ چنانچه در پژوهشی ایرینا و همکاران (2007) نشان دادند افراد دارای بهزیستی روانشناختی بالا از زندگی خانوادگی خود رضایت بیشتری دارند و دوستان زیادی دارند و روابط خوبی برقرار می‌کنند (Irina et al., 2007). در سال‌های اخیر، مطالعه دربارۀ افزایش سطح بهزیستی روانشناختی افزایش چشمگیری یافته است (Mousavi et al., 2021). بهزیستی روانی شامل افکار و احساسات مثبتی است که افراد زندگی خود را به‌طور مطلوب ارزیابی می‌کنند (Kubzansky et al., 2018). منظور از بهزیستی در روانشناسی مثبت‌گرا افزایش میزان شکوفایی در زندگی خود و دیگران است. بهزیستی روانشناختی اشاره به حسی از سلامتی دارد که آگاهی کامل از تمامیت و یکپارچگی در تمام جنبه‌های فرد را شامل می‌شود. بهزیستی روانشناختی، هم مؤلفه‌های عاطفی و هم مؤلفه‌های شناختی دارد. افراد با احساس بهزیستی زیاد، به‌طور عمده‌ای هیجانات مثبت را تجربه می‌کنند و از حوادث و وقایع پیرامون خود ارزیابی مثبتی دارند؛ در حالی که افراد با احساس بهزیستی کم، حوادث و موقعیت‌های زندگی‌شان را نامطلوب ارزیابی می‌کنند و بیشتر هیجانات منفی را تجربه می‌کنند. بهزیستی روانشناختی بر کنترل بیماری‌ها و واکنش‌پذیری افراد در مقابل مشکلات کمک می‌کند؛ بنابراین، افرادی که در آنان بهزیستی روانشناختی ارتقا پیدا کند، جو سالمی را برای رشد و پرورش خود تأمین می‌کنند تا در آن جو، به رشد و استقلال برسند (Ryff, 2016). در سال‌های اخیر، پژوهش‌های زیادی به بررسی اثربخشی روان‌درمانی مثبت‌گرا در کاهش علائم افسردگی و افزایش شادکامی و بهزیستی روانشناختی پرداخته‌اند. مداخلات روانشناسی مثبت، یک رویکرد جدید بالقوه برای افزایش ساختارهای روانشناسی مثبت در روانشاسی است که به نظر می‌رسد ساختارهای روانشناسی مثبت (مثل خوش‌بینی، تأثیر احساسات مثبت) با نتایج مختلف سلامتی همراه است (Amonoo et al., 2019). روانشناسی مثبت‌نگر در سطح ذهنی به تجارب ذهنی ارزشمندی ازقبیل بهزیستی، خرسندی و رضایت (درگذشته)، امید و خوش‌بینی (دربارۀ آینده) و سیالی و شادکامی (در زمان حال)؛ در سطح فردی متمرکز بر صفات مثبت فردی چون ظرفیت کار و عشق، شجاعت، پشتکار، بخشش و آینده‌نگری؛ در سطح گروهی به مسئولیت‌پذیری، نوع‌دوستی و بردباری اشاره دارد (Magyarmoe, 2008). درواقع مداخله‌های مثبت‌نگر ازطریق افزایش هیجان مثبت، افکار مثبت، رفتارهای مثبت و ارضای نیازهای اساسی افراد مثل خودمختاری، عشق و تعلق خاطر و ارتباط باعث کاهش افسردگی، افزایش شادکامی و احساس بهزیستی روانی در افراد می‌شود (Lyubomirsky & Layous, 2013). پژوهش عبودی و عابدی (2019) نشان دادند مداخلۀ روانشناسی مثبت‌نگر باعث بالارفتن بهزیستی روانی و کاهش افسردگی در معلمین زن طلاق‌گرفته می‌شود. پژوهش عصارزادگان و رئیسی (2019) نشان داد آموزش روانشناسی مثبت‌نگر بر بهزیستی روانی و پذیرش خود، روابط مثبت با دیگران، داشتن هدف در زندگی، تسلط محیط در بیماران مبتلا به دیابت نوع دو تأثیر معنادار داشته است. مسی و همکاران (2019) در یک بررسی سیستماتیک عنوان کردند مداخلات روانشناسی مثبت‌نگر و استفاده از مهارت‌ها و تمرینات خاص باعث ارتقای بهزیستی در افراد مبتلا به دیابت می‌شود (Massey et al., 2019). آمونو و همکاران (2019) به تأثیر مداخله مثبت‌نگر و نتایج آن در سلامتی پرداختند و بیان کردند استفاده از تکنیک‌هایی تمرینات لذت‌بخشی مانند تشکرکردن، نوشتن نامه قدردانی که از ساختارهای روانشناسی مثبت است، به بهبود در روابط مثبت با دیگران منجر می‌شود. درواقع مهارت‌های مثبت‌اندیشی به افـراد کمـک می‌کند در کنترل و تغییر افکار منفی یا نادرست بهتر عمل کنند و هدف اصلی از این درمان این است که افراد حتی از بدترین شرایط، بهترین نتیجه را کسب کنند (Mazloumi Baram Sabz et al., 2019). دیدگاه روانشناسی مثبت، افراد را تشویق می‌کند تا توانایی‌ها و خصوصیاتشان را در قلمروهای اصلی زندگی‌شان (کار، فرزندپروری، عشق و ...) به کار گیرند و این را یک وظیفه بدانند. درواقع روانشناسی مثبت‌نگر، بر نگرش‌های فرد نسبت به مشکلات تأکید می‌کند (Haroon Rashidi, & Kianian Mehr, 2019). چنانچه، نظریه بنانهادن و گسترش هیجان‌های مثبت (Fredrickson, 2005) از نظریه‌های مهم مثبت‌نگری، پیشنهاد می‌کند با استفاده از هیجان‌های مثبت، سپرده تفکر عمل زودگذر افراد گسترش می‌یابد. همچنین، منابع فردی به وجود می‌آید و به افراد اجازه میدهد با شیوه‌های خلاق و جدید، گذرگاههای تفکر – عمل را در زندگی روزمره خود جست‌وجو کنند و فرد از این طریق در رفتارهای خلاق و جدید نیز درگیر می‌شود. هیجان‌های مثبتی که سپرده‌های تفکر - عمل را گسترش می‌دهند، لذت، علاقه و خرسندی هستند که به منابع جدیدی در فرد منجر می‌شوند؛ درنتیجه، با مثبت‌اندیشی، فرد به گونه‌ای خلاقانه و انعطاف‌پذیر به دنبال راههای جدیدی برای افزایش لذت و عشق‌ورزی و حل‌کردن مسائل می‌شود و درنتیجه، به افزایش رضایت زناشویی منجر می‌شود (Khoshkharam & Golzari, 2011) و نتایج حیدری و ساعدی (2020) نشان دادند روان‌درمانی مثبت‌نگر به افزایش رضایت زناشویی، شادکامی و بهبود عشق‌ورزی در بین زوجین منجر شد. چنانچه نتایج پژوهش احمدی‌تبار و همکاران (2019) نشان دادند تأثیر آموزش مثبت‌اندیشی مبتنی بر آموزه‌های دینی در مقایسـه بـا آمـوزش خانواده به شیوه شناختی - رفتاری بر تاب‌آوری زوجین بیشـتر اسـت (Ahmadi Tabar et al., 2019). همچنین، آموزش مبتنی بر روانشناسی مثبت با استفاده از تکنیک‌هایی نظیر آموزش مهارت‌های خوش‌بینی و مثبت‌نگری که بر مبنای سازه‌های مؤثرتری چون صمیمیت، همدلی دقیق، اعتماد اولیه، اصالت و تفاهم‌اند، تجربه هیجان‌ها مثبت را در پی دارند (Asarzadegan & Raisi, 2019) که اغلب توانایی بسیاری را برای سازگاری با زندگی زناشویی ارتقا میدهد. از سوی دیگر ابزار قدردانی که یکی از مؤلفه‌های مهم مثبت‌نگری است، شیوه قدرتمندی برای افزایش رضایت در زندگی و هیجان‌های مثبت دربارۀ گذشته است (Rashid, 2008). پس با آموزش قدردانی به زوجین به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های مثبت‌نگری به گونه‌ای که بر جنبه‌های خوب و لذت‌بخش زندگی با همسرشان تمرکز کنند، می‌توان میان انتظارات فرد و تجارب او نزدیکی بیشتری ایجاد کرد تا درنتیجه، به احساس رضایت بیشتری از زندگی زناشویی دست یابد. بنابراین، در این پژوهش تلاش شده است از مثبت‌نگری به‌منزلۀ رویکرد درمانی کوتاه‌مدت که اثرات آن بر مشکلات گوناگون تأیید شده است، برای بهبود بهزیستی روانی و روابط زناشویی زنان استفاده شود. همچنین، با توجه به اینکه دربارۀ اثربخشی مثبت‌نگری بر رضایت زناشویی و بهزیستی روانی زنان متأهل در ایران پژوهش اندکی انجام شده، پژوهش در پی پاسخگویی به این مسئله است که آیا آموزش گروهی مثبت‌نگری بر رضایت زناشویی و بهزیستی روانی زنان تأثیر دارد؛ بنابراین، فرضیه‌های این پژوهش عبارت بودند از: 1- آموزش مثبت‌نگری بر رضایت زناشویی زنان متأهل بسیجی گروه پس‌آزمون تأثیر دارد. 2- آموزش مثبت‌نگری بر بهزیستی روانی زنان متأهل بسیجی گروه پس‌آزمون تأثیر دارد.3 - آموزش مثبت‌نگری بر رضایت زناشویی زنان متأهل بسیجی گروه پیگیری تأثیر دارد. 4- آموزش مثبت‌نگری بر بر بهزیستی روانی زنان متأهل بسیجی گروه پیگیری تأثیر دارد.
روش روش پژوهش، جامعۀ آماری و نمونه: در این پژوهش از روش نیمه‌آزمایشی و طرح پیش‌آزمون - پس‌آزمون و پیگیری سه‌ماهه با گروه کنترل استفاده شد. جامعۀ آماری پژوهش حاضر شامل همه زنان متأهل دارای پرونده در پایگاههای بسیج شهرستان آران و بیدگل در بهار 1398 شامل 1500 بود که از این جامعه تعداد 28 نفر با روش نمونه‌گیری دردسترس و به‌صورت هدفمند (که دارای ملاک‌های ورود: متأهل‌بودن، مؤنث‌بودن، سطح تحصیلات دست‌کم پنجم ابتدایی و شرکت داوطلبانه در پژوهش بودند؛ ملاک‌های خروج عبارت بودند از: ابتلا به اختلالات روانی براساس تشخیص روانپزشک، انجام‌ندادن تکالیف مربوطه و غیبت بیش از سه جلسه از جلسات آموزشی) انتخاب و به‌صورت تصادفی در دو گروه کنترل (14 نفر) و آزمایشی (14 نفر) جای‌گذاری شدند. ابزارهای سنجش: پرسشنامۀ بهزیستی روانشناختی[1]: ریف[2] (1989) این پرسشنامه را به‌منظور ارزیابی و بررسی بهزیستی روانشناختی ساخت. این پرسشنامه 18 ماده و شش عامل دارد که براساس طیف لیکرت 5 نمره‌ای از کاملاً مخالفم تا کاملاً موافقم نمره‌گذاری می‌شوند. خانجانی و همکاران (2014) در یک تحلیل عاملی تأییدی تک‌گروهی نشان دادند شاخص‌های برازش ساختار شش عاملی الگوی اندازه‌گیری مقیاس بهزیستی روانشناختی ریف، در کل نمونه به تفکیک در دو جنس از برازش خوبی برخوردار است (Khanjani et al., 2014). همسانی درونی این مقیاس با استفاده از آلفای کرانباخ در 6 عامل از پذیرش خود، تسلط محیطی، رابطه مثبت با دیگران، داشتن هدف در زندگی، رشد شخصی و استقلال به‌ترتیب برابر با 70/0، 82/0، 82/0، 85/0، 72/0 و 73/0 و برای کل مقیاس 76/0 گزارش کردند. پایایی این پرسشنامه در پژوهش عبودی و عابدی (2019) با استفاده از آلفای کرانباخ 71/0 به دست آمد. پرسشنامۀ رضایت زناشویی[3]: هادسـون، هریسـون و کروسـکاپ پرسشنامۀ رضایت زناشویی را در سـال 1981 بـرای ارزیابی سطوح رضایت زوجین ساختند. این پرسشنامه، ابزار ۲۵ سؤالی است که برای اندازه‌گیری میزان، شدت یا دامنه مشکلات زن و شوهر در رابطه زناشویی تدوین شده است. پاسخ آزمودنی به هر مادۀ آزمون، در سطح یـک مقیـاس 7 درجه‌ای بـین 0 تـا 6 مشخص می‌شود و درمجموع، نمرۀ آزمودنی‌ها در کل تست بین 0 تا 150 در نوسان است. نمرۀ بالا در این مقیاس منعکس‌کنندۀ رضایت زوجین دربارۀ مسائل زناشویی است. پـوراکبر(2011) ایـن پرسشـنامه را بـه اجرای طرح مجدد به فاصله 15 روز برای بررسی وضـعیت هنجـاری مقیـاس انجـام داد. نتـایج اجـرای آزمون و اجرای مجدد آن به‌وسیلۀ آزمون همبستگی تحلیل شدند. نتایج این آزمـون نشـان‌دهندۀ میزان همبستگی 96/0 در سطح معناداری 01/0 شده است. همچنین، برای بررسی دقیق‌تر اعتبـار به‌دسـت‌آمده، از روش دونیمه‌کردن آزمون 88/0 استفاده شده است. ضـریب گـاتمن محاسـبه‌شـده نیـز 80/0 اسـت (Talaizadeh & Bakhtiarpour, 2016). در پژوهش طلایی‌زاده و بختیارپور (2016)، برای تعیین پایایی این پرسشنامه از روش آلفای کرونبـاخ اسـتفاده شد که برای کل پرسشنـامه برابر با 93/0 بود. روش اجرا و تحلیل: برای انجام این پژوهش و تکمیل پرسشنامه‌ها بعد از هماهنگی با معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بادرود و اخذ مجوزهای لازم به محل اجرای طرح، به یکی از حوزه‌های بسیج خواهران شهرستان آران و بیدگل مراجعه شد و پس از انجام هماهنگی‌های لازم با مسئولان بسیج خواهران، به تعداد 28 نفر از بسیجیان متأهل واجد شرایط، پرسشنامه‌های رضایت زناشویی هادسون (1992) و بهزیستی روانشناختی ریف (1989) ارائه و از آنها خواسته شد پرسشنامه‌های مذکور را تکمیل کنند. این افراد شرکت‌کننده در تحقیق به تصادفی در 2 گروه آزمایشی و گواه جایگزین شدند و برای گروه آزمایشی 8 جلسه، هفته‌ای یک جلسه آموزش مثبت‌نگری ارائه شد (جدول 1)؛ در حالی که گروه گواه هیچ مداخله‌ای دریافت نکرد. در مرحله پیش‌آزمون، پس از اتمام جلسات و پس از سه ماه در مرحله پیگیری، پرسشنامه‌های یادشده برای شرکت‌کنندگان هر دو گروه اجرا شد و در انتها نتایج به‌دست‌آمده به کمک نرم‌افزار SPSS22 و تحلیل کواریانس تک‌متغیره تجزیه‌وتحلیل شدند.
جدول 1. محتوای جلسات مداخلۀ آموزش مثبت‌نگری (اقتباس از ,2012 Magyar-Moee) Table 1. Content of positivity training intervention sessions (as cited in Magyar-Moee, 2012)
یافته‌ها میانگین سن افراد گروه آزمایش 41 سال و گروه کنترل 43 سال بود. میانگین سن ازدواج افراد گروه آزمایش 28/20 سال و میانگین سن ازدواج افراد گروه کنترل 07/18 سال بود. بیشترین فراوانی سطح تحصیلات مربوط به طبقه دیپلم (4/46 درصد) بوده است. در همسران آنها نیز مدرک دیپلم درصد بیشتری
جدول 2. میانگین و انحراف استاندارد رضایت زناشویی و بهزیستی روانی در مرحله پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری Table 2. Mean and standard deviation of marital satisfaction and psychological well-being in pre-test, post-test and follow-up
نتایج جدول 2، یافته‌های توصیفی متغیرهای بهزیستی روانشناختی و رضایت زناشویی را در دو گروه آزمایش و کنترل در دو مرحله پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری نشان میدهد. به‌منظور بررسی اثربخشی آموزش مثبت‌نگری بر رضایت زناشویی و بهزیستی روانی از آزمون تحلیل کواریانس چندمتغیره (مانکووا) استفاده شد. یکی از مفروضه‌های این آزمون، یکسانی ماتریس کواریانس‌هاست. برای بررسی این مفروضه از آزمون ام باکس استفاده شد. نتایج آزمون ام باکس نشان دادند همسانی واریانس – کواریانس‌ها رد نشده بود. مقادیر حاصله در مرحله پس‌آزمون برابر (05/0< 78/0 , p=36/0 , F=17/1Box's M =) و در مرحله پیگیری برابر (05/0< 69/0 , p=47/0, F= 56/1Box's M =) به دست آمد. برای اطمینان از نرمال‌بودن توزیع متغیرهای پژوهش از آزمون کلموگروف - اسمیرونف استفاده شد. نمرات کلیه مقیاس‌ها بر اساس این آزمون، ازنظر توزیع داده‌ها نرمال بودند و تأیید شدند (05/0p>)؛ بنابراین، پیش‌فرض نرمال‌بودن توزیع نمرات تأیید می‌شود. همچنین، نتایج آزمون لوین نشان می‌دهند مقدار آماری برای رضایت زناشویی با (22/0F(1,26)=،)، بهزیستی روانی با (006/0 F(1,26)= معنادار نشده است (05/0p>). بنابراین، فرض همگنی واریانس رد نشد؛ بنابراین، به‌منظور تفاوت‌های گروهی در ترکیب خطی متغیرهای وابسته از آزمون تحلیل کواریانس چندمتغیری استفاده می‌شود. به‌منظور تعیین اینکه در کدام یک از متغیرهای وابسته بین گروه آزمایش و کنترل تفاوت معنی‌داری وجود دارد، از کواریانس تک‌متغیره استفاده شد (جدول 3).
جدول 3. نتایج تحلیل کواریانس تک‌متغیره برای بررسی تفاوت گروهها در متغیرهای رضایت زناشویی و بهزیستی روانی در پس‌آزمون و پیگیری با کنترل نمرات پیش‌آزمون Table 3. Results of univariate analysis of covariance to examine the differences between groups in the variables of marital satisfaction and psychological well-being in post-test and follow-up by controlling pre-test scores
P<0.05 نتایج تحلیل کواریانس تک‌متغیره (جدول 3) نشان می‌دهند با حذف اثر پیش‌آزمون، نتایج پس‌آزمون برای رضایت زناشویی در بین گروههای مطالعه، تفاوت معنی‌داری دارد؛ این تفاوت بیان‌کننده این است که درنتیجۀ آموزش مثبت‌نگری، گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل، رضایت زناشویی بیشتری از خود نشان میدهد؛ اما نتایج پس‌آزمون در بهزیستی روانی معنادار نبوده است (05/0 p>). نتایج نشان می‌دهند آموزش مثبت‌نگری بر بهزیستی روانی تأثیرگذار نبوده است؛ بنابراین، فرضیه اول پژوهش تأیید شد؛ اما فرضیه دوم پژوهش تأیید نشد. نتایج مرحله پیگیری نیز نشان می‌دهند با حذف اثر پیش‌آزمون، نتایج پیگیری برای رضایت زناشویی در بین گروههای مطالعه تفاوت معنی‌داری دارد؛ این تفاوت بیان‌کننده این است که آموزش مثبت‌نگری گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل، رضایت زناشویی بیشتری از خود نشان داده است؛ اما نتایج برای متغیر بهزیستی روانی در مرحله پیگیری معنی‌دار نبودند و بین گروه آزمایش و کنترل تفاوت معنی‌داری مشاهده نشد. بر اساس این، فرضیه سوم پژوهش تأیید شد؛ اما فرضیه چهارم تأیید نشد.
جدول 4. نمرات میانگین تعدیل‌شدۀ متغیرهای پژوهش گروه آزمایش و کنترل در مراحل پس‌آزمون و پیگیری Table 4. Modified mean scores of research variables of the experimental and control groups in the post-test and follow-up stages
نتایج جدول 4، میانگین تعدیل‌شدۀ متغیرهای پژوهش را در گروه آزمایش و کنترل در مرحله پس‌آزمون و پیگیری نشان میدهد. بنابر نتایج، میانگین رضایت زناشویی در گروه آزمایش در مرحله پس‌آزمون نسبت به مرحله پیگیری تغییری نکرده است که نشان میدهد نتایج حاصل در مرحله پیگیری بازگشت نداشته و اثر مداخله پایدار بوده است؛ اما میانگین بهزیستی روانی در گروه آزمایش در مرحله پس‌آزمون نسبت به مرحله پیگیری تغییر یافته است که که نشان میدهد اثر مداخله بر بهزیستی روانی پایدار نبوده است.
بحث پژوهش با هدف تعیین اثربخشی آموزش گروهی مثبت‌نگری بر رضایت زناشویی و بهزیستی روانی در زنان متأهل شهرستان آران و بیدگل به روش پژوهش نیمه‌آزمایشی از نوع طرح پیش‌آزمون - پس‌آزمون و پیگیری سه‌ماهه با گروه گواه انجام شده است. نتایج پژوهش نشان دادند آموزش مثبت‌نگری موجب افزایش رضایت زناشویی شده است و تفاوت معنی‌داری بین گروه آزمایش و کنترل در مراحل پس‌آزمون – پیگیری مشاهده شد؛ بنابراین، فرضیه اول پژوهش تأیید شد؛ این یافته با نتایج پژوهش‌های حیدری و ساعدی (2020)، احمدی تبار و همکاران (2019) و عسگری و ترکاشوند (2018) مطابقت داشت. چنانچه احمدی تبار و همکاران (2019) نشان دادند تأثیر آموزش مثبت‌اندیشی مبتنی بر آموزه‌های دینی در مقایسـه بـا آمـوزش خانواده به شیوه شناختی - رفتاری بر تاب‌آوری زوجین بیشـتر اسـت (Ahmadi Tabar et al., 2019). عسگری و ترکاشوند (2018) در پژوهشی نشان دادند آموزش فنون مثبت‌نگری بر رضایت زناشویی، رابطه جنسی، تحریف آرمانی، مسائل شخصی، ارتباط، حل تعارض و خانواده و دوستان مؤثر بود. مثبت‌نگری به معنای داشتن نگرش‌ها، افکار و رفتار و کرداری خوش‌بینانه در زندگی است. توجه‌داشتن به امور مثبت زندگی و نپرداختن به جوانب منفی و مثبت‌اندیشی به معنای آن است که تصور خوبی از خویش داشته باشیم، نه آنکه همواره خود را سرزنش کنیم؛ بنابراین، با افزایش مثبت‌اندیشی و اجتناب از افکار منفی، تمرکز فرد در زندگی بر جوانب مثبت زندگی بوده و مشکلات زناشویی موجب ناامیدی او نمی‌شود و با مثبت‌اندیشی و آرامش حاصل از آن مشکلات و روابط را بهبود می‌بخشد و درنتیجه، رضایت زناشویی بالاتری رقم می‌زند (Heidari, & Saedi, 2020). همچنین، آموزش مبتنی بر روانشناسی مثبت با استفاده از تکنیک‌هایی نظیر آموزش مهارت‌های خوش‌بینی و مثبت‌نگری که بر مبنای سازه‌های مؤثرتری چون صمیمیت، همدلی دقیق، اعتماد اولیه، اصالت و تفاهم‌اند، تجربۀ هیجان‌های مثبت را در پی دارند (Asarzadegan, & Raisi, 2019) که اغلب، توانایی بسیاری را برای سازگاری با زندگی زناشویی ارتقا میدهد. همچنین، ابزار قدردانی، یکی از مؤلفه‌های مهم مثبت‌نگری، شیوۀ قدرتمندی برای افزایش رضایت در زندگی و هیجان‌های مثبت دربارۀ گذشته است (Rashid, 2008). پس با آموزش قدردانی به زوجین به‌منزلۀ یکی از مؤلفه‌های مثبت‌نگری، به گونه‌ای که بر جنبه‌های خوب و لذت‌بخش زندگی با همسرشان تمرکز کنند، میان انتظارات فرد و تجارب او نزدیکی بیشتری ایجاد می‌شود و درنتیجه، به احساس رضایت بیشتری از زندگی زناشویی دست می‌یابند؛ این امر یکی از دلایل تأیید این فرضیۀ تحقیق است. یافته‌های کیفی حاصل از گفتگو با شرکت‌کنندگان در تحقیق بیان‌کنندۀ این مطلب بود که بسیاری از تعارضات زناشویی‌شان ناشی از کمال‌خواهی در روابط با همسر و توقع کامل‌بودن همه‌چیز بوده است و تصور می‌کردند این کمال‌طلبی از محاسن رفتاری‌شان است؛ اما با آموزش رضایت (انتخاب به اندازه کافی خوب، تا حدی که نیازهایشان را برآورده کند) در برابر کمال‌خواهی، روابط حسنه‌تر و توقعات منطقی‌تری از همسر داشتند و این به بهبود روابط و رضایت زناشویی‌شان منجر شده است. همچنین، نتایج پژوهش حاضر نشان دادند تفاوت بین بهزیستی روانشناختی گروه آزمایشی و گواه، پس از کنترل آموزش‌های مثبت‌نگری، معنی‌دار نبوده است؛ بنابراین، فرضیۀ دوم پژوهش تأیید نمی‌شود؛ این یافته با نتایج عبودی و عابدی (2019)، عصارزادگان و رئیسی (2019)، مسی و همکاران (2019) و آمونو و همکاران (2019) سنخیت نداشت. درواقع مهارت‌های مثبت‌اندیشی به افـراد کمـک می‌کند در کنترل و تغییر افکار منفی یا نادرست، بهتر عمل کنند و هدف اصلی از این درمان این است که افراد حتی از بدترین شرایط بهترین نتیجه را کسب کنند (Mazloumi Baram Sabz et al., 2019). دیدگاه روانشناسی مثبت، افراد را تشویق می‌کند تا توانایی‌ها و خصوصیاتشان را در قلمروهای اصلی زندگی‌شان (کار، فرزندپروری، عشق و ...) به کار گیرند و این را یک وظیفه بدانند. درواقع روانشناسی مثبت‌نگر بر نگرش‌های فرد نسبت به مشکلات تأکید می‌کند (Haroon Rashidi, & Kianian Mehr, 2019)؛ بنابراین، تغییر در شیوه نگرش به دنیا و توانایی‌های خود، تلاش برای یافتن توانایی و قابلیت‌های مثبت خود، توجه به نکات مثبت زندگی و چارچوب‌دهی مجدد و تغییر دید نسبت به نکات منفی زندگی (Asarzadegan & Raisi, 2019) به کاهش ملامت و افزایش بهزیستی روانشناختی منجر می‌شود. بهزیستی روانی شامل احساس مثبت و احساس رضایتمندی عمومی از زندگی خود و دیگران در حوزه‌های مختلف خانواده، شغل و نظیر این موارد است و ممکن است یک برنامه آموزشی کوتاه‌مدت برای متنوع‌سازی بهزیستی روانی کافی نباشد. از دلایل دیگر تأییدنشدن فرضیه این تحقیق، کم‌بودن تعداد سؤالات پرسشنامۀ به‌کاررفته برای بررسی این فرضیه است؛ اما با توجه به اینکه در این تحقیق از دو ابزار (پرسشنامه) استفاده شد و لازم بود تا جای ممکن پرسشنامه‌ها کوتاه‌تر ارائه شوند تا موجب خستگی مراجعین نشود و از دقت تحقیق به‌واسطۀ خستگی مراجعین از پاسخ‌دهی کاسته نشود، به‌ناچار فرم کوتاه 18 سؤالی پرسشنامه بهزیستی روانشناختی به کار گرفته شد که ممکن است جامعیت لازم برای منعکس‌کردن تغییرات حاصل از تأثیر آموزش مثبت‌نگری را نداشته باشد. پژوهش حاضر همچون دیگر پژوهش‌ها با محدودیت‌هایی مواجه بود؛ ازجمله اینکه اطلاعات جمع‌آوری‌شده صرفاً به‌وسیلۀ پرسشنامه‌های خودگزارشی زنان متأهل شهرستان آران و بیدگل بوده است؛ ازاین‌رو، شایسته است تفسیر نتایج با احتیاط انجام پذیرد. در این پژوهش لزوم حضور زنان متأهل در جلسات درمان به نمونه کمتر و دسترسی‌های محدودتر منجر شد و بنابراین، با توجه به محدودیت‌های پژوهش پیشنهاد می‌شود پژوهش دربارۀ افراد جمعیت عمومی نیز اجرا شود تا امکان بررسی تأثیر عضویت بسیج بر یافته‌های به‌دست‌آمده مشخص شود. همچنین، این مداخله دربارۀ هر دو زوج به‌طور هم‌زمان انجام شود تا مشخص شود آیا مداخله دربارۀ هر دو زوج تأثیرات مثبت‌تری دارد. براساس یافته‌های پژوهش حاضر پیشنهاد می‌شود درمانگران در مراکز مشاوره و سایر مؤسسات ارائه‌کنندۀ خدمات روانشناختی، از این برنامۀ آموزشی برای بهبود رضایت زناشویی مراجعان بهره ببرند. سپاسگزاری محققان از کلیه زنان شرکت‌کننده در پژوهش کمال تشکر و قدردانی را دارند.
[1]. Psychological Well being [2]. Ryff [3]. Index of Sexual Satisfaction (ISS)
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مراجع | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
احمدی‌تبار، م.، مکوندی، ب.، و سودانی، م. (1398). مقایسۀ اثربخشی آموزش مثبت‌اندیشی مبتنی بر آموزه‌های دینی با آموزش خانواده به شیوه شناختی – رفتاری (CBT) بر تاب‌آوری زوجین. پژوهشنامه زنان، 10 (27)، 23-1.
پوراکبر، سمیه. (1389). بررسی نقش ویژگی‌های شخصیتی در بازدم رابطه رضایت جنسی با رضایت زناشویی. ]پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد چاپ‌نشده[ دانشگاه تربیت مدرس.
حیدری، ن.، و ساعدی، س. (1399). اثربخشی روان‌درمانی مثبت‌نگر بر رضایتمندی زناشویی، سبک عشق‌ورزی و شادکامی زوجین. فصلنامه سلامت اجتماعی، 7(2)،-200191.
خانجانی، م.، شهیدی، ش.، فتح‌آبادی، ج.، مظاهری، م. ع.، و شکری، ا. (1393). ساختار عاملی و ویژگی‌های روان‌سنجی فرم کوتاه (18 سؤالی) مقیاس بهزیستی روانشناختی ریف در دانشجویان دختر و پسر. اندیشه و رفتار در روانشناسی بالینی، 32 (5) ،27-36.
خوشخرام، ن.، و گلزاری، م. (1390). اثربخشی آموزشی افزایش عاطفه مثبت بر میزان رضایت زناشویی و سبک دلبستگی در دانشجویان متأهل. مطالعات روانشناختی، 7(3)، 41-1.
دیدنی، ر.، تبریزی، م.، مردانی‌راد، م.، و کرمی، ا. (1399). مقایسۀ اثربخشی درمان مثبت‌نگر و معنادرمانی بر احساسات مثبت نسبت به همسر و تعارضات زناشویی در زنان متأهل. پژوهشنامۀ روانشناسی مثبت. 6(1)، 98-83.
صلایانی، ف.، اصغری ابراهیم‌آباد، م.ج.، رسول‌زاده طباطبایی، ک.، و عباس‌زاده روگوشوئی، ر. (1399). نقش واسطه‌ای سبک‌های عشق‌ورزی در رابطه بین ویژگی‌های شخصیتی و رضایت زناشویی. مجلۀ روانشناسی، 24 (93)، 40-23.
طلایی‌زاده، ف.، و بختیارپور، س. (۱۳۹۵). رابطه رضایت زناشویی و رضایت جنسی با سلامت روان زوجین. فصلنامۀ اندیشه و رفتار در روانشناسی بالینی، ۱۰(۴۰)، 46-37.
عباسی، ف.، حجازی، ا.، اژه‌ای، ج.، و حکیم‌زاده، ح. (1400). فراوانی شکوفایی در دانش‌آموزان سرآمد براساس مدل‌های مختلف بهزیستی: آیا تفاوتی براساس جنسیت وجود دارد؟ پژوهشنامۀ روانشناسی مثبت، 7 (3)، 1-16.
عبودی، آ.، و عابدی، ف. (1398). بررسی اثربخشی روانشناسی مثبت‌نگر بر افسردگی و بهزیستی روانشناختی در معلمین زن طلاق‌گرفته شهر شیراز. پیشرفت‌های نوین در علوم رفتاری، ۴ (۳۷)،73-88.
عسگری، م.، و ترکاشوند، ف. (1397). اثربخشی آموزش فنون مثبت‌نگری تلفیقی بر رضایت زناشویی زنان مراجعه‌کننده به مراکز درمانی. مطالعات روانشناسی بالینی، 8 (31)،112-91.
عصارزادگان، م.، و رئیسی ز. (1398). اثربخشی آموزش مبتنی بر روانشناسی مثبت‌نگر بر بهزیستی روانشناختی و ابعاد آن در بیماران مبتلا به دیابت نوع دو. فصلنامۀ پرستاری دیابت، ۷ (۲)، 808-793.
مظلومی‌برم سبز، ع.، عسکری، پ.، مکوندی، ب.، احتشام‌زاده، پ.، و بختیارپور، س. (1398). مقایسه اثربخشی مداخله مبتنی بر روانشناسی مثبت‌نگر و آموزش تنظیم هیجان بر توانمندی‌های منش گروه نارانان. پژوهشنامه زنان، 10(27)، 159-177.
مگیارموئه، ج. (1393). مداخلات روانشناسی مثبت‌نگر: راهنمای درمانگر. ترجمه علی‌اکبر فروغی، جلیل اصلانی. کتاب ارجمند (انتشار به زبان اصلی،2008).
مگیارموئه، ج. (1391). فنون روانشناسی مثبت‌گرا: راهنمای درمانگران. (ترجمه فریده براتی سده چاپ اول. انتشارات رشد.
هارون رشیدی، ه.، و کیانیان مهر، ز. (1398). تأثیر زوج‌درمانی مثبت‌نگر بر بی‌آلایشی زناشویی و رضایت جنسی بانوان دانشجو. آسیب‌شناسی، مشاوره و غنی‌سازی خانواده، ۵ (۱)، 138-125.
یاریگرروش، م.، عامری، ف.، فرح بیجاری، ا.، و دهشیری، غ. (1398). نقش واسطه‌ای رضایت زناشویی و رابطه مادر - کودک در استفادۀ آسیب‌زای مادران از شبکه‌های اجتماعی مجازی و مشکلات رفتاری کودکان (مطالعه کمی و کیفی). پژوهش‌های کاربردی روانشناختی، 10 (2)، 137-158.
References
Abbasi, F., Hejazi, A., Ejei, J., & Hakimzadeh, R. (2021). Frequency of flourishing in top students based on different welfare models: Is there a difference based on gender? Positive Psychology Research, 7 (3), 1-16. (In Persian).
Aboudi, A., & Abedi, F. (2019). Evaluation of the effectiveness of positive psychology on depression and psychological well-being in divorced female teachers in Shiraz. Recent Advances in Behavioral Sciences, 4 (37), 73-88. (In Persian).
Ahmadi Tabar, M., Makoundi, B., & Sudani, M. (2019). Comparison of the effectiveness of positive thinking education based on religious teachings with cognitive-behavioral (CBT) family education on couple resilience. Journal of Women, 10 (27), 1-23. (In Persian).
Amonoo, H.L., Barclay, M.E., ElJawahri, A., Traeger, L.N., Lee, S.J., Huffman, & J. C.(2019).Positive Psychological Constructs and Health Outcomes in Hematopoietic Stem Cell Transplan- tation Patients: A systematic review. Biology of Blood and Marrow Transplantation,25(1), e5- e16. https://doi.org/10.1016/j.bbmt.2018.09.030
Asarzadegan, M., & Raisi, Z. (2019). The effectiveness of positive psychology-based education on psychological well-being and its dimensions in patients with type 2 diabetes. Diabetes Nursing Quarterly, 7 (2), 793-808. (In Persian).
Askari, M., & Torkashvand, F. (2018). The effectiveness of integrated positivity techniques training on marital satisfaction of women referring to medical centers. Clinical Psychology Studies, 8 (31), 91-112. (In Persian).
Didani, R., Tabrizi, M., Mardani Rad, M., & Karami, A. (2020). Comparison of the effectiveness of positive and semantic therapy on positive feelings towards the spouse and marital conflicts in married women. Journal of Positive Psychology. 6 (1), 83-98. (in Persian).
Fredrickson, B. L. (2005). The broaden-and-build theory of positive emotions. In F. A. Huppert, N. Baylis & B. Keverne (Eds.), The science of wellbeing (pp. 217-238). Oxford University Press
Hudson, W. W. (1992). The WALMYR Assessment Scales Scoring Manual. Tallahassee. WALMYR Publishing Co.
Haroon Rashidi, H., & Kianian Mehr, Z. (2019). The effect of positive couple therapy on marital disinfection and sexual satisfaction of female students. Pathology, Family Counseling and Enrichment, 5 (1), 125-138. (In Persian).
Heidari, N., & Saedi, S. (2020). The effectiveness of positive psychotherapy on marital satisfaction, lovemaking style and couple happiness. Social Health Quarterly, 7 (2), 191-200. (In Persian).
Irina, P., Igal, S., & Mark, A. (2007). Ratner, Chirality on Surfaces: Modeling and Behaviour. Chemistry Today: Chimica Oggi, 25, 18., Chimica Oggi, 25(5), 18-22.
Khanjani, M., Shahidi, Sh., Fathabadi, J., Mazaheri, M.A., & Shokri, A. (2014). Factor structure and psychometric properties of short form (18 questions) Reef Psychological Welfare Scale in male and female students. Thought and Behavior in Clinical Psychology, 32 (5), 27 - 36. (In Persian).
Khoshkharam, N., & Golzari, M. (2011). Educational effectiveness of increasing positive emotion on marital satisfaction and attachment style in married students. Psychological Studies, 7 (3), 1-14. (In Persian).
Kubzansky, L.D., Huffman, J.C., Boehm, J.K., Hernandez, R., Kim, E.S, Kiga, H.K., Feig, E.H., Lloyd-Jones, D.M., Seligman, M.E.P., & Labarthe, D.R. (2018). Reprint of: Positive Psychological Well-Being and cardiovascular disease. : JACC Health Promotion Series. Journal of the American College of Cardiology, 72(12),1382-1396.
Lyubomirsky, S., & Layous, K. (2013). How do simple positive activities increase well-being?. Current Directions in Psychological Science, 22(1), 57-62.
Magyarmoe, C. (2014). Positive Psychology Interventions: Therapist Guide. Translated by Ali Akbar Foroughi, Jalil Aslan, : Arjmand Book. (In Persian). (Original Language Publication, 2008)
Massey, C.N., Feig, E.H., Duque-Serrano, L., Wexler, D., Moskowitz, J.T., & Huffman, J.C. (2019). Well-being interventions for individuals with diabetes: A systematic review. Diabetes Research and Clinical Practice, 147 (2),118-133.
Mazloumi Baram Sabz, A., Askari, P., Makoundi, B., Ehteshamzadeh, P., & Bakhtiarpour, S. (2019). Comparison of the effectiveness of intervention based on positive psychology and emotion regulation training on the character abilities of Naranan group. Journal of Women, 10 (27), 159-177. (In Persian).
Mousavi, S.M., Dasht-e Bozorgi, Z., Heidari, A.R., Pasha, R., & Borna, M.R. (2021). The effectiveness of positivity training on self-efficacy and emotion regulation in drug-addicted men. Journal of Positive Psychology, 7 (1), 65-76. (In Persian).
Pouurakbar, S. (2011). Surveying the role of personality traits in exhalation of the relationship between sexual satisfactions with marital satisfaction. Master thesis. Unpublished. University of Tarbiat moddares. (In Persian)
Rashid, T. (2008). Positive psychology: Exploring the best in people, Vol. 4. Pursuing human flourishing. In S. J. Lopez (Ed.), Positive psychotherapy. (pp. 188–217). Praeger Publishers/Greenwood Publishing Group.
Ryff, C. D. (1989). Happiness is everything, or is it? Exploration on the meaning of psychological wellbeing. Journal of Personality and Social Psychology, 57, 1069-1081
Ryff, C.D. (2016). Psychological well-being revisited: Advances in the science and practice of eudaimonia. Psychotherapy and Psychosomatics, 83(1),10–28.
Salayani, F., Asghari Ebrahimabad, M.J., Rasoulzadeh Tabatabai, K., & Abbaszadeh Rogoshouei, R. (2020). The mediating role of lovemaking styles in the relationship between personality traits and marital satisfaction. Journal of Psychology, 24 (93), 23-40. (In Persian).
Talaizadeh, F., & Bakhtiarpour, S. (2016). Relationship between marital satisfaction and sexual satisfaction with couples' mental health. Journal of Thought and Behavior in Clinical Psychology, 10 (40), 37-46. (In Persian).
Yarigarroosh, M., Ameri, F., Farah Bijari, A., & Dehshiri, Gh. (2019). The mediating role of marital satisfaction and mother-child relationship in mothers' harmful use of virtual social networks and children's behavioral problems (quantitative and qualitative study). Applied Psychological Research, 10 (2), 137-158. (In Persian).
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,571 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 604 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||