پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 43 |
| تعداد شماره‌ها | 1,687 |
| تعداد مقالات | 13,863 |
| تعداد مشاهده مقاله | 32,921,308 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 13,029,197 |
تأثیر احیای پوشش گیاهی بر مؤلفه‌های مورفومتری نبکا و نقش آن در تثبیت شن‌های روان منطقة نیمروز سیستان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| جغرافیا و برنامه ریزی محیطی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مقاله 8، دوره 31، شماره 2 - شماره پیاپی 78، تیر 1399، صفحه 105-120 اصل مقاله (1.09 M) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/gep.2020.119973.1225 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسندگان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| معین جهان تیغ1؛ منصور جهان تیغ* 2 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1دانشجوی دکتری مهندسی آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گرگان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2دانشیار بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی سیستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| پوشش گیاهی نقش بسزایی در تعیین دینامیک و مورفولوژی تپه‌های ماسه‌ای در محیط‌های بیابانی دارد. وجود پوشش گیاهی در سطح زمین با حفاظت از سطح خاک و تأثیر بر شرایط حملونقل رسوبات حمل‌شده با باد موجب ایجاد چشم‌انداز بادی طی واکنشی طبیعی با ایجاد پدیدة نبکا در مناطق بیابانی می‌شود؛ این فرایند برای خنثی‌کردن تنش فرسایش بادی در این مناطق به وقوع می‌پیوندد. هدف از اجرای پژوهش حاضر، بررسی تأثیر احیای پوشش گیاهی بر مؤلفه‌های مورفومتری نبکا و نقش آن در تثبیت شن‌های روان سیستان است. به این منظور پس از اجرای طرح پخش سیلاب و جنگل‌کاری در منطقة نیمروز سیستان طی سال ۱۳۸۲، با احیای پوشش گیاهی در عرصه، براساس روش تک‌بعدی و با استقرار ۵ ترانسکت خطی به طول ۵۰ متر به‌طور تصادفی، پارامترهایی همچون ارتفاع، قطر قاعده، حجم نبکا، قطر تاج پوشش، ارتفاع گیاه، دامنة رو به باد و دامنة پشت به باد در 45 نبکا مربوط به گونة گز (Tamarix) در بازه‌های زمانی مختلف طی دوره‌ای 16ساله اندازه‌گیری شد. با اندازه‌گیری ویژگی‌های مورفومتری نبکاها، همبستگی مؤلفه‌های مورفومتری براساس آنالیز همبستگی و تحلیل رگرسیون چندمتغیره بررسی شد. در بررسی همبستگی معیارها، یافته‌ها نشان داد عوامل پوشش گیاهی با مؤلفه‌های مورفومتری نبکاها همبستگی معنا‌داری دارد. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون چندگانه نیز مبین توجیه ۹/۹۲درصدی تغییرات حجم نبکاها با مؤلفة مساحت تاج پوشش گیاهی است. در بررسی رسوبات تثبیت‌شده در نبکاها نیز یافته‌ها حاکی است با رشد پوشش گیاهی، حجم نبکاها به‌طور میانگین از ۵۳/۰ به ۶۹/۱۵ مترمکعب افزایش یافته که پیرو آن، میزان رسوب نیز از ۹۷/۱۸۴ به ۷۹/۸۷۹ تن افزایش یافته است. مقایسة آماری داده‌های اندازه‌گیری‌شده نشان داد اختلاف معنا‌داری بین میانگین مقدار رسوب تثبیت‌شده (در سطح یک درصد) در نبکاها وجود دارد. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده، احیای پوشش گیاهی با پخش سیلاب و جنگل‌کاری در مکان‌های مناسب، راهکار کارآمدی برای تثبیت شن‌های روان در منطقة پژوهش است. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژه‌ها | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| بیابان‌زایی؛ تثبیت؛ تاج پوشش؛ جنگل‌کاری؛ رسوب | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
مقدمه پوشش گیاهی نقش مهمی در تعیین دینامیک و مورفولوژی تپه‌های ماسه‌ای در محیط‌های بیابانی با تأثیر بر حمل و ترسیب ماسه‌هایی دارد که با باد حمل می‌شوند ( Baas, 1998: 69& Lancaster). در شرایط کنونی حدود 30 میلیون هکتار از اراضی کشور متأثر از فرسایش بادی است؛ این در حالی است که فقر پوشش گیاهی و سطح وسیع دشت‌ها همراه با حساسیت آنها به فرسایش موجب شکل‌زایی باد در این مناطق می‌شود (نگارش و لطیفی، 1388: 43). وقوع این فرایند با تخریب و حملونقل ذرات به بروز پیامدهایی ازجمله هجوم ماسه‌های روان به اراضی کشاورزی و مراکز سکونتگاهی و همچنین راههای ارتباطی می‌انجامد که ضمن نابودی آنها، گسترش مناطق بیابانی و مهاجرت ساکنان این مناطق را در پی دارد (محمودی و همکاران، 1392: 67)؛ از این رو پوشش گیاهی ازجمله عوامل مؤثر بر حفاظت از سطح زمین به شمار می‌رود که تخریب آن نقش بسزایی در ازهم‌گسیختگی ذرات خاک و حرکت مواد با باد دارد. نوع و تراکم پوشش گیاهی باعث دینامیک رسوبات در سیستم می‌شود؛ به گونه‌ای که با ایجاد ناهمواری در سطح زمین ضمن کاهش سرعت باد از انتقال رسوب نیز می‌کاهد و منبع آن را محدود می‌کند؛ بر این اساس وجود پوشش گیاهی در سطح زمین با تأثیرگذاشتن بر شرایط حملونقل باعث ترسیب مواد حمل‌شده با باد می‌شود (Corrigan et al., 2008: 364; Karavas et al., 2005: 179). این فرایند در قالب ایجاد چشم‌انداز بادی طی واکنشی طبیعی با ایجاد پدیدة نبکا در مناطق بیابانی نمایان می‌شود که برای خنثی‌کردن تنش فرسایش بادی در مناطق بیابانی به وقوع می‌پیوندد (یوسفی و همکاران، 1396: 1).
پیشینة پژوهش پژوهش‌های متعددی درزمینة بررسی تأثیر پوشش گیاهی بر تشکیل نبکا و نقش آن در تثبیت شن‌های روان انجام شده است؛ ازجمله: زیزونگ و همکاران[1] (۲۰۱۰) در پژوهشی تأثیر پوشش گیاهی را بر نبکاهای حوضة آبخیز رودخانة هوتان[2] در کشور چین بررسی کردند. نتایج پژوهش آنها با بررسی ویژگی‌های بوم‌شناختی و اندازه‌گیری مؤلفه‌های مورفومتری نبکاها، بیان‌کنندة آن بود که حجم نبکاها متأثر از فرم رویشی و حجم گونة گیاهی تشکیل‌دهندة آنها متفاوت بوده و ویژگی‌های مورفولوژیکی گیاه نقش بسزایی در توسعة این نبکاها داشته است. در پژوهشی دیگر، الاوادهی[3] (۲۰۱4) تأثیر ویژگی‌های پوشش گیاهی را بر مورفولوژی نبکاهای ساحلی شمال شرق کویت با اندازه‌گیری مؤلفه‌های مورفومتری نبکا بررسی کرد و به این نتیجه رسید که ارتفاع نبکا با ارتفاع گیاه و طول نبکا با پارامترهای ارتفاع و مساحت تاج پوشش گیاه همبستگی معنا‌داری دارد. لو و همکاران[4] (2016) در پژوهشی مبنی بر بررسی ارتباط ویژگی‌های مورفولوژیکی گیاه و اثر آن بر مراحل رشد نبکا در بخش‌های بیابانی چین با بررسی گونه‌های گیاهی و اندازه‌گیری ویژگی‌های پوشش گیاهی و اثر آن بر مؤلفه‌های مورفومتری نبکاها، دریافتند تراکم گونه‌های گیاهی در مراحل رشد نبکاها معنادار است و با توسعة نبکاها، غنای گیاهی و تراکم آنها افزایش یافته است. ال- دوساری و همکاران[5] (2018) تأثیر پوشش گیاهی را بر تشکیل نبکا و تثبیت شن‌های روان در کشور کویت بررسی کردند. در پژوهش‌های انجام‌شده در داخل کشور نیز پورخسروانی و همکاران (۱۳۸۸) ارتباط مورفولوژی گیاهی را با مورفومتری نبکاهای گونة روماریا تورسستانیکا مدنظر قرار دادند. نتایج پژوهش آنها نشان داد میان ارتفاع گیاه و قطر تاج پوشش با ارتفاع نبکا در سطح احتمال کمتر از ۱ درصد و با ضریب تبیین به‌ترتیب ۵۸ و ۵۴ درصد، ارتباط معنا‌داری برقرار است و براساس تحلیل رگرسیون چندگانه، ۷۴ درصد تغییرات ارتفاع نبکا با دو مؤلفة عمودی و افقی پوشش گیاهی توجیه‌پذیر بوده است. نتایج پژوهش نگهبان و همکاران (۱۳۹۲) در بررسی اثر پوشش گیاهی بر مورفولوژی نبکاهای حاشیة غربی دشت لوت با اندازه‌گیری ویژگی‌های مورفومتری نبکاها و ویژگی‌های پوشش گیاهی و تجزیه و تحلیل آماری داده‌ها نشان داد همبستگی عناصر مورفومتری نبکاهای مربوط به هر گونة گیاهی در پلات‌های اندازه‌گیری‌شده متفاوت است. آنها دلیل این امر را اثر متفاوت عوامل تأثیرگذار بر نبکاها ازجمله اندازة پوشش گیاهی و فرایندهای بادی بر قسمت‌های مختلف منطقة پژوهش گزارش کرده‌اند. ترنج‌زر و فتحی (۱۳۹۴) در بررسی ویژگی‌های مورفومتری نبکاهای تیپ گیاهی قره‌داغ کویر میقان با اندازه‌گیری مؤلفه‌های مورفومتری در ۲۶ نبکا و تجزیه و تحلیل آماری آنها به این نتیجه رسیدند که همبستگی معنا‌داری بین حجم نبکا با عوامل پوشش گیاهی مانند قطر تاج پوشش و مساحت پوشش گیاهی (۶۸/۰ r=) وجود دارد و با تشکیل این نبکاها در منطقه، حجم زیادی از خاک این محدوده تثبیت شده است. افزون بر این، عرب‌عامری و حلبیان (1396)، یوسفی و همکاران (1398) و نگهبان و روشن[6] (2020) نیز با بررسی مورفولوژی گیاهی و ارتباط آن با مؤلفه‌های مورفومتری نبکا، تأثیر پوشش گیاهی را بر تشکیل نبکا و تثبیت تپه‌های ماسه‌ای ارزیابی کردند. بررسی پیشینة پژوهش نشان می‌دهد پوشش گیاهی نقش بسزایی در تشکیل و توسعة نبکاها دارد؛ به‌طوری که از انتقال رسوب می‌کاهد و منبع آن را محدود می‌کند. این مهم با توجه به گسترش مناطق بیابانی و فقر پوشش گیاهی در مناطق خشک، نیازمند ارائة راهکارهایی مناسب برای احیای پوشش گیاهی و پیرو آن، کنترل حرکت شن‌های روان در این مناطق است که در پژوهش‌های انجام‌شده کمتر مدنظر قرار گرفته است. ازجمله مناطق بحرانی کشور، منطقة سیستان است که همواره در معرض فرسایش بادی و هجوم شن‌های روان قرار دارد. پیامد این فرایند، تسریع سیر قهقرایی و بروز مشکلات زیست‌محیطی است که حیات ساکنان این منطقه را تهدید می‌کند؛ بنابراین ارائة راهکارهایی مناسب با توجه به اصل همزیستی برای فائق‌آمدن بر مشکلات ناشی از هجوم شن‌های روان و تثبیت آنها در این منطقه، امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است و بستری مناسب را برای کنترل کانون‌های فرسایشی در این منطقه فراهم می‌کند؛ بر این اساس و نبود پژوهش‌های پیشین در منطقة مدنظر، هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی تأثیر احیای پوشش گیاهی بر مؤلفه‌های مورفومتری نبکا و نقش آن در تثبیت شن‌های روان در منطقة نیمروز سیستان است.
روش‌شناسی پژوهش معرفی منطقة پژوهش محدودة پژوهش در شرق کشور و شمال استان سیستان و بلوچستان قرار دارد و از توابع شهرستان نیمروز با مختصات ۶۱ درجه و 2۹ دقیقه تا ۶۱ درجه و 3۱ دقیقه طول شرقی و ۳۱ درجه و 14 دقیقه تا ۳۱ درجه و ۱4 دقیقه و ۳۰ ثانیه عرض شمالی است. این منطقه در ارتفاع متوسط ۴۸۰متری از سطح دریا واقع شده است (شکل ۱). متوسط بارندگی محدوده، ۴۷ میلی‌متر و میانگین درجه‌حرارت، متوسط حداکثر و حداکثر مطلق سالیانه به‌ترتیب ۱۸، ۲۵ و ۴۳ درجة سانتی‌گراد است (جهان‌تیغ و جهان‌تیغ، 1396: 12). این محدوده تبخیر زیاد و رطوبت کمی دارد؛ به‌طوری که متوسط رطوبت سالیانة آن، ۲۸ درصد و تبخیر آن، حدود ۵ متر در سال است. سیستان بیشترین روزهای همراه با گرد و غبار را در جهان دارد؛ به‌طوری که هرساله به‌طور متوسط ۷/۱۶۰ روز از سال وزش باد به همراه طوفان و گرد و غبار در آن وجود دارد که به متلاشی‌شدن زیست‌بوم آن انجامیده است (جهان‌تیغ و جهان‌تیغ، 1398: 59). پوشش گیاهی این محدوده را عمدتاً گیاهان شورپسند و مقاوم به خشکی مانند گز[7]، خارشتر[8]، سالسولا[9]، سئودا[10] و بونو[11] تشکیل می‌دهد. خاک منطقه بافت متوسط دارد که به شوری متمایل و ازلحاظ مواد غذایی عمدتاً فقیر است.
شکل ۱. منطقة پژوهش در شهرستان، استان و کشور داده‌های گردآوری‌شده در این پژوهش گردآوری اطلاعات به‌صورت کتابخانه‌ای و میدانی انجام شده است. از روش کتابخانه‌ای برای گردآوری اطلاعات مربوط به مبانی نظری و شاخص‌های پژوهشی و از روش‌های میدانی برای گردآوری داده‌ها با بهره‌گیری از اندازه‌گیری‌های میدانی طی دوره‌ای 16ساله و در سه بازة زمانی مختلف (1387، 1392 و 1397) استفاده شده است. پارامترهای مطالعه‌شده در دو بخش مربوط به ویژگی‌های مورفومتری نبکا و ویژگی‌های پوشش گیاهی در 135 نبکای مشاهداتی از نوع گونة گیاهی گز (Tamarix) بررسی شده است (جدول 1)؛ همچنین برای بررسی ویژگی‌های مورفومتری نبکاها از متر و دستگاه GPS و برای تعیین بافت خاک از چگال‌سنج نوع H152- ASTM استفاده شده است. جدول 1. مؤلفه‌های استفاده‌شده در این پژوهش
روش پژوهش فرایند اجرای این پژوهش مطابق با شکل 2 و برپایة مقایسة مؤلفه‌های مورفومتری نبکا و ویژگی‌های پوشش گیاهی طی یک دورة زمانی 16ساله پس از اجرای عملیات پخش سیلاب و جنگل‌کاری ادارة منابع طبیعی شهرستان زابل انجام شده است. گفتنی است اجرای این طرح در سال 1382 با هدف جلوگیری از مدفون‌شدن روستای شریف‌آباد در پایین‌دست عرصة مطالعه‌شده انجام شده که متأثر از فرسایش بادی و هجوم شن‌های روان است. طی عملیاتی میدانی، ویژگی‌های پوشش گیاهی و مؤلفه‌های مورفومتری نبکا ازجمله ارتفاع نبکا، قطر قاعدة نبکا، حجم نبکا، قطر تاج پوشش گیاه، ارتفاع گیاه، دامنة رو به باد و دامنة پشت به باد طی سه بازة زمانی مختلف پس از اجرای طرح اندازه‌گیری شد. بدین منظور پس از استقرار پوشش گیاهی و ایجاد نبکا در منطقه در سال 1387 براساس روش تک‌بعدی و واحد نمونه‌برداری طولی با استقرار ۵ ترانسکت خطی به طول ۵۰ متر به‌طور تصادفی پارامترهای یادشده برای ۴۵ نبکا با پراکنش مناسب در سطح عرصة پژوهش اندازه‌گیری شد (نگهبان و همکاران، 1392: 23؛ پورخسروانی و گلی‌مختاری، 1395: 223- 224). این فرایند به‌ترتیب در سال‌های 1392 و 1397 نیز تکرار شد. در شکل 3، نمایی از پارامترهای اندازه‌گیری‌شده در نبکاهای منتخب ارائه شده است.
شکل 2. مراحل اجرای پژوهش حاضر در محدودة پژوهش
شکل 3. نمایی از پارامترهای اندازه‌گیری‌شده روی نبکاهای محدودة پژوهش محاسبة حجم و وزن رسوبات تثبیت‌شده در نبکاها به‌منظور بررسی میزان حجم رسوبات تثبیت‌شده در نبکاها از رابطة ۱ استفاده شد (Dougill and Thomas, 2002: 417). رابطة 1 در این رابطه، V حجم مخروط نبکا به مترمکعب، rشعاع قاعدة مخروط نبکا و h ارتفاع مخروط نبکا به متر است؛ همچنین به‌منظور تعیین بافت خاک از ۱۵ نبکا از اعماق ۰ تا ۲۰، ۲۰ تا ۴۰ و ۴۰ تا ۶۰ سانتی‌متری رسوبات با استفاده از آگر نمونه‌برداری و آزمایش بافت برای این نمونه‌ها به روش هیدرومتری انجام شد (علی‌نژاد و همکاران، 1397: 703). در تعیین بافت نمونه‌های برداشت‌شده از نبکاها، نخست با استفاده از مادة گلگان (هگزا متافسفات سدیم) و دستگاه همزن، جداسازی ذرات انجام و براساس روش هیدرومتری درصد ذرات شن، سیلت و رس تعیین شد (شکل 4 و جدول 2).
شکل 4. نمایی از آزمایش هیدرومتری نمونه‌های رسوب برداشت‌شده
جدول 2. تجزیه و تحلیل ذرات تشکیل‌دهندة رسوبات
در ادامه با تعیین بافت خاک به‌منظور به‌دست‌آوردن میزان وزن رسوبات نگهداری‌شده با نبکاها، با توجه به بافت رسوبات منطقه و تعیین وزن مخصوص ظاهری نمونه‌های رسوب (براساس روش ASTM)، وزن ذرات جامد رسوبات (Ms) براساس رابطة 2 محاسبه شد.رابطة ۲ در این رابطه، Pbوزن مخصوص ظاهری، Ms ذرات جامد خاک برحسب تن و Vt حجم کل خاک برحسب مترمکعب است. در ادامه با اندازه‌گیری ویژگی‌های مورفومتری نبکاها، همبستگی مؤلفه‌های مورفومتری براساس آنالیز همبستگی و تحلیل رگرسیون چندمتغیره بررسی شد. به‌منظور مقایسة آماری ویژگی‌های مورفومتری نبکاها، ضمن بررسی نرمال‌بودن داده‌ها با استفاده از آزمون کولموگروف اسمیرنوف، از آزمون t در محیط نرم‌افزاری 23SPSS استفاده شد (ترنج‌زر و فتحی، 1394: 38؛ عرب‌عامری و حلبیان، 1396: 98).
یافته‌های پژوهش بررسی ویژگی‌های مورفولوژی نبکاها نتایج آمار توصیفی مؤلفه‌های مورفومتری نبکاهای منتخب مربوط به گونة گیاهی از نوع گز (Tamarix) طی سه بازة زمانی مختلف در جدول 3 ارائه شده است. با اجرای عملیات پخش سیلاب و جنگل‌کاری، با استقرار اولیة پوشش گیاهی در سال ۱۳۸۷، بیشترین ارتفاع نبکاهای اندازه‌گیری‌شده، ۲/۱ و کمترین آن، ۸/۰ متر و میانگین ارتفاع نبکاها، ۰۲/۱ و دامنة آن، ۴/۰ متر است. حداکثر حجم نبکاها، ۶۲۹/۰ و حداقل آن، ۲۶۵/۰ مترمکعب و بیشترین قطر تاج پوشش و ارتفاع گیاه به‌ترتیب برابر با ۸۴/۰ و 1 متر است؛ همچنین بیشترین اندازة دامنة پشت به باد برابر با ۷/۱ و بیشترین اندازة دامنة رو به باد برابر با ۱ متر است. براساس اندازه‌گیری‌های انجام‌شده در سال ۱۳۹۲، روند تغییرات این عوامل نسبت به سال ۱۳۸۷ به‌ترتیب ۸/۱+، ۶۶/۰+، ۷۵/۰+، ۲/۰+، ۱۶/۰+ و ۲۲/۰+ و در سال ۱۳۹۷ نسبت به سال ۱۳۹۲ به‌ترتیب برابر با ۶۲/۱۳+، ۸۱/۰+، ۲/۱+، ۴/۰+، ۵۲/۱+ و ۷/۱+ است که درمجموع طی دورة بررسی‌شده، مؤلفه‌های مورفومتری نبکاها به‌طور جالب توجهی افزایش یافته است. نمایی از استقرار پوشش گیاهی و تشکیل نبکاها طی سال‌های بررسی‌شده در شکل 5 ارائه شده است. در بررسی آمار توصیفی مؤلفه‌های مورفومتری نبکاها نتایج نشان‌دهندة تغییرات محسوس مقادیر دامنه، حداقل، حداکثر و میانگین تمام پارامترهای مطالعه‌شده است؛ به‌طوری که طی دورة بررسی‌شده همة مؤلفه‌های مطالعه‌شده به‌طور چشمگیری افزایش یافته‌اند. در تحلیل همبستگی معیارهای مورفومتری نبکاهای منتخب یافته‌ها نشان داد همبستگی عوامل مربوط به پوشش گیاهی (ارتفاع گیاه و قطر تاج پوشش) با سایر مؤلفه‌های بررسی‌شده در سطح ۹۹ درصد معنادار است که همبستگی زیاد این مؤلفه را با سایر مؤلفه‌های بررسی‌شده نشان می‌دهد. این امر حاکی از تأثیرپذیری بسیار زیاد ویژگی‌های مورفومتری نبکا (متغیرهای وابسته) از این دو متغیر مستقل است؛ به بیان دیگر با احیای پوشش گیاهی در منطقة پژوهش و رشد و تکامل آن (گونة گیاهی از نوع Tamarix)، ارتفاع و قطر تاج گیاه افزایش یافته که این فرایند باعث ایجاد و توسعة نبکاها در منطقة پژوهش شده است (جدول 3). جدول 3. مشخصات آمار توصیفی پارامترهای مورفومتری نبکاهای منتخب
شکل 5. وضعیت پوشش گیاهی و نبکاهای تشکیل‌شده در محدودة پژوهش طی سه بازة زمانی مختلف (۱۳۸۷- ۱۳۹۲- ۱۳۹۷)
تحلیلهمبستگیویژگی‌هایمورفومترینبکاهای منتخب نتایج حاصل از همبستگی مؤلفه‌های مورفومتری نبکاهای گونة گیاهی گز در جدول 4 ارائه شده است. تحلیل همبستگی معیارهای مورفومتری نبکاهای منتخب نشان می‌دهد ارتفاع نبکا با سه مؤلفة قطر تاج پوشش، دامنة رو به باد و پشت به باد همبستگی معنادار دارد، اما با سایر مؤلفه‌های بررسی‌شده هیچ‌گونه همبستگی نشان نمی‌دهد؛ درمقابل همبستگی ارتفاع گیاه با سایر مؤلفه‌های بررسی‌شده در سطح ۹۹ درصد معنادار است که همبستگی زیاد این مؤلفه را با سایر مؤلفه‌های بررسی‌شده نشان می‌دهد. این فرایند بیان‌کنندة آن است که با افزایش ارتفاع این گونة گیاهی، میزان ماسة بیشتری با اندام‌های هوایی گیاه به دام افتاده که موجب گسترش و تکامل تپة نبکا در همة جهت‌ها شده است. در بررسی ارتباط قطر تاج پوشش با سایر مؤلفه‌ها نیز، یافته‌ها حاکی از همبستگی زیاد این معیار با سایر مؤلفه‌های بررسی‌شده است. این مسئله بیان‌کنندة این امر است که قطر تاج پوشش نقش بسزایی در توسعه و تکامل نبکاهای مطالعه‌شده داشته که این مهم با اجرای عملیات جنگل‌کاری و استقرار پوشش گیاهی در منطقه صورت گرفته است؛ بر این اساس ارتفاع گیاه و قطر تاج پوشش که دو متغیر مستقل هستند (به‌جز با یکدیگر) با همة مؤلفه‌های مورفومتری نبکا همبستگی زیاد دارند که این امر نشان‌دهندة تأثیرپذیری بسیار زیاد ویژگی‌های مورفومتری نبکا (متغیرهای وابسته) از این دو متغیر مستقل است. ویژگی‌های منتخب دیگر که به‌نوعی متغیر وابسته به شمار می‌روند نیز، همبستگی معنا‌داری با سایر مؤلفه‌های مطالعه‌شده دارند. جدول 4. تحلیل همبستگی معیارهای مورفومتری نبکاهای مطالعاتی
*رابطه در سطح ۹۵ درصد معنادار است. **رابطه در سطح ۹۹ درصد معنادار است.
معادلات رگرسیونی گام‌به‌گام بین صفات مربوط به نبکاها با عوامل پوشش گیاهی به‌منظور برآورد معادلات رگرسیونی گام‌به‌گام بین صفات مربوط به نبکاها با عوامل پوشش گیاهی، حجم نبکاها به‌مثابة متغیر وابسته و عوامل مربوط به پوشش گیاهی ازجمله ارتفاع گیاه، قطر تاج پوشش و مساحت تاج پوشش گیاهی به‌مثابة متغیر مستقل وارد مدل رگرسیونی شدند. براساس نتایج به‌دست‌آمده، مساحت تاج پوشش گیاهی، ۹/۹۲ درصد تغییرات حجم نبکاهای ایجادشده را در محدودة اجرای طرح توجیه می‌کند (جدول 5)؛ به‌طوری که اگر Y حجم نبکا و X1 مساحت پوشش گیاهی در نظر گرفته شود، معادلة کلی رگرسیون گام‌به‌گام به‌صورت رابطة زیر است: رابطة 3 X1۱۱/۱۵+ ۵/۱۲Y = - در این معادله Y، حجم نبکا و X1، مساحت پوشش گیاهی است. با توجه به معادلة به‌دست‌آمده، مساحت پوشش گیاهی در جهت مثبت بر حجم نبکاهای ایجادشده تأثیرگذار است. جدول 5. نتایج تجزیة رگرسیون گام‌به‌گام حجم نبکاها با مؤلفه‌های پوشش گیاهی
بررسی مقدار رسوبات تثبیت‌شده در نبکاها با تعیین بافت رسوبات تثبیت‌شده (دارای بافت شنی تا شن- لوم) در نبکاها و برآورد وزن مخصوص ظاهری رسوبات (۷/۱)، مقدار وزن رسوبات تثبیت‌شده (Ms) در نبکاهای منتخب طی دورة بررسی‌شده برآورد شد (شکل 6). براساس نتایج به‌دست‌آمده، میزان رسوب تثبیت‌شده در نبکاها در سال ۱۳۸۷ برابر با ۹۷/۱۸۴ تن بوده که این میزان در سال ۱۳۹۲ به ۳۵/۳۳۱ تن و در سال ۱۳۹۷ به ۷۹/۸۷۹ تن افزایش یافته است؛ این روند، تغییرات زیادی را در میزان رسوب تثبیت‌شده طی دورة بررسی‌شده نشان می‌دهد؛ به‌طوری که با مقایسة آماری داده‌های اندازه‌گیری‌شده، یافته‌ها بیان‌کنندة اختلاف معنادار (در سطح یک درصد) بین مقدار رسوب تثبیت‌شده در نبکاها طی سال‌های بررسی‌شده است (جدول 6).
شکل 6. مقایسة میزان رسوب تثبیت‌شده در نبکاهای منتخب طی دورة بررسی‌شده
جدول 6. تجزیة میانگین میزان رسوب تثبیت‌شده در نبکاها طی دورة بررسی‌شده
* معنا‌داری در سطح یک درصد نتیجه‌گیری بررسی مورفومتری نبکاهای مطالعه‌شده نشان می‌دهد هرچه مورفولوژی گیاهی مانند ارتفاع گیاه و قطر تاج پوشش بیشتر باشد، گیاه میزان بیشتری از رسوبات بادی را به دام می‌اندازد و نبکاهای بزرگ‌تری را ایجاد می‌کند. این یافته با نتایج پورخسروانی و همکاران (138۹)، ترنج‌زر و فتحی (1394) و نگهبان و روشن (1398) مطابقت دارد. پوشش گیاهی، بخشی مهم در تشکیل نبکا و عاملی مؤثر در به‌دام‌انداختن رسوبات بادی و تثبیت آنها در نبکاهاست (Jun & Lin, 2003: 573 Du et al., 2010: 714;). با توجه به شاخص‌های مورفولوژیکی گونة گیاهی درخت گز، کشت این گونة گیاهی در منطقة پژوهش نقشی بسیار اساسی در ارتفاع تپه‌های نبکا دارد و هرچه حجیم‌تر باشد، ماسه‌های بیشتری را به دام می‌اندازد و موجب گسترش نبکاها می‌شود؛ به‌طوری که براساس نتایج به‌دست‌آمده از مدل رگرسیونی، مساحت تاج پوشش گیاهی، ۹/۹۲ درصد تغییرات حجم نبکاهای ایجادشده در محدودة اجرای طرح را توجیه می‌کند. این امر گویای تأثیر مثبت مساحت پوشش گیاهی بر حجم نبکاهای ایجادشده در منطقه است که با استقرار کامل پوشش گیاهی در منطقه صورت گرفته و با یافته‌های مقصودی و همکاران (1394)، پورخسروانی و گلی‌مختاری (1395)، احمد و همکاران (2015) و ال- دوساری و همکاران (2018) در بررسی اثر پوشش گیاهی بر ویژگی‌های مورفومتری نبکاها مطابقت دارد. پوشش گیاهی تأثیر بسزایی بر شرایط دینامیکی رسوبات با کاهش انتقال رسوب و محدودکردن منابع آن دارد (Haney et al., 2008: 1562). در بررسی میزان رسوبات تثبیت‌شده در نبکاها، یافته‌ها نشان می‌دهد با افزایش پوشش گیاهی و توسعة نبکاها، میزان رسوب تثبیت‌شده در آنها نیز افزایش یافته است؛ به‌طوری که با مقایسة آماری داده‌های اندازه‌گیری‌شده، یافته‌ها بیان‌کنندة اختلاف معنادار (در سطح یک درصد) بین مقدار رسوب تثبیت‌شده در نبکاها طی سال‌های بررسی‌شده است. این فرایند نقش مؤثر احیای پوشش گیاهی را در تثبیت شن‌های روان در منطقه نشان می‌دهد. در بررسی جهت‌یافتگی خاص نبکاها، یافته‌ها بیان‌کنندة آن است که وزش بادهای غالب در منطقه، عامل اصلی تشکیل این نبکاها در محدودة پژوهش بوده است. از آنجا که نبکاها در مناطقی که انرژی باد کم باشد به‌خوبی توسعه می‌یابند، استقرار پوشش گیاهی با توجه به جهت ردیف‌های کشت (شمال شرقی– جنوب غربی) که عمود بر جهت وزش بادهای غالب در منطقه است و همچنین وجود دایک دریاچة هامون به‌مثابة مانعی در مسیر وزش بادهای منطقه، با خنثی‌سازی اثر باد شرایطی مناسب را برای تشکیل نبکا در منطقة پژوهش فراهم کرده است؛ این نتیجه با نتایج پژوهش‌های وانگ و همکاران (۲۰۰۸) و لانگ و همکاران (۲۰۱۳) همخوانی دارد. در این پژوهش‌ها بر عملکرد فعالیت باد در تشکیل نبکاها و توسعة نبکاها در مناطقی تأکید شده که انرژی باد کمتر بوده است. در پژوهش حاضر برای نخستین‌بار در منطقة سیستان، تأثیر احیای پوشش گیاهی بر مؤلفه‌های مورفومتری نبکا و نقش آن در تثبیت شن‌های روان طی یک بازة زمانی 16ساله بررسی شد. براساس نتایج به‌دست‌آمده از این پژوهش، پس از اجرای عملیات پخش سیلاب و جنگل‌کاری ادارة منابع طبیعی شهرستان زابل در سال 1382، با استقرار اولیة پوشش گیاهی ازجمله گونة گز (Tamarix)، زمینة مناسبی برای تشکیل نبکاها فراهم شد که پیرو آن، میزان زیادی از رسوبات بادی در نبکاها تثبیت شد و با تکامل ویژگی‌های مورفولوژیکی گیاه (قطر تاج پوشش و ارتفاع)، این نبکاها گسترش یافت؛ این امر به تثبیت و کنترل تپه‌های ماسه‌ای و شن‌های روان در منطقه انجامید. بر این اساس با احیای پوشش گیاهی در منطقه، زمینة مناسبی برای ایجاد نبکاها فراهم شده که بخش زیادی از رسوبات بادی در آنها تثبیت شده است. اگر عملیات پخش سیلاب و جنگل‌کاری در این منطقه اجرا نمی‌شد، روستای شریف‌آباد در پایین‌دست در شن‌های روان مدفون می‌شد؛ از این رو با توجه به اینکه منطقة سیستان همواره متأثر از فرسایش بادی و معضل شن‌های روان بوده است، پیشنهاد می‌شود احیای پوشش گیاهی در قالب طرح‌های پخش سیلاب و جنگل‌کاری در مناطق مستعد برای تثبیت کانون‌های فرسایشی و کنترل شن‌های روان در سایر نقاط منطقة سیستان اجرا شود؛ همچنین به‌منظور استقرار پوشش گیاهی طی سال‌های ابتدای کشت، این عرصه‌ها قرق و از چرای دام در این مناطق جلوگیری شود. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مراجع | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
منابع پورخسروانی، محسن، ولی، عباسعلی، معیری، مسعود، (1388). بررسی ارتباط مورفولوژی گیاهی با خصوصیات مورفومتری نبکاهای گونة روماریا تورسستانیکا، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، دورة 9، شمارة 69، 99- 113. پورخسروانی، محسن، ولی، عباسعلی، معیری، مسعود، (1389). بررسی ارتباط مورفولوژی گیاهی با خصوصیات مورفومتری نبکاهای گونة Tamarix mascatensis در منطقة خیرآباد سیرجان، جغرافیا و برنامه‌ریزی، دورة 15، شمارة 32، 219- 237. پورخسروانی، محسن، گلی‌مختاری، لیلا، (1395). بررسی روابط رشد در نبکاهای دشت نگار بردسیر، فصلنامة تحقیقات جغرافیایی، دورة 31، شمارة 1، 221- 227. ترنج‌زر، حمید، فتحی، آزاده، (1394). بررسی ویژگی‌های مورفومتری نبکاهای تیپ گیاهی بره‌تاغ در کویر میقان (اراک)، نشریة مهندسی اکوسیستم بیابان، دورة 4، شمارة 9، 35- 42. جهان‌تیغ، معین، جهان‌تیغ، منصور، (1398). بررسی تأثیر بهره‌وری سیلاب بر روند تغییرات پوشش گیاهی با استفاده از داده‌های میدانی و تصاویر لندست؛ مطالعة موردی: منطقة شندک سیستان، نشریة سنجش از دور و سامانة اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، دورة 10، شمارة 4، 57- 73. جهان‌تیغ، منصور، جهان‌تیغ، معین، (1396). مطالعة تأثیر تورکینست بر ویژگی‌های خاک در مناطق خشک؛ مطالعة موردی: جنوب غرب سیستان، سامانه‌های سطوح آبگیر باران، دورة 5، شمارة 14، 11- 18. عرب‌عامری، علیرضا، حلبیان، امیرحسین، (1396). آنالیز مؤلفه‌های مورفومتری نبکاها و معرفی مناسب‌ترین نوع آن برای تثبیت ماسه‌های روان با استفاده از الگوریتم ELECTRE؛ مطالعة موردی: ریگ چاه جام، جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دورة 66، شمارة 2، 93- 108. علی‌نژاد، محمد، حسینعلی‌زاده، محسن، اونق، مجید، محمدیان بهبهانی، علی، (1397). بررسی الگوی پراکنش مکانی نبکا؛ مطالعة موردی: دشت صوفیکم، استان گلستان، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، دورة 50، شمارة 4، 697- 712. محمودی، طیبه، خوشحال، جواد، موسوی، حجت، پورخسروانی، محسن، (1392). مقایسة تأثیر نبکاهای کویر سیرجان در تثبیت ماسه‌های روان با استفاده از روش تحلیل سلسله‌مراتبی، پژوهش‌های فرسایش محیطی، دورة 3، شمارة 11، 65- 79. مقصودی، مهران، پاریزی، اسماعیل، ویسی، عبدالکریم، (1394). تحلیلمقایسه‌ایویژگی‌هایاکوژئومورفولوژیکینبکاهایسیرجانوشهر بابک، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، دورة 6، شمارة 22، 104- 120. نگارش، حسین، لطیفی، لیلا، (1388). تحلیل ژئومورفولوژیکی روند پیشروی تپه‌های ماسه‌ای شرق دشت سیستان در خشکسالی‌های اخیر، جغرافیا و توسعه، دورة 12، شمارة 12، 43- 60. نگهبان، سعید، یمانی، مجتبی، مقصودی، مهران، عزیزی، قاسم، (1392). بررسی تراکم، ژئومورفولوژی و پهنه‌بندی ارتفاعی نبکاهای حاشیة غربی دشت لوت و تأثیرات پوشش گیاهی بر مورفولوژی آنها، پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی، دورة 1، شمارة 4، 17- 42. یوسفی، محمدجواد، راشکی، علیرضا، فرزام، محمد، کاشکی، محمدتقی، (1398). انتخاب مناسب‌ترین نوع گونة گیاهی نبکا برای تثبیت ماسه‌های روان با استفاده از مدل AHP؛ مطالعة موردی: منطقة صمدآباد شهرستان سرخس، فصلنامة فضای جغرافیایی، دورة 19، شمارة 66، 253- 267. یوسفی، محمدجواد، راشکی، علیرضا، فرزام، محمد، کاشکی، محمدتقی، (1396). مقایسة نبکاهای گونه‌های گیاهی خارشتر، اسپند و سبد پاکوتاه برای تثبیت ماسه‌های روان با استفاده از الگوریتم TOPSIS؛ مطالعة موردی: منطقة صمدآباد شهرستان سرخس، مجلة علمی‌پژوهشی مهندسی اکوسیستم بیابان، دورة 6، شمارة 15، 35- 48. Al-Awadhi, J., (2014). The Effect of a Single Shrub on Wind Speed and Nabkhas Dune Development: A Case Study in Kuwait, International Journal of Geosciences.
Al-Dousari, A., Ahmed, M., Al-Dousari, N., Al-Awadhi, S., (2018). Nabkha Morphometry and Properties of Aeolian Sediments around Native Plants in Kuwait,Journal of Geosciences, 1st conference of the Arabian‚ Tunisia.
Ahmed, M., Al-Dousari, N., Al-Dousari, A., (2015). The role of dominant perennial native plant species in controlling the mobile sand encroachment and fallen dust problem in Kuwait, Arabian Journal of Geosciences, Vol 9 (2), Pp 134- 141.
Corrigan, B.M., Van-Wyk, B.E., Geldenhuys, C.J., Durand, J.F., (2008). Vegetation cover changes of the Sand Forest in the KwaNibela Peninsula, St Lucia from 1937–2002. South African, Journal of Botany, Vol 74, Pp 364- 373.
Dougill, A.J., Thomas, A.D., (2002). Nebkha dunes in the Molopo Basin, south Africa and Botswana formation controls and their validity as indicators of soil degradation,Journal of arid environment, Vol 50, Pp 413- 423.
Du, J., Yan, P., Dong, Y., (2010). The progress and prospects of nebkhas in arid areas,Journal of Geographical Sciences, Vol 20 (5), Pp 712- 728.
Haney, A., Marlin, B., Steven, A., Emily, L., Tom, P., (2008). Gradient analysis of an eastern sand savanna's woody vegetation, and its long-term responses to restored fire processes, Forest Ecology and Management, Vol 256, Pp 1560- 1571.
Jun, R., Lin, T., (2003). A numerical taxonomy of the genus Nitraria from GansuProvince, China, Journal of Acta Botanica Boreali-occidentalia Sinica, Vol 23 (4), Pp 572- 576.
Karavas, N., Kyriacos, G., Margarita, A., Dimitris, D., (2005). Vegetation and sand characteristics influencing nesting activity of Caretta caretta on Sekania beach, Biological Conservation, Vol 121, Pp 177- 188.
Lancaster, N., Baas, A.C.W., (1998). Influence of Vegetation Cover on Sand Transport by Wind: Field Studies at Owens Lake, California, Journal of Earth Surface Processes and Landforms, Vol 23, Pp 69- 82.
Lang, L., Wang, X., Hasi, E., Hua, T., (2013). Nebkha (coppice dune) formation and significance to environmental change reconstructions in arid and semiarid areas,Journal of Geographical Sciences, Vol 23 (2), Pp 344- 358.
Luo, W., Zhao, W., Liu, B., (2016). Growth stages affect species richness and vegetation patterns of nebkhas in the desert steppes of China, Catena, Vol 137, Pp 126- 133.
Negahban, S., Roshan, G.h., (2020). Reconstructing the Environmental Changes in the Western Border of Lut Plain Based on the Study of Nebkhas,Journal of the Earth and Space Physics, Vol 45 (4), Pp 203- 217.
Wang, X., Xiao, H., Li, J., Qiang, M., Su, Z., (2008). Nebkha development and its relationship to environmental change in the Alaxa Plateau, China, Journal of Environmental Geology, Vol 56 (2), Pp 359- 365.
Zhizhong, L., Shengli, W., Chen, Sh., Chen, X., Jianhui, J., QI, L., (2010). Bio-geomorphologic Features and Growth Process of Tamarix Nabkhas in Hotan River Basin, Xinjiang, Journal of Geographical Sciences, Vol 20 (2), Pp 205- 218. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 613 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 311 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||