پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 42 |
| تعداد شماره‌ها | 1,510 |
| تعداد مقالات | 12,450 |
| تعداد مشاهده مقاله | 24,648,433 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 10,412,941 |
ارزیابی کاربری اراضی با تأکید بر افزایش امنیت اجتماعی در محلات مسکونی نمونۀ موردی: محلۀ فاطمیۀ شهر مشهد | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اقتصاد شهری | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مقاله 5، دوره 3، شماره 2 - شماره پیاپی 5، دی 1397، صفحه 79-96 اصل مقاله (1.37 M) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/ue.2019.112571.1077 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسندگان | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| محمدرضا مبهوت* 1؛ مهدی مداحی1؛ امیررضا رضایی گرگانی2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1استادیار، دانشکده معماری و شهرسازی، مؤسسۀ آموزش عالی خاوران، مشهد، ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2دانشجوی کارشناسی ارشد برنامهریزی شهری، دانشکده معماری و شهرسازی، مؤسسۀ آموزش عالی خاوران، مشهد، ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| امنیت از مسائلی است که در طول تاریخ اهمیت داشته است. در این راستا در پژوهش حاضر تأثیر کاربری اراضی در محله‌های مسکونی بر میزان امنیت اجتماعی و پیشگیری از جرم ارزیابی و تحلیل شده است. روش تحقیق توصیفی - تحلیلی است. گردآوری اطلاعات با مطالعۀ منابع کتابخانه‌ای، اسنادی و برداشت میدانی صورت گرفته است. برای انتخاب حجم نمونه نرم‌افزار PASS به کار رفته است و 383 نفر محاسبه شده‌اند. درنهایت با کمک نرم‌افزار SPSS داده‌های به‌دست‌آمده از آزمون‌های مان - ویتنی، هم‌بستگی اسپیرمن و فریدمن، تجزیه‌وتحلیل و گزینه‌ها با استفاده از مدل ویکور ارزیابی شده‌اند. نتایج تحقیق، امنیت اجتماعی کمی را در محلۀ فاطمیه نشان می‌دهد و بیان می‌کند کاربری‌ها بر میزان امنیت تأثیرگذارند؛ همچنین کاربری‌های ناسازگاری در پیرامون و داخل محله وجود دارند که بر امنیت اجتماعی تأثیرگذارند. از میان کاربری‌های موجود، کاربری‌های مذهبی، آموزشی و بهداشتی بیشترین تأثیر را بر بهبود امنیت اجتماعی در محلۀ فاطمیه بر جای گذاشته‌اند. درنهایت برای بهینه‌سازی کاربری اراضی به‌منظور بهبود امنیت اجتماعی پیشنهادهایی ارائه شده است. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژه‌ها | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| امنیت اجتماعی؛ کاربری اراضی؛ پیشگیری از جرم؛ محلۀ فاطمیۀ مشهد | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
مقدمه امروزه امنیت در شهرها به چالش جهانی تبدیل شده است (جبارین و همکاران،[1] 2017: 1) و احساس امنیت در فضاهای شهری یکی از شاخص‌های کیفیت فضا محسوب می‌شود (لطفی و همکاران، 1394: 132). در جوامع سادۀ روستایی به‌دلیل وجود نظارت اجتماعی خودجوش، احساس امنیت بیشتری وجود دارد؛ اما در جوامع بزرگ شهری به لحاظ نبودنِ نظارت‌های اجتماعیِ کارا، احساس ناامنی، یکی از مهم‌ترین مسائل موجود به شمار می‌رود (صالحی، 1383: 3). برنامهریزی کاربری اراضی، در تغییر و اصلاح شرایط محیطی به‌منظور حذف فرصت‌های بزهکاری نقش اساسی و کاربردیِ زیادی دارد (قصری و همکاران، 1390: 176). از نظر جامعه‌شناسی، جرم رفتار غیرعادی تلقی می‌شود (حاتمی‌نژاد و همکاران، 1393: 223) و عنصر مکان نیز در بروز انواع ناهنجاری‌ها نقش بسزایی دارد (محمدی امناب و همکاران، 1396: 44). تجزیه‌وتحلیل امنیت، مسئله‌ای کاملاً قضایی نیست؛ بلکه مسئله‌ای جغرافیایی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی محسوب می‌شود (سروشان،[2] 2016: 54)؛ بنابراین نوع کاربری اراضی و توزیع آن‌ها می‌تواند عامل مهمی در ایجاد امنیت اجتماعی و پیشگیری از جرم و جنایت باشد. در برخی محیط‌ها به‌دلیل ساختار کالبدیِ خاص و ویژگی‌های اجتماعی‌اقتصادی ساکنان آن‌ها، امکان و فرصت بیشتری برای وقوع جرم وجود دارد. درمقابل، برخی مکان‌ها مانع فعالیت‌های مجرمانه می‌شوند (کلانتری و همکاران،[3] 2007: 76). درواقع وجود این فرصت‌ها و تسهیلاتِ محیطی است که نوع و میزان بزهکاری را در سطح شهر تعیین می‌کند و وجود برخی کاربری‌ها در شکل‌گیری کانون‌های جرم‌خیز تأثیر بسزایی دارد (سجادیان و همکاران، 1394: 74). برنامهریزی شهری، فعالیت‌ها و جمعیت را در فضای شهری توزیع و ساماندهی فیزیکی می‌کند (کاردیا،[4] 2013: 56). درحقیقت شرط لازم برای حیات و زندگی شهری، امنیت است (پوراحمد و همکاران، 1392: 3). هرچه نظارت و کنترل اجتماعی کاهش پیدا کند، افراد گرایش بیشتری به انجام اعمال خراب‌کارانه پیدا می‌کنند (داوری‌نژاد و مبهوت، 1392: 103)؛ همچنین امنیت اجتماعی دارای نمودها و ابعاد عینی است (کارگر و سرور، 1392: 167). امنیت اجتماعی در بُعد عینی به معنای شرایط و موقعیت ایمن و حفظ و گسترش آن برای افراد جامعه در مقابل عوامل بیرونی و در بُعد ذهنی به معنای احساس امنیت و آرامش است (سحابی و همکاران، 1388: 160). در این تحقیق نیز نقش کاربری اراضی در میزان امنیت اجتماعی محلۀ فاطمیۀ شهر مشهد بررسی شده است. محلۀ فاطمیه در منطقۀ سه شهرداری مشهد و در نزدیکی راه‌آهن مرکزی شهر واقع شده است. فرضیۀ تحقیق حاضر این است که به نظر می‌رسد نوع کاربری زمین بر امنیت اجتماعی محله تأثیرگذار است و بهینه‌سازی کاربری زمین برای ارتقای امنیت اجتماعی محلۀ فاطمیه راهکار مناسبی محسوب می‌شود.
پیشینۀ تحقیق. هرشفیلد و نیوتن[5] (2011) دربارۀ پیشگیری از جرم به‌منظور ارتقای امنیت اجتماعی در منچستر تحقیق کرده و رابطۀ میان پیشگیری از جرم و خطرپذیری را سنجیده‌اند. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد بین پیشگیری از جرم و میزان امنیت در محلاتی که امنیت کمی دارند، تطابقی وجود ندارد؛ همچنین الگوهای جرم و جنایت نشان‌دهندۀ نبودنِ تنوع فضایی است. رماضی و همکاران[6] (2015) نیز در تحقیق خود نشان داده‌اند تفاوت‌های محیطی در سطح امنیت شهر مؤثر است و مردم در محدوده‌های ناایمن از کاربری‌های مناطق دیگر استفاده می‌کنند. خیابان‌های ساکت و یک‌طرفه و مناطق کم‌ترافیک به‌منزلۀ مکان‌های ناامن ارزیابی شده‌اند. مردم حضور پلیس و نیروهای امنیتی، مسائل فرهنگی و توجه به طراحی شهر را از عوامل مهم ایجاد احساس امنیت تلقی می‌کنند. آنتونیو و همکاران[7] (2016) در پژوهش خود نشان داده‌اند چگونه برنامهریزی کاربری زمین به‌صورت ابزاری برای بهبود امنیت عمل می‌کند. رابطۀ نبودنِ امنیت با کاربری، مالکیت و حقوق مردم به‌خودیِ‌خود نامعلوم است. برای حل این مشکل، مطالعه و بررسی روی کاربری زمین می‌تواند کمک‌کننده باشد؛ همچنین برنامهریزی کاربری زمین ابزاری است که برای تقویت فرصت‌های اعضای جامعه بمنزلۀ فعالیتی در یادگیری عمل می‌کند. اویگن چیگبو و همکاران[8] (2016) کاربری مختلط را برای برقراری امنیت ارائه داده‌اند. نتایج تحقیق آن‌ها نشان داده است برنامهریزی کاربری اراضی، حتی در ناامنی قانونیِ گسترده، می‌تواند موجب افزایش امنیت شود؛ این امر، بهبود امنیت موجود را نیز امکان‌پذیر می‌کند؛ زیرا باعث کاهش تنش‌ها می‌شود و به سرعت انتخاب کمک می‌کند.
مبانی نظری. پیشگیری از جرم. استفاده از اصول پیشگیری از جرم را می‌توان به شهرک‌های اولیه در تاریخ نسبت داد (کازنز و لاو[9]، 2015: 393). در دوران اخیر نیز مطالعات جکوبز[10] (1961) که نیاز به خیابان‌های ایمن را در شهر مطرح می‌کند و به جداسازی و تشخیص مکان‌های عمومی و خصوصی، تنوع کاربری و اختلاط آن‌ها در سطح شهر اشاره می‌کند (بمانیان و محمودی‌نژاد، 1388: 142)، اهمیت دارد؛ همچنین نیومن[11] (۱۹۷۲) نظریه‌پرداز دیگری است که بحث «فضای قابل دفاع» را بیان کرد. اصول فضای قابل دفاع بر خودیاری و مشارکت مردم تکیه دارد (نیومن، ۱۳۸۷ :22). در جدول (1) نظریه‌های پیشگیری از جرم بیان شده است.
جدول 1- نظریه‌های پیشگیری از جرم
مفهوم امنیت. مفهوم امنیت، قدمتی به وسعت تاریخ بشر دارد و از این لحاظ بر مفهوم اجتماع و جامعه مقدم است. این مفهوم به‌تدریج و با توسعۀ بشری تحول و ابعاد تازه‌ای یافته است؛ به‌گونه‌ای که امروزه امنیت را در توسعه
جدول 2- معناشناسی مفهوم امنیت
در یک تقسیم‌بندی کلی، امنیت به دو نوع فردی و اجتماعی تقسیم می‌شود (کربلایی حسینی غیاثوند و ستاری، 1395: 18). امنیت اجتماعی، توانایی جامعه برای حفظ هویت، منافع و ویژگی‌های اساسی خود در برابر شرایط متحول و تهدیدها و نیز توانایی ارتقای وضعیت اجتماعی به سمت ارزش‌ها و آرمان‌های جامعه است (احمدی مقدم، 1389: 136). امنیت اجتماعی، یکی از ابعاد کیفی زندگی انسان است که در آن مردم، افراد و اجتماعات به اندازۀ کافی از مخاطرات متفاوت حقیقی یا فرضی در امان‌اند یا توانایی کنارآمدن با پیامدهای آن مخاطرات را دارند و چنانچه به‌تنهایی نتوانند با مخاطرات کنار بیایند، در این امر به آن‌ها یاری رسانده می‌شود. تمامی این موارد پدیدآورندۀ شرایطی است که نیازهای فرهنگی، حیات اجتماعی و اقتصادی آنان را دنبال می‌کند (شرکت لویین دیویس، 1389: 2).
کاربری زمین. زمین مکانی است که تمامی فعالیت‌های انسانی روی آن صورت می‌گیرد و منبع مواد لازم برای این کار محسوب می‌شود. استفادۀ انسان از این منابع، کاربریِ زمین نامیده می‌شود (بریاسولیس، 1389: 20). برنامهریزی کاربری زمین به چگونگی استفاده، توزیع و حفاظت اراضی اطلاق می‌شود (مهدی‌زاده، 1379: 77). همچنین تلاش می‌شود الگوهای اراضی شهری به‌صورت علمی مشخص شود و مکان‌یابی فعالیت‌های مختلف در شهر در انطباق و هماهنگی با یکدیگر و سیستم‌های شهری قرار گیرد (زیاری، 1379: 35). فارمر و گیب[12] (1979: 243) معتقدند عناصر کاربری از فعالیت‌ها، مکان‌ها و مردم تشکیل شده‌اند و این سه عنصر در ارتباط با هم عمل می‌کنند. رابطۀ کاربری زمین و امنیت. برنامهریزی کاربری زمین «مکان و چگونگی» انجام‌شدن کاربری زمین را به وجود می‌آورد (وردبانک،[13] 2012: 17) و مناسب‌ترین کاربری را در شهرک‌های انسانی شناسایی می‌کند (اویگن چیگبو و همکاران، [14] 2016: 1623)؛ همچنین الگوهای رفتاری اجتماعی و اقتصادی متعددی را تعیین و فعالیت‌های زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی در یک منطقه را مشخص می‌کند (تاتو و همکاران،[15] 2016: 15)؛ بنابراین برنامهریزی کاربری اراضی ابزاری برای توسعۀ اقتصادی و اجتماعی است (بافور آووا و همکاران،[16] 2014: 41). امنیت یک فضا به کاربری‌های احاطه‌کنندۀ آن وابسته است (به نقل از سجادیان و همکاران، 1394: 76) و نوع فعالیت‌های یک فضای شهری تأثیر بسزایی در تأمین امنیت دارد (فریدطهرانی، 1390: 94). کاربری‌های مختلط باید با یکدیگر و نیازهای جامعه سازگار و موافق باشند تا مکانی جذاب و ایمن را به وجود آورند (قصری و همکاران، 1390: 181).
روش تحقیق. پژوهش حاضر از نوع کاربردی به شمار می‌رود و ماهیت و روش انجام آن توصیفی - تحلیلی است. گردآوری اطلاعات ازطریق مطالعۀ منابع اسنادی و کتابخانه‌ای صورت گرفته است؛ همچنین از آمارنامۀ سال 1395 و طرح تفصیلی محدودۀ مطالعاتی واقع در حوزۀ میانی شرقی استفاده شده است. در تحقیق حاضر برای گردآوری اطلاعات روش میدانی، شامل مشاهده، مصاحبه و پرسش‌نامه، به کار گرفته شده است. شیوۀ انتخاب نمونه‌ها در این پژوهش به‌صورت تصادفی است و نیز باتوجه‌به جامعۀ آماری محلۀ فاطمیۀ مشهد (38498 نفر) و استفاده از نرم‌افزار پس،[17] حجم نمونۀ 383 نفری ارزیابی و محاسبه شده است. صحت نمونه‌گیری نیز با استفاده از آلفای کرونباخ (0.986) تأیید شده است. به‌منظور جمع‌آوری داده‌ها از نرم‌افزار اِکسل و برای انجام تجزیه‌وتحلیل‌ها از نرم‌افزار اس.پی.اس.اس[18] بهره گرفته شده است. در نمودار (1) روند انجام تحلیل‌ها و ارتباط آن‌ها با یکدیگر نشان داده شده است.
نمودار 1- روند تحلیل‌ها و ارتباط آن‌ها محدودۀ بررسی‌شده. محلۀ فاطمیه در حوزۀ میانی شرقی و در منطقۀ سه شهرداری مشهد واقع است. نقشۀ (1) موقعیت این محله را نشان می‌دهد. گفتنی است این محله از جنوب با ایستگاه راه‌آهن مجاورت دارد.
نقشۀ 1- موقعیت محلۀ فاطمیه
نظام کاربری زمین. در محلۀ فاطمیه بیشترین سطوح کاربری به‌ترتیب به کاربری‌های مسکونی (76.36 درصد)، حمل‌ونقل و انبارداری (7.9درصد)، تجاری (5.42 درصد) و آموزشی (2.94 درصد) مربوط است.
نقشۀ 2- کاربری اراضی محلۀ فاطمیه سیلوی مشهد به‌منزلۀ کاربری درشت‌دانه درصد چشمگیری از مساحت محله را به خود اختصاص داده است. بیمارستان حجازی نیز یکی از بیمارستان‌های فعال در سطح ناحیه و منطقه به شمار می‌رود که هم‌اکنون فعال است. در سطح محله مساجد مهم و تاریخی چون ابوالفضلی‌ها و حضرت فاطمۀ زهرا(س) مستقر است که به‌منزلۀ مراکز مذهبی محله شناسایی می‌شوند؛ همچنین واحدهای تجاری مستقر در حاشیۀ خیابان‌های گاز و رسالت در جایگاه مراکز فروش وسایل مربوط به اتومبیل و نمایشگاه‌های اتومبیل در سطح ناحیه و منطقه ایفای نقش می‌کنند. در حاشیۀ خیابان آیت‌الله عبادی نیز تنوع کارکردیِ تجاری‌ها بیشتر است.
یافته‌های تحقیق. کاربری‌های جاذب. نمودار (2) نشان می‌دهد کاربری‌های محلۀ فاطمیه چه کسانی را جذب می‌کنند. نتایج بیان می‌کند کاربری‌ها حدود 49.6 درصد مردان، 33.7 درصد بانوان و 16.7 درصد کودکان را به خود جذب می‌کنند. نمودار 2- کاربری‌های جاذب زمان کاهش امنیت نمودار (3) زمان کاهش امنیت را در محلۀ فاطمیه نشان می‌دهد. از نظر پرسش‌شوندگان در زمان صبح و شب امنیت کاهش می‌یابد.
نمودار 3- زمان کاهش امنیت در محلۀ فاطمیه تأثیر جنسیت در میزان امنیت اجتماعی برای مقایسۀ میزان امنیت اجتماعی در مردان و زنان محلۀ فاطمیه از آزمون مان - ویتنی استفاده شده است. مطابق جدول (3) که رتبه‌های زنان و مردان را در متغیر امنیت اجتماعی نشان می‌دهد، مردان 128 نفر و زنان 255 نفرند. میانگین رتبه نیز در مردان بیشتر از زنان است.
جدول 3- رتبه‌بندی آزمون مان - ویتنی
به‌منظور بررسی تفاوت در میانگین رتبه‌ها جنبۀ آماری میزان سطح معناداری در جدول زیر ارزیابی شده است. سطح معناداریِ به‌دست‌آمده (1.384-Z= و 0.166P=) نشان می‌دهد بین زنان و مردان از نظر امنیت اجتماعی تفاوت وجود ندارد و مردان نیز مانند بانوان در محلۀ فاطمیه احساس ناامنی دارند. جدول 4- معناداریِ آزمون مان - ویتنی
a. Grouping Variable: جنسیت تحلیل رابطۀ امنیت اجتماعی و کاهش جرم ازطریق کاربری برای تحلیل رابطۀ کاهش جرم ازطریق فعالیت‌ها و امنیت اجتماعی در این محله از آزمون هم‌بستگی اسپیرمن استفاده شده است. باتوجه‌به اینکه سطح معناداریِ به‌دست‌آمده کمتر از 0.05 است، بین دو متغیر رابطۀ معناداری وجود دارد؛ همچنین جهت شدت رابطه برابر با 0.925 است که از رابطۀ مستقیم میزان امنیت اجتماعی و کاهش جرم ازطریق فعالیت‌ها حکایت می‌کند.
جدول5- آزمون هم‌بستگی اسپیرمن
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
احساس امنیت. برای مقایسۀ احساس امنیت از کاربری‌های مختلف در محله فاطمیه، از آزمون فریدمن استفاده شده است. بر این مبنا نتایجِ به‌دست‌آمده به شرح زیر است:
جدول 6- آمار توصیفی آزمون فریدمن
در جدول (6) میانگین و انحراف استاندارد متغیرها ارائه شده است. مقایسۀ میانگین کاربری‌ها نشان می‌دهد بیشترین احساس امنیت به کاربری درمانی و مذهبی متعلق است و کمترین احساس رضایت به کاربری صنعتی و زمین‌های بایر تعلق دارد.
جدول 7- رتبه‌بندی کاربری‌ها در آزمون فریدمن
جدول (7) وضعیت رتبه‌بندی کاربری‌ها را نشان می‌دهد. میانگین رتبۀ هرکدام از کاربری‌ها در جدول گزارش شده است.
جدول 8- نتایج آزمون فریدمن
نتایج جدول (8) نشان می‌دهد مقدار مجذور کای حدوداً برابر با 1133 است که در سطح خطای کمتر از 0.05 معنی‌دار شده است؛ درنتیجه رتبه‌بندی احساس رضایت کاربری‌ها از نظر ساکنان محلۀ فاطمیه بامعناست. سازگاری کاربری زمین. به‌منظور مشخص‌شدن سازگاری کاربری‌هایی که با کاربری مسکونی در محلۀ فاطمیه در ارتباط‌اند و باتوجه‌به ماتریس سازگاری کاربری‌ها، نقشۀ (3) میزان سازگاری را با در نظر گرفتن لکه‌های بزرگ‌مقیاس، مانند بیمارستان و راسته‌های گاز و رسالت به دلیل وجود کارگاه‌های صنعتی، تعمیرگاه‌ها و اداره‌ها، نشان داده است. در این نقشه نقاطِ با امنیت کمتر نیز مشخص‌شده‌اند.
نقشه 3- سازگاری و میزان امنیت کاربری‌های مسکونی
ارزیابی گزینه‌ها. در ابتدا کاربری‌های محلۀ فاطمیه شناسایی شدند؛ سپس به‌منظور شناسایی کاربری‌هایی که موجب افزایش امنیت می‌شوند، گزینه‌ها و معیارهای موجود در تحقیق بررسی شدند. نتایج این بررسی در جدول (9) شرح داده شده است؛ پس از آن، گزینه‌ها با استفاده از مدل ویکور بررسی شدند.
جدول 9- گزینه‌ها و معیارهای تحقیق
در جدول (10) ساختار مدل ویکور به ترتیب مراحلِ انجام‌گرفته شرح داده شده است:
جدول 10- ساختار مدل ویکور (مشکینی و همکاران، 1396: 161)
بعد از وزن‌دهی معیارها به روش AHP در
جدول 11- ماتریس نرمال
درنهایت در جدول (12) رتبه‌بندی نهایی کاربری‌ها بر مبنای میزان Qj محاسبه شده است.
جدول 12- رتبه‌بندی نهایی کاربری‌ها
درنهایت بیشترین مقدار Q به‌منزلۀ بهترین گزینه انتخاب شده است. مطابق جدول (12) کاربری‌های مذهبی، آموزشی و مراکز بهداشتی و درمانی بیشترین تأثیرگذاری را بر بهبود امنیت اجتماعی در محلۀ فاطمیه دارند؛ همچنین کاربری‌های حمل‌ونقل و انبارداری، زمین‌های بایر، کارگاه‌ها و فعالیت‌های صنعتی و اداره‌ها باعث کاهش امنیت اجتماعی در محلۀ فاطمیه می‌شوند.
نتیجه‌گیری و پیشنهادها. برقراری امنیت در محله‌های مسکونی شهر از دیرباز حائز اهمیت بوده است. در این راستا کاربری زمین در محله‌های شهری بیشترین تأثیر را بر میزان امنیت اجتماعی می‌گذارد. باتوجه‌به ویژگی‌های کاربری زمین، محلۀ فاطمیه با مشکلاتی نظیر محدودیت جنسیتی در استفاده از کاربری‌ها به دلیل وجود فعالیت‌های کارگاهی و تعمیرگاهی، زمان استفاده از کاربری‌ها و فعال‌نبودن آن‌ها در شب مواجه است. در این زمینه افزایش و تمرکز تجارت شبانه در شهر متناسب با زمینۀ محلی، تنوع‌بخشیدن به اقتصاد شبانه به‌منظور ادامۀ فعالیت تا دیروقت و همچنین تنوع فعالیت‌های تفریحی می‌تواند به افزایش احساس امنیت کمک کند؛ همچنین کاربری‌های جدارۀ خیابان نباید به گروه خاصی، خصوصاً مردان، اختصاص یابد و بانوان و کودکان هم باید بتوانند از کاربری‌ها استفاده کنند. به کار گرفتن زمین‌های بایر در مرکز محله برای از بین بردن نقاط ناامن و استفادۀ مناسب از واحدهای تجاری متروکه به‌منظور افزایش نظارت، می‌تواند به کاهش ناامنی کمک کند. در پژوهش حاضر سازگاری کاربری‌ها نیز با استفاده از ماتریس سازگاری بررسی شد. کاربری‌هایی نظیر بیمارستان داخل بافت محله از کاربری‌های ناسازگار با بافت مسکونی به شمار می‌روند. سیلو نیز در جایگاه یکی از پهنه‌های فعالیتی با بافت مسکونی کاملاً ناسازگار است. پهنۀ فعالیتیِ مذکور به‌دلیل مزاحمت‌هایی که برای بافت مسکونی داشته است و نیز تحلیل میزان ناسازگاری آن می‌تواند در اولویت جابه‌جایی و انتقال قرار گیرد. مجموعۀ راه‌آهن که در نزدیکی محله قرار دارد، ناسازگاری شدیدی با بافت پیرامون خود دارد. فعالیت‌های محور گاز نه‌تنها در برخی موارد با بافت مسکونی ناسازگارند، خودِ سکانس‌های فعالیتی در بعضی از زمینه‌ها تقابل شدید فعالیتی دارند؛ برای مثال اوراقی‌های انتهای خیابان گاز نه‌تنها برای بافت مسکونی هم‌جوار مزاحمت ایجاد می‌کنند، در کسب‌وکار نمایشگاه‌ها و سایر تجاری‌های این راسته نیز اختلال به وجود می‌آورند. باتوجه‌به نتایج آزمون‌های ارائه‌شده درزمینۀ تأثیر کاربری‌ها بر میزان امنیت اجتماعی، مانند آزمون مان -ویتنی دربارۀ مقایسۀ تأثیر جنسیت در میزان امنیت اجتماعی محلۀ فاطمیه، آزمون هم‌بستگی اسپیرمن درزمینۀ تحلیل رابطۀ میزان امنیت اجتماعی و کاهش جرم ازطریق کاربری زمین و همچنین رتبه‌بندی کاربری‌ها با استفاده از آزمون فریدمن از نظر پرسش‌شوندگان و باتوجه‌به سطح معناداریِ به‌دست‌آمده، فرضیۀ تحقیق تأیید می‌شود. ارزیابی کاربری‌ها درنهایت با استفاده از مدل ویکور انجام شد و ضمن شناسایی کاربری‌های تأثیرگذار بر بهبود امنیت اجتماعی، مشخص شد کاربری‌هایی نظیر حمل‌ونقل و انبارداری، زمین‌های بایر، کارگاه‌ها و فعالیت‌های صنعتی و اداره‌ها منجر به کاهش امنیت اجتماعی می‌شوند. بنابراین بهینه‌سازی کاربری‌های یادشده به‌منزلۀ راهکار پیشنهادی مورد نیاز در این راسته ارائه می‌شود. راستۀ فعالیتیِ خیابان رسالت به‌دلیل وجود تعمیرگاه‌ها و کارگاه‌های صنعتی و در برخی موارد نفوذ فعالیت‌های ناسازگار با بافت مسکونی در این راسته، به ناسازگاری این فعالیت‌ها افزوده است؛ ازاین‌رو بهینه‌سازی کاربری‌های وضع موجود و حذف فعالیت‌های مزاحم در این محدوده راهکاری است که برای بهبود وضعیت فعلی فعالیت‌های این راسته پیشنهاد می‌شود.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مراجع | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
منابع. احمدی مقدم، اسماعیل (1389). «امنیت اجتماعی و هویت»، مطالعات امنیت اجتماعی، دورۀ اول، شمارۀ 23، صص 133- 163. استولارد، پل (1390). پیشگیری از جرم ازطریق طراحی مسکن، ترجمۀ مناف هاشمی و علی حسین‌پور، تهران: طحان، چاپ اول. بریاسولیس، هلن (1389). الگوهای تحلیلی تغییر کاربری زمین، ترجمۀ مجتبی رفیعیان و مهران محمودی، تهران: آذرخش، چاپ اول. بمانیان، محمدرضا و محمودی‌نژاد، هادی (1388). امنیت و طراحی شهری، تهران: هله، چاپ اول. پوراحمد، احمد؛ علی مهدی و معصومه مهدیان بهمن‌میری (1392). «امنیت شهری، فضاهای عمومی بررسی و سنجش سطح امنیت پارک‌های شهری در منطقه 2 قم»، پژوهش‌های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی، سال دوم، شمارۀ 1 (پیاپی 5)، صص 1- 24. حاتمی‌نژاد، حسین؛ علی مهدی و معصومه مهدیان بهمن‌میری (1393). «نگرشی بر جرم‌خیزی و زمینه‌های ارتکاب به جرم در محلات حاشیه‌نشین، مورد پژوهش: محلۀ شادقلی‌خان شهر قم»، تحقیقات جغرافیایی، سال 29، شمارۀ 1 دهخدا، علی‌اکبر (1334). لغت‌نامۀ فارسی، تهران: مجلس شواری ملی، چاپ دوم. سجادیان، ناهید؛ علی شجاعیان و لیلا کشتکار (1394). «بررسی تأثیر نوع و میزان کاربری اراضی شهری در شکل‌گیری الگوهای فضایی بزهکاری، مطالعۀ موردی محله کمپو در شهر اهواز»، پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، سال ششم، شمارۀ 1 سحابی، جلیل؛ عین فیضی و جمیل صمدی بگه‌جان (1388). «بررسی تأثیر عناصر اجتماعی بر امنیت اجتماعی در شهر سنندج»،علوم اجتماعی، سال سوم، شمارۀ 3، صص 155- 182. داوری‌نژاد، مسعود و مبهوت، محمدرضا (1392). شهر و رفتارهای اجتماعی، تهران: طحان، چاپ اول. زیاری، کرامت اله (1379). برنامهریزی شهرهای جدید، تهران: سمت، چاپ دوم. شرکت لویین دیویس (1389). مکان‌های امن، سیستم برنامهریزی و پیشگیری از جرم، ترجمۀ محسن هنرور و امین امینی، تهران: آرمان‌شهر، چاپ اول. صالحی، اسماعیل (1383). «عوامل فضایی و کالبدی مؤثر در محله‌های شهری»، چکیدۀ مقالات همایش توسعۀ محله‌ای چشم‌انداز توسعۀ پایدار شهر تهران، تهران. عمید، حسن (1379). فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر، چاپ نوزدهم. غفاری، علی؛ مرجان نعمتی‌مهر و ثمانه عبدی (1392). «تکامل رویکرد پیشگیری از جرم مبتنی بر طراحی محیطی در محیط‌های مسکونی»، مسکن و محیط روستا، دورۀ سوم، شمارۀ 144، صص 3-16. فریدطهرانی، سایه (1390). ترس در فضای شهری،تهران: آرمان‌شهر، چاپ اول. قصری، محمد؛ محسن کلانتری؛ کاظم جباری و سمیه قزلباش (1390). «بررسی تأثیر نوع و میزان کاربری اراضی شهری در شکل‌گیری الگوهای فضایی بزهکاری، مطالعۀ موردی بخش مرکزی تهران»، ژئوپلیتیک، سال هفتم، شمارۀ 3، صص 174- 202. کارگر، بهمن (1385). امنیت شهری،تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، چاپ دوم. کارگر، بهمن و سرور، رحیم (1392). شهر، حاشیه و امنیت اجتماعی، تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، چاپ دوم. کربلایی حسینی غیاثوند، ابوالفضل و ستاری، مهسا (1395). «بررسی تأثیر حس تعلق مکانی بر امنیت و نشاط اجتماعی کودکان، مطالعۀ موردی: منطقۀ 2 شهرداری قزوین»، جغرافیای انتظامی، سال چهارم، شمارۀ 13، صص 1-34. لطفی، صدیقه؛ رحیم بردی آنامرادنژاد و حیدر واحدی (1394). «ارزیابی مؤلفه‌های کالبدی فضاهای عمومی و تأثیر آن در احساس امنیت اجتماعی شهروندان بابلسر»، پژوهش‌های امنیت و نظم اجتماعی، سال چهارم، شمارۀ 1 محمدی امناب، سیامک؛ کریم حسین‌زاده دلیر و پرویز نوروزی ثانی (1396). «ارزیابی تأثیر نوع و میزان کاربری اراضی در شکل‌گیری کانون‌های جرم‌خیز، مطالعۀ موردی: جرایم مربوط به سرقت در شهر تبریز»، پژوهش و برنامهریزی شهری، سال هشتم، شمارۀ 29، صص 43-60. مشکینی، ابوالفضل؛ سمیه محمدی حمیدی و محمد ویسیان (1396). «بررسی توسعه‌یافتگی استان‌های مرزی در راستای امنیت پایدار با استفاده از مدل ویکور»، علوم و فنون مرزی، سال هشتم، شمارۀ 2، صص 147-169. معین، محمد (1363). فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر، چاپ ششم. معلوف، لویس (1384). المنجد فی اللغه و الاعلام، ترجمۀ محمد بندر ریگی، تهران: ایران، چاپ پنجم. مهدی‌زاده، جواد (1379). «برنامهریزی کاربری زمین از دیدگاه توسعۀ پایدار»، مهندسین مشاور فرنهاد، جستارهای برنامهریزی و طراحی شهری، تهران. میرغلامی، مرتضی؛ مهسا شکرانی دیزج؛ امین صدیق‌فر و مریم موسویان (1394). «بررسی میزان امنیت مجتمع‌های محصور با استفاده از روش تعیین ضریب مکانی و کانون‌های جرم خیز»، مطالعات شهری، دورۀ چهارم، شمارۀ 16، صص 66-55. نیومن، اسکار (1387). خلق فضای قابل دفاع، ترجمۀ فائزه رواقی و کاوه صابر، تهران: طحان، چاپ اول. Antonio, D, Mabikke, S, Selebalo, C, EugeneChigbu, U, (2016), Securing Tenure through Responsive Land Use Planning An Innovative Tool for Country Level Interventions, FIG Working Week, Recovery from Disaster Christchurch, New Zealand, May 2–6 Baffour Awuah, Kwasi Gyau, Felix, H, Colin, B, Jessica, L, (2014), Evolution and development of urban land use planning: Analysis from human action theory perspective, Theoretical and Empirical Researches in Urban Management, Volume 9, No 2, p: 35-67 Cardia, Clara, (2013), The European Standard for Crime Prevention Through Environmental Design, Journal of Built Environment, Volume: 39, No: 1, P: 49-73, http://dx.doi.org/10.2148/benv.39.1.49 Cozens, Paul, Love, Terence, (2015), A Review and Current Status of Crime Prevention through Environmental Design (CPTED), Journal of Planning Literature, Volume: 30, P: 393-412, http://dx.doi.org/ 10.1177/0885412215595440 Hirschfield, A, Newton, A, (2011), The crime, crime prevention Relationship: A Manchester case study, built environment, vol 34. No1, P: 104-120, http://dx.doi.org/10.2148/benv.34.1.104 Eugene Chigbu, Uchendu, Schopf, A, De vries, W, Masum, F, Mabikke, S, Antonio, D, Espinoza, J, (2016), combining land-use planning and tenure security: a tenure responsive land-use planning approach for developing countries, Journal of Environmental Planning and Management, Vol 60, No. 9, 1622–1639, http://dx.doi.org/10.1080/09640568.2016.1245655 Farmer & Gibb, (1979), land use planning by catanes & Snyder, London, mc Graw – hill Moller Bjorn: The united nations, as a security political actor with a special focus on Africa p 9. Jabareen, Yosef, Eizenberg, E, Zilberman, O, (2017), Conceptualizing urban ontological security: ‘Being-in-the-city’ and its social and spatial dimensions, Journal of Cities, Volume: 68, P: 1-7, http://dx.doi.org/ 10.1016/j.cities.2017.05.003 Kalantari, M, Tavakoli, M, (2007), Identification and analysis of crime – prone urban centers. Crime prevention studies. Second year, no 2. Ramazi, F, Bemanian, M, Kameli, M, (2015), Study of Environmental Security in the City; Case study: Regions 1 and 4 of Arak, Urban management, No.41, P: 207-218. Soroushan, Gholamreza, Estelaji, A, Zivyar, P, (2016), Analysis of the Relationship between the Dimensions of the Old Urban Tissue and Social Security, Case Study: Region 15 of Tehran, Academic Journal of Interdisciplinary Studies, Vol 5, No 2, http://dx.doi.org/10.5901/ajis.2016.v5n2p53. Tutu, D.O., L.A. Asante, M.N. Appiah, T. Bendzko, and U.E. Chigbu. (2016) “Towards a Pro-Poor Customary Land Rights Security in Rural Ghana: Land Tenure Inventory Using Mobile Application by Local Youth.” Paper presented at the World Bank Land and Poverty Conference, Washington, DC, March 14–18. World Bank, (2012), Getting to Green: A Sourcebook of Pollution Management Policy Tools for Growth and Competitiveness. Washington, DC: World Bank. Wortley, Richard, Tilley, Nick, (2014), Encyclopedia of Criminology and Criminal Justice, Publisher: Springer Science and Business Media, http://dx.doi.org/ 10.1007/978-1-4614-5690-2_548 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,438 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 315 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||