اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات43
تعداد شماره‌ها1,652
تعداد مقالات13,408
تعداد مشاهده مقاله30,256,074
تعداد دریافت فایل اصل مقاله12,090,943
هاشمی یزدی, فیروزه, سجادی, فرشته, هاشمی, حسین. (1397). پالینوستراتیگرافی رسوبات ژوراسیک میانی (دوگر) البرز مرکزی و شرقی. سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه اصفهان, 34(3), 21-36. doi: 10.22108/jssr.2018.109218.1039
فیروزه هاشمی یزدی; فرشته سجادی; حسین هاشمی. "پالینوستراتیگرافی رسوبات ژوراسیک میانی (دوگر) البرز مرکزی و شرقی". سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه اصفهان, 34, 3, 1397, 21-36. doi: 10.22108/jssr.2018.109218.1039
هاشمی یزدی, فیروزه, سجادی, فرشته, هاشمی, حسین. (1397). 'پالینوستراتیگرافی رسوبات ژوراسیک میانی (دوگر) البرز مرکزی و شرقی', سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه اصفهان, 34(3), pp. 21-36. doi: 10.22108/jssr.2018.109218.1039
هاشمی یزدی, فیروزه, سجادی, فرشته, هاشمی, حسین. پالینوستراتیگرافی رسوبات ژوراسیک میانی (دوگر) البرز مرکزی و شرقی. سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه اصفهان, 1397; 34(3): 21-36. doi: 10.22108/jssr.2018.109218.1039

پالینوستراتیگرافی رسوبات ژوراسیک میانی (دوگر) البرز مرکزی و شرقی

پژوهش های چینه نگاری و رسوب شناسی
مقاله 3، دوره 34، شماره 3 - شماره پیاپی 72، مهر 1397، صفحه 21-36    اصل مقاله (2.1 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/jssr.2018.109218.1039
نویسندگان
فیروزه هاشمی یزدی1؛ فرشته سجادی* 2؛ حسین هاشمی3
1دکتری چینه‌شناسی و فسیل‌شناسی، دانشکدۀ زمین‌شناسی، پردیس علوم، دانشگاه تهران، ایران
2دانشیار، دانشکدۀ زمین‌شناسی، پردیس علوم، دانشگاه تهران، ایران
3دانشیار، دانشکده علوم زمین ، گروه زمین‌شناسی ، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
چکیده
شیل و شیل‌های آهکی ژوراسیک میانی در شمال ایران پراکندگی جغرافیایی وسیعی دارند. پالینوفلورای متنوعی شامل 90 گونه اسپور (متعلق به 44 جنس) و 22 گونه پولن (منتسب به 9 جنس) در نهشته‌های سازند دلیچای در برش‌های چینه‌شناسی پل دختر و بلو (البرز مرکزی) و لوان (البرز شرقی) وجود دارد؛ علاوه‌بر پالینومورف‌های شاخص محیط خشکی، عناصر دریایی شامل داینوسیست‌ها، پوستۀ داخلی فرامینیفرها، تاسمانیتیدها، اسکلوکودونت‌ها و آکریتارک‌ها با حفظ‌شدگی خوب نیز دیده می‌شوند. با‌توجه‌به حضور میوسپورهایی مانند
Klukisporites variegatus،Concavissimisporites verrucosus، Converrucosisporites pricei، Sellaspora asperata، Contignisporites burgeri، Osmundacidites senectusوStriatella spp.که پراکندگی چینه‌شناسی شناخته‌شده‌ای در رسوبات ژوراسیک میانی مناطق مختلف دنیا دارند نهشته‌های سازند دلیچای در برش‌های چینه‌شناسی مطالعه‌شده به ژوراسیک میانی نسبت داده می‌شوند. این تعیین سن باتوجه‌به وجود داینوفلاژله‌های با گسترش چینه‌شناسی شناخته‌شده (باژوسین پسین- کالووین) مانند Cribroperidinium crispum، Meiourogonyaulax valensii، Carpatodinium predae، Ctenidodinium combazii، Compositosphaeridium polonicum و Mendicodinium groenlandicumتأیید می‌شود. بر اساس گسترش چینه‌شناسی میوسپورها بایوزون تجمعی Klukisporites variegatus, Araucariacites australis, Cerebropollenites macroverrucosus Assemblage Zone در نهشته‌های سازند دلیچای در البرز مرکزی و البرز شرقی معرفی می‌شود.
کلیدواژه‌ها
پالینوستراتیگرافی؛ ژوراسیک میانی؛ سازند دلیچای؛ کوه‌های البرز
اصل مقاله

مقدمه

میوسپورها (دانه‌های پولن و اسپورها) و داینوفلاژله‌ها در پالینوستراتیگرافی نهشته‌های ژوراسیک میانی نقش مهمی دارند. اگرچه کاربرد میکروفسیل‌های یادشده در بیوستراتیگرافی و بررسی محیط‌های رسوبی دیرینه در دنیا از مدت‌ها پیش شناخته شده است شناسایی و کاربرد آنها در چینه‌شناسی ژوراسیک ایران نسبتاً جدید است. مطالعه‌های متعددی بر اساس پالینومورف‌های یادشده انجام شده‌اند(e.g. Wheeler and Sarjeant 1990; Khaki 2001; Shahsavani 2003; Niknahad 2007; Sajjadi et al. 2007; Sabbaghiyan 2009; Ghasemi-Nejad et al. 2012; Navidi 2013; Rafiei 2013; Dehbozorgi 2013; Dehbozorgi et al. 2013; Mafi et al. 2013; Hashemi Yazdi 2008, 2015; Sajjadi and Dermanaki Farahani 2016).

در دو دهۀ اخیر پالینوزون‌های مختلفی بر اساس میوسپورها برای رسوبات ژوراسیک میانی البرز مرکزی (Sajjadi et al. 2009; Navidi Izad et al. 2014)، البرز غربی (Sajjadi and Dermanaki Farahani 2016)، البرز شرقی (Saadati Jafarabadi et al. 2013)، کپه‌داغ (Sajjadi et al. 2007; Sajjadi (and Haddad Tavakol 2008 و ایران مرکزی (Hashemi Yazdi (et al. 2014 پیشنهاد شده است.

 

چینه‌شناسی سازند دلیچای در شمال ایران

سازند دلیچای (از گروه مگو) ازجمله نهشته‌های دریایی ژوراسیک میانی است که گسترش جغرافیایی وسیعی در شمال ایران دارد. ریخت‌شناسی پشته‌مانند و رنگ سبز- خاکستری روشن این سازند آن را از ردیف‌های تیره‌رنگ زغال‌دار زیرین (گروه شمشک) و صخره‌های کربناتۀ ستبر رویی (سازند لار) جدا می‌کند. مرز زیرین سازند دلیچای ناپیوسته است و در نواحی فیروزکوه (Steiger 1966) و سمنان (Nabavi and Seyed-Emami 1977) با افق کنگلومرایی کوارتزی سفیدرنگ آغاز می‌شود و گاهی لایه‌های آغازین این سازند دارای قلوه‌های لیمونیتی و ترک‌های گلی فراوان هستند. مرز بالایی این سازند با سازند لار تدریجی است (Allenbach 1966; Annelles et al. 1975; Sussli 1976) و در محل حذف لایه‌های مارنی و آغاز لایه‌های چرت‌دار سازند لار قرار دارد (Stöcklin and Setudehnia 1991; Aghanabati 1998).

سازند دلیچای به‌علت وجود میکرو و ماکروفسیل‌های جانوری متنوع مانند آمونیت‌ها، بلمنیت‌ها، دوکفه‌ای‌ها، براکیوپودها، خارپوستان، اسفنج‌ها، بریوزوآها و فرامینیفرها در بسیاری از برش‌های چینه‌شناسی مطالعه و تعیین سن شده است (e.g. Stöcklin 1972; Nabavi and Seyed-Emami 1977; Schairer (et al. 1991; Seyed-Emami et al. 1985, 1989, 1995, 1996, 2001.

گسترش جغرافیایی سازند دلیچای به البرز (دماوند، کرج، آبیک، شمال قزوین، درۀ هراز، سمنان، جام، شاهرود و ...) محدود نیست و در کوه‌های سلطانیۀ زنجان (Stöcklin et al. (1965، مراغه (Abarghani and Adabi 2000; Niknahad 2007)، آب‌گرم همدان (Seyed-Emami et al. 1985) و جنوب‌شرق دریاچۀ ارومیه (Shahrabi 1994) نیز گزارش شده است.

به‌طور‌کلی سن سازند دلیچای با‌توجه‌به سنگواره‌های آمونیتی موجود در آن از باژوسین پسین تا کالووین تعیین شده است (Stöcklin 1972; Bolourchi 1975; Sussli 1976; Seyed-Emami et al. 1985, 1989, 1995, 1996; Ghasemi-Nejad et al. (2012; Dehbozorgi et al. 2013; Mafi et al. 2013.

هدف مطالعۀ حاضر، پالینوزوناسیون نهشته‌های سازند دلیچای (ژوراسیک میانی) در البرز مرکزی و شرقی بر مبنای میوسپورهای متنوع با حفظ‌شدگی خوب در نهشته‌های یادشده است.

 

موقعیت جغرافیایی و راه‌های ارتباطی برش‌های چینه‌شناسی مطالعه‌شده

برای پالینوستراتیگرافی سازند دلیچای از رسوبات این واحد سنگی در برش‌های چینه‌شناسی پل دختر و بلو (در البرز مرکزی) و لوان (در البرز شرقی) نمونه‌برداری شد
(شکل 1). مرز زیرین سازند دلیچای با سازند شمشک در برش‌های چینه‌شناسی مطالعه‌شده ناپیوسته است و مرز بالایی آن با سازند لار به‌شکل تدریجی و با حذف لایه‌های مارنی و آغاز لایه‌های آهک چرت‌دار مشخص می‌شود.

برش چینه‌شناسی پل دختر با مختصات جغرافیایی 82ً ََ48 ْ35N  و آن 87ً َ01 ْ52 E، در مسیر تهران - آمل و پیش‌از تونل امامزاده هاشم (ع) در مجاورت آبشار پل دختر (یا آبشار قلعه دختر) در البرز مرکزی واقع شده است (شکل 1). سازند دلیچای در این مقطع چینه‌شناسی با ضخامت 154 متر روی سازند شمشک و زیر سازند لار قرار دارد.

سازند دلیچای (594 متر) در برش چینه‌شناسی بلو در منطقۀ پیغمبران (کوه گاوک) و تقریباً در 1 کیلومتری شمال‌شرق روستای بلو بین سازندهای شمشک در زیر و لار در بالا قرار دارد. برای دسترسی به برش چینه‌شناسی یادشده در البرز مرکزی با مختصات جغرافیایی 12ً ََ43 ْ36 N و طول جغرافیایی آن 24ً َ23 ْ53 E، از جادۀ دامغان - سمنان استفاده می‌شود. جاده‌ای خاکی به‌سمت شمال تقریباً در 5 کیلومتری سمنان، مقابل پلیس‌راه سمنان - دامغان وجود دارد که دسترسی به برش چینه‌شناسی مدنظر از طریق این جاده و پس‌از عبور از روستاهای شریعت‌آباد و بلو امکان‌پذیر است (شکل 1).

برش چینه‌شناسی لوان با مختصات جغرافیایی ً26 ََ22 ْ36 N  و طول جغرافیایی 65ً َ14 ْ54 E، در شمال دامغان و 4 کیلومتر پس‌از کلاته رودبار در نزدیکی روستای طزره و بین روستاهای لوان و کلاریز در البرز شرقی قرار دارد (شکل 1). سازند دلیچای در این محل روی سازند شمشک و زیر سازند لار قرار گرفته است و 182 متر ضخامت دارد.

 

 

 

 

شکل 1- موقعیت جغرافیایی و راه‌های دسترسی به برش‌های چینه‌شناسی سازند دلیچای در البرز مرکزی و شرقی

 


روش کار

به‌منظور مطالعۀ پالینوفلورای سازند دلیچای، 104 نمونه از شیل و شیل‌های آهکی واحد سنگی یادشده در البرز مرکزی (برش‌های چینه‌شناسی پل دختر و بلو) و البرز شرقی (برش چینه‌شناسی لوان) جمع‌آوری شد (شکل 2). برای جداسازی پالینومورف‌ها از رسوبات دربرگیرنده (maceration) و تهیۀ اسلایدهای پالینولوژی از روش فیپس و پلی‌فورد (Phipps and Playford 1984) استفاده شد. اسلایدهای تهیه‌شده با لنزهای 40× و 100× میکروسکوپ نوری Leitz (مدل SM-LUX-POL) مطالعه شدند. پالینومورف‌های دارای حفظ‌شدگی خوب برای عکس‌برداری انتخاب شدند و عکس‌برداری با دوربین دیجیتالی نوع Canon مدل Power Shot A1100 در بزرگنمایی 100× انجام شد. در پالینوفلورای مطالعه‌شده
90 گونه اسپور (متعلق به 44 جنس) و 22 گونه پولن (منتسب به 9 جنس) شناسایی شد؛ سپس پراکندگی چینه‌شناسی میوسپورها در نهشته‌های مطالعه‌شده در هر برش چینه‌شناسی مشخص و بر این اساس، الگوی پالینوستراتیگرافی سازند دلیچای در البرز مرکزی و شرقی پیشنهاد شد.

 

پالینوستراتیگرافی و تعیین سن رسوبات مطالعه‌شده

پالینوفلورای متنوعی شامل انواع میوسپورهای با گسترش چینه‌شناسی شناخته‌شده، داینوسیست‌ها، پوستۀ داخلی فرامینیفرها، تاسمانیت‌ها، اسکلوکودونت‌ها و آکریتارک‌ها با حفظ‌شدگی خوب در نهشته‌های سازند دلیچای در برش‌های چینه‌شناسی مطالعه‌شده وجود دارد (پلیت 1).

پالینوفلورای سازند دلیچای در برش چینه‌شناسی پل دختر شامل 22 گونه اسپور (متعلق به 17 جنس) و 19 گونه پولن (منتسب به 11 جنس) است (شکل 3). میوسپورهای شناسایی‌شده در این برش چینه‌شناسی عبارتند از:

Dictyophyllidites mortonii, Cyathidites australis, Gleicheniidites senonicus, Alisporites lowoodensis, Ricciisporites tuberculatus, Striatella seebergensis, Chasmatosporites apertus, Alisporites australis, Todisporites minor, Limbosporites antiquus,Perinopollenites elatoides, Concavissimisporites verrucosus, Cyathidites minor, Densoisporites velatus, Chasmatosporites major, Alisporites similis, Cerebropollenites macroverrucosus, Araucariacites australis, Matonisporites crassiangulatus, Deltoidospora hallii, Klukisporites variegatus, Lycopodiumsporites rugulatus, Biretisporites vallatus, Dictyophyllidites harrisii, Osmundacidites senectus, Retitriletes austroclavatidites, Limbosporites denmeadii, Platysaccus papilionis, Klukisporites scaberis, Platysaccus queenslandi, Dictyophyllidites harrisii, Ischyosporites crateris, Callialasporites dampieri, Limbosporites lundbladii, Apiculatisporites pristidentatus, Classopollis simplex, Araucariacites australis,Classopollisclassoides, Callialasporites segmentatus, Callialasporites minus, Cycadopites follicularis, Podocarpidites arquatus.

 

 

شکل 2- لیتوستراتیگرافی سازند دلیچای در برش‌های چینه‌شناسی مطالعه‌شده در البرز مرکزی و شرقی

 

 

در نهشته‌های ژوراسیک میانی برش چینه‌شناسی بلو
82 گونه اسپور (متعلق به 30 جنس) و 21 گونه پولن (مربوط به 8 جنس) وجود دارد (شکل 4) که عبارتند از:

Biretisporites vallatus, Alisporites lowoodensis, Ricciisporites tuberculatus, Alisporites grandis, Cerebropollenites macroverrucosus, Alisporites australis, Callialasporites dampieri, Gleicheniidites senonicus, Alisporites similis, Osmundacidites senectus, Dictyophyllidites mortonii, Cyathidites australis,Chasmatosporites apertus, Klukisporites variegatus, Araucariacites australis, Callialasporites segmentatus, Densoisporites velatus, Deltoidospora hallii, Perinopollenites elatoides, Dictyophyllidites harrisii, Concavissimisporites punctatus, Retitriletes clavatoides, Retitriletes rosewoodensis, Retitriletes polygonatus, Limbosporites antiquus, Callialasporites minus, Dictyotosporites complex, Concavissimisporites verrucosus, Cyathidites minor, Todisporites minor, Cycadopites grandis, Matonisporites crassiangulatus, Lycopodiumsporites rugulatus, Podocarpidites sp., Velosporites sp., Rugulatisporites neuquenensis, Aratrisporites fischeri, Toripustulatisporites kainophyticus, Limbosporites denmeadii, Striatella patenii, Callialasporites turbatus, Osmundacidites wellmanii, Foveosporites pseudoalveolatus, Todisporites Major, Cyathidites concavus, Calamospora tener, Alisporites microsaccus, Cibotiumspora jurienensis, Verrucosisporites varians, Osmundacidites verrucatus, Undulatisporites undulapolus, Neoraistrickia taylorii, Converrucosisporites pricei, Foveosporites canalis, Converrucosisporites parvitumulus, Velosporites rugulatus, Sellaspora passa, Camarozonosporites ramosus, Striatella parva, Osmundacidites injunensis.

پالینوفلورای شناسایی‌شده در رسوبات سازند دلیچای در برش چینه‌شناسی لوان نیز شامل 39 گونه اسپور (منتسب به 27 جنس)، 13 گونه پولن (متعلق به 7 جنس) و 19گونه داینوفلاژله (مربوط به 10 جنس) است (شکل 5). میوسپورهای شناسایی‌شده در این برش چینه‌‌شناسی عبارتند از:

Dictyophyllidites mortonii, Cyathidites australis, Gleicheniidites senonicus, Alisporites lowoodensis, Ricciisporites tuberculatus, Concavissimisporites punctatus, Striatella seebergensis, Chasmatosporites apertus, Alisporites australis, Todisporites minor, Perinopollenites elatoides, Concavissimisporites verrucosus, Cyathidites minor, Densoisporites velatus, Dictyotosporites complex, Kyrtomisporis laevigatus, Chasmatosporites major, Alisporites similis, Cerebropollenites macroverrucosus, Araucariacites australis, Velosporites rugulatus, Matonisporites crassiangulatus, Deltoidospora hallii, Klukisporites variegatus, Lycopodiumsporites rugulatus, Biretisporites sp.,Dictyophyllidites harrisii, Osmundacidites senectus, Verrucosisporites major, Retitriletes austroclavatidites, Retitriletes polygonatus, Foveosporites acutus, Neoraistrickia taylorii, Sellaspora passa, Limbosporites lundbladii, Limbosporites denmeadii, Klukisporites scaberis, Neoraistrickia parvibacula, Alisporites grandis, Sellaspora passa, Toripustulatisporites kainophyticus, Platysaccus queenslandi, Dictyophyllidites harrisii, Ischyosporites crateris, Callialasporites dampieri, Apiculatisporites pristidentatus, Trilobosporites antiquus, Leptolepidites verrucatus.

در نیم قرن گذشته پالینولوژی رسوبات ژوراسیک ایران در نواحی البرز، ایران مرکزی و کپه‌داغ موضوع مطالعه‌های متعددی بوده است (Kimyai 1968, 1974; Arjang 1975; (Achilles et al. 1984; Bharadwaj and Kumar 1986, 1988 و بر اساس الگوی گسترش چینه‌شناسی پالینومورف‌های یادشده (به‌ویژه انواع شاخص محیط‌های خشکی) بایوزون‌های محلی در نهشته‌های یادشده معرفی و با بایوزون‌های جهانی هم‌زمان مقایسه شده‌اند.

ارژنگ (Arjang 1975) با‌توجه‌به وجود و گسترش چینه‌شناسی میوسپورهای مشخص در رسوبات زغال‌دار کرمان Concavisporites (Dictyophyllidites) Zone متعلق به رتین - لیاس و Klukisporites Zone (و زیرزون Klukisporites variegatus Subzone) مربوط به دوگر را در رسوبات یادشده معرفی کرد (جدول 1). به عقیدۀ او مرز بایوزون‌های یادشده با فراوانی درخور توجه و ناگهانی Klukia exilis (Phillips) Raciborski, 1890 (گیاه والد Klukisporites variegatus) مطابقت دارد. گفتنی است امکان شناسایی الگوی بایوزوناسیون استفاه‌شدۀ ارژنگ (Arjang 1975) در برش‌های چینه‌شناسی مطالعه‌شده وجود دارد. میوسپورهایی که به‌طور مشترک در رسوبات سازند دلیچای در برش‌های چینه‌شناسی مطالعه‌شده و نهشته‌های زغال‌دار کرمان وجود دارند عبارتند از:

Klukisporites variegatus, Cyathidites australis, Cyathidites minor, Neoraistrickia gristhorpensis (truncata), Osmundacidites wellmanii, Todisporites minor, Concavisporites labrapunctatus (Dictyophyllidites harrisii), Concavisporites persicus (Dictyophyllidites mortonii), Podocarpidites biformis, Cycadopites parvus (crassimarginis), Cycadopites carassisulcatus (crassimarginis), Cycadopites follicularis, Lycopodiumsporites (Retitriletes) clavatoides.


 

جدول 1- پالینوزوناسیون تریاس پسین- ژوراسیک میانی حوضۀ کرمان، جنوب‌شرق ایران (Arjang 1975)

System

Triassic

Jurassic

Sub-System

Rhaetian

Liassic

Dogger

Zone

Concavisporites

Klukisporites

Subzone

Concavisporites kermanense

Concavisporites kaiseri

Klukisporites variegatus

 

 

 

اگرچه در الگوی بایوزوناسیون ارژنگ (Arjang 1975) واژۀ عمومی زون (Zone) استفاده شده مبنای تعریف بایوزون‌های معرفی‌شده مشخص نشده است؛ با‌توجه‌به تغییر درخور توجه فراوانی نسبی Klukisporites variegatus در نهشته‌های ژوراسیک میانی مناطق مختلف ایران (بخش‌های فوقانی سازند شمشک در برخی برش‌های چینه‌شناسی و سازندهای کشف‌رود، دلیچای، بغمشاه و هجدک) به نظر می‌رسد بایوزوناسیون رسوبات یادشده بر اساس بایوزون حداکثر فراوانی (acme biozone) ایده‌آل باشد؛ اما با‌توجه‌به احتمال وجودنداشتن پالینومورف‌ها در رسوبات واحدهای سنگی ژوراسیک زیرین/ بالایی و همچنین در میان‌لایه‌های کربناتۀ موجود در نهشته‌های ژوراسیک میانی، بایوزوناسیون رسوبات یادشده بر اساس تغییر فراوانی نسبی Klukisporites variegatus در برخی مناطق ازجمله برش‌های چینه‌شناسی مطالعه‌شده عملاً با مشکل مواجه است؛ ازاین‌رو، با‌توجه‌به پراکندگی چینه‌شناسی میوسپورهای موجود در نهشته‌های سازند دلیچای در البرز مرکزی و شرقی، بایوزون تجمعیKlukisporites variegatus, Araucariacites australis, Cerebropollenites macroverrucosus Assemblage Zone معرفی می‌شود (شکل‌های 3 تا 5).

تاکنون در ایران، Klukisporites variegatus را آچیلز و همکاران ((Achilles et al. 1984، بهارآواج و کومار (Baharadwaj and Kumar 1986)، ارژنگ (Arjang 1975) و کیمیایی (Kimyai 1975, 1977) از ژوراسیک (لیاس پسین - دوگر) و حسینی (2001)، سهیلی (2002)، ده‌بزرگی (2004)، حکیمی تهرانی (2008)، هاشمی یزدی (2015, 2008)، رضازاده (2008)، صباغیان (2009)، نویدی (2013) رفیعی (2013)، ده‌بزرگی ( 2013،2004)، نامجو (2015)، سجادی و درمنکی فراهانی (2016) و بادی حق (2016) از دوگر گزارش کرده‌اند. پیش‌ازاین نیز این فرم از ژوراسیک - کرتاسۀ پیشین استرالیا (Filatoff 1975; Backhouse 1988; (McKellar 1998; Sajjadi and Playford 2002a، آلنین گروئنلند (Koppelhus and Dam 2003)، ژوراسیک میانی - بالایی نروژ (Vigran and Thush (1975 و باژوسین و باژوسین - کالووین مصر (Sultan and Solaiman 1978, Abdel Mohsen 1990) گزارش شده است.

همچنین وجود Osmundacidites senectusبه سن تریاس پیشین - ژوراسیک میانی (Balme 1963; Playford and Dettmann 1965; Burger 1996)، Concavissimisporites verrucosus با بازۀ زمانی ژوراسیک میانی - کرتاسۀ پیشین (Filatoff 1975; Burger 1976, 1996; Helby et al. 1987; (Backhouse 1988، Converrucosisporit espriceiمربوط به ژوراسیک میانی- پسین (McKellar 1998; Sajjadi et al. 2007)،  Sellaspora asperataبا محدوده سنی ژوراسیک میانی- کرتاسه پیشین (Dettmann 1963; Hill et al. 1968; Burger 1976, 1980, 1988, 1996; Williams 1975; Filatoff 1975; McKellar 1980; Morgan 1980)،Striatella seebergensis  بابازه زمانی تریاس پسین – ژوراسیک میانی (Filatoff and Price 1988; Césari and Colombi 2013; Srivastava 2011; Ribecai 2007; Oliveira et al. 2007; Lindström and Erlström 2006; Ziaja 2006; de Jersey 1964; Playford and Dettmann 1965; Helby et al. 1987; McKellar 1998; Sajjadi and Playford 2002b) و Klukisporites scaberis به سن اواخر باژوسین-باتونین (McKellar 1998) در نهشته های سازند دلیچای، مؤید سن ژوراسیک میانی (دوگر) برای این واحد سنگی در برش های چینه شناسی مورد مطالعه در نظر گرفته شده است.

بر اساس نتایج مطالعه‌های انجام‌شده (Hashemi Yazdi 2015) وجود داینوفلاژله‌های شاخص باژوسین پسین مانند Carpatodinium predae، Meiourogonyaulax valensii، Cribroperidinium crispum (باتونین پیشین - میانی)، Ctenidodinium combazii(باتونین - کالووین پیشین که گاهی در مرز باتونین - کالووین دارای حداکثر فراوانی است) و نیز وجود داینوسیست‌هایی مانند Compositosphaeridium polonicumو Mendicodinium groenlandicum(با سن کالووین) در رسوبات مطالعه‌شده سن باژوسین پسین - کالووین را تأیید می‌کنند.

 

نتیجه‌

پالینوفلورای متنوع با حفظ‌شدگی خوب شامل پالینومورف‌های محیط‌های خشکی (میوسپورها) و انواع شاخص محیط‌های دریایی در نهشته‌های سازند دلیچای در برش‌های چینه‌شناسی پل دختر و بلو (البرز مرکزی) و لوان (البرز شرقی) وجود دارد. حضور Klukisporites variegatus(ظهور در ژوراسیک میانی) به همراه Osmundacidites senectus (تریاس پیشین - ژوراسیک میانی)، Concavissimisporites verrucosusو Sellaspora asperata(ژوراسیک میانی - کرتاسۀ پیشین)، Converrucosisporites pricei(ژوراسیک میانی - پسین) و Striatella seebergensis (با بازۀ زمانی تریاس پسین - ژوراسیک میانی) مؤید سن ژوراسیک میانی (دوگر) برای پالینوفلورای سازند دلیچای در برش‌های چینه‌شناسی پل دختر، بلو و لوان هستند.

با‌توجه‌به گسترش چینه‌شناسی میوسپورهای موجود در سازند دلیچای در برش‌های چینه‌شناسی مطالعه‌شده در البرز مرکزی و شرقی، بایوزون تجمعی
Klukisporites variegatus, Araucariacites australis, Cerebropollenites macroverrucosus Assemblage Zone در رسوبات یادشده معرفی می‌شود.

وجود داینوفلاژله‌های باژوسین پسین مانند Meiourogonyaulax valensii و Cribroperidinium crispum، حضور Carpatodinium predae (با بازۀ زمانی حداکثر باتونین پیشین- میانی) و Ctenidodinium combazii(با محدودۀ زمانی باتونین- کالووین پیشین که گاهی در مرز باتونین- کالووین دارای حداکثر فراوانی است) و وجود داینوسیست‌هایی مانند Compositosphaeridium polonicumو Mendicodinium groenlandicum(کالووین) در رسوبات سازند دلیچای، سن باژوسین پسین- کالووین را برای این واحد سنگی در برش‌‌‌های چینه‌شناسی مطالعه‌شده تأیید می‌کند.

 

 

 

شکل 3- گسترش چینه‌شناسی میوسپورهای سازند دلیچای در برش چینه‌شناسی پل دختر، البرز مرکزی

 

شکل 4- پراکندگی چینه‌شناسی میوسپورهای دلیچای در برش چینه‌شناسی بلو، البرز مرکزی

 

شکل 5- گسترش چینه‌شناسی میوسپورهای سازند دلیچای در برش چینه‌شناسی لوان، البرز شرقی

 

 

 

Plate 1

Figs. 1-3. Klukisporites variegatus Couper 1958. 1a, 2, 3 proximal foci. 1b distal focus. Fig. 4. Sellaspora asperata (Dettmann) emend. McKellar 1998. distal focus. Fig. 5. Rugulatisporites neuquenensis Volkheimer 1972. median focus. Fig. 6. Callialasporites dampieri (Balme) Sukh Dev 1961. polar view. Fig. 7. Striatella parva (Li and Shang) Filatoff and Price 1988. median focus. Fig. 8. Limbosporites antiquus (de Jersy) de Jersy and Raine 1990. distal focus. Fig. 9. Foraminiferal test linig. Fig. 10. Micrhystridium sp. Fig. 11. Cleistosphaeridium sp.

مراجع
Abarghani A. and Adabi M.H. 2000. Use of geochemical evidence (sub-elements and isotopes of oxygen and carbon) for identifies early mineralogy of the Dalichai and Lar Formations in the northwest of Maragheh. Compact Articles of the 4th Conference of the Iranian Geological Society, Tabriz University, 164-165.

Abdel Mohsen S.A. 1990. The Middle Jurassic microflora from EI Maghara No. 4 borehole, northen Sinai, Egypt. Journal African Earth Science, 11: 207-216.

Achilles H. Kaiser H. Schweitzer H-J. and Hushmand A. 1984. Die räto-jurassischen Floren des Iran und Afghanistans. 7. Die Mikroflora der obertriadisch-jurassischen Ablagerungen des Alborz-Gebirges (Nord-Iran). Palaeontographica, Abteilung B, 194(1-4): 14-95.

Aghanabati S.A. 1998. Jurassic Stratigraphy of Iran. Geological Survey and Mining Exploration of Iran, Tehran, 746 p. In Persian.

Aghanabati S.A. 2004. Geology of Iran. Geological Survey and Mining Exploration of Iran, Tehran. 586p. In Persian.

Allenbach P. 1966. Geologie und petrographie des Damavand und seiner Umgebung (Zentral-Elburz), Iran. Geologisches Institute der Eidgenosischen Technischen Hochschule und der Universitat Zürich, 63: 144p.

Annelles R.N. Arthurton R.S. Bazley R.A. and Davies R.G. 1975. Explanatory text of the Qazvin and Rasht Quadrangles Map, 1:250000; Geological Survey of Iran, Quadrangles E3, E4: 1-94.

Arjang B. 1975. Mikroflora der räto-jurassischen Ablagerungen des Kermaner Beckens (Zentral-Iran). Palaeontographica, Abteilung B, 152: 85-148.

Ashraf A.R. 1977. Die räto-jurassischen Floren des Iran und Afghanistans. 3. Die Mikrofloren der rätischen bis unterkretazischen Ablagerungen Nord Afghanistans. Palaeontographica, Abteilung B, 161(1-4): 1-97.

Backhouse J. 1988. Late Jurassic and Early Cretaceous palynology of the Perth Basin, Western Australia. Geological Survey of Western Australia Bulletin, 135: 233.

Badihagh M.T. 2016. Plant macro-microfossils of the Hojedk Formation in the well No. 233, Tabas, East of the Central Iran, M.Sc. thesis. Faculty of Geology, College of Science, University of Tehran, 343p. In Persian.

Balme B.E. 1963. Plant microfossils from the Lower Triassic of Western Australia. Palaeontology, 6:12-40.

Bhadradwaj D.C. and Kumar P. 1986. Palynology of Jurassic sediments from Iran: 1, Kerman area. Biological Memoirs, 12(2): 146-172.

Bhadradwaj D.C. and Kumar P. 1988. Palynology of Jurassic sediments from Iran: 2. Zirab area. Biological Memoirs, 14(1): 55-80.

Bolourchi M.H. 1975. Etude geologique de la region d Avaj (NW de lIran). Geological Survey of Iran, Report No. 45: 1-233.

Burger D. 1976. Some Early Cretaceous plant microfossils from Queensland. Australian Bureau of Mineral Resources, Geology and Geophysics Bulletin, 160: 1-22.

Burger D. 1980. Palynology of the Lower Cretaceous in the Surat Basin. - Bureau of Mineral Resources, Geology and Geophysics Australia Bulletin, 189: 106.

Burger D. 1988. Early Cretaceous environments in the Eromanga Basin; palynological evidence from GSQ Wyandra-1 corehole. Memoirs of the Association of Australasian Palaeontologists, 5: 173-186.

Burger D. 1996. Mesozoic palynomorphs from the Northwest Shelf, offshore Western Australia Palynology, 20: 49-103.

Césari S.N. and Colombi C.E. 2013. A new Late Triasssic phytogeographical scenario in westernmost Gondwana. Nature Communications, 4:1889.

Dehbozorgi A. 2004. Palynostratigraphy of the Kashafrud Formation at the Senjedak section, southeast of Mashhad, northeastern Iran. M.Sc. thesis. Faculty of Geology, College of Science, University of Tehran, 129p. In Persian

Dehbozorgi A. Sajjadi F. and Hashemi H. 2013. Middle Jurassic palynomorphs of the Dalichai Formation, central Alborz Ranges, northeastern Iran: Paleoecological inferences, Science China Earth Sciences, 56: 12, 2107-2115.

Dehbozorgi A. 2013. Palynological and paleoecology Middle Jurassic sediments (Dalichai and Baghamshah formation) East of Semnan (Jam). Ph. D. Thesis, Faculty of Geology, College of Science, University of Tehran, University of Tehran, 320 p.

De Jersey N.J. 1964. Triassic spores and pollen grains from the Bundamba Group. Geological Survey of Queensland Publication, 321: 21 p.

Dettmann M.E. 1963. Upper Mesozoic microfloras from southbeastern Australia. Proceeding of the Royal Society Victoria, 77(1): 1-148.

Filatoff J. 1975. Jurassic palynology of the Perth Basin, Western Australia. Palaeontographica Abteilung B, 154(1-4): 1-113.

Filatoff J. and Price P.L. 1988. A pteridacean spore lineage in the Australian Mesozoic. In: Jell P.A. and Playford G. (Eds.), Palynological and palaeobotanical studies in honour of Basil E. Balme. Memoirs of the Association of Australasian Palaeontologists, 5: 89-124.

Ghasemi-Nejad E. Sabbaghiyan H. and Mosaddegh H. 2012. Paleobiogeographic implications of late Bajocian-late Callovian (Middle Jurassic) dinoflagellate cysts from the Central Alborz Mountain, northern Iran. Journal of Asian Earth Sciences, 43: 1-10.

Hakimi Tehrani Z. 2008. Palynofloras of the Shemshak Formation at the Khoshyeilagh Section (north Ghosnavi) northeastern Iran. M.Sc. thesis, Faculty of Geology, University of Tehran, 244 p. In Persian.

Hashemi Yazdi F. 2008. Palynostratigraphy of Dalichai Formation in the Balu section, north of Semnan. M.Sc. thesis, Faculty of Geology, University of Tehran, 129 p. In Persian.

Hashemi-Yazdi F and Sajjadi F. 2014. Miospores – based palynostratigraphy of the Hojedk Formation at the Eshkeli Section, north of Kerman. Paleontology, 2 (1): 111-127.

Hashemi Yazdi F. 2015. Palynology and palaeoecology of the Dalichai Formation in central-eastern Alborz Basin and the Hojedk Formation at the east-central Iran. Ph.D. thesis, Faculty of Geology, College of Science, University of Tehran, 388 p. In Persian.

Helby R. Morgan R. and Partridge A.D. 1987. A palynological zonation of the Australian Mesozoic. In: Jell, P.A. (Eds.), Studies in Australian Mesozoic palynology. Association of Australasian Palaeontologists, Memoir, 4: 1-94.

Hill D. Playford G. and Woods J.T. 1968. Cretaceous fossils of Queensland. Queensland Palaeontological Society, Brisbane, 35.

Hossaini A. 2001. Study of plant fossils (macrofossil and microfossil), Shemshak Formation in Taezareh Region (Shahrood), M.Sc. thesis. Faculty of Geology, College of Science, University of Tehran, 144p. In Persian.

Khaki V. 2001. Palynostratigraphy of the Upper Jurassic in the KuhSefid area, Soltaniyeh Mountains south – east Zanjan, M.Sc. thesis. Faculty of Geology, College of Science, University of Tehran, 144p. In Persian.

Kimyai A. 1968. Jurassic plant microfossils from the Kerman region. Bulletin of the Iranian Petroleum Institute, 33: 91-111.

Kimyai A. 1974. Jurassic plant microfossils from Iran. Birbal Sahni Institute of Palaeobotany, Special Publication, 3: 1-8.

Kimyai A. 1975. Jurassic palynological assemblages from the Shahrud region, Iran. Geoscience and Man, 11: 117-121.

Kimyai A. 1977. Further information on the palynological stratigraphy of the Mesozoic coaly sediments from Kerman, Iran. Iranian Petroleum Institute, Proceeding of the 2nd Geological Symposium of Iran, Tehran, 191-217. (in Persian).

Koppelhus E.B. and Dam G. 2003. Palynostratigraphy and palaeoenvironments of the Rævekløft, Gule Horn and Ostreaelv Formations (Lower–Middle Jurassic), Neill Klinter Group, Jameson Land, East Greenland. In: Ineson J.R. and Surlyk F. (Eds.), The Jurassic of Denmark and reenland. Geological Survey of Denmark and Greenland Bulletin, 1: 723-775.

Lindström S. and Erlström M. 2006. The late Rhaetian transgression in southern Sweden: Regional (and global) recognition and relation to the Triassic-Jurassic boundary. Review of Palaeobotany and Palynology, 241: 339-372.

Mafi A. Ghasemi-Nejad E. Ashouri A. and Vahidi-Nia M. 2013. Dinoflagellate cysts from the upper Bajocian-lower Oxfordian of the Dalichai Formation in Binalud Mountains (NE Iran): their biostratigraphical and biogeographical significance. Arabian Journal of Geosciences, 7(9): 3683-3692.

McKellar J.L. 1980. Palynostratigraphy of the Burrum Coal Measures in Fairymead NS 1, Maryborough Basin. Queensland Government Mining Journal, 81: 462-468.

McKellar J.L. 1998. Late Early to Late Jurassic palynology, biostratigraphy and palaeogeography of the Roma Shelf area, northwestern Surat Basin, Queensland, Australia (Including phytogeographic - palaeoclimatic implications of the Callialasporites dampieri and Microcachryidites Microfloras in the Jurassic - Early Cretaceous of Australia: an overview assessed against a background of floral change and true polar wander in the preceding late Palaeozoic - early Mesozoic), Ph.D. thesis, Brisbane (Queensland), University of Queensland, 620 p.

Morgan R. 1980. Palynostratigraphy of the Australian Early and Middle Cretaceous. Memoirs of the Geological Survey of New South Wales, Palaeontology, 18: 153.

Nabavi M.H. and Seyed-Emami K. 1977. Sinemurian ammonites from the Shemshak Formation of North Iran (Semnan area, Alborz). Neues Jahrbuch für und Geologie Palaeontologie Abhandlungen, 153 (1): 70-85.

Namju Sh. 2015. Biostratigraphy of the Hijdak Formation based on flora, palynomorphs and palaeoecology in borehole No. 169, Kuchakali, Tabas, M.Sc. thesis. Faculty of Geology, College of Science, University of Tehran, 147p. In Persian.

Navidi N. 2013. Palynostratigraphy of the Dalichai Formation at Diktash section, north east of Semnan. M.Sc. thesis. Faculty of Geology, College of Science, University of Tehran, 197p. In Persian.

Navidi Izad N. Sajjadi Hazaveh F. Dehbozorgi A. and Hashemi Yazdi F. 2014. Palynostratigraphy and Paleoenvironment of the Dalichai Formation at Diktash section, north east of Semnan. Journal of Stratigraphy and Sedimentology Researches, 57(30): 21-46. In Persian.

Niknahad M. 2007. Paleontology and stratigraphy of the Dalichai Formation in southeast Maragheh (West Alborz) with special attention to the Fauna ammonite. M.Sc. Thesis, Institute of Earth Sciences, Geological Survey of Iran. In Persian.

Oliveira L.C. Dino R. Duarte L.V. and Perilli N. 2007. Calcareous nannofossils and palynomorphs from Pliensbachian-Toarcian boundary in the Lusitanian Basin, Portugal. Revista Brasileira de Paleontologia, 10(1): 5-16.

Phipps D. and Playford G. 1984. Laboratory techniques for extraction of palynomorphs from sediments. Department of Geology, University of Queensland, 11(1): 1-23.

Playford G. and Dettmann M.E. 1965. Rhaeto - Liassic plant microfossils from the Leigh Creek Coal Measures, South Australia. Senckenbergiana Lethaea, 46(2-3): 127-181.

Rafiei A. 2013. Miospores of Jurassic sediments, northwest of Semnan, Central Alborz. M.Sc. thesis. Faculty of Geology, College of Science, University of Tehran, 96p. In Persian.

Rezazadeh Y. 2008. Palynostratigraphy of the Shemshak Formation in Shahmirzad Section (east of Central Alborz). M.Sc. thesis, Faculty of Geology, University of Tehran, 152 p. In Persian

Ribecai C. 2007. Early Jurassic miospores from Ferrar Group of Carapace Nunatak, South Victoria Land, Antarctica. Review of Palaeobotany and Palynology, 144: 3-12.

Saadati Jafarabadi Sh. Allameh M. Poursoltani M.R. and Sajjadi F. 2013. Paleoecology and palynostratigraphy of the Dalichai Formation, according to miospores, in the Bar Village section, East of Binaloud Basin. Paleontology, 1 (1): 67-80.

Sabbaghiyan H. 2009. Palynostratigraphy of the Dalichai Formation at Kuhe Rahband, South of Mahdishahr, Central Alborz, Iran. M.Sc. thesis. Faculty of Geology, College of Science, University of Tehran, 120p.

Sajjadi F. and Playford G. 2002a. Systematic and stratigraphic palynology of Late Jurassic - earliest Cretaceous strata of the Eromange Basin, Queensland, Australia. Part 2, Palaeontographica, Abteilung A, 261(4-6): 1-99.

Sajjadi F. and Playford G. 2002b. Systematic and stratigraphic palynology of Late Jurassic - earliest Cretaceous strata of the Eromange Basin, Queensland, Australia. Part 2, Palaeontographica, Abteilung B, 261(4-6): 99-165.

Sajjadi F. Hashemi H. and Dehbozorgi A. 2007. Middle Jurassic palynomorphs of the Kashafrud Formation, Koppeh Dagh Basin, northeastern Iran. Micropaleontology, 53: 391-408.

Sajjadi F. and Haddad Tavakol. A. 2008. Palaeoecology of the Kashafrud Formation, according to palynomorphs, east of Mashhad inthe Koppeh Dagh Basin. Journal of Sciences, University of Tehran, 34 (1) 85-101. In Persian.

Sajjadi F. Hashemi H. and Hashemi Yazdi F. 2009. Miospores-based palynostratigraphy of the Dalichai Formation at the Balu section, north of Semnan. Iranian Journal of Geology, 3 (10): 59-68. In Persian.

Sajjadi F. and Dermanaki Farahani S. 2016. Palynostratigraphy and paleoecology of Middle Jurassic strata, southeastern Maragheh, according to terrestrial. Journal of Stratigraphy and Sedimentology Researches, 33(2): 41-64. In Persian.

Schairer, G. Seyed-Emami K and Zeiss A. 1991. Ammoniten aus der oberen Dalichai-Formation (Callov) ostlich von Semnan (SE-Alborz, Iran). Mitteilungen der Bayerische Staatssammlung für Paläontologie Historiche und Geologie, 31: 47-67.

Shahrabi M. 1994. Description of the Urumieh geological map (scale 1/250000): Geological Survey of Iran, B3, 90 p Seyed-Emami K. Schairer G. and Bolourchi M. H. 1985. Ammoniten aus der unteren Dalichy - Formation (oberes Bajocium bis unteres Bathonium) der Umgebung von Abe - Garm (Avaj, NW - Zentraliran), Zitteliana, 12: 57-85. In Persian.

Shahsavani D. 2003. Palynostratigraphy, palynofacies and paleoenvironment in Chamak Bid Formation at Jajarm section. M.Sc. thesis, Faculty of Geology, University of Tehran. In Persian.

Shams M. 2007. Stratigraphic and fossil study of Dalichai Formation in Parvar District, North Semnan (Central Alborz, with special note to ammonites). M.Sc. Thesis, Faculty of Science, University of University of Tehran. In Persian.

Seyed-EmamiK. Schairer G. and Alavi-Naini M. 1989. Ammoniten aus der unteren Dalichy - Formation (Unterbathon) ostlich von Semnan (SE - Alborz, Iran). Muncher Geowiss. Abhandlungen, A, 15: 79-91.

Seyed-Emami K. Schairer G. and Zeiss A. 1995. Ammoniten aus der Dalichai - Formation (Mittlerer bis Oberer Jura) und der Lar - Formation (Oberer Jura) N Emamzadeh - Hashem (Zentralalborz, Nordirn). Mitteilungen der Bayerische Staatssammlung für Paläontologie und Historiche Geologie, 35: 39-52.

Seyed-Emami K. Schairer G. and Alavi-Naini M. 1996. Ammoniten aus dem oberen Bajoc (Mittlerer Jura) des SE-Koppeh dagh und SEAlborz (NE-Iran). Mitteilungen der Bayerische Staatssammlung für Paläontologie und Historiche Geologie, 36: 87-106.

Seyed-Emami K. Fursich F.T. and Schairer G. 2001. Lithostratigraphy, ammonites and palaeoenvironments of Middle Jurassic strata in North and Central Iran. Newsl. Stratigr. 38(2/3): 163-148.

Sohaili S. 2002. Palaeoecology of Hojedk Formation in the Pabdana, according to palynology. M.Sc. thesis, Faculty of Geology, University of Tehran, 142 p. In Persian.

Srivastava S.K. 2011. Spore-pollen biostratigraphy of the English Jurassic. Paleontographica, Abteilung B, 285: 113-201.

Steiger R 1966. Die Geologie der West-Firuzkuh-Area (Zentral Elburz/Iran). Geologisches Institute der Eidgenosischen Technischen Hochschule und der Universitat Zürich, 68: 1-145.

Stöcklin J. Nabavi M. and Samimi M. 1965. Geology and mineral resources of the Soltanieh Mountains (North West Iran). Geological Survey of Iran, Report No. 2: 47.

Stöcklin J. 1972. Lexigue Stratigraphique International Vol. III, Fascicule 9b: 1-238, Iran.

Stöcklin J. and Setudehnia A. 1991. Stratigraphic Lexicon of Iran. Part I, Central, North and East Iran. Geological Survey of Iran, Report No. 18: 338.

Sultan I.Z. and Solaiman H.A. 1978. Palynostratigraphie du Bathonian – Callovian du puits no. 3 de Barga, Sinai nord, Egypte. Revue Micropalaeontologie, 20: 222- 229.

Sussli P.E. 1976. The geology of the lower Haraz Valley Area. Centeral Alborz, Iran. Geological Survey of Iran. Report No. 38: 1-118.

Vigran J.O. and Thush B. 1975. Illustration of Norwegian microfossils. Illustration and distribution of the Jurassic palynomorphs of Norway. Royal Norwegian Council of Science and Industrial Researches (NTNF), Continental shelf Division 65: 1-55.

Wheeler J.W. and Sarjeant W.A.S. 1990. Jurassic and Cretaceous palynomorphs from the central Alborz Mountains, Iran: Their significance in biostratigraphy and palaeogeography, Modern Geology, 14(4): 375.

Williams G.L. 1975. Dinoflagellate and spore stratigraphy of the Mesozoic-Cenozoic, offshore eastern Canada. Geological Survey of Canada, paper 74-30, 2: 107-161.

Ziaja J. 2006. Lower Jurassic spores and pollen grains from Odrowąż, Mesozoic margin of the Holy Cross Mountains. Poland. Acta Palaeobotanica, 46(1): 3-83.

 

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 2,520
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 899


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب