چارچوبی برای کارزار‌های موفق تأمین مالی جمعی: بینش‌هایی از رسانه‌های اجتماعی (مروری سیستماتیک)

مقدمه

تأمین مالی جمعی^[1] در سال های اخیر به روشی جایگزین برای تأمین مالی ایده‌ها یا پروژه‌های جدید تبدیل شده است. اغلب مرحلۀ اولیه تأمین مالی برای سرمایه‌گذاری‌های کارآفرینانه ازنظر جذب کمک‌های مالی ازطریق مشارکت‌های جمعی در نظر گرفته می‌شود (Mollick, 2014). جایی که بر تأمین مالی به‌عنوان چالشی اساسی برای اجرای ایده‌ها و توسعۀ سرمایه‌گذاری‌های پایدار تأکید شده است (Laurell et al., 2019). تأمین مالی جمعی به‌عنوان یکی از کارآمدترین روش‌های تأمین مالی و بازاریابی، به نهادهای مختلف این امکان را می‌دهد تا ازطریق دسترسی به سرمایه‌گذاران خرد، اما در مقیاسی گسترده، منابع مالی لازم برای ایده‌ها و محصولات خود را تأمین کنند. این روش به‌سرعت در حال تبدیل‌شدن به ابزاری مؤثر برای جذب سرمایه و گسترش بازاریابی است (Parhankangas et al., 2019). تأمین مالی جمعی، فرایند جمع‌آوری وجوه از انبوه سرمایه‌گذاران یا اهداکنندگان ازطریق یک پلتفرم آنلاین است (Kim et al., 2020). تأمین مالی جمعی به اشکال مختلفی مانند پاداش‌محور، مبتنی‌بر حقوق صاحبان سهام، مبتنی‌بر وام و مبتنی‌بر اهدا/خیریه انجام می‌شود. درحالی‌که سه شکل اول براساس برخی انتظارات از بازده است، سرمایه‌گذاری جمعی مبتنی‌بر کمک مالی بدون انتظار سود یا بازدۀ پولی در ازای مشارکت است (Li et al., 2020).

کارزارهای تأمین مالی جمعی در بازه‌های زمانی مشخصی بر روی سکوی‌های اینترنتی مانند Kickstarter.com و Indiegogo.com اجرا می‌شوند. موفقیت این کارزارها براساس تحقق اهداف مالی تعیین‌شدهۀ آنها ارزیابی می‌شود. بیلیو و همکاران (Beaulieu et al., 2015) بیان کردند که بررسی گستردۀ ادبیات نشان می‌دهد که «این ممکن است ازنظر دیدگاه بسیار ساده باشد و رویدادهای پس از پایان کارزار را در نظر نگیرد». تأمین مالی جمعی به‌عنوان جایگزینی محبوب برای روش‌های متعارف تأمین مالی برای پروژه‌های مختلف از استارت‌آپ‌های نوآورانه تا تلاش‌های خلاقانه،پ پدیدار شده است. با ظهور سکو‌های رسانه‌های اجتماعی، این کارزار‌ها شتاب بیشتری پیدا کرده‌اند؛ زیرا رسانه‌ای در دسترس برای ترویج و به اشتراک‌گذاری طرح‌های سرمایه‌گذاری جمعی فراهم می‌کنند (Mollick, 2014)؛ بااین‌حال، باوجود شیوع روزافزون کارزار‌های تأمین مالی جمعی، همۀ پروژه‌ها به اهداف تأمین مالی خود دست نمی‌یابند؛ بنابراین، شناسایی و درک عواملی که به موفقیت کارزار‌های تأمین مالی جمعی در رسانه‌های اجتماعی کمک می‌کنند، بسیار مهم است. درحالی‌که برخی از کارزار‌ها خود را فقط با رسیدن به هدف جمع‌آوری کمک‌های مالی موفق می‌دانند، آنهایی که معیارهای بیشتری دارند میزان انتشار ایده‌های جدید خود را ازطریق رسانه‌های اجتماعی در نظر می‌گیرند. این مطالعه دامنۀ موفقیت تأمین مالی جمعی را با ایجاد مقیاسی گسترش می‌دهد که شامل سؤالاتی دربارۀ آگاهی از محصولات، بودجۀ اضافی، کمک‌های بیشتر و صرفه‌جویی در هزینه و زمان همراه با اهداف جمع‌آوری سرمایه است (Sahaym et al., 2021). در بیشتر موارد، تأمین مالی جمعی توسط شرکت‌هایی استفاده می‌شود که به موفقیت طرح‌های تأمین مالی جمعی وابسته هستند. تلاش زیادی برای شناسایی سوابق تأمین مالی جمعی از دیدگاه شرکت‌های کوچک و متوسط انجام نمی‌شود که ممکن است قبل از طرح‌های تأمین مالی جمعی وجود داشته باشد. شرکت‌های کوچک و متوسط سازمان‌هایی هستند که کمتر از هزار کارمند دارند و درآمد سالانۀ آنها کمتر از ۱ میلیارد دلار است (Gartner, 2018).

محبوبیت روزافزون و پذیرش گستردۀ سکو‌های تأمین مالی جمعی، نیاز به درک عمیق‌تر عوامل مؤثر بر نتایج کارزار‌ها را ضروری می‌کند. درحالی‌که پژوهش‌های موجود جنبه‌های مختلف تأمین مالی جمعی را بررسی کرده‌اند، کمبود مطالعاتی وجود دارد که به‌ طور خاص نقش رسانه‌های اجتماعی را در موفقیت کارزار‌ها بررسی کنند. بررسی مطالعات پیشین نشان می‌دهد که تاکنون پژوهش‌هایی در این زمینه‌ها انجام شده است: شناسایی انگیزه‌های مشارکت در تأمین مالی جمعی (Sadabadi et al., 2022)، خطاهای شناختی در مذاکرات کارآفرینانه (Aznab et al., 2021)، ارائۀ الگوی مبتنی‌بر سکو برای تأمین مالی (Aghaei & Asadi, 2021)، شناسایی عوامل پیش‌برندۀ استفاده از تأمین مالی جمعی (Chitsazan et al., 2019)، عوامل موفقیت تأمین مالی جمعی در حوزۀ سلامت (Yahyaei et al., 2019)، تأثیر ترجیحات پردازش بر ارزیابی کارزار‌های تأمین مالی جمعی (Mahajan et al., 2023)، تأثیر پست‌های رسانه‌های اجتماعی بر تصمیمات سرمایه‌گذاری (Eisenbeiss et al., 2023)، نقش جهت‌گیری کارآفرینی و رسانه‌های اجتماعی در موفقیت تأمین مالی جمعی (Sahaym et al., 2021)، افزایش موفقیت تأمین مالی جمعی ازطریق رسانه‌های اجتماعی (Clauss et al., 2020) و تأثیر اتصال رسانه‌های اجتماعی بر موفقیت کارزار‌ها (Kaur & Gera, 2017)؛ بااین‌حال، شکاف پژوهش در این حوزه وجود دارد. تاکنون پژوهشی جامع در زمینۀ ارائۀ مدلی برای موفقیت کارزار‌های تأمین مالی جمعی در رسانه‌های اجتماعی با در نظر گرفتن همۀ عوامل مؤثر بر موفقیت این کارزار‌ها در رسانه‌های اجتماعی انجام نشده است. پژوهش حاضر این شکاف را پر کرده و مدلی جامع برای موفقیت کارزار‌های تأمین مالی جمعی در رسانه‌های اجتماعی ارائه داده است. تأمین مالی جمعی به روش جمع‌آوری کمک‌های مالی روزافزون محبوب و در دسترس تبدیل شده است؛ اما عواملی که بر موفقیت کارزار تأثیر دارند، پیچیده و چندوجهی هستند. مرور سیستماتیک ادبیات برای ارائۀ تحلیلی دقیق و عینی از پژوهش‌های موجود در این زمینه ضروری است. با بررسی سیستماتیک طیف وسیعی از مطالعات، این مرور به شناسایی الگوهای ثابت، روندهای نوظهور و شکاف‌های احتمالی در دانش کمک خواهد کرد. این امر امکان توسعۀ چارچوبی قوی را فراهم می‌کند که براساس شواهد تجربی استوار است و می‌تواند در زمینه‌های مختلف تأمین مالی جمعی اعمال شود؛ علاوه‌براین، مرور سیستماتیک ادبیات می‌تواند به رفع چالش‌های مرتبط با حجم روبه‌رشد پژوهش‌ها دربارۀ جمع‌سپاری کمک کند. با شناسایی سیستماتیک مطالعات مرتبط، ارزیابی کیفیت آنها و ترکیب یافته‌هایشان، این مرور می‌تواند نمایی کلی واضح و مختصر از وضعیت فعلی دانش در این زمینه ارائه دهد. این امر به کاهش خطر اتکا به شواهد حکایتی یا تفسیرهای مغرضانه و اطمینان از این موضوع کمک خواهد کرد که چارچوب توسعه‌یافته براساس پایه‌ای محکم از پژوهش‌های تجربی است.

مطالعات اخیر نشان می‌دهد که موفقیت کارزار‌های تأمین مالی جمعی به عوامل متعددی ازجمله ارائۀ پروژه، نفوذ شبکه‌های اجتماعی و درگیری مخاطبان هدف بستگی دارد (Ordanini et al., 2011). ارائۀ پروژه شامل جنبه‌هایی مانند کیفیت طرح، داستان‌سرایی و عناصر بصری است که به طور قابل چشمگیری بر جذابیت و اعتبار درک شدۀ کارزار تأثیر می‌گذارد (Agrawal et al., 2014). از سوی دیگر، نفوذ شبکۀ اجتماعی مربوط به اندازه و تعامل شبکۀ اجتماعی خالق پروژه است که برای ایجاد حمایت اولیه و حرکت ضروری است (Kromidha & Robson, 2016). با وجود ادبیات روبه‌رشد دربارۀ عوامل موفقیت تأمین مالی جمعی، شکافی در درک نحوۀ تعامل این عوامل در زمینۀ سکو‌های رسانه‌های اجتماعی و نحوۀ استفادۀ راهبردی از آنها برای افزایش شانس موفقیت کارزار وجود دارد؛ علاوه‌براین، بیشتر مطالعات بر روی عوامل فردی متمرکز شده‌اند، درحالی‌که هنوز مدلی جامع و یکپارچه ایجاد نشده است (Zvilichovsky et al., 2018). به طور خاص، تاکنون مطالعه‌ای یافت نشده است که به ارائۀ مدلی برای موفقیت کارزار‌های تأمین مالی جمعی در رسانه‌های اجتماعی پرداخته باشد. چنین داده‌هایی مسلماً برای این زمینه مهم هستند، با در نظر گرفتن اینکه رسانه‌های اجتماعی نقش کلیدی در کارزار‌های تأمین مالی جمعی دارند و اینکه سرمایه‌گذاری جمعی ممکن است سرمایه‌گذاری‌های مبتنی‌بر پایداری را تسهیل کند؛ ازاین‌رو مسئلۀ اصلی این مطالعه ارائۀ مدلی برای موفقیت کارزار‌های تأمین مالی جمعی در رسانه‌های اجتماعی، ترکیب عوامل کلیدی شناسایی‌شده در ادبیات و بررسی تأثیر متقابل آنها است. در ساختار این مقاله پس از تبیین مفهوم کارزار‌های تأمین مالی جمعی و ارائۀ تعریفی دقیق از موفقیت در این حوزه، به مرور جامع ادبیات مرتبط با تأثیر رسانه‌های اجتماعی بر موفقیت کارزار‌ها پرداخته شده است. روش پژوهش براساس مرور سیستماتیک مقالات علمی معتبر در این حوزه استوار بوده و یافته‌های حاصل از این مرور به‌صورت دقیق و منظم در بخش نتایج ارائه شده است. در بخش بحث و نتیجه‌گیری تفسیر عمیق یافته‌ها، ارائۀ چارچوبی عملیاتی برای طراحی کارزار‌های موفق و ارائۀ پیشنهاداتی برای پژوهش‌های آتی انجام شده است.

مبانی نظری

تأمین مالی جمعی، پدیده‌ای نسبتاً جدید، به‌عنوان جایگزینی مناسب برای منابع سنتی تأمین مالی ظهور کرده است. این روش شامل تلاش جمعی افراد، معمولاً ازطریق سکو‌های آنلاین برای جمع‌آوری منابع خود و حمایت از پروژه‌ها یا سرمایه‌گذاری‌های آغازشده است که دیگران انجام شده است. این رویکرد نوآورانه در حوزه‌های مختلف، از تلاش‌های خلاقانه تا علل اجتماعی، محبوبیت درخور توجهی کسب کرده است (Paschen, 2017). یکی از مزایای اصلی کارزار‌های تأمین مالی جمعی، توانایی آنها در دموکراتیک‌کردن دسترسی به بودجه است. با کنارگذاشتن واسطه‌هایی مانند بانک‌ها یا سرمایه‌گذاران خطرپذیر، افراد و سازمان‌ها می‌توانند مستقیماً با حامیان بالقوه ارتباط برقرار کنند. این امر به کارآفرینان، هنرمندان و فعالان اجتماعی قدرت داده است تا پروژه‌هایی را دنبال کنند که در غیر این صورت ممکن بود تأمین مالی برای آنها دشوار باشد؛ علاوه‌براین، کارزار‌های تأمین مالی جمعی بیشتر حس جامعه و مالکیت را در بین مشارکت‌کنندگان تقویت می‌کنند؛ زیرا آنها به موفقیت این سرمایه‌گذاری کمک می‌کنند (Handke & Chiesa, 2022).

در‌حالی‌که تأمین مالی جمعی مزایای بسیاری دارد، چالش‌های خاصی را نیز ارائه می‌دهد. یکی از نگرانی‌های اصلی، خطر شکست است. کارزار‌هایی که به اهداف تأمین مالی خود دست نیابند، ممکن است رها شوند و مشارکت‌کنندگان را ناامید و بالقوه نسبت‌به این مفهوم سرخورده کنند؛ علاوه‌براین، ارزیابی پروژه‌ها و تخصیص بودجه می‌تواند ذهنی باشد و سؤالاتی دربارۀ انصاف و شفافیت ایجاد کند. برای کاهش این خطرات، سکو‌های تأمین مالی جمعی سازوکارهای مختلفی مانند فرایندهای تأیید و سیستم‌های پاداش را برای افزایش اعتبار و پاسخ‌گویی اجرا کرده‌اند (Hossain & Creek, 2021)؛ درنتیجه، کارزار‌های تأمین مالی جمعی نحوۀ جمع‌آوری سرمایه توسط افراد و سازمان‌ها را متحول کرده‌اند. با بهره‌برداری از قدرت جمع، آنها امکان تحقق پروژه‌های نوآورانه و تقویت حس جامعه و توانمندسازی را فراهم کرده‌اند. د حالی‌که چالش‌ها همچنان وجود دارند، پتانسیل تأمین مالی جمعی برای دموکراتیک‌کردن دسترسی به سرمایه و حمایت از ابتکارات ارزشمند انکارناپذیر است. با پیشرفت فناوری، احتمالاً تأمین مالی جمعی نقش فزاینده‌ای در شکل‌دهی آیندۀ کارآفرینی و تغییر اجتماعی ایفا خواهد کرد (Hervé & Schwienbacher, 2019). به طور سنتی، موفقیت یک کارزار تأمین مالی جمعی از دریچۀ دستیابی به یک هدف تأمین مالی مشاهده می‌شود که توسط یک کارآفرین در ابتدای کارزار تعیین شده است. این با طراحی سکو‌های تأمین مالی جمعی مطابقت دارد؛ مانند کیکستارتر^[2]، ایندیگوگو[3] و آیفاند[4] و تعاریفی که بر جذب سرمایه متمرکز است. سکو‌های تأمین مالی جمعی وب‌سایت‌ها یا اپلیکیشن‌هایی هستند که به افراد یا کسب‌وکارها اجازه می‌دهند برای تحقق ایده‌ها، پروژه‌ها یا محصولات خود از جمع زیادی از افراد مبالغ کوچک جمع‌آوری کنند. این سکو‌ها به‌عنوان یک پل میان ایده‌ها و سرمایه عمل می‌کنند و به این ترتیب، امکان تحقق بسیاری از رویاها و نوآوری‌ها را فراهم می‌کنند؛ برای مثال، یک تعریف گسترده‌تر از تأمین مالی جمعی نشان می‌دهد که «با تأمین مالی جمعی، یک کارآفرین به‌جای درخواست از گروه کوچکی از سرمایه‌گذاران ماهر، منابع مالی خارجی را از یک مخاطب بزرگ تأمین می‌کند که در آن هر فرد مبلغ بسیار کمی را ارائه می‌دهد» (Belleflamme et al., 2014). یک تعریف محدودتر از تأمین مالی جمعی بیان می‌کند که «تأمین مالی جمعی به تلاش افراد و گروه های کارآفرین - فرهنگی، اجتماعی و انتفاعی - برای تأمین مالی سرمایه‌گذاری‌های خود با کمک‌های نسبتاً کمی از تعداد نسبتاً زیادی از افراد استفاده‌کننده از اینترنت، بدون استفاده از واسطه‌های مالی استاندارد اشاره دارد» (Mollick, 2014).

با اذعان به اینکه این تعاریف پایه‌ای را برای بررسی عمیق‌تر موفقیت کارزار کمپین ایجاد می‌کنند، می‌توان فرض را بر این داشت که معیارهای موفقیت در تأمین مالی جمعی چندبُعدی هستند؛ یعنی جنبه‌های بیشتری از «معیارهای هدف تأمین مالی» دارند، به‌خصوص زمانی که شرکت‌های سنتی درگیر این پیگیری هستند (Anglin et al., 2018). ابتکارات تأمین مالی جمعی به اشتراک‌گذاری ایده‌ها با جمعیت، افزایش آگاهی از یک محصول، جذب مشارکت‌کنندگان در یک پروژه و صرفه‌جویی در زمان و هزینۀ کارزار کمک می‌کند (Sahaym et al., 2021).

در زمینۀ شرکت‌های کوچک و متوسط از تأمین مالی جمعی برای بازاریابی به‌ویژه برای دعوت از ایده‌ها در مرحلۀ مفهومی یک محصول جدید، ایجاد بازاریابی شفاهی مجازی و سر و صدا دربارۀ پروژه‌های جدید در مراحل اولیۀ توسعه استفاده شده است. این امر به‌ویژه برای پروژه‌هایی بسیار مهم است که امیدوارند اکوسیستمی از محصولات مکمل ایجاد کنند. توجه رسانه‌ها چه سنتی مانند تلویزیون و چه دیجیتال مانند شبکه‌های اجتماعی ممکن است یک کارزار سرمایه‌گذاری جمعی خوب را احاطه کند که می‌تواند برای بنیان‌گذاران مفید باشد؛ بنابراین، اهداف سرمایه‌گذاری جمعی به جمع‌آوری کمک‌های مالی محدود نمی‌شود، بلکه ممکن است شامل افزایش آگاهی، جذب مشارکت‌کنندگان و صرفه‌جویی در زمان و پول به‌جای جست‌وجوی منابع مالی از منابع جایگزین باشد (Mollick, 2014). در ادبیات انواع تأمین مالی جمعی مطرح شده است که عبار‌ت‌اند از: تأمین مالی جمعی مبتنی‌بر پاداش^[5]، تأمین مالی جمعی مبتنی‌بر کمک مالی^[6]، تأمین مالی جمعی سهام^[7]، تأمین مالی جمعی بدهی^[8]، تأمین مالی جمعی مبتنی‌بر حق امتیاز^[9]، تأمین مالی جمعی مبتنی‌بر کمک مالی^[10] و تأمین مالی جمعی همتابه‌همتا^[11]. انواع تأمین مالی جمعی با هدف جمع‌آوری سرمایه و افزایش آگاهی است (Sahaym et al., 2021). در چشم‌انداز رسانه‌های دیجیتال معاصر، چندین سکوی تأمین مالی جمعی با مدل‌های مختلف تأمین مالی وجود دارد. روش‌های مختلفی برای محاسبۀ بازدهی سکوها وجود دارد. برخی براساس سود سهام‌داران، برخی براساس پاداش یا کمک‌های مالی و برخی دیگر براساس وام و بازپرداخت آن کار می‌کنند (Schwienbacher & Larralde, 2010).تأمین مالی جمعی مدل مالی مشارکتی است که به کسب‌وکارها امکان می‌دهد با جذب سرمایۀ خرد از عموم مردم طرح‌های خود را توسعه دهند و از مزایای بازاریابی و اعتبار اجتماعی این روش بهره‌مند شوند (Mollick, 2014). تأمین مالی جمعی باعث افزایش دید و مصرف محصول می‌شود. درواقع، شروع، توسعه و نهایی‌سازی کارزار‌های تأمین مالی جمعی اکنون در طول عمر آنها قابل‌مشاهده است (Laurell et al., 2019).

تأمین مالی جمعی و رسانه‌های اجتماعی بسیار به هم مرتبط هستند؛ زیرا رسانه‌های اجتماعی ایجاد و نگهداری شبکه‌های اجتماعی را تسهیل می‌کنند (Borst et al., 2017; Lu et al., 2014). مالیک با بررسی تأمین مالی جمعی و رسانه‌های اجتماعی نقش شبکه‌های اجتماعی آنلاین را ارزیابی کرد؛ برای مثال اینکه آیا تعداد دوستان در فیس‌بوک بر موفقیت تلاش‌های تأمین مالی جمعی تأثیر داشته است یا خیر و دریافت که کسانی که ۱۰۰۰ دنبال‌کننده دارند، ۴۰درصد احتمال موفقیت در فعالیت‌های خود را دارند (Mollick, 2014). لو و همکاران خاطرنشان کردند که استفادۀ واقعی از رسانه‌های اجتماعی می‌تواند به موفقیت کارزار تأمین مالی جمعی کمک کند (Lu et al., 2014). به طور مشابه، بیر و واگنر تأکید کردند که مشارکت در رسانه‌های اجتماعی غنای رسانه‌ای و فرکانس بالایی را فراهم می‌کند که درنتیجه منجر به موفقیت تأمین مالی جمعی می‌شود (Beier & Wagner, 2015). بورست و همکاران با تمرکز بر کارآفرینان یا سازندگان پروژه دریافتند که «توییت‌های با تأخیر» رابطۀ مثبت و معنی‌داری با عملکرد پروژه دارند. اگرچه «پیام‌های تأخیری فیس‌بوک» رابطۀ معناداری با عملکرد پروژه نشان نمی‌دهند (Borst et al., 2018). با وجود جریان ادبیاتی که در بالا بررسی شد، ادبیات علمی هنوز ازنظر بررسی تأثیر متقابل بین طرح‌های تأمین مالی جمعی و رسانه‌های اجتماعی گسترده نیست.

رابطۀ بین تأمین مالی جمعی و استفاده از رسانه‌های اجتماعی در تعدادی از مطالعات بررسی شده است. برچ و همکاران (Burtch et al., 2013) دربارۀ تأمین مالی جمعی از روزنامه‌نگاران، تأثیر عمدۀ مشارکت‌های گذشته و تأثیر ازدحام را نشان دادند که در آن کمک‌ها با ورود کارزار‌های جدید به بازار کاهش می‌یابد. مولیک دریافت که مقدار هدف پروژه، مدت‌زمان کارزار و فاصله تا هدف رابطۀ منفی با موفقیت کارزار‌ها دارد (Mollick, 2014). کونینگ و مدل (Koning & Model, 2013) با بررسی داده‌های واقعی نشان دادند که اگر در ابتدای یک پروژه، کمک‌های مالی کمی دریافت شود، احتمال موفقیت آن پروژه به‌شدت کاهش می‌یابد. همچنین، پژوهش‌های آنها نشان می‌دهد که مقدار کمک‌هایی که در گذشته به یک پروژه شده است، بر میزان کمک‌هایی تأثیرگذار است که در آینده دریافت می‌کند. اسمیت و همکاران (Smith et al., 2015) دریافتند که کمک‌های گذشته بر کمک‌های مالی فعلی تأثیر می‌گذارد و به نظر می‌رسد که بزرگی کمک‌های گذشته به‌عنوان سیگنالی از مبلغ اهدای مناسب استفاده می‌شود. بهات و مک‌دونل در بررسی یک کارزار یک‌روزه جمع‌آوری کمک مالی برای خیریه‌ها در اوماها و نبراسکا دریافتند که تعداد اهداکنندگان و میزان کمک‌های مالی با افزایش «لایک‌ها»، پست‌ها و اشتراک‌گذاری پست‌ها در فیس‌بوک بیشتر شده است. همچنین، کمک‌های مالی با سوابق مشارکت قبلی نیز ارتباط مثبت داشت (Bhati & McDonnell, 2019).

هونگ و همکاران (Hong et al., 2018) ۱۱۲۹ پروژۀ کیکستارتر را که بین مارس و سپتامبر ۲۰۱۶ راه‌اندازی شده بودند، مطالعه کردند. براساس تجزیه‌وتحلیل تعداد کلمات از توصیف پروژه، پروژه‌ها به‌عنوان دارای جهت‌گیری عمومی (محرمانه) یا خصوصی برچسب‌گذاری شدند. نویسندگان دریافتند که مشارکت‌ها با تعداد توییت‌هایی افزایش می‌یابد که یک کارزار دریافت می‌کند و این تأثیر با تعبیۀ اهداکنندگان در شبکۀ اجتماعی آنها افزایش می‌یابد. نویسندگان دریافتند که کمک‌های مالی با درصد رسیدن به هدف و مدت‌زمان کارزار معین افزایش می‌یابد. موفقیت یک پروژه/کارزار تأمین مالی جمعی را می‌توان در عملکرد جمع‌آوری سرمایۀ هدفمند منعکس کرد. زمانی که میزان وجوه جمع‌آوری‌شده ازطریق یک پروژه/کارزار تأمین مالی جمعی از مقدار هدف فراتر رود، می‌توان پروژۀ تأمین مالی جمعی را موفق تلقی کرد (Dikaputra et al., 2019). چن و همکاران (Chen et al., 2020) عوامل مؤثر بر موفقیت کارزار‌های تأمین مالی جمعی را به دو دستۀ عوامل ایستا و پویا با تابع اثرات متفاوت فاز کارزار طبقه‌بندی می‌کنند. عوامل ایستا به آن دسته از عناصری اطلاق می‌شود که در طول کارزار جذب سرمایه تغییر نمی‌کنند؛ مانند سرمایۀ اجتماعی کارآفرینان، اطلاعات مربوط به شرح پروژه‌ها و اهداف تأمین مالی. از سوی دیگر، عوامل پویا با پیشرفت فرایند جذب سرمایه تغییر می‌کنند. این عوامل به عملکرد تأمین مالی، محبوبیت پروژه و واکنش مردم به نگرش کارآفرینان اشاره دارد.

مطالعات قبلی نشان می‌دهد که اگرچه تعداد زیادی کارزار با موفقیت تأمین مالی شده است، بسیاری از آنها در رسیدن به هدف نهایی خود شکست می‌خورند؛ برای مثال، براساس آماری که کیکستارتر ارائه‌ کرده است، تنها 81/37درصد از پروژه‌های ترویج‌شده ازطریق این پلتفرم به هدف خود رسیده‌اند. موفقیت متأثر از عواملی است؛ مانند مدت‌زمان کارزار (Mollick, 2014)، پروژۀ تأمین مالی (Muller et al., 2013)، عبارات خاص، خوانایی و طول توضیحات، حالت تبلیغات پروژه (متن، عکس، ویدئو و غیره) (Dey et al., 2017; Greenberg & Gerber, 2014)، فراوانی به‌روزرسانی اطلاعات، وجود و سطح پاداش (Greenberg & Gerber, 2014) و تعداد به اشتراک‌گذاری در پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی.

عواملی که بر تکامل کارزار در شبکه‌های رسانه‌های اجتماعی تأثیر می‌گذارند، کیفی (برای مثال فیلم/تصاویر متحرک) و نیز کمی (اندازۀ شبکۀ اجتماعی کارآفرین، تعداد نظرات یا تعداد به‌روزرسانی‌ها) هستند. یانگو همکاران (Yang et al., 2016) دو مؤلفۀ اساسی برای موفقیت کارزار‌های تأمین مالی جمعی را شناسایی کردند که مستقیماً با کارآفرینان مرتبط هستند. اول از همه، شبکۀ اجتماعی کارآفرینان نقش مهمی را ایفا می‌کند و باید تا حد امکان پراکنده باشد تا کارایی بیشتری داشته باشد. در مرحلۀ دوم، تجربۀ کارآفرینان و تصمیماتی که در طول پروژه می‌گیرند، عامل مهمی است. مطالعات نشان می‌دهد که کارآفرینانی که قبلاً پروژه‌های موفقی را اجرا کرده‌اند، شانس بیشتری برای دریافت منابع مالی جدید دارند (Koning & Model, 2013). ارائۀ اطلاعات دقیق دربارۀ پروژه، برنامه‌های اجرایی و ریسک‌های مرتبط تأثیر مطلوبی بر شانس کسب منابع مالی دارد (Ahlers et al., 2015).

روش پژوهش

این پژوهش به روش مرور سیستماتیک انجام شده است. مطالعات منتشرشده در سال‌های ۲۰۰۰ تا 2024 بررسی شده‌اند. بررسی سیستماتیک پژوهشی علمی است که از نشریات پژوهشی اصلی استفاده می‌کند. با استفاده از مرور سیستماتیک می‌توان به‌صراحت ازطریق فرایند سیستماتیک برای به حداقل رساندن اشتباهات و خطای تصادفی به سؤالات پژوهش‌هایی پاسخ داد. با بررسی نظریه‌های پژوهشگران پیشین به این نتیجه می‌توان رسید که مراحل مختلفی برای روش مرور سیستماتیک وجود دارد. در این مطالعه از روش هفت‌مرحله‌ای کتابچه کوکران^[12] (2008) استفاده شده است که شامل: ۱- تنظیم سؤال پژوهش؛ ۲- تعیین معیارهای ورود؛ ۳- یافتن مطالعات؛ ۴- انتخاب مطالعات؛ ۵- ارزیابی کیفیت مطالعات؛ ۶- استخراج داده‌ها و ۷- تحلیل و ارائۀ نتایج است.

یافته‌ها

همان‌گونه که بیان شد از روش مرور سیستماتیک به‌منظور شناسایی مؤلفه‌های مربوط به موفقیت تأمین مالی جمعی در رسانه‌های اجتماعی استفاده شده است که در این بخش مراحل انجام‌شدۀ این روش ارائه شده است. در ادامه هریک از این مراحل بررسی شده است.

مرحلۀ اول- تنظیم سؤال پژوهش: تنظیم سؤال پژوهش بسیار اهمیت دارد و درواقع بنیان و هستۀ اصلی مرور سیستماتیک را تشکیل می‌دهد. باتوجه‌به هدف اصلی این پژوهش که ارائۀ مدل موفقیت کارزار‌های تأمین مالی جمعی در رسانه‌های اجتماعی است، سؤال این پژوهش برای مرور نظام‌مند این است که مطالعات پیشین چه ابعاد و مؤلفه‌هایی را برای موفقیت کارزار‌های تأمین مالی جمعی در رسانه‌های اجتماعی و پیشایندها و پسایندهای آن ذکر کردند.

مرحلۀ دوم- تعیین معیارهای ورود: یک نکتۀ کلیدی در انجام مرور سیستماتیک، تعیین دقیق معیارهایی است که یک مطالعه باید برای ورود به این مرور داشته باشد. این معیارها بسته به موضوع پژوهش و نوع مطالعاتی بررسی‌شده متفاوت هستند. در این پژوهش، منابع جست‌وجوشده محدود به مقالات مرتبط با تأمین مالی جمعی و رسانه‌های اجتماعی بودند؛ علاوه‌براین، تنها مقالاتی گردآوری شدند که به زبان فارسی و انگلیسی نوشته شده و ازلحاظ تجربی موضوع تأمین مالی جمعی و رسانه‌های اجتماعی را آزموده باشند و همچنین به سؤال پژوهش مرتبط باشند. ازطرفی مجلاتی انتخاب شد که دارای نمایه‌های معتبر داخلی و خارجی باشد. در مقالات خارجی فقط مقالاتی استفاده شد که مجلات آنها نمایۀ اسکوپوس و آی‌اس‌آی باشند یا ضریب تأثیر بیشتر از ۵/۰ داشته باشند و برای مقالات فارسی فقط مجلاتی استفاده شد که دارای نمایۀ علمی - پژوهشی باشد.

مرحلۀ سوم- یافتن مطالعات: پس از تعیین معیارهای ورود، گام بعدی شامل جست‌وجو و تعیین مطالعات مرتبط در متون موجود و منطبق با معیارها بوده است. در این مرحله، پژوهشگر جست‌وجوی خود را بر مقالات منتشرشده در مجله‌های مختلف متمرکز و کلمات کلیدی مرتبط را انتخاب می‌کند. کلیدواژه‌های جست‌وجوشده در پایگاه‌های فارسی شامل «تأمین مالی جمعی»، «تأمین مالی جمعی + رسانۀ اجتماعی»، «کارزار تأمین مالی جمعی» و «کارزار تأمین مالی جمعی + رسانۀ اجتماعی» است. کلیدواژه‌های جست‌وجوشده در پایگاه‌های لاتین شامل "Crowdfunding"، " Social Media + Crowdfunding " و " Crowdfunding Campaigns " و " Social Media + Crowdfunding Campaigns" است. پایگاه‌های اطلاعاتی جست‌وجوشدۀ داخلی شامل پایگاه نورمگز، مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، پورتال جامعۀ علوم انسانی و مگ‌ایران بود و پایگاه‌های خارجی شامل ساینس دایرکت[13]، اسپرینگر[14]، ویلی[15]، سیج[16]، امرالد[17] و تیلور اند فرانسیس[18] بود. در کل پس از جست‌وجوی کلیدواژه‌های ذکرشده و دریافت کل مقالات از پایگاه‌های اطلاعاتی مربوط تعداد ۱۲۵۴ مقالۀ لاتین و ۷۶ مقالۀ فارسی یافت شد.

مرحلۀ چهارم: انتخاب مطالعات: در این مرحله براساس فرایندی چندمرحله‌ای (چارچوب PRISMA) مطالعات نهایی انتخاب شده است. در مرحلۀ اول مطالعات بررسی و موارد تکراری حذف شد. در مرحلۀ دوم عنوان مطالعات بررسی و مطالعات نامرتبط حذف شد و پس از آن چکیدۀ مطالعات باقی‌مانده بررسی و مطالعات نامرتبط حذف شد. منظور از مطالعات نامرتبط در این مرحله مطالعاتی است که به حوزۀ دیگری از این موضوع پرداخته باشد که در این دو مرحله تعدادی از مقالات کنار گذاشته شدند. در مرحلۀ بعد متن کامل مطالعات باقی‌مانده بررسی و مطالعاتی حذف شد که در جهت پاسخ به سؤال و هدف این پژوهش نبود. در شکل ۱ تعداد مقالات حذف‌شده در هر مرحله ارائه شده است.

شکل (۱) مقالات حذف‌شده و پذیرش‌شده در هر مرحله

Figure (1) Rejected and accepted articles at each stage

مرحلۀپنجم: ارزیابی کیفیت اطلاعات: به‌منظور بررسی کیفیت روش‌شناختی مطالعات براساس برنامۀ مهارت‌های ارزیابی حیاتی[19]، برای هر مقاله براساس ده معیار، امتیازی در نظر گرفته شده است و هر مقاله به لحاظ کیفی ارزیابی شد. براساس نتایج حاصل از ارزیابی کیفی مقالات منتخب و امتیازدهی مطالعات، مقالات بیشتر از ۲۵ امتیاز ۲۹ مقاله بوده‌اند که بررسی نهایی شده و سایر مقالات یا امتیاز لازم را کسب نکرده‌اند یا اینکه معیارهای پذیرش را نداشته‌اند و حذف شده‌اند.

مرحلۀ ششم: استخراج داده‌ها: در این مرحله با مطالعۀ عمیق مقالات انتخاب‌شده به استخراج داده‌ها و درواقع پاسخ به سؤال اصلی مرور نظام‌مند پرداخته می‌شود و ابعاد و مؤلفه‌های موفقیت کارزار تأمین مالی جمعی در رسانه‌های اجتماعی و پیشایندها و پسایندهای آن در ادبیات استخراج می‌شوند. نتایج حاصل از این مرحله در جدول 1 ارائه شده است.

جدول (۱) معیارها و کدهای استخراج‌شده از مقالات منتخب

Table (1) Criteria and codes extracted from selected articles

مرحلۀ هفتم - تحلیل و ارائۀ نتایج: در مرحلۀ آخر باید یافته‌های حاصل از مراحل قبل تحلیل و نتایج ارائه شود. شکل ۲ مدلی برای موفقیت کارزار‌های تأمین مالی جمعی در رسانه‌های اجتماعی را براساس ادبیات ارائه کرده است.

شکل (۲) چارچوب موفقیت کارزار تأمین مالی جمعی در رسانه‌های اجتماعی

Figure (2) Framework for the success of crowdfunding campaigns on social media

در تجزیه‌وتحلیل کیفی، بررسی ضریب توافق یا ضریب کاپا بین کدگذاران عمدتاً برای بررسی اعتبار مدل استفاده می‌شود. چنانچه مقدار این ضریب بیشتر از ۶۰/۰ باشد، مدل از اعتبار مناسبی برخوردار است؛ باتوجه‌به اینکه ضریب کاپا برابر ۷۴/۰ است، بنابراین مدل استخراجی پژوهش از اعتبار مناسبی برخوردار است.

نتیجه‌گیری

تأمین مالی جمعی به‌عنوان روشی نوین برای تأمین سرمایه فرصت‌های جدیدی را برای کارآفرینان و صاحبان ایده‌ها فراهم کرده است. رسانه‌های اجتماعی به‌عنوان ابزاری قدرتمند نقشی کلیدی در موفقیت کارزار‌های تأمین مالی جمعی ایفا می‌کنند. این مطالعه با هدف ارائۀ چارچوبی جامع برای درک عوامل مؤثر بر موفقیت کارزار‌های تأمین مالی جمعی در رسانه‌های اجتماعی و بررسی پیامدهای این موفقیت‌ها انجام شده است. این چارچوب با ارائۀ مجموعه‌ای از معیارها و عوامل مؤثر، به درک عمیق‌تر از عواملی کمک می‌کند که منجر به موفقیت یا شکست یک کارزار تأمین مالی جمعی در رسانه‌های اجتماعی می‌شود. چارچوب ارائه‌شده ابعاد موفقیت کارزار‌های تأمین مالی جمعی را در سه دسته قرار می‌دهد.

دستۀ اول به طور مستقیم به هدف اصلی کارزار‌های تأمین مالی جمعی، یعنی جمع‌آوری سرمایۀ لازم مرتبط است. شاخص‌هایی مانند تعداد حامیان مالی، حجم تأمین مالی در یک روز مشخص و افزایش کل مبلغ تأمین نشان‌دهندۀ موفقیت کارزار از نظر مالی هستند. میانگین مقدار تأمین مالی به ازای هر حامی، اطلاعات ارزشمندی دربارۀ میزان حمایت مالی حامیان و پتانسیل رشد کارزار ارائه می‌دهد. مطالعات پیشین نشان داده‌اند که میزان جمع‌آوری سرمایه نه‌تنها به عوامل داخلی پروژه مانند کیفیت طرح کسب‌وکار و جذابیت پاداش‌ها بستگی دارد، بلکه تحت تأثیر عوامل خارجی مانند ویژگی‌های سکوی تأمین مالی جمعی، شبکه‌های اجتماعی و محیط اقتصادی نیز قرار دارد (Beier & Wagner, 2015)؛ برای مثال، مطالعات نشان داده‌اند که پروژه‌هایی که از شبکه‌های اجتماعی قوی‌تری برخوردارند، معمولاً در جذب سرمایه موفق‌تر هستند (Kim & Lee, 2014)؛ بنابراین، درک عمیق از عوامل مؤثر بر میزان جمع‌آوری سرمایه می‌تواند به کارآفرینان کمک کند تا کارزار‌های موفق‌تری را طراحی و اجرا کنند. علاوه‌بر موفقیت مالی، کارزار‌های تأمین مالی جمعی می‌توانند به افزایش آگاهی از برند و محصول نیز کمک کنند. شاخص‌هایی مانند محبوبیت پروژه، افزایش تعداد دنبال‌کنندگان و درگیری مخاطبان با محتوا نشان‌دهندۀ موفقیت کارزار در جذب توجه مخاطبان و ایجاد تعامل با آنها هستند. افزایش آگاهی دربارۀ موضوع یا محصول پروژه به معنای موفقیت کارزار در انتقال پیام و ایجاد ارزش افزوده برای مخاطبان است. فراتر از جمع‌آوری سرمایه، کارزار‌های تأمین مالی جمعی فرصتی منحصربه‌فرد را برای معرفی محصولات یا خدمات جدید، ایجاد ارتباط با مخاطبان هدف و تقویت هویت برند فراهم می‌کنند. مطالعات پیشین نشان داده‌اند که افزایش آگاهی از برند ازطریق کارزار‌های تأمین مالی جمعی می‌تواند به بهبود تصویر برند، افزایش وفاداری مشتریان و درنهایت، موفقیت تجاری بلندمدت منجر شود؛ برای مثال، گوپتا و همکاران (Gupta et al., 2024) بر اهمیت نقش کارزار‌های تأمین مالی جمعی در ایجاد جامعه‌ای از حامیان برند تأکید کرده‌اند. ژی و همکاران (Xie et al., 2019) نشان داده‌اند که شبکه‌های اجتماعی قوی می‌توانند نقش مهمی در افزایش آگاهی از برند و جذب حامیان مالی ایفا کنند. موفقیت کارزار‌های تأمین مالی جمعی تنها به ابعاد مالی و بازاریابی محدود نمی‌شود. دستیابی به اهداف پروژه مانند کسب درآمد اضافی فراتر از اهداف اولیه و صرفه‌جویی در زمان و هزینه نشان‌دهندۀ موفقیت راهبردی کارزار است. این بدان معناست که کارزار نه‌تنها به هدف اولیه خود رسیده، بلکه به اهداف بلندمدت کسب‌وکار نیز کمک کرده است. مطالعات پیشین نشان داده‌اند که دستیابی به اهداف پروژه، فراتر از تأمین مالی اولیه به ایجاد روابط قوی با مشتریان، تقویت برند و ایجاد جامعه‌ای از حامیان منجر می‌شود. ولفه و همکاران (Wolfe et al., 2021) بر اهمیت دستیابی به اهداف پروژه در ایجاد ارزش بلندمدت برای کسب‌وکار تأکید کرده‌اند. ساهایم و همکاران (Sahaym et al., 2021) نشان داده‌اند که موفقیت در دستیابی به اهداف پروژه می‌تواند به افزایش اعتبار کارآفرین و جذب سرمایه‌گذاران در آینده کمک کند. باتوجه‌به یافته‌های ارائه‌شده موفقیت یک کارزار تأمین مالی جمعی در رسانه‌های اجتماعی به عوامل متعددی ازجمله میزان جمع‌آوری سرمایه، افزایش آگاهی از برند و دستیابی به اهداف پروژه بستگی دارد. برای دستیابی به موفقیت در این حوزه، کارآفرینان باید به طور هم‌زمان بر تمامی ابعاد موفقیت تمرکز کنند و با استفاده از ابزارها و راهبردهای مناسب، کارزار‌های خود را بهینه کنند.

مطالعۀ حاضر، طیف گسترده‌ای از عوامل را شناسایی کرده است که بر موفقیت کارزار‌های تأمین مالی جمعی در بستر رسانه‌های اجتماعی تأثیرگذار هستند. این عوامل را می‌توان به چند دستۀ اصلی تقسیم کرد. ویژگی‌های ذاتی یک پروژه، نقش تعیین‌کننده‌ای در موفقیت کارزار‌های تأمین مالی جمعی ایفا می‌کنند. مطالعات پیشین نشان داده‌اند که عواملی همچون کیفیت پروژه ازنظر نوآوری، قابلیت اجرا و پتانسیل بازار به طور مستقیم بر جذب سرمایه‌گذاران تأثیرگذار است (Ahlers et al., 2015)؛ علاوه‌براین، نحوۀ ارائۀ پروژه ازجمله استفاده از تصاویر، ویدئوها و سایر رسانه‌های غنی در جلب توجه و ایجاد انگیزه در سرمایه‌گذاران بسیار مؤثر است. اطلاعات شفاف و کامل دربارۀ پروژه ازجمله نوع محصول، اندازۀ پروژه و ساختار تیم به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا تصمیم آگاهانه‌تری اتخاذ کنند. مطالعات دیگر نشان داده‌اند که سرمایه‌گذاری اولیۀ کارآفرین به‌عنوان نشانه‌ای از تعهد و باور به پروژه می‌تواند به جذب سرمایه‌گذاران بیشتر کمک کند (Popescul et al., 2020)؛ بنابراین، ارزیابی دقیق و بهبود مستمر ویژگی‌های پروژه یکی از گام‌های کلیدی در طراحی یک کارزار موفق تأمین مالی جمعی است. ویژگی‌های کارآفرین به‌عنوان یکی از عوامل کلیدی در موفقیت کارزار‌های تأمین مالی جمعی شناخته شده است. مطالعات پیشین نشان می‌دهند که تجربه و تخصص کارآفرین به‌ویژه در حوزۀ مرتبط با پروژه نقش مهمی در جلب اعتماد سرمایه‌گذاران ایفا می‌کند (Yang et al., 2016)؛ علاوه‌براین، ویژگی‌های جمعیت‌شناختی مانند جنسیت، سن و موقعیت اجتماعی-اقتصادی کارآفرین نیز می‌توانند بر موفقیت کارزار تأثیرگذار باشند؛ برای مثال، برخی مطالعات نشان داده‌اند که کارآفرینان زن ممکن است در جذب سرمایه با چالش‌های بیشتری مواجه شوند (Agrawal et al., 2015). تجربۀ کارآفرینانۀ قبلی، تصمیم‌گیری‌های راهبردی کارآفرین و جهت‌گیری او به سمت نوآوری و ریسک‌پذیری نیز از دیگر عوامل مؤثر بر موفقیت کارزار‌های تأمین مالی جمعی هستند. به‌طورکلی، می‌توان گفت که ویژگی‌های شخصیتی و حرفه‌ای کارآفرین به‌عنوان عامل کلیدی در شکل‌دهی به تصویر پروژه و جذب سرمایه عمل می‌کنند. راهبرد کارزار از عوامل کلیدی در موفقیت پروژه‌های تأمین مالی جمعی است. مطالعات پیشین نشان می‌دهند که تعیین یک هدف تأمین مالی مشخص و واقع‌بینانه، انتخاب نوع کارزار مناسب، تعیین مدت‌زمان بهینه برای کارزار و طراحی یک سیستم پاداش جذاب می‌تواند به طور چشمگیری بر موفقیت کارزار تأثیرگذار باشد (Mollick, 2014)؛ علاوه‌براین، استفاده از محتوای متقاعدکننده، تبلیغات هدفمند، ایجاد ارتباط مؤثر با دنبال‌کنندگان و بهره‌گیری هوشمندانه از سکو‌های رسانه‌های اجتماعی نیز ازجمله عناصر کلیدی یک راهبرد موفق به شمار می‌روند (Agrawal et al., 2015)؛ به‌عبارت‌دیگر، موفقیت یک کارزار تأمین مالی جمعی نه‌تنها به کیفیت ایده و محصول بستگی دارد، بلکه به طراحی و اجرای راهبردی جامع و مبتنی‌بر داده نیز وابسته است. علاوه‌بر راهبرد کارزار، فعالیت‌ها و تعاملات در شبکه‌های اجتماعی و شاخص‌های شبکۀ اجتماعی نیز به‌عنوان عوامل کلیدی در موفقیت کارزار‌های تأمین مالی جمعی شناخته می‌شوند. مطالعات پیشین نشان می‌دهد که فعالیت مستمر کارآفرین در شبکه‌های اجتماعی، تعاملات مؤثر با مخاطبان، به‌روزرسانی‌های منظم دربارۀ پیشرفت پروژه و استفادۀ هوشمندانه از سکو‌های مختلف می‌تواند به افزایش آگاهی از پروژه، جذب حامیان مالی و درنهایت موفقیت کارزار کمک کند (Okine et al., 2024). تعداد حساب‌های کاربری فعال، تعداد توییت‌ها، تعداد دنبال‌کنندگان و میزان دسترسی به محتوای ویدئویی به‌عنوان شاخص‌های کلیدی شبکه‌های اجتماعی می‌توانند به پیش‌بینی موفقیت کارزار کمک کنند. به‌طورکلی، فعالیت‌ها و تعاملات در شبکه‌های اجتماعی نقش مهمی در ایجاد جامعۀ آنلاین قوی و ایجاد اعتماد بین کارآفرین و حامیان مالی ایفا می‌کند. عوامل روان‌شناختی، نقش محوری در موفقیت کارزار‌های تأمین مالی جمعی ایفا می‌کنند. مطالعات پیشین نشان می‌دهد که عواملی مانند اعتماد درک‌شده به کارآفرین، رفتار متقابل در کمک، نگرش مثبت به کمک مالی، احساس کنترل بر رفتار، جهت‌گیری نوآورانه، تنوع در زمان‌بندی انتشار محتوا (پیش‌بینی‌ناپذیربودن) و درک تأثیرگذاری رسانه‌های اجتماعی بر موفقیت کارزار‌ها تأثیرگذار هستند (Huang et al., 2021). به طور خلاصه ایجاد اعتماد، تشویق به رفتار متقابل، پرورش نگرش مثبت به کمک مالی، و استفادۀ هوشمندانه از ابزارهای روان‌شناختی در شبکه‌های اجتماعی می‌تواند به افزایش مشارکت و موفقیت کارزار‌های تأمین مالی جمعی کمک کند.

موفقیت کارزار‌های تأمین مالی جمعی فراتر از کسب سرمایۀ مالی است و بر ابعاد مختلف اجتماعی و شبکه‌ای نیز تأثیرگذار است. مطالعات پیشین نشان می‌دهد که موفقیت این کارزار‌ها می‌تواند به افزایش قابلیت‌های مالی کسب‌وکارها منجر شود. بهبود عملکرد مالی، دسترسی به منابع جدید و گسترش بازارهای هدف ازجمله مهم‌ترین پیامدهای مالی این موفقیت هستند (Okine et al., 2024). از سوی دیگر، موفقیت کارزار‌ها به تقویت مشارکت جمعی در ارتباطات درون‌سایتی، افزایش درجۀ مرکزیت حامیان بالقوه و صاحبان پروژه و تعمیق تعهد مالی حامیان مالی منجر می‌شود. این امر به معنای شکل‌گیری شبکه‌های اجتماعی قوی‌تر و افزایش سرمایه اجتماعی است (Gupta et al., 2024)؛ علاوه‌براین، موفقیت کارزار‌ها می‌تواند به افزایش تعداد پروژه‌های راه‌اندازی‌شده توسط تأمین‌کنندگان و تعداد سرمایه‌گذاران منجر شود که خود به گسترش اکوسیستم نوآوری و کارآفرینی کمک می‌کند (Chen et al., 2020). درمجموع، موفقیت کارزار‌های تأمین مالی جمعی علاوه‌بر تأمین مالی پروژه‌ها به ایجاد روابط اجتماعی قوی‌تر، افزایش اعتماد و همکاری بین اعضای جامعه و تقویت اکوسیستم نوآوری کمک می‌کند. این پیامدها نشان می‌دهد که تأمین مالی جمعی فراتر از ابزار مالی، مدلی جدید از کسب‌وکار و نوآوری است که می‌تواند به توسعۀ پایدار و ایجاد ارزش‌های اجتماعی کمک کند.

موفقیت کارزار‌های تأمین مالی جمعی به عوامل متعددی بستگی دارد که ازجمله آنها می‌توان به ویژگی‌های سکو‌های تأمین مالی جمعی اشاره کرد. مطالعات پیشین نشان می‌دهد که نوع شبکۀ اجتماعی استفاده‌شده در سکو و محدودیت زمانی تعیین‌شده برای کارزار به‌عنوان دو عامل مهم بر احتمال موفقیت کارزار تأثیرگذار هستند. مطالعات حاکی از آن است که سکو‌هایی که از شبکه‌های اجتماعی با ساختار قوی‌تر و تعاملات بیشتر بهره می‌برند، امکان ایجاد ارتباطات مؤثرتر بین حامیان مالی و صاحبان پروژه را فراهم می‌کنند و درنتیجه، احتمال موفقیت کارزار را افزایش می‌دهند. تعیین محدودیت زمانی مناسب برای کارزار می‌تواند به ایجاد حس فوریت در حامیان مالی و افزایش مشارکت آنها کمک کند. از سوی دیگر، تعیین محدودیت زمانی بسیار کوتاه یا بسیار طولانی ممکن است به ترتیب منجر به جذب‌نکردن سرمایۀ کافی یا کاهش انگیزۀ حامیان مالی شود (Eisenbeiss et al., 2023). درمجموع، ویژگی‌های سکوی تأمین مالی جمعی به‌عنوان عوامل مداخله‌گر نقش مهمی در موفقیت کارزار‌ها ایفا می‌کنند. انتخاب نوع شبکۀ اجتماعی مناسب و تعیین محدودیت زمانی بهینه می‌تواند به افزایش احتمال موفقیت کارزار و جذب سرمایۀ لازم کمک کند؛ بااین‌حال، برای درک کامل عوامل مؤثر بر موفقیت کارزار‌های تأمین مالی جمعی نیاز به انجام مطالعات بیشتر و جامع‌تری است.

یافته‌ها چشم‌انداز روشنی از عوامل مؤثر بر موفقیت کارزار‌های تأمین مالی جمعی در بستر رسانه‌های اجتماعی ارائه می‌دهد. با درک عمیق از ابعاد مختلف موفقیت ازجمله میزان جمع‌آوری سرمایه، افزایش آگاهی از برند و دستیابی به اهداف پروژه، می‌توان راهبرد‌های مؤثرتری را برای اجرای این کارزار‌ها تدوین کرد؛ برای مثال، تمرکز بر جذب حامیان مالی بیشتر، افزایش تعداد دنبال‌کنندگان و درگیری مخاطبان با محصول می‌تواند به طور چشمگیری در موفقیت یک کارزار تأثیرگذار باشد. تحلیل دقیق داده‌های مربوط به حجم تأمین مالی در روزهای مختلف و میانگین مقدار تأمین مالی، امکان پیش‌بینی روند کارزار و اتخاذ تصمیمات به‌موقع را فراهم می‌آورد. از سوی دیگر، دستیابی به اهداف پروژه و کسب درآمد اضافی فراتر از اهداف اولیه، نشان‌دهندۀ کارایی بالای این مدل تأمین مالی در حمایت از کسب‌وکارهای نوپا و ایده‌های خلاقانه است. به‌طورکلی، نتایج می‌تواند به‌عنوان راهنمای کاربردی برای کارآفرینان، سرمایه‌گذاران و سکو‌های تأمین مالی جمعی استفاده شود تا با بهینه‌سازی راهبرد‌های خود به موفقیت بیشتری در این حوزه دست یابند. با شناسایی دقیق ویژگی‌های پروژه، خصوصیات کارآفرین، راهبرد‌های کارزار، فعالیت‌ها و تعاملات در شبکه‌های اجتماعی، شاخص‌های شبکۀ اجتماعی و عوامل روان‌شناختی می‌توان به طراحی و اجرای کارزار‌های موفق‌تر دست یافت؛ برای مثال، تأکید بر کیفیت پروژه، ارائۀ اطلاعات شفاف و جذاب، ایجاد ارتباط قوی با مخاطبان، استفاده از راهبرد‌های تبلیغاتی مؤثر و بهره‌گیری از پتانسیل‌های شبکه‌های اجتماعی در جهت افزایش آگاهی و جذب سرمایه‌گذار ازجمله اقداماتی است که براساس نتایج توصیه می‌شود. درک عمیق از عوامل روان‌شناختی مؤثر بر تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران می‌تواند به شکل‌گیری کارزار‌هایی با جذابیت بیشتر و قابلیت اعتماد بیشتر منجر شود. به‌طورکلی، این پژوهش با ارائۀ مدلی جامع از عوامل مؤثر بر موفقیت کارزار‌های تأمین مالی جمعی به کارآفرینان، سرمایه‌گذاران و سکو‌های تأمین مالی جمعی کمک می‌کند تا با اتخاذ تصمیمات آگاهانه و راهبردی به نتایج مطلوب‌تری دست یابند.

پژوهش حاضر، با هدف ارائۀ چارچوبی جامع برای موفقیت کارزار‌های تأمین مالی جمعی در رسانه‌های اجتماعی گامی مهم برای پیشبرد دانش در این حوزه محسوب می‌شود؛ بااین‌حال، همانند هر پژوهشی این مطالعه نیز با محدودیت‌هایی همراه است. یکی از این محدودیت‌ها تمرکز بر مرور ادبیات است که ممکن است منجر به نادیده گرفته‌شدن برخی از یافته‌های پژوهشی جدید یا مطالعات موردی خاص شود. یافته‌های پژوهش کلی است و ممکن است برای موارد خاص قابل‌تعمیم نباشد؛ علاوه‌براین، ماهیت پویا و در حال تغییر تأمین مالی جمعی نیازمند به‌روزرسانی مداوم چارچوب پیشنهادی است؛ ازاین‌رو برای پژوهش‌های آتی پیشنهاد می‌شود که پژوهشگران به‌صورت موردی و با استفاده از داده‌های کمی این چارچوب را اعتبارسنجی کنند. تحلیل داده‌های کمی و کیفی از کارزار‌های موفق و ناموفق می‌تواند به درک بهتر عوامل مؤثر در این زمینه کمک کند؛ علاوه‌براین، مطالعۀ تطبیقی کارزار‌های تأمین مالی جمعی در صنایع و فرهنگ‌های مختلف می‌تواند به شناسایی الگوهای جهانی و محلی کمک کند. درنهایت، توسعۀ مدل‌های پیش‌بینی‌کننده برای موفقیت کارزار‌های تأمین مالی جمعی براساس داده‌های رسانه‌های اجتماعی می‌تواند به کارآفرینان و سرمایه‌گذاران کمک کند تا تصمیمات آگاهانه‌تری اتخاذ کنند.

[1] Crowdfunding

[2] Kickstarter

[3] Indiegogo

[4] Ifund.ir

[5] Rewards-Based Crowdfunding

[6] Donation-Based Crowdfunding

[7] Equity Crowdfunding

[8] Debt Crowdfunding

[9] Royaltybased Crowdfunding

[10] Donation-Based Crowdfunding

[11] Peer-to-Peer Crowdfunding

[12] Cochrane Handbook

[13] Science direct

[14] Springer

[15] Weily

[16] Sage

[17] Emerald

[18] Taylor & Francis

[19] Critical Appraisal Skills Programme (CASP)