رابطه ساختاری پریشانی روانشناختی و معنای زندگی در مردان با واسطه‌گری احساس تنهایی

تأثیر پریشانی و سلامت روان پایین را می‌توان در بسیاری از حوزه‌ها ازجمله بیماری‌ها، میزان مرگ‌ومیر و تأثیر اقتصادی (Goldman et al., 2022; Purtle et al., 2020; Reibling et al., 2017) به‌خصوص بعد از همه‌گیری کرونا مشاهده کرد (Calvetti et al., 2024; Zhang et al., 2023; Takefuji, 2023; Mueller et al., 2022; Prati & Mancini., 2021). طبق تحقیقات، نرخ پریشانی و عدم سلامت روان در میان جوانان و بزرگسالان افزایش ‌یافته است (Odupa et al., 2023 ; Wang et al., 2024). در این باب، علاقه فزاینده‌ای در جهت ارتقای سلامت روان در مردان به وجود آمده است که می‌توان آن را تا حدی به دلیل میزان بالای خودکشی مشاهده‌شده در مردان بیشتر نقاط جهان دانست (Freeman et al., 2017). علت خودکشی مردان را می‌توان وجودداشتن عوامل خطر مهمی ازجمله پریشانی روانشناختی[1] دانست که قابل مداخله‌اند (Yoshimasu et al., 2008). پریشانی روانشناختی را می‌توان یک حالت ذهنی نامطلوب شامل اضطراب و افسردگی، عواطف منفی (مانند بی‌قراری، تنیدگی، استرس، ترس و تحریک‌پذیری) و گاهی افکار خودکشی دانست (Spendelow & Joubert., 2018; Burnette et al., 2020 ). پریشانی روانشناختی همچنان که یک اولویت برای بهداشت عمومی در نظر گرفته می‌شود، به دنبال عوامل استرس‌زا و ناراحتی‌های مشاهده‌شده به وجود می‌آید (Margo-Dermer et al., 2019) و می‌تواند به‌طور گسترده‌ای به عملکرد و کیفیت زندگی آسیب برساند (Xiong et al., 2021). شایان ‌توجه است علائم افسردگی و اضطراب بزرگ‌ترین بار پریشانی روانشناختی را به همراه دارد (Tomitaka et al., 2019  Copeland et al.,2014; ).

نظریه استرس و مقابله لازاروس و فولکمن[2] (1984) بیان می‌کند پریشانی روانشناختی به دنبال قرارگرفتن رویدادهایی ناشی می‌شود که افراد آن را ازنظر شخصی مهم ارزیابی می‌کنند و شرایطی را مطرح می‌کند که مقابله شخصی برای آنها کافی نیست. در میان مردان، این رویدادها بیشتر شامل روابط، مسائل مالی و رویدادهای مرتبط با کار هستند (Matud., 2004). برای جلوگیری از افزایش پریشانی روانشناختی، نظریه استرس و مقابله بیان می‌کند معنای زندگی[3] می‌تواند ارزیابی رویدادهای ناخواسته زندگی را تغییر دهد و راه‌های مقابله سازگارانه را معرفی کند تا تأثیری بر فرآیندها و پیامدهای مرتبط با سلامت روان داشته باشد. این نظریه دربارۀ به وجود آوردن الگوهای مقابله‌ای مثبت، توانمندسازی فرد در مواجهه با استرس و تأثیرگذاری مثبت بر سلامت روان و پریشانی روانشناختی اشاره می‌کند ( Brown et al., 2023; Tyler et al., 2020., Soleimani and Hashemi Demeneh.; 2020; Jadidi et al.; 2019., Steger., 2012)؛ به ‌طوری که می‌تواند باعث جلوگیری از قرارگرفتن در مقابل آسیب‌های دوره جوانی و بزرگسالی شود (Sawari & Farzadi, 2021).

معنای زندگی به‌عنوان یک کیفیت روانشناختی مثبت، به معنای ارزشمند و مفیدبودن زندگی برای فرد است و جزئی از پایه و اساس بهزیستی روانی[4] است (Huo et al., 2020; Steger & Dik., 2009) که می‌تواند به‌عنوان یک مکانیسم محافظتی در مقابل عامل‌های تهدیدکننده استرس‌زا عمل کند (Boylan et al., 2023, Park., 2010., Klussman et al., 2023). همچنین، به معنای زندگی به‌عنوان مرکز توجه برای تحقیقات علمی نیز تأکید شده است (King & Hicks., 2021; Proulx et al., 2013; Batthyany & Russo., Netzer., 2014). هرچند تعریف دقیق معنا در زندگی چالش‌برانگیز است (King & Hicks., 2021)، فرانکل[5] (1963) بیان کرد معنا در زندگی نقش مهمی در تداوم‌داشتن بقای انسان‌ها داشته است.

در ارتباط با وجود رابطه میان پریشانی روانشناختی و معنا در زندگی، پژوهش‌ها نشان دادند داشتن معنا در زندگی باعث کاهش اضطراب، افسردگی و استرس به‌عنوان مؤلفه‌های پریشانی روانشناختی و افکار خودکشی و احتمال اقدام به خودکشی در طول زندگی افراد می‌شود (Brown et al., 2023; Xiao-Xin et al., 2023; Ostafin et al., 2022; David F et al., 2020; Karimi et al., 2021; Arslan et al., 2022). وجود معنای زندگی کم در مردان را می‌توان ازنظر تاریخی بررسی کرد (Schermer & Holmes., 2018). تحقیقات نشان می‌دهند در طول تاریخ، نقش‌های جنسی مردان و زنان، تحت تأثیر نیروهای محرک تکاملی و اجتماعی قرار گرفته‌اند. این نقش‌ها پایه و اساس کلیشه‌های نقش جنسی معاصر را شکل می‌دهند (Eagly., 2018 ; Buss & Schmitt., 2011 ; Wood & Eagly., 2012)؛ برای مثال، ویژگی‌های ابزارگرایی مانند جاه‌طلبی، رقابت‌پذیری و استقلال به‌عنوان ویژگی‌های مردانه و مطلوب آنها در نظر گرفته می‌شوند (Bem., 1974)؛ با این‌ حال، این تصویر مردانگی سنتی و نقش‌های تاریخی مردانه ممکن است باعث ایجاد فشارهای اضافی و نگرانی‌های زیاد در مردان شود (Vandello & Bosson., 2013). به‌ بیان ‌دیگر، برخی از مردان به دنبال دستیابی به نقش‌های اجتماعی مورد انتظار، مردانگی را بر معنا و ارزشمندبودن زندگی ترجیح می‌دهند (Schermer & Holmes., 2018). این تلاش برای ارضای تصویر مردانگی و نقش‌های تاریخی ممکن است باعث ایجاد استرس و اضطراب شود و درنهایت، موجب از بین رفتن سلامت جسمانی و روانی شود (Vandello & Bosson., 2013)؛ اگرچه مردان همچنان ویژگی‌های مردانگی را در زمینه‌های کاملاً مردانه باارزش می‌دانند، با پیشرفت جوامع پست‌مدرن و تغییر در نقش‌های اجتماعی و هویت شخصی (Whitley., 2008)، مفهوم مردانگی نیز ممکن است در حال رو به‌ زوال بودن باشد (Iacoviello et al., 2022). درست است که درباره عکس‌العمل مردان به تحولات در تعریف مردانگی اطلاعات کافی موجود نیست، از بین رفتن مفهوم مردانگی به‌عنوان یک استاندارد فرهنگی قابل ‌احترام ممکن است برخی از مردان را به دلیل عدم تطابق با این استانداردها بی‌هدف و بیگانه کند (Groth., 2019 ; Lundvall et al., 2020).

در ارتباط با عوامل دخیل در پریشانی، مطالعات (Bornstein et al., 2022,. Losada-Baltar et al., 2021., Ogrodniczuk et al., 2022., Setayeshi Azhari., 2017) نشان می‌دهد یکی از عوامل مؤثر در فرآیند پریشانی روانشناختی، احساس تنهایی[6] است. به ‌طوری که غلبه بر تنهایی باعث افزایش مدیریت بر پریشانی می‌شود (Tugade & Fredrickson., 2004). تنهایی را می‌توان به‌عنوان احساس ذهنی کمبود در روابط اجتماعی دانست (Perlman, D., & Peplau ., 1981). تنهایی می‌تواند تأثیرات روانی نامطلوبی داشته باشد و نشان‌دهنده نگرانی درباره سلامت عمومی، به‌ویژه پریشانی روانشناختی باشد؛ به‌ویژه با توجه به همه‌گیری بیماری کووید-۱۹، نگرانی درباره تنهایی و تأثیرات آن بر سلامت روان مردان بیشتر از پیش مطرح است (Bornstein & Magnus., 2022;). نه‌تنها تنهایی به دلیل کمبود تماس‌های اجتماعی بروز می‌کند، به دلیل عدم رضایت از روابط موجود نیز ممکن است ایجاد شود؛ بنابراین، تنهایی معادل خود تنها بودن نیست؛ بلکه معادل احساس تنهایی است؛ به طوری که تنهایی یک تجربه منفی زندگی در نظر گرفته می‌شود و با (انزوا) که به تنهابودن ارادی و صلح‌آمیز مطابقت دارد، تفاوت دارد. همچنین، تنهایی با انزوای اجتماعی که حالتی شامل فقدان روابط با دیگران یا داشتن تعداد کمی از پیوندهای معنادار است، متفاوت است (Perlman, D., & Peplau ., 1981; Barjakova et al., 2023). در تحقیقات اخیر شیوع درخور توجهی از تنهایی در میان بزرگسالان نشان داده شده است (Sharp et al.,  2023., Latikka et al., 2022; D’Hombres et al., 2018; Dijulio et al., 2018)؛ به ‌طوری که یک فراتحلیل از میزان شیوع تنهایی در 113 کشور استدلال می‌کند که «تنهایی در سطح مشکل‌ساز یک تجربه رایج در سراسر جهان است» (Surkalim et al., 2022). تنهایی با پیامدهای منفی سلامت جسمی و روانی متعددی مانند مشکلات قلبی عروقی و مشکلات روانشناختی مانند اضطراب، افسردگی و استرس در ارتباط است (McQuaid et al., 2021). نتایج نشان داده‌اند درک‌نشدن و منزوی‌بودن ازنظر وجودی، می‌تواند باعث افزایش تنهایی شود (Ogrodniczuk et al., 2022). این یافته‌ نشان می‌دهد رابطه بین مردانگی، انزوای وجودی، تنهایی و پیامدهای سلامت روان مردان پیچیده است. تغییرات عمیق و شتابان در ساختار خانواده، روابط محل کار، ارتباطات دیجیتالی، کمبود فعالیت بدنی و سبک زندگی اجتماعی در شهر، نه‌تنها تأثیری بر کمیت و کیفیت تعاملات اجتماعی دارند، بر ارزش‌ها و انتظارات ما نیز تأثیر دارند (Macia et al., 2021). این تغییرات اجتماعی ممکن است تنهایی را در میان مردان به میزان بیشتری تشدید کرده باشد؛ زیرا مردان تمایل دارند تعامل گروهی را به تعامل دوتایی ترجیح دهند (David-Barrett et al., 2015). همچنین، افزایش نرخ طلاق و افراد بزرگسالی که به‌تنهایی زندگی می‌کنند، می‌تواند تأثیرات عمیق‌تری بر تنهایی در میان مردان داشته باشد (De Jong Gierveld et al., 2018; Nowland et al., 2018).

همان‌طور که تحقیقات اخیر نشان داده‌اند معنای زندگی در پریشانی روانشناختی دخیل است (Li et al., 2019; Maffly-Kipp et al., 2020; Ostafin et al., 2022). علاوه بر این، معنای زندگی و احساس تنهایی باهم در ارتباط‌اند (Seidler., 2022 ., Macia et al., 2021; Neville et al., 2018; Stillman et al., 2009). به این صورت می‌توان گفت داشتن روابط بین‌فردی (Ghasemi Tabasi, 2023) یا داشتن تعلق خاطر و ارضای آن (Folker et al., 2021., . Martela et al., 2018)، نداشتن تعقیب اجتماعی (Sutin et al., 2022) و همچنین، طردشدن یا نشدن اجتماعی (Twenge et al., 2003) در داشتن معنا در زندگی تأثیر دارد. همچنین، یکی از علل داشتن رابطه میان این دو به این علت است که افرادی که در جستجوی یافتن معنا در زندگی هستند، تلاش می‌کنند افرادی را بیابند که به زندگیشان معنا بخشیده‌اند (;Hadden and Knee, 2018; Stillman and Lambert, 2013).

همچنین، تنهایی به‌عنوان سازه‌ای دخیل در معنای زندگی و پریشانی روانشناختی مطرح می‌شود (Folker et al., 2021; Brown et al., 2023; Macià et al., 2021; Park, 2010)؛ به صورتی که تعامل اجتماعی باعث افزایش معنا و کاهش تنهایی می‌شود (Borawski., 2022). به پیروی از تحقیقات بالا، معنا در زندگی ممکن است تنهایی را کاهش دهد و به‌نوبۀخود باعث شود ناراحتی روانی و پریشانی کاهش یابد. در نظر گرفتن عوامل واسطه‌ ای و  زمینه‌ساز معنای زندگی و پریشانی روانشناختی در مردان در جهت شناسایی عوامل خطر بالقوه در بروز پریشانی و توسعه راهبردهای پیشگیری و مداخله برای افزایش سلامت روان مردان و کاهش پریشانی آن ها بسیار مهم است. در آخر با این بیان که عامل تنهایی در مردان موضوعی است که کمتر به آن توجه شده، فرضیه پژوهش به این صورت است که احساس تنهایی می‌تواند رابطه میان پریشانی روانشناختی و معناداشتن در زندگی مردان را واسطه کند.

شکل ۱

مدل مفهومی پژوهش

Figure 1

Conceptual Model of Research

روش

روش پژوهش، جامعه آماری و نمونه: پژوهش حاضر از نوع توصیفی‌همبستگی است و در قالب مدل‌یابی معادلات ساختاری انجام‌ شده است. جامعه آماری پژوهش حاضر، مردان شهر تبریز در شرایط یکسان است. تعیین حداقل حجم نمونه برای گردآوری داده‌های مربوط به مدل‌یابی معادلات ساختاری از عامیت زیادی برخوردار است. میرز و همکاران^[7] (2006) معتقدند به‌ازای هر متغیر اندازه‌گیری‌شده یا پیش‌بین باید دست‌کم ۱۰ نفر در نظر گرفته شود. همچنین، کلاین[8] (2016) معتقد است حداقل حجم نمونه ۲۰۰ نفر می‌تواند قابل دفاع باشد؛ بنابراین، در پژوهش حاضر بر مبنای پیشنهاد میرز و کلاین و بالابردن دقت اندازه‌گیری، حجم نمونه ۲۳۶ نفر دانشجوی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان به روش نمونه‌گیری دردسترس و داوطلبانه انتخاب شدند. ملاحظات اخلاقی در پژوهش شامل دادن آگاهی دربارۀ هدف پژوهش، نحوه اجرا، اصل رازداری، حق انتخاب برای همکاری و حق انصراف در پژوهش حاضر در نظر گرفته شد.

ابزار سنجش: پرسشنامه احساس تنهایی اجتماعی عاطفی برای بزرگسالان (SELSA-S)[9]: دی توماسو و همکاران^[10] (2004) این مقیاس را تهیه‌ کردند. این مقیاس احساس تنهایی را در سه زمینه: تنهایی رمانتیک (سؤالات ۳-۶-۸-۱۰)، تنهایی خانوادگی (سؤالات ۱-۵-۹-۱۲-۱۳) و تنهایی اجتماعی (سؤالات ۲-۴-۷-۱۱-۱۴) اندازه‌گیری می‌کند. این مقیاس ۱۴ گویه دارد که برای هر گویه طیف 5 گزینه‌ای از کاملاً مخالفم (نمره 1) تا کاملاً موافقم (نمره 5) قرار دارد (به‌جز سؤال ۱۴ که معکوس نمره‌گذاری می‌شود). مؤلفان این مقیاس، ضریب آلفای کرونباخ را بین 87/۰ تا 90/۰ گزارش کرده‌اند که حاکی از همسانی درونی بالای مقیاس است. در ایران روایی و پایایی این مقیاس در تحقیقی بررسی شد. ضرایب آلفای کرونباخ سه مولفه احساس تنهایی رمانتیک، اجتماعی و خانوادگی به‌ترتیب برابر 92/0، 84/0 و 87/0 بود (Jokar and Salimi, 2011). شایان ذکر است هرچه نمره فرد در این پرسشنامه بالاتر باشد، به این معناست که فرد احساس تنهایی کمتری دارد و بالعکس. برای بررسی پایایی پرسشنامه در پژوهش مذکور ضریب آلفای کرونباخ تنهایی رمانتیک، اجتماعی و خانوادگی به‌ترتیب برابر ۷۶/۰، ۷۹/۰ و ۷۷/۰ به دست آمد.

پرسشنامه معنای زندگی استگر و همکاران^[11]: استگر و همکاران (2006) این مقیاس را برای ارزیابی وجود معنا و تلاش برای یافتن آن ارائه‌ کردند و اعتبار و پایایی و ساختار عاملی آن در پژوهش‌های مختلف با نمونه‌های متفاوت بررسی شده است. مقیاس معنای زندگی شامل دو زیرمقیاس است که وجود معنا در زندگی (سؤالات ۱-۴-۵-۶-۹) (سؤال ۹ با کدگذاری معکوس) و جستجو برای یافتن معنا (سؤالات ۲-۳-۷-۸-۱۰) را ارزیابی می‌کنند. طبق پژوهش‌های استگر و همکاران، پایایی زیرمقیاس‌های وجود معنا و جستجوی معنا به‌ترتیب 70/0 و 73/0 است. پایایی آزمون و بازآزمون این مقیاس در ایران با دو هفته فاصله برای زیرمقیاس وجود معنا 84/0 و برای زیرمقیاس جستجوی معنا 74/0 به دست آمد. آلفای کرونباخ برای زیرمقیاس جستجوی معنا 75/0 و برای زیرمقیاس داشتن معنا 78/0 محاسبه شد؛ بنابراین، به نظر می‌رسد مقیاس از همسانی درونی خوبی برخوردار است (Eshtad, 2009). شایان ذکر است هرچه نمره فرد در این پرسشنامه بالاتر باشد، به این معناست که فرد احساس تنهایی کمتری دارد و بالعکس. برای بررسی پایایی پرسشنامه در پژوهش مذکور ضریب آلفای کرونباخ جستجوی معنا ۸۷/۰ و داشتن معنا در زندگی ۸۶/۰ به دست آمد.

پرسشنامه پریشانی روانشناختی کسلر (K-10)[12]: پرسشنامه پریشانی روانشناختی کسلر که حالت روانی بیمار را طی یک ماه اخیر بررسی می‌کند، به‌وسیلۀ کسلر و همکاران (2003) به شکل 10 سؤالی تنظیم شد. پاسخ سؤالات به شکل 5 گزینه‌ای لیکرت است که بین صفر تا چهار نمره‌گذاری می‌شود و حدبیشتر نمره در آن 40 است. استولک و همکاران[13] (2014) آلفای کرونباخ ۹۳/۰ را بیان کرده است. درخور ذکر است هرچه فرد در این پرسشنامه نمرات بالاتر بگیرد، به این معناست که پریشانی روانشناختی بالاتری دارد. برای بررسی پایایی پرسشنامه ضریب آلفای کرونباخ ۷۸/۰ به دست آمد.

روش اجرا و تحلیل: در این پژوهش، از پرسشنامه آنلاین برای گردآوری اطلاعات بر روی مردان شهر تبریز استفاده شد؛ به این صورت که پژوهشگر ابتدا علت انجام این پژوهش و فواید رسیدن به یک نتیجه دربارۀ عوامل دخیل در تنهایی را به افراد ذکر می‌کند، سپس پرسشنامه‌ها را به‌صورت آنلاین تهیه می‌کند و لینک آن را در گروه‌های مجازی (برنامه ایتا و..) قرار می‌دهد تا افراد سؤالات را به‌صورت مجازی پاسخ دهند و پاسخنامه خود را برای پژوهشگر ارسال کنند. در ابتدای پرسشنامه‌ها اصول اخلاقی پژوهش، نوشته و طی آن شرکت آزادانه و داوطلبانه و محرمانه‌ماندن پاسخ‌ها شرح داده شد و افراد نمونه قبل از پاسخگویی این اصول را خواندند و در صورت رضایت به سؤالات پاسخ دادند. بعد از گردآوری داده‌های مربوط به ۲۳۶ نفر از پاسخ‌دهنده‌ها این داده‌ها با نرم‌افزار SPSS و AMOS نسخه ۲۴ تجزیه‌وتحلیل شدند.

یافته‌ها

در پژوهش حاضر، ۱/۵ درصد شرکت‌کنندگان را سنین ۲۲ تا ۲۴ سال، ۱/۳۳ درصد را ۲۵ تا ۳۵ سال، ۴/۳۶ درصد را سنین ۳۶ تا ۴۵ سال، ۷/۱۲ درصد سنین را ۴۶ تا ۴۵ و ۷/۱۲ درصد را سنین ۵۶ به بالا تشکیل می‌دهند. همچنین، ازنظر تحصیلات، ۲/۴ درصد (زیر دیپلم)، ۶/۲۱ درصد (دیپلم)، ۹/۱۶ درصد (فوق‌دیپلم)، ۱/۳۸ درصد (کارشناسی)، ۸/۱۴ درصد (ارشد) و ۲/۴ درصد (دکتری) تشکیل دادند. همچنین، در این پژوهش، شرکت‌کنندگان از همه طیف اقشار جامعه ازنظر اقتصادی بودند.

جدول ۱

ماتریس همبستگی بین متغیرهای پژوهش

Table 1

Correlation matrix between research variables

۰۱/۰p^**<  و ۰۵/۰p^*<

با توجه به ضریب همبستگی پیرسون در جدول ۱ مشخص است بین متغیرهای پژوهش به‌صورت دوبه‌دو در سطح ۰۱/۰ و ۰۵/۰ رابطه معنادار وجود دارد. تأکید این نکته، مهم است که افزایش نمرات در مقیاس احساس تنهایی به این معنی است که فرد کمتر احساس تنهایی دارد. همچنین، نمرات بالاتر در مقیاس پریشانی روانشناختی به این معنی است که پریشانی روانشناختی در فرد بالاتر است. با این نتیجه می‌توان گفت رابطه منفی و معنادار میان مؤلفه‌های احساس تنهایی با پریشانی روانشناختی به این معنی است که هرچقدر پریشانی روانشناختی فرد کمتر باشد، در امتداد آن احساس تنهایی هم کمتر خواهد بود (با افزایش نمرات در پرسشنامه احساس تنهایی همراه است). همچنان این مسئله در مقیاس معنای زندگی هم وجود دارد؛ یعنی رابطه مثبت و معنادار میان مؤلفه‌های احساس تنهایی و معنا در زندگی به این معنی است که هرچه فرد نمرات بالاتری در پرسشنامه احساس تنهایی (که نشانه از احساس تنهایی کمتر دارد) بگیرد، معنا در زندگی فرد افزایش خواهد یافت.

برای انجام معادلات ساختاری به شیوه پارامتریک، پیش‌فرض نرمال‌بودن داده‌ها و متغیرها الزامی است. در ابتدا با توجه به اینکه متغیرهای پژوهش با استفاده از ابزارهای فاصله‌ای سنجیده شده بودند، پیش‌فرض اول پژوهش که همان فاصله‌ای یا نسبی‌بودن متغیرها است، برآورده شده است. سپس برای سنجش نرمال‌بودن داده‌ها از آزمون چولگی و کشیدگی استفاده می‌شود. با توجه به اینکه آماره‌های کجی و کشیدگی متغیرهای پژوهش همه بین ۲- و ۲+ بودند، فرض نرمال‌بودن داده‌ها تأیید می‌شود. همچنین، نتایج سطوح معناداری آزمون کولموگروف اسمیرنوف به‌دست‌آمده برای هریک از متغیرهای پژوهش (۰۰۵/۰P>)، نشان از نرمال‌بودن داده‌های مربوط به این متغیرها را دارد. همچنین، برای آزمون مفروضه استقلال خطاها از آزمون دوربین واتسون استفاده شد که مقدار آن برابر با ۸۳/۱ به دست آمد که بیانگر رعایت مفروضه استقلال خطاها در پژوهش است.

شکل ۲

مدل استاندارد پژوهش

Figure 2

Standard Research Model

مقدار ضرایب بتا مدل پیشنهادی در شکل 2 آمده است.

جدول ۲

شاخص‌های برازش کلی مدل

Table 2

General Fit Indices of the Model

برای بررسی صلاحیت مدل اندازه‌گیری انتخاب‌شده از شاخص‌های برازش تحلیلی عاملی تأییدی استفاده شد. با توجه به جدول ۲، شاخص‌های برازش مدل ساختاری نشان‌دهندۀ برازش مناسب مدل پژوهش است.

جدول ۳

ضرایب غیر استاندارد و استاندارد مسیر مستقیم

Table 3

Non-Standard and Standard Direct Path Coefficients

در جدول ۳ ضرایب استانداردنشده، استانداردشده و شاخص‌های معنی‌داری مسیرهای مستقیم ارائه شده‌اند. براساس سطح معنی‌داری ۰۵/۰ مقدار نسبت بحرانی باید بیشتر از ۹۶/۱ یا کمتر از ۹۶/۱- باشد. همچنین، مقادیر ‌کوچک‌تر ‌از ۰۵/۰ برای مقدار P حاکی ‌از ‌تفاوت ‌معنادار ‌مقدار ‌محاسبه‌شده ‌برای وزن‌های رگرسیونی با‌ مقدار ‌صفر ‌در ‌سطح ۹5‌ درصد‌ است.

جدول ۴

نتایج آزمون بوت استراپ برای بررسی مسیر غیر مستقیم

Table 4

Results of the Bootstrap Test to Investigate the Indirect Path

جدول ۴ اثر میانجی متغیر احساس تنهایی را در رابطه پریشانی روانشناختی و معنا در زندگی مردان را ازطریق روش بوت استراپ با ۲۰۰۰ بار فرآیند نمونه‌گیری و با فاصله اطمینان ۹۵ درصد گزارش می‌کند. با در نظر گرفتن اینکه صفر در محدوده بالا و پایین نمرات قرار نگرفته است، نقش میانجی‌گری احساس تنهایی در رابطه بامعنای زندگی در مردان تأیید می‌شود.

بحث

هدف از پژوهش حاضر، بررسی اثر میانجی احساس تنهایی بر رابطه‌داشتن معنا در زندگی و پریشانی روانشناختی در مردان بوده است. نتایج نشان دادند بین پریشانی روانشناختی و معنای زندگی رابطه وجود دارد. این نتیجه با پژوهش‌های براون و همکاران (2023)؛ ژیائو - ژین و همکاران (2023)؛ دیوید اف و همکاران (2020)؛ کریمی و همکاران (2021)؛ سلیمانی و هاشمی دمنه (2020)؛ جدیدی و همکاران (2019) همسو است. داشتن معنا در زندگی می‌تواند به افراد کمک کند تا انتظارات و امیدهای خود را برای زندگی بهبود بخشند و با فجایع، اپیدمی‌ها، تجربیات آسیب‌زا و سایر رویدادهای منفی با نگرش مثبت‌تر روبه‌رو شوند و درنتیجه، علائم افسردگی و اضطراب را کاهش دهند (Arslan et al., 2022). همچنین، چنانچه فرد بتواند باوجود چالش‌های زندگی، معنای خود را پیدا کند و در آن جهت گام بردارد، کمتر در معرض آسیب‌های دوره جوانی و بزرگسالی قرار می‌گیرد؛ آسیب‌هایی که می‌توانند مسیر زندگی ارزشمند فرد را تغییر دهند (Sawari & Farzadi, 2021). تایلر و همکاران (2020) بیان می‌کنند جستجوی معنا در زندگی، استرس و اضطراب ناشی از حوادث دردناکی را که مردم در زندگی خود تجربه می‌کنند، برطرف می‌کند. توجه به حالت‌های وجودی معنا و بی‌معنایی و تأثیر آنها بر رویکردهای بالینی می‌تواند بهبود و توسعه رویکردهای مناسب و مؤثرتر برای حمایت و بهبود سلامت روان مردان در یک چشم‌انداز فرهنگی در حال تغییر را ممکن سازد (Brown et al., 2023). نتایج نشان دادند بین احساس تنهایی و پریشانی روانشناختی رابطه وجود دارد؛ این نتیجه با مطالعات بورنشتاین و مگنوس (2022)؛ لوسادا - بال‌تر و همکاران (2021)، ستایشی اظهری و همکاران (2017) همسو است. پژوهش اخیر دربارۀ رابطه بین تنهایی، علائم افسردگی و افکار خودکشی در مردان، نشان داد درک‌نشدن (منزوی‌بودن ازنظر وجودی) اثرات اتکا به خود بر تنهایی را تعدیل می‌کند (Ogrodniczuk et al., 2022). همچنین، مردانی که دارای ظرفیت‌ها و فرآیندهای انطباقی برای مقابله انعطاف‌پذیر با تنهایی هستند، ممکن است برای کاهش اثرات بالقوه منفی آن موقعیت بهتری داشته باشند. به‌عبارتی، توانایی مردان برای کنارآمدن با موقعیت‌ها و احساسات چالش‌برانگیز (برای مثال، احساس تنهایی) می‌تواند به مدیریت پریشانی روانشناختی آسیب‌پذیری فرد کمک کند (Tugade & Fredrickson., 2004). می‌توان چنین استنباط کرد تجارب مردان از تنهایی به ‌احتمال‌ زیاد منجر به پریشانی روانشناختی برای افرادی شود که توانایی سازگاری برای مقابله با درد یا غم احساس تنهایی را ندارند.

نتایج نشان دادند بین احساس تنهایی و معنا در زندگی رابطه وجود دارد؛ این نتایج با پژوهش‌های سیدلر و همکاران (2022)؛ براون و همکاران (2023)؛ ماسیا و همکاران (2021)، استیلمن و همکاران (2009) همسو است. انسان‌ها به دنبال یافتن معنا در زندگی هستند و می‌توان سرنخ‌های درک معنا را در حوزه‌های مختلف زندگی یافت که یکی از منابع کلیدی آن، روابط با دیگران است (Frankl., 1969., Heine et al., 2006). مارتلا و همکاران (2018) دریافتند رضایت از ارتباط به‌طور طولی حس عمیق‌تری از معنا را پیش‌بینی می‌کند. درمقابل، عدم ارضای نیاز به تعلق منجر به کاهش معنا در زندگی می‌شود. این مورد هم برای افرادی که طرد اجتماعی موقعیتی را تجربه می‌کنند و هم برای افرادی که به‌طور مزمن تنها هستند، صدق می‌کند؛ برای مثال، تونگ و همکاران (2003) دریافتند تجربه طردشدن ازنظر اجتماعی منجر به حالتی از ساختارشکنی شناختی می‌شود که ویژگی‌های برجسته آن شامل سطح پایین‌تری از تفکر معنادار است. همچنین، افرادی که احساس تنهایی می‌کنند، می‌خواهند با کسانی که معنا را پیدا کرده‌اند، ارتباط نزدیک داشته باشند (Hadden & Knee., 2018; Stillman & Lambert., 2013., ). این ارتباط می‌تواند جذابیت و احساس تعلق‌ خاطر را در فرد تقویت کند و احساس تنهایی را کاهش دهد (Folker et al., 2021). این مسئله با نظریات روانشناختی اجتماعی و تعاملات اجتماعی که هر دو بر تأثیر تعاملات اجتماعی و روابط بین‌فردی در ایجاد معنا در زندگی و کاهش احساس تنهایی تأکید دارند، همسو است (Ghasemi Tabasi, 2023).

همچنین، نتایج پژوهش نشان دادند احساس تنهایی می‌تواند اثر میانجی بر رابطه پریشانی روانشناختی و معنا در زندگی داشته باشد. این نتیجه با پژوهش‌های ماسیا و همکاران (2021) و براون و همکاران (2023) همسو است. در این مورد می‌توان بیان کرد از آنجا که بسیاری از فعالیت‌هایی که به معنای زندگی کمک می‌کنند شامل ابعاد اجتماعی می‌شوند، افراد با معنای بالاتر ممکن است ازطریق غوطه‌ور شدن در این فعالیت‌ها با دیگران احساس ارتباط کنند (Folker et al., 2021., Sutin et al., 2022). علاوه بر این، چنین افرادی ممکن است ازنظر اجتماعی مطلوب‌تر به نظر برسند؛ زیرا دیگران ممکن است مشتاق پیوندهای نزدیک با آنها تا حدی به‌عنوان وسیله‌ای برای ارضای نیازهای خود برای معنا باشند (Hadden & Knee., ., 2018 Stillman & Lambert., 2013). درمقابل، افراد درگیر در فعالیت‌های انفرادی که معنا می‌دهند، ممکن است نیاز فوری به ارتباط با دیگران را تجربه نکنند (Sutin et al., 2022)؛ از این رو، معنایی که آنها از این تعقیب‌های غیراجتماعی می‌گیرند، ممکن است به‌عنوان یک عامل محافظتی در برابر تنهایی و پریشانی روانی عمل کند. یک مطالعه اخیر نشان داد سطح بیشتر تعامل (یک فعالیت انفرادی) ارتباط بین معنای پایین زندگی و سطوح بالای تنهایی را کاهش می‌دهد (Borawski., 2022). گراس و همکاران (2019) بیان می‌کنند ارزیابی کاهش معنای زندگی ممکن است به‌عنوان یک نشان‌دهندۀ بالینی مهم برای شناسایی خطرات سلامت روان در میان مردان و به‌عنوان یک نقطه کانونی برای مداخلات روان‌درمانی عمل کند. به دلیل مشکلاتی که مردان اغلب در انطباق با تغییرات زندگی تجربه می‌کنند (مانند طلاق، بیکاری یا سوگواری) روان‌درمانی‌های اگزیستانسیالیست‌گرا یا وجودی ممکن است با این مداخلات درمانی  مرتبط باشد (Zafirides et al., 2013). روان‌درمانی‌های وجودگرا ممکن است به‌ویژه برای مردانی مناسب باشد که تمایلی به استفاده از خدمات سلامت روان ندارند. همچنین، نتایج تحقیقات ووس و همکاران (2015) نشان دادند معنای هدف‌گذاری روان‌درمانی وجودی باعث کاهش پریشانی روانی هم می‌شود.

از محدودیت‌های پژوهش این است که بسیاری از مردان اثر (احساس تنهایی) را به‌خودی‌خود در زندگی خودشان نادیده می‌گیرند و به همین دلیل، ابراز تنهایی در سؤالات حاوی کلمه تنهایی، نمی‌تواند بیان کامل احساسات فرد نسبت به آن سؤال را در بر داشته باشد. همچنین، مطالعۀ حاضر روی نمونه‌ای از مردان در شهر تبریز انجام شده است؛ بنابراین، در تعمیم نتایج آن باید جانب احتیاط رعایت شود. علاوه بر این، استفاده از روش نمونه‌گیری آنلاین و عدم بهره‌وری از دیگر روش‌های نمونه‌گیری و گردآوری داده مانند روش مصاحبه از محدودیت‌های دیگر این پژوهش بود.

دربارۀ پیشنهادات می‌توان در پژوهش‌های آتی از مصاحبه‌های بالینی و حضوری برای درک دقیق از میزان تنهایی استفاده کرد. همچنین، می‌توان عامل‌های تأثیرگذار دیگری را به‌عنوان متغیر میانجی قرار داد یا می‌توان تأثیرات پریشانی روانشناختی بر احساس تنهایی را با اثر واسطه‌ای معنا در زندگی بررسی کرد. علاوه بر این، می‌توان پژوهش حاضر را روی تعداد بیشتری از مردان در سایر شهرها انجام داد یا می‌توان این پژوهش را در جامعه آماری زنان هم ارزیابی و نتایج را باهم مقایسه کرد.

سپاسگزاری

بدین وسیله، نویسندگان مقاله مراتب سپاس و قدردانی خود را از تمامی عزیزانی که در تکمیل پرسشنامه‌های پژوهش مشارکت داشتند، اعلام می‌دارند.

[1]. psychological distress

[2]. Lazarus and Folkman

[3]. meaning of life

[4]. mental well-being

[5]. Frankl

[6]. Feeling lonely

[7] .Mears et al

[8] . Klein

[9] . Social-Emotional Loneliness Scale for Adults-Short form

4. Ditommaso et all
5. meaning in Life Questionnaire

[12] . Kessler psychological distress questionnaire

[13] . Stolke et all