پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 43 |
| تعداد شمارهها | 1,639 |
| تعداد مقالات | 13,336 |
| تعداد مشاهده مقاله | 29,942,770 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 11,975,415 |
بررسی اولیه صفات مورفولوژیکی گیاه دارویی Peganum harmala L. در غرب ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| تاکسونومی و بیوسیستماتیک | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مقاله 7، دوره 15، شماره 54، خرداد 1402، صفحه 121-136 اصل مقاله (748.61 K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/tbj.2023.139760.1245 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسندگان | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مهدی کاکایی* 1؛ فاطمه حاج مرادی2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1دانشیار اصلاحنباتات، گروه علوم کشاورزی، دانشکده فنی مهندسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2استادیار سیستماتیک گیاهی، گروه زیست شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه پیامنور، تهران، ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| تنوع ژنتیکی، تجزیه و تحلیل همبستگی، تجزیه مسیر و تجزیه رگرسیون، منابع اساسی برای توسعه نوآورانه برنامههای اصلاحی برای بهبود واریتهها و صفات مطلوب هستند. ارزیابی خصوصیات بومشناختی و ریختشناسی گیاهان دارویی برای استفاده در جهت بهرهبرداری مطلوب، الزامی است؛ بنابراین، خصوصیات ریختشناسی اسپند (Peganum harmala L.) در نواحی از غرب کشور ارزیابی شدند. برای این هدف، چهار رویشگاه انتخاب شدند که ازنظر خصوصیات، نماینده سطح مطلوبی از مناطق پراکنش اسپند هستند؛ بنابراین، برای ارزیابی روابط بین صفات اثرگذار بر صفات اقتصادی و بهطور کلی شناساندن رویشگاهها بهعنوان یکی از پتانسیلهای طبیعی غرب ایران، نمونههای چهار رویشگاه گیاه اسپند واقع در مناطق مذکور، با آرایش طرح آزمایشی بلوکهای کامل تصادفی آزمون شدند. نتایج نشان دادند بیشترین همبستگی بین صفت ارتفاع بوته با صفات تعداد شاخه (**781/0)، وزن تر کل بوته (**849/0) و صفت وزن خشک کل بوته (**924/0)، صفت تعداد گل در بوته با تعداد برگ (**735/0)، وزن تر تک ساقه (**95/0) و وزن خشک تک ساقه (**901/0) و همچنین صفت تعداد شاخه با وزن تر کل بوته (**724/0) و وزن خشک کل بوته (**697/0) ظاهر شد. صفت وزن تر تک ساقه با صفت وزن خشک تک ساقه (**986/0) و صفت وزن تر کل بوته با صفت وزن خشک کل بوته (**856/0) توانست همبستگی مثبتی را ایجاد کند. رگرسیون گامبهگام برای عملکرد خشک کل بوته بهعنوان متغیر تابع نشان داد صفت ارتفاع ساقه، صفت تعداد برگ و صفت تعداد گل در بوته بهترتیب وارد مدل شدند و با ضریب تبیین تجمعی 6/93 درصد بیشترین تغییرات عملکرد خشک کل بوته را توجیه کردند. سپس صفات واردشده به مدل رگرسیونی توسط تجزیه علیت ارزیابی شدند. در مبحث تجزیه علیت بیشترین اثر مستقیم را صفت ارتفاع ساقه روی عملکرد خشک کل بوته به میزان 747/0 گذاشته است و همچنین این صفت توانست همبستگی مثبت و معنیداری به میزان **924/0 با صفت عملکرد خشک کل بوته ایجاد کند؛ بنابراین، از این صفات میتوان بهدرستی در افزایش عملکرد خشک کل بوته استفاده کرد. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژهها | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اسپند؛ تجزیه علیت؛ تجزیه همبستگی فنوتیپی؛ تجزیه رگرسیون | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
مقدمه اسپند (Peganum harmala L.) بهعنوان یک گیاه دارویی از تیره قرهداغیان (Nitrariaceae)، گیاهی چندساله، پایا و علفی است (Aslam et al., 2014). با توجه به اینکه استخراج آلکالوئیدهای گیاهی کاربردهای وسیع درمانی دارند و تولید آنها از روشهای شیمیایی بسیار پرهزینه است، از گیاهان دارویی نظیر اسپند استفاده میشود. یکی از با ارزشترین فرآوردههای حاصل از این گیاه آلکالوئیدهایی شامل هارمالین، هارمین، هارمان و غیره (Roostaei, 2018) و ترکیبات فنلی است که در درمان بسیاری از بیماریها ازجمله سرطان، بیماری صرع، بیماری قلبی، بیماریهای روانی، سردردهای مزمن، سنگ کلیه و از دست دادن حافظه کاربرد دارد (Li, et al., 2017). سعیدی و همکاران در پژوهشی خصوصیات ریختشناسی اکوتیپهای گونههای ختمی تحت شرایط رویشی متفاوت را بررسی و از تجزیههای آماری ساده و چندمتغیره برای تبیین این مطالعه استفاده کردند (Saeidi et al., 2021). در پژوهش دیگری، نجفیزاده و همکاران در مطالعه تنوع ژنتیکی نسترن کوهی با کمک تجزیههای آماری چندمتغیره اعلام کردند تنوع موجود در بین صفات ثابت میکند ارزیابی صفات مورفولوژیکی برگ و تنه و صفات بیوشیمیایی گیاه در کنار سایر خصوصیات میوه به مطالعه تنوع ژنتیکی این گیاه برای برنامههای اصلاحی آتی کمک میکند (Najafzadeh et al., 2019). درواقع، تجزیه همبستگی ساده ارتباط صفات با یکدیگر و بهویژه ارتباط صفات با صفت مهم عملکرد را نشان میدهد؛ اما این واقعیت مهم را ظاهر نمیکند که کدام صفت در عملکرد نقش مهمتری دارد (Ghaderi et al., 2008). کاکایی و مظاهری لقب در پژوهشی بیان کردند مطالعه دقیق صفات و اثرگذاری تکتک آنها در مطالعه تنوع ژنتیکی درخور توجه دانشمندان علوم زیستی بوده است؛ زیرا ارزیابی دقیق تنوع ژرمپلاسم اساس یک برنامه اصلاحی موفق است (Kakaei & Mazahery laghab, 2014). در حقیقت، تجزیه و تحلیل آماری ابزارهای مطلوبی در شناسایی و وصف روابط بین صفات هستند. معینکردن چگونگی تأثیر صفات مستقل بر صفت وابسته، معینکردن سهم هر صفت در تنوع کل، گروهبندیکردن صفات و نیز کاهش حجم متغیرهای اصلی در قالب مؤلفههای جدید ازجمله موارد کاربردی این روشها هستند (Ghaderi et al., 2008). بهطور کلی، وجود همبستگی بین صفات در ارزیابی برنامههای اصلاحی مفید است. به عبارت دیگر، وقتی انتخاب برای صفتی انجام میگیرد که اطلاعاتی از نحوه اثر آن بر سایر صفات صورت گرفته باشد. همچنین اطلاع از وجود همبستگی بین صفات تأثیرگذار و با اهمیت، تجزیه و تحلیل نتایج بهدستآمده قبلی را آسانتر کرده است و مبنای برنامهریزی طرحهای اثرگذار را در آینده ایجاد میکند؛ بنابراین، همبستگی بین صفات با اهمیت و کماهمیت، دانشمندان و محققان بهنژادی را در انتخاب غیرمستقیم برای صفات مناسب از طریق صفات کماهمیتتر یاری میکند (Kakaei et al., 2015 Saki Nejad & Sayemohamadi, 2011;). کاکایی و همکاران در مطالعه ارتباط بین صفات با یکدیگر در گیاه نخود اعلام کردند یکی از اهداف بهنژادی شناسایی صفاتی است که اثر مستقیم و غیرمستقیم معنیدار بر صفت عملکرد اقتصادی دارند (Kakaei et al., 2015)؛ بنابراین، ارزیابی صفات ازطریق تجزیههای همبستگی و رگرسیون گامبهگام بین سایر صفات و صفت عملکرد ضرورت دارد. درواقع پارامتر مسیر، عامل همبستگی را به اجزای خود تقسیم میکند؛ بنابراین، یکی از مؤلفهها ضریب مسیر یا به اصطلاح رگرسیون استانداردشدة جزئی است که تأثیر مستقیم و غیرمستقیم عامل تأثیرگذار بر عامل وابسته را ازطریق عامل تأثیرگذار دیگر اندازهگیری میکند (Cruz & Carneiro, 2003). در پژوهشی نظرپور و همکاران در مطالعه صفات مورفولوژیکی اسپند اعلام کردند مرتعیبودن گیاه اسپند بهعنوان پوشش گیاهی ارزشمند، ایفای وظیفه مهم در بازسازی اکوسیستم محلی و همچنین وجود ترکیبات دارویی با ارزش نظیر هارمالین و هارمان دلیل بسیار محکمی بر گسترش کاشت گیاه است و همچنین بیان کردند نسبت کلروفیل a به bو ترکیبات فنلی در شرایط تنش شوری افزایش یافته و از این طریق قادر به تحمل شرایط تنش شوری بوده است (Nazarpoor et al., 2020). در پژوهشی کاکایی و همکاران در مطالعه صفات پنبه زراعی با استفاده از تجزیه رگرسیون گامبهگام اعلام کردند صفت عملکرد پنبه دانه، بهعنوان متغیر وابسته نشان داد دو صفت وزن غوزه و عملکرد وش، بهعنوان مطلوبترین صفت اثرگذار بر عملکرد پنبه دانه، قادر بودند 08/95 درصد از تغییرات این متغیر وابسته را توجیه کنند (Kakaei et al., 2017). با وجود اینکه آنالیز همبستگی بین عملکرد اقتصادی و دیگر صفات، اهمیت نسبی و ارزش آنها را بهعنوان معیارهای گزینش تعیین میکند، محاسبه ضرایب همبستگی صفات با یکدیگر تنها ارتباط خطی بین آنها را نمایان میکند؛ درحالیکه در روش تجزیه علیت، سهم هریک از اثرات مستقیم و غیرمستقیم آنها را برآورد میکند. در حقیقت، تعیین اثرات مستقیم و غیرمستقیم صفات گوناگون بر عملکرد در انتخاب و ترتیب صفات به بهنژادگران کمک میکند (Entesari et al., 2015 Kakaei et al., 2017;). کاکایی و همکاران در مطالعه اکوتیپهای مختلف یونجه با کمک تجزیه رگرسیون، تجزیه همبستگی و تجزیه علیت اعلام کردند این روشهای آماری بسیار ارزشمند برای تفکیک ماهیت صفات هستند و روابط بین صفات را با کمک این تجزیههای آماری مشخص کردند (Kakaei et al., 2023). با توجه به اهمیت گیاه دارویی اسپند ازنظر صفات زراعی، مطالعه پیش رو برای ارزیابی این صفات با استفاده از روشهای آماری شامل تجزیه همبستگی، تجزیه رگرسیون و تجزیه علیت است.
مواد و روشها مواد گیاهی برای بررسی ویژگیهای مورفولوژیکی چهار مکان رویش گیاه اسپند، آزمونی با آرایش طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار در سال 1402 انجام گرفت. در این پژوهش، صفات ریختشناسی مربوط به چهار محل رویش شامل سه مکان در نقاط مختلف شهر اسدآباد (استان همدان) شامل روستای موسیآباد 1 با شماره هرباریومی بهترتیب برای هر سه نمونه انتخابشده 1-264، 2-264 و 3-264، روستای موسیآباد 2 با شماره هرباریومی بهترتیب برای هر سه نمونه انتخابشده 1-265، 2-265 و 3-265 و روستای نجفآباد با شماره هرباریومی بهترتیب برای هر سه نمونه انتخابشده 1-266، 2-266 و 3-266 و مکان چهارم در شهر کنگاور (استان کرمانشاه) شامل روستای کارخانه با شماره هرباریومی بهترتیب برای هر سه نمونه انتخابشده 1-267، 2-267 و 3-267 واقع در بخش غربی ایران ارزیابی شدند. در هر رویشگاه تعداد سه نمونه بهصورت تصادفی انتخاب شدند. ابتدا نمونههای گیاهی اسپند بعد از جمعآوری بهطور همزمان (اوایل تیرماه 1402)، خشک و سپس تهیه شیتهای هرباریومی و بررسی مورفولوژیکی با مراجعه به منابع فلورستیکی شناسایی شدند (El-Hadidi, 1972; Akhyani 1993). شیتهای نمونههای گیاهی در هرباریوم دانشگاه پیامنور نگهداری میشوند. در این مطالعه برای اکوتیپهای شناساییشده اسپند در محلهای ذکرشده صفات شاخص کلروفیل اسپند (با کمک دستگاه کلروفیلمتر مدل SPAD-502 Plus)، ارتفاع ساقه، تعداد گل در بوته، تعداد برگ، تعداد شاخه در ساقه، تعداد گره، تعداد شاخه در هر بوته، وزن تر کل بوته، وزن خشک تک ساقه، وزن تر تک ساقه، وزن خشک کل بوته و قطر ساقه بررسی شدند (جدول 1).
جدول 1- صفات مطالعهشده در اکوتیپهای اسپند Table 1. Traits studied in pecan ecotypes
ارزیابیهای آماری تجزیه و تحلیلهای آماری شامل همبستگی ساده فنوتیپی با استفاده از روش ضریب پیرسون، تجزیه و تحلیل رگرسیون با روش گامبهگام برای شناسایی صفات با اهمیت و اثرگذار بر عملکرد اقتصادی، تجزیه و تحلیل علیت برای تعیین اثرات مستقیم و غیرمستقیم صفات با ارزش واردشده در مدل رگرسیونی بهعنوان متغیر مستقل بر صفات عملکرد اقتصادی بهعنوان متغیر وابسته با کمک نرمافزارهای آماری SPSS نسخه 21 و SAS نسخه 9 صورت گرفت (Rahnamaie Tak et al., 2007). ضریب همبستگی پیرسون مبتنی بر کوواریانس دو متغیر و انحراف معیار آنها منظم شده است که در خصوص دادههایی با مقیاس فاصلهای و نسبی (دادههای کمی) استفاده شد (Farshadfar, 2005). سطح معنیداری آزمونها 1 درصد در نظر گرفته شد. برای ارزیابی اثرات نسبی موجود در بین صفات با صفت وابسته عملکرد اقتصادی (عملکرد دانه) از روش تجزیه رگرسیون چندمتغیره گامبهگام استفاده شد (Marjani, 1995). این روش تنها اثر و رابطه همبستگی متغیرهای مستقل مهم را با متغیر وابسته نمایش میدهد؛ اما رابطه بین خود متغیرهای مستقل محاسبه نمیشود (Rezaei, 1998). بهمنظور پیبردن به همبستگی بین خود متغیرها میتوان از همبستگیهای ساده استفاده کرد؛ اما در این روش چنین نقصی وجود دارد که تغییرات یک متغیر با متغیر دیگر بدون احتساب اثرات موجود دیگر انجام میشوند که برای رفع این نقایص از روش تجزیه علیت استفاده شد (Agrama, 1996).
نتایج نتایج همبستگی فنوتیپی: در پژوهش پیش رو روابط بین صفات با یکدیگر بهطور مجزا بررسی شدند. در تجزیه همبستگی مطالعة حاضر براساس جدول 2، به کمک روش همبستگی پیرسون صفت ارتفاع بوته با صفات تعداد شاخه (**781/0)، وزن تر کل بوته (**849/0) و صفت وزن خشک کل بوته (**924/0) همبستگی مثبت و معنیداری داشتند؛ یعنی ارتفاع بوته میتواند صفات تعداد شاخه، وزن تر و وزن خشک کل بوته را متأثر کند. صفت تعداد گل در بوته نیز همبستگی مثبت و معنیداری را با تعداد برگ (**735/0)، وزن تر تک ساقه (**95/0) و وزن خشک تک ساقه (**901/0) ظاهر کرد. صفت تعداد شاخه نیز قادر بود وزن تر کل بوته (**724/0) و وزن خشک کل بوته (**697/0) را متأثر کند. صفت وزن تر تک ساقه با صفت وزن خشک تک ساقه (**986/0) و صفت وزن تر کل بوته با صفت وزن خشک کل بوته (**856/0) توانست همبستگی مثبت و معنیداری را ایجاد کند؛ یعنی هر چقدر وزن تر تک ساقه بیشتر شود، متعاقب آن وزن خشک تک ساقه افزایش مییابد.
جدول 2- همبستگی ساده پیرسون برای صفات مطالعهشده در اکوتیپهای مختلف اسپند Table 2. Simple Pearson correlation for studied traits in different pecan ecotypes
** و * بهترتیب معنیدار در سطح احتمال 1 درصد و 5 درصد
تجزیه رگرسیون به روش گامبهگام برای تعیین صفات با بیشترین اثر بر وزن خشک کل بوته و مشخصکردن سهم هریک از این صفات در واریانس کل، از رگرسیون گامبهگام استفاده شد (جدول 3). رگرسیون گامبهگام برای عملکرد خشک کل بوته بهعنوان متغیر تابع نشان داد صفات ارتفاع ساقه، تعداد برگ و صفت تعداد گل در بوته بهترتیب وارد مدل شدند و با ضریب تبیین تجمعی جدول 4، نتایج تجزیه واریانس رگرسیون را نشان میدهد. با توجه به این جدول، ضریب رگرسیون در سطح احتمال 1 درصد معنیدار است. درواقع، معنیدارشدن ضریب رگرسیون جدول، به این معنی است که تغییرات متغیرهای ارتفاع ساقه، تعداد برگ و صفت تعداد گل در بوته بر عملکرد خشک کل بوته اثر معنیدار دارد؛ بهگونهایکه کاهش و افزایش مقادیر مربوط به این متغیرهای مستقل، بهطور معنیداری سبب تغییر عملکرد خشک کل بوته میشود.
جدول 3- برازش بهترین مدل رگرسیون چندمتغیره به روش گامبهگام برای صفت وزن خشک کل بوته بهعنوان متغیر وابسته و دیگر صفات بهعنوان متغیرهای مستقل Table 3. Fitting the best multivariate regression model by step-by-step method for dry weight trait of the whole plant as dependent variable and other traits as independent variables.
جدول 4- تجزیه واریانس رگرسیون Table 4. Regression analysis of variance
تجزیه علیت در تجزیه رگرسیون گامبهگام با در نظر گرفتن صفت عملکرد خشک کل بوته بهعنوان متغیر تابع، سه صفت ارتفاع ساقه، تعداد برگ و تعداد گل در بوته وارد مدل رگرسیونی شدند و از این صفات برای محاسبه و تعیین اثرات مستقیم و غیرمستقیم بر صفت عملکرد خشک کل بوته استفاده شد. بیشترین اثر مستقیم را صفت ارتفاع ساقه روی عملکرد خشک کل بوته به میزان 747/0 گذاشت. همچنین این صفت توانست همبستگی مثبت و معنیداری به میزان **924/0 با صفت عملکرد خشک کل بوته ایجاد کند. میزان اثرات مستقیم و همبستگی (اثر کل) صفات تعداد برگ و تعداد گل در بوته بر متغیر عملکرد خشک کل بوته در جدول 5 و شکل 1 مشخص است. همچنین میزان و وضعیت اثرات غیرمستقیم هریک از آنها بر صفت عملکرد خشک کل بوته نیز در جدول 5 و شکل 1 نشان داده شده است. کاکایی و همکاران در تحقیقات مربوط به پنبه زراعی از تجزیههای آماری شامل تجزیه رگرسیون گامبهگام و تجزیه همبستگی استفاده و اعلام کردند که تجزیه علیت توانایی تشخیص صفات، بالاترین اثر مستقیم و غیرمستقیم را دارد (Kakaei et al., 2017).
جدول 5- ضرایب همبستگی و آثار مستقیم (روی قطر) و غیرمستقیم صفات بر عملکرد خشک کل بوته Table 5. Correlation coefficients and direct (diameter) and indirect effects of traits on the dry yield of the whole plant
شکل 1- دیاگرام تجزیه علیت صفات اثر گذار بر عملکرد خشک کل بوته بر مبنای چهار اکوتیپ اسپند Fig 1. Path analysis diagram of traits affecting the dry yield of the whole plant based on four pecan ecotypes
بحث در گیاهان، شناسایی صفات گوناگون، چگونگی عملکرد آنها و اثرات متقابلی که بر همدیگر دارند میتوانند در برنامههای پژوهشی اثر داشته باشد. اطلاعات بهدستآمده از ضریب همبستگی بین عملکرد و اجزای آن، همواره بهعنوان مبنایی برای انتخاب نیاز به تغذیه و عملکرد دانه بالا در برنامههای اصلاحی مفید بوده است. علاوه بر این، روابط بین این صفات را میتوان بهصورت مستقیم و غیرمستقیم با ضریب همبستگی مسیر به شکل معنادارتری تجسم کرد
نتیجهگیری ایران در منطقه خشک و نیمهخشک دنیا قرار گرفته است. در این بخش مستعد فرسایش، کاربرد گونههای متحمل به خشکی و کم نیاز به آب ضروری است. اسپند گونه متحمل به خشکی و از گیاهان زروفیت به حساب میآید که قادر است خود را با مقادیر بارش بسیار کم این منطقه سازگار کند. این گیاه دارای ریشههای نسبتاً عمیق و بخش هوایی مطلوبی بوده است؛ بنابراین، قادر است در برابر فرسایش بادی و آبی مقاومت کند و مقادیر چشمگیری از روانابهای ایجادی را به خاک نفوذ دهد و از فرسایش آبی بکاهد و همچنین با بخش هوایی تولیدی خود میتواند از آسیب ریزگردهای ایجادشده بکاهد. همچنین، گیاه اسپند با خواص دارویی متنوع خود، میتواند در درمان بسیاری از امراض به کار رود. این گیاه دارای فرآوردههایی همچون شربت متادون است که قابلیت صادرکردن این دارو وجود دارد؛ بنابراین، میتوان با معرفی اکوتیپ یا اکوتیپهای مناسب به بازار علاوه بر افزایش راندمان تولید اسانس و آلکالوییدهای این گیاه، استفاده از این گیاه را اقتصادی کرد. با کمک تجزیه همبستگی، تجزیه رگرسیون گامبهگام و تجزیه علیت مهمترین متغیر یعنی صفت عملکرد خشک کل بوته بهعنوان متغیر تابع شناسایی شد و همچنین اثرگذارترین صفات (ارتفاع بوته، تعداد گل در بوته و تعداد برگ در بوته) برای اثرگذاری بر صفت اقتصادی شناسایی شد که میتوان از آنها بهمنظور توسعه و شناسایی این گیاه دارویی ارزشمند در تمامی رویشگاههای کشور اقدام کرد. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مراجع | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Agrama, H. A. S. (1996). Sequential path analysis of grain yield and its component in maize. Plant Breeding, 115(5), 343-346. https://doi.org/10.1111/j.1439-0523.1996.tb00931.x Akhyani, Kh. (1993). Zygophyllaceae. In: Assadi, M., Khatamsaz, M. & Maassoumi, A. A. (eds) Flora of Iran (7: 1–49). Research Institute of Forests and Rangelands. [In Persian]. Aslam, N., Wani, A. A., Nawchoo, I. A., & Bhat, M. A. (2014). Distribution and medicinal importance of Peganum harmala. A review. International Journal of Advanced Research, 2(2), 751-755. https://www.semanticscholar.org/paper/Distribution-and-Medicinal-importance-of-Peganum-A-Aslam-Wani/a683a31225e6f17a4c97bbbcb42df04d9f74202b Cruz, C. D., & Carneiro, P. C. S. (2003). Biometric models applied to genetic improvement. 2. ed. Viçosa, Publishing Company of the UFV. El-Hadidi, N. (1972). Zygophyllaceae. In: Rechinder, K. H. (ed.) Flora Iranica (98: 1–32). Akademische Druck-u.-Verlagsanstalt. Entesari, M. H., Zangi, M. R., & Dadashi, M. R. (2015). Evaluation of the morphological and yield traits in the new varieties of cotton. Iranian Journal of Cotton Research, 3(1), 119-132. 10.22092/IJCR.2016.106079 [In Persian]. Farshadfar, E. (2005). Advanced statistical principles and methods (regression analysis). Razi University Press. Ghaderi, M. G., Zeinalikhanghah, H., Hosseinzadeh, A. H., Taleei, A. R., & Naghavi, M. R. (2008). Evaluation of relationships between grain yield, yield components and the other characteristics associated with grain yield in bread wheat using multivariate statistical analysis. Iranian journal of Agricultural Research, 7(2), 582-573. Kakaei, M., & Mazahery laghab, H. (2014). Evaluation of alfalfa (Medicago Sativa L.) germplasm using multivariat statistical analysis. Iranian journal of Rangeland and Forests Plant Breeding and Genetic Research, 22(1), 125-132. 10.22092/IJRFPBGR.2014.7689 [In Persian]. Kakaei M., & Mazahery-Laghab, H. (2015). Study of Genetic Diversity, Heritability and the Correlation of Different Traits in Alfalfa (Medicago sativa L.) Related to Alfalfa Weevil (Hypera postica Gyll.) Damage in Alfalfa Germplasm. Journal of Plant Genetic Research, 2(1), 63-76. 10.29252/pgr.2.1.63 [In Persian]. Kakaei, M., Moosavi, S. S., Abdollahi, M. R., & Farshadfar, E. (2015). Grain Yield, Its Components, Genetic Diversity and Heritability in Chickpea (Cicer arietinum L.). Journal of Crop Production and Processing, 5(16), 271-281. 10.18869/acadpub.jcpp.5.16.271 [In Persian]. Kakaei, M., Mazahery laghab, H., & Khanjani, M. (2016). Variability of Resistance to Alfalfa Weevil (Hypera postica Gyll.) Attack in Different Alfalfa Genotypes in Hamedan Condition. Plant Production Technology, 8(1), 57-67. 10.22084/ppt.2016.1755 [In Persian]. Kakaei, M., Kahrizi, D., & Moosavi, S. S. (2017). Assessing the relationships of lint-yield and cottonseed-yield with some agro-morphological traits of Gossypium hirsutum var. Varamin by path analysis. Iranian Journal of Cotton Researches, 4(2), 101-114. 10.22092/IJCR.2017.113073 Kakaei, M., & Mazahery Laqab, H. (2023). Genetic Analysis of Path Coefficients of Some Traits in Relation with Tolerance to Alfalfa Leaf Weevil (Hypera postica Gell.). Journal of Genetic Resources, 9(1), 83-91. 10.22080/JGR.2023.24987.1343 Li, S., Cheng, X., & Wang, C. (2017). A review on traditional uses, phytochemistry, pharmacology, Pharmacokinetics and toxicology of the genus Peganum. Ethnopharmacology, 203, 127-162. https://doi.org/10.1016/j.jep.2017.03.049 Marjani, A. (1995). Investigating the phenotypic and genotypic changes of bean quantitative traits and studying their correlation with yield through causality analysis. [Unpublished Master thesis]. Karaj Azad Faculty of Agriculture. [In Persian]. Najafzadeh, R., Nojavan, S., Abdi, H., Rashidi, Z., & Mostofi, N. (2019). A Study of Genetic Diversity of Dog Rose (Rosa canina L.) Genotypes of Northwest and West of Iran Using Morphological, Biochemical Markers, and Fruit Characteristics. Taxonomy and Biosystematics, 11(4), 31-46. https://doi.org/10.22108/tbj.2020.121697.1108 [In Persian]. Nazarpoor, S., Salimi, A., & Chavoushi, M. (2020). Evaluating the changes of phytochemical and morphological parameters of Peganum harmala L. under salinity stress. Iranian Medicinal Plants Technology, 3(2), 43-57. 10.22092/MPT.2021.354626.1080 [In Persian]. Phuong Thuy, N., Ngoc Trai, N., Dang Khoa, B., Hoang Xuan Thao, N., Tuan Phong, V., & Van Cao Thi, Q. (2023). Correlation and Path Analysis of Association among Yield, Micronutrients, and Protein Content in Rice Accessions Grown Under Aerobic Condition from Karnataka, India. Plant Breeding and Biotechnology, 11(2), 117-129. https://doi.org/10.9787/PBB.2023.11.2.117 Rahnamaie Tak, A., Vaezie, Sh., Mozafarie, J., & Shahnejate Bushehrie, A. A. (2007). Study on correlation and path analysis for seed yield per plant and its dependent traits in red bean (Phaseolus vulgaris L.). Pajouhesh & Sazandegi, 20(3), 80-88. https://www.sid.ir/paper/19081/en [In Persian]. Rezaei, A. (1998). An introduction to applied regression analysis. Publications of Isfahan University of Technology. [In Persian]. Roostaei, Z. (2018). Effect of Alkaloids Belong to β-Carbolines Family in Peganum Harmala on Cancer Cells. Scientific Journal of Medical Research (SJMR), 3(1), 73-78. 10.29252/sjrm.2.2.73 Saeidi, K., Azadeh Ghahfaroghi, S. Z., Lorigooini, Z., Kiani, M., & Shahrokhi, A. (2021). Investigating Morphological Characteristics in Ecotypes of 3 Alcea Species (Alcea Koelzii, A. Arbelensis, and A. Aucheri) under Different Growing Conditions. Taxonomy and Biosystematics, 12(45), 23-48. 10.22108/TBJ.2021.124421.1121 [In Persian]. Saki Nejad, T., & Seyedmohammadi, S. A. (2011). Advanced Statistical Methods in Agricultural Sciences. Behta Pajoohesh Press. [In Persian]. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 170 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 139 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||