نقش خوش‌بینی شغلی و بدبینی شغلی بر ادراک استخدام‌پذیری دانشجویان با میانجی‌گری‌ عملکرد تحصیلی و خودکارآمدی کاریابی

در سال‌های اخیر، مسئلۀ داشتن شغل همواره به‌عنوان یکی از چالش‌های اساسی و دغدغه‌های پیش‌ روی دانشجویان دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی مطرح شده است (Menon & Saraswathy, 2017) و مسئولیت عمده تضمین آمادگی دانشجویان برای ورود به بازار کار بر عهده بخش آموزش عالی است (Wujema et al., 2022)؛ اما به‌طور کلی استخدام‌پذیری دانشجویان فرایندی است که علاوه بر آموزش تحت تأثیر مجموعه‌ای از عوامل و مؤلفه‌ها است که باید بررسی شوند (Salehi Omran & Einkhah, 2021).

نوسان نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان، دانشجویان را ترغیب کرده و حتی آنها را مجبور کرده است چشم‌انداز‌های خود را در بازار کار دوباره بررسی کنند که این امر مستلزم مقایسه توانایی‌های درک‌شده فرد و ویژگی‌های شخصی مورد انتظار در زندگی کاری است (Daniels & Brooker, 2014; Prokou, 2008)؛ بنابراین، در مطالعه استخدام‌پذیری دانشجویان، پژوهشگران بر ادراک استخدام‌پذیری^[1] آنان تمرکز کرده‌اند (Jackson & Wilton, 2017)؛ زیرا اعتقاد دارند ادراکات فردی و ارزیابی شناختی که فرد از شرایط انجام می‌دهد، مستقیماً بر رفتار و واکنش‌های آینده وی تأثیرگذار است (Ayala Calvo & Garcia, 2021).

ادراک استخدام‌پذیری، جامع‌ترین رویکرد دیدگاه فردی، یعنی چهارمین دیدگاه در رابطه با مفهوم استخدام‌پذیری است و به‌عنوان توانایی درک‌شده افراد برای دستیابی به اشتغال پایدار متناسب با شرایط آنها تعریف شده است (Rothwell & Herbert, 2008). طبق گفته کیسا و همکاران^[2] (2020)، ادراک استخدام‌پذیری، احساس شخصی فرد را دربارۀ فرصت‌های شغلی بهبود می‌بخشد و برای بقا در بازار کار فعلی (Fugate et al., 2004) و دستیابی به موفقیت شغلی (Van der Heijden et al., 2018; 2009) از اهمیت بالایی برخوردار است.

ادراک استخدام­پذیری شامل مجموعه­ای از عوامل درونی/شخصی (درک فرد از ظرفیت­ها و مهارت­های شخصی برای یافتن شغل)، عوامل بیرونی/ساختاری (درک فرد از تأثیر بازار کار) و درک اهمیت حرفه هنگام تلاش فرد برای یافتن شغل می­شود (Batistic & Tymon, 2017).

افرادی که باور دارند دانش و مهارت بالاتری دارند، این باور به آنها امکان می‌دهد شغل مناسب پیدا کنند و احتمالاً با شرایط جدید، مانند گذار دانشگاه به کار، سازگارتر شوند و در جستجوی خود برای شغلی متناسب با رشته تحصیلی و تحصیلات خاصشان، انگیزه و دامنه انتخاب بیشتری داشته باشند؛ بنابراین، آنها رفتار‌هایی مطابق با درک خود، از خود ایجاد خواهند کرد که همچنین، بر اهداف شخصی آنها برای دستیابی به یک شغل واجد شرایط، تأثیرگذار است (Ashforth & Fugate, 2001).

بنابراین، با توجه به اهمیت ادراک استخدام‌پذیری برای فارغ‌التحصیلان و دانشجویان و تأثیر بر آینده شغلی آنها، پژوهشگران قصد ندارند همه متغیرهای مرتبط با ادراک استخدام پذیری را در این پژوهش بررسی کنند؛ بلکه در پژوهش حاضر بر متغیر‌هایی ازجمله خوش‌بینی شغلی^[3]، بدبینی شغلی^[4]، عملکرد تحصیلی^[5] و خودکارآمدی کاریابی^[6] متمرکز شده‌اند.

خوش‌بینی به‌طور عمومی انتظارات تعمیم یافته مبنی بر مثبت بودن آینده است (Segerstrom et al., 2017) و خوش‌بینی شغلی به‌عنوان توانایی انتظار نتایج مثبت از پیشرفت‌های شغلی مربوط به آینده و احساس راحتی در فرآیند برنامه‌ریزی آنها تعریف می‌شود که به تمایل افراد برای انتظار بهترین نتیجه ممکن یا برای تأکید بر مثبت‌ترین جنبه‌های پیشرفت شغلی آینده خود و راحتی در انجام وظایف برنامه‌ریزی شغلی اشاره دارد (Rottinghaus et al., 2005). خوش‌بینی شغلی یک ساختار جدایی‌ناپذیر در ادبیات رفتار شغلی است و به افراد کمک می‌کند درک کنند در شغل خود به کجا ‌می‌روند و هدفشان چیست (Duffy, 2010) و توضیح می‌دهد چرا افراد از شغل، مسیر شغلی و زندگی خود، راضی‌اند (Santilli et al., 2017). برخلاف خوش‌بینی، بدبینی به‌عنوان یک انتطار منفی در آینده تعریف شده است (Carver & Scheier, 2000) و یک فرد بدبین وقایع منفی را دارای اهمیت عمده، دائمی و درونی می‌داند؛ در حالی که وقایع مثبت را خاص، موقتی و بیرونی می‌بیند (Reivich & Gillham, 2003). بدبینی شغلی یا بدبینی نسبت به انتخاب شغل، یک عامل عاطفی - شخصیتی اصلی است که به‌عنوان تمایل به تمرکز بر جنبه‌های منفی بازار کار جهانی تعریف شده و به‌شدت با خودکارآمدی پایین تصمیم‌گیری شغلی و درجه پایین کنترل بر فرآیند تصمیم‌گیری شغلی، مرتبط است. دیدگاه‌های بدبینانه دربارۀ دنیای کار ممکن است باعث کاهش تمایل فرد برای مشارکت فعال در فرآیند تصمیم‌گیری شغلی شود؛ زیرا ممکن است این فرآیند را به‌منزله اتلاف وقت بدانند و تصور کنند منجر به هیچ نتیجه‌ای نمی‌شود و افراد بدبین عمدتاً بر مشکلات و معایب فرآیند پویای تغییر که مشخصه دنیای کار امروز است، تمرکز می‌کنند (Saka & et al., 2008).

در زمینه ارتباط خوش‌بینی با ادراک استخدام‌پذیری، پژوهش‌های متعددی نشان داده‌اند خوش‌بینی شغلی یک پیش‌بینی‌کننده حیاتی برای موفقیت شغلی آینده در نظر گرفته می‌شود (Aymans et al., 2020) و افراد دارای سطوح بالای خوش‌بینی شغلی، انتظارات مثبتی دربارۀ دستاوردهای شغلی خود دارند (Haratsis et al., 2016; Spurk et al., 2015)، احساس می‌کنند در مسیر موفقیت شغلی قرار دارند، موانع پیشرفت شغلی را موقتی می‌بینند و در مواجهه با شکست‌های شغلی پایداری می‌کنند (Mohanty, 2010)؛ بنابراین، خوش‌بینی برای دانشجویان در زمان فارغ‌التحصیلی عامل مهمی برای سازگاری با تغییرات و مقابله با ناامنی شغلی بوده (Spurk et al, 2015) و پیشایند استخدام‌پذیری آنها است (Kirves et al., 2014).

در ادامۀ بررسی متغیرهای این پژوهش به بررسی رابطه خوش‌بینی و بدبینی با عملکرد تحصیلی پرداخته می‌شود. عملکرد تحصیلی، نتایج عملکردی تعریف می‌شود که نشان می‌دهد فرد تا چه حد به اهداف خاص در محیط‌های آموزشی دست یافته است (Steinmayr et al., 2014) و عموماً با معدل تعریف و گزارش می‌شود (Alhadabi & Karpinski, 2020; Imose & Barber, 2015). افراد با موفقیت در تحصیل به موقعیت و جایگاهی دست پیدا می‌کنند که می‌توانند از حداکثر نیروی درونی و بیرونی خود در راستای اهداف آموزشی و تربیتی استفاده کنند و شرایط لازم را برای زندگی اجتماعی موفق به دست آورند (Nozari & Liaghatdar, 2022). انتظارات خوش‌بینانه اغلب عملکرد تحصیلی دانشجویان را افزایش می‌دهد (Icekson et al., 2020) و ازطریق محافظت دانشجویان در برابر استرس بیش از حد و ارتقای سازگاری آنها موفقیت تحصیلی را بالا می‌برد (Chemers et al., 2001; Solberg Nes et al., 2009; Tetzner & Becker, 2015) و افراد خوش‌بین‌تر نمرات بالاتری را کسب می‌کنند (Prola, & Stern, 1984). نتایج پژوهش‌های مختلف، رابطه مثبت و معنادار بین دو متغیر خوش‌بینی و عملکرد تحصیلی را تأیید کرده‌اند (برای مثال، Temidayo, 2013; Bahadori et al., 2019) و با افزایش بدبینی، عملکرد تحصیلی کاهش می‌یابد (مانند، El-Anzi, 2005; Ruthig et al., 2009; Roso-Bas et al., 2016).

 در زمینه بررسی رابطه بین خوش‌بینی و بدبینی شغلی با ادراک استخدام‌پذیری ازطریق میانجی‌گری عملکرد تحصیلی پژوهشی یافت نشد که در این پژوهش به بررسی این ارتباط پرداخته می‌شود؛ اما می‌توان ارتباط خوش‌بینی و ادراک استخدام‌پذیری را با میانجی‌گری عملکرد تحصیلی این‌گونه تبیین کرد که افراد خوش‌بین نگاه مثبت به آینده داشته و با اهداف بیشتر درگیرند. همچنین، افراد خوش‌بین از منبع کنترل درونی برخوردارند که نتیجه این ویژگی باعث می‌شود خوش‌بینی بر عملکرد تحصیلی اثر مثبت بگذارد؛ زیرا دانشجویان خوش‌بین پیش‌بینی مثبت از نقش عملکرد تحصیلی در آینده شغلی خود دارند و نیز به دلیل منبع کنترل درونی، خود را عامل پیشرفت می‌دانند. همچنین، عملکرد تحصیلی مثبت پیش‌بینی‌کننده مهم عملکرد شغلی است و افراد دارای عملکرد تحصیلی بالا در مراحل اولیه استخدام رتبه بهتری توسط کارفرما کسب می‌کنند و رزومه‌های افراد دارای معدل بالا ارزیابی بهتری می‌شوند. یکی از منابع ادراک استخدام‌پذیری عوامل درونی استخدام‌پذیری است که همان درک فرد از ظرفیت‌ها و مهارت‌های شخصی خود برای یافتن شغل است که از لحاظ محتوا با منبع کنترل درونی در خوش‌بینی می‌تواند همخوانی داشته باشد.

در ادامۀ بررسی متغیرهای این پژوهش به بررسی رابطه خوش‌بینی و بدبینی با خودکارآمدی نیز پرداخته می‌شود.

خودکارآمدی به‌عنوان باور فرد به توانایی‌هایش برای هدایت مؤثر اقدامات خود، برای دستیابی به موفقیت در انجام یک کار خاص اشاره دارد (Malinausaks, 2017). خودکارآمدی کاریابی که دامنه خاصی از خودکارآمدی است، به مجموعه‌ای از باور‌ها هم در زمینه انجام موفقیت‌آمیز رفتار‌های کاریابی و هم در زمینه دستیابی موفقیت‌آمیز به نتایج کاریابی اشاره دارد (Saks et al., 2015). براساس نظریه بندورا (1977) باورهای خودکارآمدی به افراد برای تعامل مؤثر با محیط بیرونی، دستیابی به اهداف مدنظر و تنظیم‌کننده اصلی رفتار انسان کمک می­کند (Petruzziello et al., 2020) و همچنین، یکی از منابع مهم در انتخاب‌های آموزشی و شغلی مهم در نوجوانان است (Marcionetti & Rossier, 2021).

 باور‌های خودکارآمدی ارتباط نزدیکی با خوش‌بینی دارند (Schwarzer & Jerusalem, 1995) و خوش‌بینی شغلی با خودکارآمدی تصمیم‌گیری شغلی ارتباط مثبت دارد (Rottinghaus et al., 2012). در کل رویکرد پرانرژی و متمرکز بر وظیفه‌ای که خوش‌بینان برای رسیدن به اهداف خود در پیش می‌گیرند، مزایایی را برای آنها در دنیای اجتماعی - اقتصادی فراهم می‌کند و منجر به تداوم بیشتر در تلاش آموزشی و درآمد بالاتر می‌شود و به نظر می‌رسد افراد خوش‌بین در روابط خود، بهتر از افراد بدبین، عمل می‌کنند (Carver, 2015). نتایج پژوهش‌های متعددی نیز حاکی از رابطه مثبت و معنادار بین خوش‌بینی و خودکارآمدی بود (Hamedinasab & Asgari, 2019; Shaker Devlagh & Aminpoor, 2015; Siddique et al., 2006). درواقع افراد خوش‌بین به جنبه‌های روشن زندگی توجه دارند و امید خود را در مواقع سخت حفظ می‌کنند؛ زیرا معتقدند می‌توانند از پس چنین چالش‌هایی برآیند (Schuller & Seligman, 2008).

برخلاف خوش‌بینی انتظارات منفی فراگیر حاصل از بدبینی، منجر به ایجاد احساس ناامیدی در فرد شده و درنتیجه، فرد از درگیرشدن در فعالیت‌های خارج از انگیزه درونی خود، خودداری می‌کند. افراد بدبین به احتمال زیاد از شکست اجتناب می‌کنند و انگیزه درونی پایینی دارند (Elliot & Church, 2003)؛ بنابراین، بدبینی به‌شدت با خودکارآمدی پایین تصمیم‌گیری شغلی مرتبط است (Saka et al., 2008). در زمینه ارتباط بدبینی شغلی با ادراک استخدام‌پذیری ازطریق میانجی‌گری عملکرد تحصیلی و خودکارآمدی پژوهشی یافت نشد و در این پژوهش به بررسی این ارتباط پرداخته می‌شود.

 در زمینه بررسی رابطه بین خوش‌بینی و بدبینی شغلی با ادراک استخدام‌پذیری ازطریق میانجی‌گری خودکارآمدی کاریابی پژوهشی یافت نشد و در این پژوهش به بررسی این ارتباط پرداخته می‌شود.

در ادامۀ بررسی متغیرهای این پژوهش، دو متغیر عملکرد تحصیلی و خودکارآمدی در ارتباط با ادراک استخدام‌پذیری بررسی می‌شوند. نتایج پژوهش‌های مختلفی نشان دادند عملکرد تحصیلی رابطه مثبت و مستقیمی با ادراک استخدام‌پذیری دارد (Pinto & Ramalheira, 2017; Pinto & He, 2019). به‌طور کلی از این نظر که نمرات خوب توسط کارفرمایان به‌عنوان نشانه‌ای از توانایی‌های شناختی و انگیزه داوطلبان استفاده می‌شود (Imose & Barber, 2015)، عملکرد تحصیلی به‌عنوان یک پیش‌بینی‌کننده مهم برای عملکرد شغلی در نظر گرفته می‌شود (Brown & Campion, 1994)؛ بنابراین، فارغ‌التحصیلانی که عملکرد تحصیلی بالاتری دارند، برای موقعیت‌ها مناسب‌تر و دارای مهارت‌های شغلی بالاتر ارزیابی ‌می‌شوند (Pinto & Ramalheira, 2017).

همچنین، دربارۀ رابطه خودکارآمدی و ادراک استخدام‌پذیری نشان داده شد که وجود میزان خودکارآمدی بالاتر در افراد باعث ایجاد ادارک استخدام‌پذیری بالاتر و بیشتر می‌شود (Atitsogbe et al., 2019; Ahmed et al., 2019; Chow et al., 2019). خودکارآمدی دربرگیرنده عواملی محیطی است که به تقویت درجه مهارت فرد کمک می‌کند و دانشجویان دارای سطح بالای خودکارآمدی، به مهارت‌های شغلی خوبی مجهزند و درنتیجه، مهارت‌های استخدام‌پذیری بهتری از خود نشان خواهند داد (Ab Halim et al., 2019). افراد تحت تأثیر هر یک از منابع خودکارآمدی، تشویق و ترغیب می‌شوند تلاش بیشتری برای پیگیری اهداف شغلی آینده خود داشته باشند (Rufai & Rashid, 2015) و با یادگیری‌های فنون توسعه شغلی، احساس قوی باور‌های کارآمدی آنها تقویت می‌شود و درنتیجه، ادراک استخدام‌پذیری آنها نیز تغییر می‌یابد (Chow et al., 2019) و مشخص شده است خودکارآمدی بر مشارکت، تلاش و عملکرد افراد و همچنین، انتخاب رشته و انتخاب شغل آینده تأثیرگذار است (Webb-Williams, 2018) و درواقع خودکارآمدی کاریابی، در مرکز تصمیمات شغلی دانشجویان جای دارد (Tentama & Nur, 2021).

بنابراین، با توجه به آنچه گفته شد هدف از پژوهش حاضر، بررسی رابطه خوش‌بینی شغلی و بدبینی شغلی با ادراک استخدام‌پذیری دانشجویان با میانجی‌گری عملکرد تحصیلی و خودکارآمدی کاریابی بود و پژوهش حاضر در پی پاسخگویی به این سؤال است که آیا مدل مفروض رابطه خوش‌بینی شغلی و بدبینی شغلی با ادراک استخدام‌پذیری دانشجویان با میانجی‌گری عملکرد تحصیلی و خودکارآمدی کاریابی، از برازش مناسبی برخوردار است.

شکل 1

 مدل مفهومی پژوهش

Figure 1

 Conceptual model of research

روش

روش پژوهش، جامعه آماری و حجم نمونه: پژوهش حاضر از نوع توصیفی - همبستگی با استفاده از تحلیل مسیر بود. جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان مقاطع تحصیلی (کارشناسی، ارشد و دکتری) دانشگاه شهرکرد در سال تحصیلی 1400-1399، به تعداد 6200 نفر بود که با استفاده از فرمول برآورد حجم نمونه کوکران، حجم نمونه مورد پژوهش با خطای 05/0، 367 نفر برآورد شد. برای کاهش میزان خطا 370 نفر با روش نمونه‌گیری طبقه‌ای متناسب با حجم در نظر گرفته شدند. ملاک‌های ورود به پژوهش عبارت بودند از: 1) داشتن تمایل و رضایت شخصی برای شرکت در پژوهش؛ 2) دانشجو دانشگاه شهرکرد باشد؛ 3) دانشجو شاغل به تحصیل باشد. ملاک‌ خروج از پژوهش تکمیل‌نکردن کامل پرسشنامه‌ها در نظر گرفته شد. از مجموع 370 پرسشنامه جمع‌آوری‌شده، 4 پرسشنامه که شرکت‌کنندگان به بسیاری از سؤالات آن پاسخ نداده بودند، از روند تحلیل کنار گذاشته شدند؛ درنتیجه، تحلیل نتایج این پژوهش با 366 نفر دانشجو انجام شدند.

ابزار سنجش: مقیاس استخدام‌پذیری^[7]: پول و همکاران^[8] (2014) مقیاس استخدام‌پذیری را در 26 گویه و براساس طیف لیکرت 7 درجه‌ای از کاملاً مخالفم (1) تا کاملاً موافقم (7) طراحی کردند. این مقیاس دارای 5 زیرمقیاس شامل هوش هیجانی، عملکرد تحصیلی، یادگیری رشد مسیر شغلی، مهارت‌های حل مسئله و تجربه کار و زندگی است. پول و همکاران (2014) پایایی این مقیاس را براساس ضریب آلفای کرونباخ برای هر یک از زیرمقیاس‌ها بین 63/0 تا 83/0 گزارش کردند. در ایران، امین جعفری (2021) پایایی کل مقیاس را با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ، 93/0 گزارش کرد. در پژوهش حاضر با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ، ضریب پایایی کل مقیاس، 91/0 و ضریب پایایی هر یک از زیرمقیاس‌ها به‌طور جداگانه شامل هوش هیجانی 86/0، عملکرد تحصیلی 70/0، یادگیری رشد مسیر شغلی 77/0، مهارت‌های حل مسئله 70/0 و تجربه کار و زندگی 76/0 گزارش می‌شود.

مقیاس خودکارآمدی کاریابی^[9]: مقیاس خودکارآمدی کاریابی ساکس و همکاران (2015) دارای 20 گویه و 2 بُعد، رفتار‌های خودکارآمدی کاریابی (گویه‌های 1 تا 10) و پیامد‌های خودکارآمدی کاریابی (گویه‌های 11 تا 20) در یک طیف لیکرت 5 درجه‌ای، از به هیچ‌وجه مطمئن نیستم (1) تا کاملاً مطمئن هستم (5) طراحی شد. ساکس و همکاران (2015) پایایی این مقیاس را در دو بُعد رفتار‌های خودکارآمدی کاریابی و پیامد‌های خودکارآمدی کاریابی به‌ترتیب 89/0 و 96/0 گزارش کردند. رئیسی و همکاران (2022) در ایران، این زیرمقیاس را برای نخستین‌بار در پژوهش حاضر به کار بردند و ضریب پایایی کل مقیاس به روش آلفای کرونباخ، 89/0و ضریب پایایی دو بُعد رفتار‌های خودکارآمدی کاریابی و پیامد‌های خودکارآمدی کاریابی را به‌ترتیب 78/0 و 91/0 برآورد کردند.

پرسشنامه خوش‌بینی نسبت به مسیر پیشرفت شغلی^[10]: برای سنجش خوش‌بینی شغلی از پرسشنامه خوش‌بینی نسبت به مسیر پیشرفت شغلی روتینگهاوس و همکاران (2055) استفاده شد. این پرسشنامه دارای 25 گویه در 3 زیرمقیاس انطباق‌پذیری با مسیر پیشرفت شغلی، خوش‌بینی نسبت به مسیر پیشرفت شغلی و دانش ادراک‌شده از بازار کار است که براساس طیف لیکرت 5 درجه‌ای از کاملاً مخالفم (1) تا کاملاً موافقم (5) طراحی شد. در این پژوهش، تنها از زیرمقیاس خوش‌بینی شغلی استفاده شد که دارای 11 گویه است و گویه‌های 3 ،4 ،5 ،8 ،9 آن به‌صورت معکوس نمره‌گذاری می‌شوند. روتینگهاس و همکاران (2005) پایایی این زیرمقیاس را به روش آلفای کرونباخ 87/0 گزارش دادند. در ایران آغاز و طریقیان (2016) پایایی این زیرمقیاس را به روش ضریب آلفای کرونباخ 81/0 گزارش کردند و در پژوهش حاضر پایایی این زیرمقیاس به روش آلفای کرونباخ 83/0 برآورد شد.

مقیاس بدبینی شغلی^[11]: این مقیاس یکی از 3 زیرمقیاس پرسشنامه خوش‌بینی، بدبینی و امید جنیورا و همکاران[12] (2017) است. در این پژوهش از زیرمقیاس بدبینی شغلی استفاده شد که شامل 6 گویه (9،16،17،18 ،20،21) است و براساس طیف لیکرت 5 درجه‌ای از من را اصلاً توصیف نمی‌کند (1) تا من را خیلی خوب توصیف می‌کند (5) نمره‌گذاری می‌شود. جنیورا و همکاران (2017) پایایی این زیرمقیاس را به روش آلفای کرونباخ 78/0 گزارش دادند. رئیسی و همکاران (2022) در ایران این زیرمقیاس را نخستین‌بار در پژوهش حاضر به کار بردند که ضریب پایایی این مقیاس را به روش آلفای کرونباخ 82/0 برآورد کردند.

مقیاس عملکرد تحصیلی: میانگین معدل ترم‌های تحصیلی گذرانده‌شده دانشجویان در دانشگاه تا زمان مطالعه حاضر، عملکرد تحصیلی در نظر گرفته شد.

روش اجرا و تحلیل: ابتدا به‌منظور رعایت ملاحظات اخلاقی، کد اخلاق از کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه شهرکرد دریافت شد، سپس در ابتدای پرسشنامه، موضوع و هدف پژوهش برای دانشجویان، تشریح و بیان شد نیازی به درج نام و نام خانوادگی آنها نیست و ضمن تشکر از همکاری پاسخگویان، به آنها اطمینان داده شد اطلاعات دریافتی آنها نزد پژوهشگر محفوظ خواهد بود و هیچ شخص دیگری به آنها دسترسی نخواهد داشت. سپس با کسب مجوز از دانشگاه، پرسشنامه تنظیم‌شده، به‌طور تصادفی بین زیرگروه‌های مورد مطالعه که براساس روش نمونه‌گیری طبقه‌ای متناسب با حجم برآورد شدند، اجرا شد و پس از پاسخگویی، پرسشنامه‌ها جمع‌آوری شدند. تجزیه‌وتحلیل آماری داده‌ها با استفاده از بستۀ آماری برای علوم اجتماعی^[13] (SPSS) نسخۀ 23 و تحلیل ساختار‌های گشتاوری^[14] (AMOS) انجام شد. ُ

یافته‌ها

از تعداد 366 نفر حجم نمونه پژوهش، 217 نفر از دانشجویان (3/59 درصد) زن و 149 نفر (7/40 درصد) مرد بودند. میانگین سنی آنان 24 سال و حداقل سن شرکت‌کنندگان 18 سال و حداکثر 55 سال بود. 5/23 درصد از نمونه آماری پژوهش مربوط به دانشکده فنی و مهندسی، 6/24 درصد ادبیات و علوم انسانی، 1/19 درصد کشاورزی، 8/6 درصد منابع طبیعی، 3/6 درصد دامپزشکی، 8/3 درصد علوم ریاضی، 9 درصد علوم پایه و 8/6 درصد هنر و علوم انسانی فارسان بودند. 8/67 درصد از نمونه آماری پژوهش را دانشجویان مقطع لیسانس، 6/24 درصد دانشجویان فوق لیسانس و 7/7 درصد را دانشجویان دکتری تشکیل دادند. معدل نمونه آماری پژوهش از حداقل 12 تا حداکثر 20 و بیشترین فراوانی مربوط به افراد دارای معدل 17 بود.

آماره‌های توصیفی متغیرهای پژوهش شامل میانگین، انحراف معیار و ضرایب همبستگی متغیرها در جدول 1 گزارش شده‌‌اند.

جدول 1

 میانگین، انحراف استاندارد و همبستگی میان متغیرهای پژوهش

Table 1

 Mean, standard deviation and correlation between research variables

** P<0/05     ** P<001/0

جدول 2 شاخص‌های برازندگی الگوی پیشنهادی پژوهش را نشان می‌دهد. طبق مندرجات جدول 2، برای تعیین کفایت برازندگی الگوی پیشنهادی با داده‌ها ترکیبی از شاخص‌های برازندگی مانند مقدار مجذور کای^[15] (²χ)، سنجه هنجار‌شده مجذور کای^[16] (نسبت مجذور کای بر درجات آزادی)، شاخص نیکویی برازش^[17] (GFI)، شاخص برازش هنجارشده^[18] (NFI)، شاخص برازندگی تطبیقی^[19] (CFI) و جذر میانگین مجذورات خطای تقریب^[20] (RMSEA) استفاده شد. در جدول 2 شاخص‌های کلی برازش مدل مفروض آورده شده است.

جدول 2

 مقادیر شاخص‌های ارزیابی کلیت مدل معادله ساختاری

Table 2

Values ‌‌of structural equation model generality evaluation indices

مقادیر جدول 2 شاخص‌های برازش الگوی اصلاح‌شده پژوهش را نشان می‌د‌هند که بیانگر پذیرفتنی‌بودن مدل

 مفروض هستند و مدل تأیید می‌شود.

شکل2

 مدل مفروض پژوهش

Figure 2

 The assumed model of the research

جدول 3، اثر کل، مستقیم و غیرمستقیم خوش‌بینی شغلی و بدبینی شغلی بر ادراک استخدام‌پذیری با میانجی‌گری عملکرد تحصیلی و خودکارآمدی کاریابی را نشان می‌دهد.

جدول 3

 اثرات کل، مستقیم و غیرمستقیم خوش‌بینی و بدبینی شغلی بر ادراک استخدام‌پذیری با میانجی‌گری عملکرد تحصیلی و خودکارآمدی کاریابی

Table 3

Total, direct and indirect effects of job optimism and pessimism on the perception of employability with the mediation of academic performance and job search self-efficacy

با توجه به شکل 2 و مقادیر جدول 3، ضرایب تأثیر مسیر مستقیم خوش‌بینی شغلی به ادراک استخدام‌پذیری (05/0 p˂ و 50/0₌ β)، بدبینی شغلی به ادراک استخدام‌پذیری (05/0p˂ و 04/0₌ β)، عملکرد تحصیلی به ادراک استخدام‌پذیری (05/0 p˂ و 15/0₌ β) و خودکارآمدی کاریابی به ادراک استخدام‌پذیری (05/0 p˂ و 36/0₌ β)، در سطح آماری معنادارند و ضرایب تأثیر غیرمستقیم متغیر خوش‌بینی شغلی با میانجی‌گری متغیر‌های عملکرد تحصیلی و خودکارآمدی کاریابی بر متغیر ادراک استخدام‌پذیری به‌ترتیب برابر (05/0 p˂ و29 /0 و 03/0 ₌ β) به دست آمد که در سطح آماری معنادار است. با توجه به ضرایب تأثیر، متغیرهای عملکرد تحصیلی و خودکارآمدی کاریابی در رابطۀ بین متغیر‌های خوش‌بینی شغلی و ادراک استخدام‌پذیری نقش میانجی ایفا می‌کنند. همچنین، ضرایب تأثیر غیرمستقیم متغیر بدبینی شغلی با میانجی‌گری متغیر‌های عملکرد تحصیلی و خودکارآمدی کاریابی بر متغیر ادراک استخدام‌پذیری به‌ترتیب برابر (05/0 p˂ و 02/0 و 01/0- ₌ β) به دست آمد که در سطح آماری معنادار نیست؛ بنابراین، این متغیر‌ها در رابطه بین متغیر بدبینی شغلی با متغیر ادراک استخدام‌پذیری نقش میانجی ایفا نمی‌کنند؛ بنابراین، این قسمت از فرضیه پژوهش مبنی بر اینکه عملکرد تحصیلی و خودکارآمدی کاریابی در رابطۀ بین بدبینی شغلی با ادراک استخدام‌پذیری نقش میانجی دارند، تأیید نشد.

بحث

این پژوهش با هدف بررسی نقش خوش‌بینی و بدبینی شغلی دانشجویان بر ادراک استخدام‌پذیری با میانجی‌گری عملکرد تحصیلی و خودکارآمدی انجام گرفت. نتایج پژوهش حاضر در بررسی روابط مستقیم، حاکی از رابطه مثبت و معنی‌دار خوش‌بینی شغلی، خودکارآمدی کاریابی و عملکرد تحصیلی با ادراک استخدام‌پذیری و رابطه منفی و معنادار بدبینی شغلی با ادراک استخدام‌پذیری بود. همچنین، در بررسی روابط غیرمستقیم، نتایج حاصل از تحلیل مسیر نشان دادند رابطه متغیر خوش‌بینی شغلی با میانجی‌گری متغیر‌های عملکرد تحصیلی و خودکارآمدی کاریابی بر متغیر ادراک استخدام‌پذیری مثبت و معنادار بود؛ اما رابطه متغیر بدبینی شغلی با میانجی‌گری متغیر‌های عملکرد تحصیلی و خودکارآمدی کاریابی بر متغیر ادراک استخدام‌پذیری، معنادار نبود. در ادامه به تبیین این یافته‌ها پرداخته می‌شود.

براساس نخستین یافته پژوهش، رابطه متغیر خوش‌بینی شغلی و ادراک استخدام‌پذیری، رابطه‌ای مستقیم و معنادار بود که با یافته‌های پژوهش‌های کایروز و همکاران (2014) و اسپورک و همکاران (2015) هماهنگ بود. افراد خوش‌بین و مثبت‌اندیش، عموماً رضایت و راهکار‌های مقابله‌ای عملکردی بیشتری دارند، به پتانسیل شغلی خود خوش‌بین هستند، به شغل آینده خود علاقه‌مند و درگیر یادگیری مسائلی هستند که آنها را به سمت آن آینده‌ای هدایت می‌کند که تصور می‌کنند. آنها احساس می‌کنند در مسیر موفقیت شغلی قرار دارند، موانع پیشرفت شغلی را موقتی می‌بینند و در مواجهه با شکست‌های شغلی پایداری می‌کنند. افراد خوش‌بین موفقیت شغلی بیشتری نسبت به افراد کمتر خوش‌بین به دست می‌آورند؛ بنابراین، خوش‌بینی کارکنان با ادراک استخدام‌پذیری آنها ارتباط مثبت دارد و به‌عنوان پیشایند آن محسوب می‌شود (Kirves et al., 2014). در اصل هنگام سازگاری با تغییرات و مقابله با ناامنی، به‌ویژه در زمان فارغ‌التحصیلی دانشجویان، خوش‌بینی منبع بسیار مناسبی برای افراد است و به‌عنوان یک پیش‌بینی‌کننده برای پیامد‌های شغلی عمل می‌کند؛ بنابراین، خوش‌بینی شغلی یک ساختار جدایی‌ناپذیر در ادبیات رفتار حرفه‌ای و شغلی است و دلیل روشنی برای توضیح این موضوع است که چرا افراد در نیروی کار خود، برای جستجوی فرصت‌های شغلی جدید، رقابت و تلاش می‌کنند و چرا دانشجویانی که در شرف ورود به نیروی کار هستند، دربارۀ آینده شغلی خود مثبت‌اندیش و خوش‌بین هستند. در راستای این موضوع، تحقیقات نیز نشان دادند بین خوش‌بینی شغلی و ادراک دانشگاهیان جوان از میزانی که آنها معتقدند با کارفرمای دیگری شغل پیدا خواهند کرد، همبستگی مثبت وجود دارد (Spurk et al., 2015) و هر چه فرد خوش‌بین‌تر باشد، ادراک استخدام‌پذیری بیشتر و بهتری خواهد داشت.

دیگر یافته پژوهش حاکی از رابطه منفی و معنادار بدبینی شغلی با ادراک استخدام‌پذیری بود. در این راستا تاکنون پژوهشی انجام نشده است تا پژوهشگران نتایج این پژوهش را با پژوهش‌های پیشین مقایسه کنند؛ اما در تبیین این یافته می‌توان گفت برخلاف خوش‌بینی و افراد خوش‌بین، افراد بدبین همیشه نگران آینده‌اند و انتظار رویداد‌های ناخوشایند را دارند. آنها در راه رسیدن به اهداف خود دچار شک و تردید هستند و درنتیجه، اعتماد به نفس کافی برای پیگیری و رسیدن به اهداف خود را ندارند و ممکن است دیر یا زود دست از هدف خود بردارند و ناامید شوند و تلاش خود را کنار بگذارند. این افراد انگیزه درونی پایینی در فعالیت‌های خود دارند و همیشه در تصمیم‌گیری‌های خود بر جنبه‌های منفی مسائل تمرکز می‌کنند. آنها نسبت به آینده شغلی خود، افکار بدبینانه و قدرت تصمیم‌گیری شغلی پایینی دارند؛ بنابراین، در ابتدای مسیر شغلی خود با اراده کافی قدم بر نمی‌دارند؛ زیرا با توجه به نگرششان، این را بعید می‌دانند که موفق شوند یا به نتیجه دلخواه خود برسند. این افراد حتی اگر در شغل و زندگی، شرایط مطلوب برایشان مهیا شود و در مسیر درست قرار بگیرند، آن را موقتی و اتفاقی می‌دانند و ممکن است در روبه‌رو شدن با کوچک‌ترین مانع، بهانه‌ای پیدا کنند تا دست از تلاش و ادامه بردارند؛ بنابراین، این افراد با چنین دیدگاهی، در زندگی شغلی دچار بحران خواهند شد و ادراک استخدام‌پذیری پایینی دارند و در اینکه در آینده، شغل مناسب و دلخواه خود را به دست آورند، دچار شک، تردید و یأس هستند.

دیگر یافته پژوهش حاکی از رابطه مستقیم و معنادار متغیر عملکرد تحصیلی با ادراک استخدام‌پذیری بود که با یافته‌های پژوهش‌های احمدی (2020)، پینتو و هه (2019)، هماهنگ بود. عملکرد تحصیلی به‌عنوان پیش‌بینی‌کننده مهم عملکرد شغلی در نظر گرفته می‌شود؛ زیرا نمرات خوب، شاخصی از مهارت‌های ارتباطی و ریاضی، تلاش و توانایی و پشتکار فرد و نشانه‌ای از هوش، انگیزه و سایر مهارت‌های شغلی هستند. درحقیقت عملکرد تحصیلی توسط کارفرمایان به‌عنوان نشانه‌ای از توانایی‌های شناختی و انگیزه داوطلبان استفاده شده است. از دید یک کارفرما، عملکرد تحصیلی فرد که با مدرک تحصیلی و معدل او سنجیده می‌شود، می‌تواند یکی از معیار‌های انتخاب و اولویت‌بندی کارمندان باشد؛ بنابراین، یکی از عوامل شخصی پیش‌بینی‌کننده در ادراک استخدم‌پذیری افراد که توجه زیادی به خود جلب کرده، دانش و عملکرد تحصیلی است (Ahmadi, 2019; Pinto & He, 2019). افراد سعی می‌کنند با داشتن تلاش و پشتکار، عملکرد تحصیلی و مدارک تحصیلی بالایی به دست آورند تا از استخدام خود بعد از فارغ‌التحصیلی، اطمینان بیشتری داشته باشند.

یافته دیگر پژوهش بیانگر رابطه مستقیم، مثبت و معنادار خودکارآمدی کاریابی با ادراک استخدام‌پذیری بود که با یافته‌های اتیتسوگب و همکاران (2019)، آب حلیم و همکاران (2019)، تنتاما و نور (2021) و چوی و همکاران (2019) هماهنگ بود. زمانی که افراد در زمینه شغل آینده مدنظر خود دارای منابع خودکارآمدی متعدد و نیرومندی در این زمینه ازجمله تجارب عملکردی، تجربه جانشینی و اقناع اجتماعی همسالان و دیگران باشند، خودکارآمدی خود را ارتقا می‌دهند. چنین تأثیرات اجتماعی، آنها را تشویق و ترغیب می‌کند تلاش بیشتری برای پیگیری اهداف شغلی آینده خود انجام دهند؛ برای مثال، ارائه فرصتی برای شرکت در برنامه‌ریزی پروژه، سخنرانی عمومی و مشاوره با آژانس‌های خارجی می‌تواند خودکارآمدی و قابلیت استخدام درک‌شده آنها را بهبود بخشد. این یادگیری‌های توسعه شغلی، یک احساس قوی از باور کارآمدی را برای دانشجویان تقویت می‌کند و درک آنها از قابلیت استخدام را تغییر می‌دهد؛ بنابراین، ادراک استخدام‌پذیری افراد به‌طور چشمگیری با خودکارآمدی آنها مرتبط است و بین آنها رابطه‌ای مثبت وجود دارد (Atitsogbe et al., 2019; Chow et al., 2019). دانشجویانی که سطح بالایی از خودکارآمدی دارند، مهارت‌های استخدام‌پذیری بهتری از خود نشان خواهند داد و به مهارت‌های شغلی خوبی نیز مجهزند؛ درنتیجه، بین خودکارآمدی و مهارت‌های استخدام‌پذیری دانشجو رابطه‌ای مثبت و قوی‌ حاکم است (Ab Halim et al., 2019). درواقع، در محل کار واقعی نیز کارفرمایان به‌شدت نگران خودکارآمدی کارکنان خود هستند؛ زیرا معمولاً افراد کارآمدتر، عملکرد بهتری در کار دارند. درمقابل، خودکارآمدی پایین منجر به بلاتکلیفی شغلی، ناتوانی در شناسایی شغل، بی‌ثباتی ازطریق تغییرات مکرر رشته‌های دانشگاهی و ناامیدی در استخدام‌پذیری می‌شود؛ بنابراین، خودکارآمدی کاریابی در مرکز تصمیمات شغلی دانشجویان جای دارد و یکی از منابع مهم خود‌تنظیمی برای مقابله با افزایش بی‌ثباتی در اشتغال و استخدام‌پذیری، است. فارغ‌التحصیلان دارای خودکارآمدی کاریابی توسعه‌یافته، شانس بیشتری برای موفقیت در بازار کار دارند و استخدام‌پذیرترند (Tentama & Nur, 2021)؛ بنابراین، هرچه احساس خودکارآمدی فرد در زمینه شغل مدنظر خود و نیز خودکارآمدی کاریابی وی بیشتر باشد، ادراک استخدام‌پذیری بالاتری نسبت به آینده و بعد از تحصیلات خواهد داشت.

دیگر یافته این پژوهش این بود که خوش‌بینی شغلی ازطریق متغیرهای میانجی ازجمله عملکرد تحصیلی و خودکارآمدی کاریابی با ادراک استخدام‌پذیری ارتباط دارد. در رابطه با نقش میانجی‌گری عملکرد تحصیلی در این پژوهش می‌توان گفت رابطه خوش‌بینی شغلی و عملکرد تحصیلی یک رابطه مثبت و معنادار بود و این یافته با نتایج پژوهش‌های بهادری و همکاران (2020)، ایکسون و همکاران (2020)، تمیدیو (2013) و پرولا و استرن (1984) نیز هماهنگ بود؛ بنابراین، چنین استدلال می‌شود که با افزایش سطح خوش‌بینی، توانایی دانشجویان برای پایبندی به مطالعه بیشتر، پیش‌بینی شکست درسی کمتر و کاهش خطر انصراف افزایش می‌یابد و افراد خوش‌بین‌تر، نمرات بالاتری کسب می‌کنند (Prola, & Stern, 1984)؛ بنابراین، خوش‌بینی می‌تواند موفقیت تحصیلی افراد را افزایش دهد و باعث ارتقای عملکرد تحصیلی آنها شود. همچنین، همان‌طور که در یافته‌های پیشین پژوهش بیان شد از آنجا که رابطه عملکرد تحصیلی و ادراک استخدام‌پذیری یک رابطه مثبت و معنادار بود، می‌توان ارتباط خوش‌بینی و ادراک استخدام‌پذیری را با میانجی‌گری عملکرد تحصیلی این‌گونه تبیین کرد که افراد خوش‌بین با نگاه مثبتی که به آینده دارند، اهداف بیشتری را دنبال می‌کنند. این افراد از منبع کنترل درونی خوبی برخوردارند که منجر می‌شود خوش‌بینی بر عملکرد تحصیلی آنها اثر مثبت بگذارد؛ زیرا دانشجویان خوش‌بین نسبت به نقش و تأثیر عملکرد تحصیلی خود در آینده شغلی‌شان برداشت مثبتی دارند و نیز به دلیل منبع کنترل درونی، خود را عامل پیشرفت و قادر به رفع موانع می‌دانند، همچنین، عملکرد تحصیلی مثبت پیش‌بینی‌کننده مهم عملکرد شغلی است؛ زیرا افراد دارای عملکرد تحصیلی بالا در مراحل اولیه استخدام رتبه بهتری توسط کارفرما کسب می‌کنند و رزومه‌های افراد دارای معدل بالا ارزیابی بهتری می‌شوند. یکی از منابع ادراک استخدام‌پذیری عوامل درونی استخدام‌پذیری است که همان درک فرد از ظرفیت‌ها و مهارت‌های شخصی خود برای یافتن شغل است که از لحاظ محتوا با منبع کنترل درونی در خوش‌بینی می‌تواند همخوانی داشته باشد؛ درنتیجه، با افزایش سطح خوش‌بینی شغلی در دانشجویان، میزان عملکرد تحصیلی و نیز ادراک استخدام‌پذیری آنها افزایش می‌یابد.

در رابطه با نقش میانجی‌گری خودکارآمدی کاریابی در این پژوهش، می‌توان گفت ارتباط بین خوش‌بینی شغلی و خودکارآمدی کاریابی، یک رابطه مثبت و معنادار بود و این یافته‌ با یافته‌های پژوهش‌های پژوهشگرانی مانند حامدی نسب و همکاران (2019)، شاکر دولق و امین پور (2016) و سیدیکیو و همکاران (2006) هماهنگ بود؛ بنابراین، چنین استدلال می‌شود که خوش‌بینی یک حالت عاطفی خوشایند و یک ویژگی شخصیتی مفید است که می‌تواند به‌عنوان یکی از منابع خودکارآمدی تأثیرات مثبتی بر کارآمدی فرد داشته باشد (Siddique et al., 2006) و منجر به این شود که افراد به جنبه‌های روشن زندگی توجه داشته باشند و در مواقع سخت، امید خود را حفظ ‌کنند و باور داشته باشند که می‌توانند بر چالش‌ها غلبه کنند و به اهداف خود دست یابند و درنتیجه، بین خوش‌بینی با خودکارآمدی (تلاش، پشتکار، ابتکار) همبستگی مثبت و معنادار وجود دارد (Hamedinasab & Asgari, 2019; Shaker Devlagh & Aminpoor, 2015). همان‌طور که در یافته‌های پیشین پژوهش بیان شد از آنجا که رابطه خودکارآمدی و ادراک استخدام‌پذیری یک رابطه مثبت و معنادار بود، در این پژوهش، متغیر خودکارآمدی کاریابی در رابطه بین خوش‌بینی شغلی و ادراک استخدام‌پذیری، نقش میانجی، داشته و با افزایش سطح خوش‌بینی شغلی در دانشجویان، میزان خودکارآمدی کاریابی افزایش یافته است و درنتیجه، ادراک استخدام‌پذیری آنها نیز افزایش می‌یابد.

ادراک استخدام‌پذیری در دانشجویان، یکی از عوامل مهم و تأثیرگذار بر آینده شغلی آنها است و هرچه این حس قوی‌تر باشد و دانشجویان، خود را استخدام‌پذیرتر بدانند، برای رسیدن به اهداف شغلی و در کل اهداف زندگی آینده خود بهتر و بیشتر برنامه‌ریزی خواهند کرد. از آنجایی که وجود سرمایه‌های روانشناختی مانند خودکارآمدی و خوش‌بینی و کاهش بدبینی و نیز داشتن عملکرد تحصیلی مطلوب، باعث ارتقای استخدام‌پذیری ادراک‌شده افراد می‌شود و زمینه‌ساز استخدام‌پذیری آینده آنها است، مؤسسات آموزش عالی و مشاوران شغلی می‌توانند هم با آموزش مهارت‌های شغلی و هم آموزش مهارت‌های استخدام‌پذیری مورد نیاز افراد باعث ارتقای این مهارت‌ها و درنتیجه، افزایش سطح سرمایه‌های روانشناختی آنها شوند؛ زیرا وقتی فردی خود را در زمینه شغل مرتبط با رشته تحصیلی خود و متناسب با علایق شخصی خود کارآمد بداند، در ارائه آن مهارت‌ها به کارفرمایان آینده خود نیز احساس خودکارآمدی می‌کند و با دیدی مثبت و خوش‌بینانه، مراحل آموزشی را با داشتن عملکرد مطلوب طی خواهد کرد تا به هدف شغلی خود در آینده دست یابد.

پیشنهاد می‌شود به دلیل اهمیت بحث اشتغال و استخدام‌پذیری برای قشر دانشجو، در تحقیقات آینده به مطالعه و بررسی سایر عوامل موثر بر ادراک استخدام‌پذیری و استخدام‌پذیری دانشجویان پرداخته شود و سایر متغیرهای مؤثر (شرایط خانوادگی، شرایط اقتصادی، امنیت شغلی ادراک‌شده) را بررسی کنند. از محدودیت‌های پژوهش به این موارد اشاره می‌شود: این تحقیق در شرایط کرونا انجام شد و تکرار آن در سایر شرایط ممکن است نتایج دیگری داشته باشد. همچنین، یکی از مهم‌ترین محدودیت‌های پژوهش حاضر، کنترل‌نشدن تأثیر سایر متغیر‌هایی است که امکان تأثیرگذاری آنها دور از ذهن نیست؛ مانند: شرایط خانوادگی، شرایط اقتصادی، امنیت شغلی ادراک‌شده، میزان درآمد مورد انتظار و ... به‌علاوه، از آنجایی که این پژوهش یک پژوهش همبستگی است، نه علت و معلولی، در تفسیر نتایج باید احتیاط بیشتری صورت گیرد و درنهایت اینکه این پژوهش تنها روی دانشجویان دانشگاه شهرکرد انجام شده است؛ بنابراین، توصیه می‌شود تعمیم نتایج یافته‌های این پژوهش به جمعیت‌های دیگر، با احتیاط صورت گیرد.

سپاسگزاری

پژوهشگران بر خود لازم می‌دانند از همکاری تمام اساتید و دانشجویان شرکت‌کننده در پژوهش قدردانی نمایند.

[1] employability perception

[2] Chiesa et al.

[3]  Career optimists

[4]  Career pessimism

[5] academic performance

[6]Job search self-efficacy

[7] Imployability index

[8] Pool et al.

[9] job-search self-efficacy scale

[10] Questionnaire of optimism about the path of career advancement

[11] Scale assessing pessimism

[12] Ginevra et al.

[13] Statistical Package for Social Sciences

[14] Analysis of Moment Structures

[15]- Chi-Square       

[16]- Normed χ2 Measure

[17]- Goodness-of- Fit

[18]- Normed Fitness Index

[19] - Comparative Fit Index

[20]- Root Mean Square Error of Approximation