حکمرانی وقف و تولید فضاهای شهری در کرمانشاه

در نظم سیاسی پیشامشروطه، حکمرانی وقف فقط آنگاه که حکومت‌ها برای قلمروگشایی از عایدات وقف استفاده می‌کردند، دچار بحران می‌شد  وگرنه بر سر حکمرانی آن به‌تدریج توافقی میان نهاد دین و نظام شاهی صورت می‌پذیرفت و عموماً به‌صورت دیوانی اداره می‌شد- هر چند همواره نهاد دین یا مشخصاً طبقۀ علما و روحانیون نبودند که به‌‌ تنهایی از عایدات آن یا نظارت بر آن بهره‌مند می‌شدند، اما به‌ هر حال به شیوه‌های مختلف دست‌اندرکار نهاد وقف بودند (شفقی، 1376). این بحران با رویکرد مدرنیزاسیونی رضاشاه، وارد مرحله‌ای جدیدی شد.

«ناسیونالیسم رسمی رضاشاه اساساً مبتنی ‌بر تدبیر میهن‌پرستانه و برنامۀ جذب فرهنگی و همسان‌سازی زبانی اجباری بود. رضاخان با حمایت روشنفکران چپ و راست، این پروژه را با جدیتی بی‌دریغ پیگیری کرد.» (Matin, 2013: 85). نظم ناسیونالیستی حاکم بر نظام سیاسی عصر پهلوی، حکمرانی وقف را تغییر داد. ‌این تحولات با مدرنیزاسیون فعلیت پیدا کرد. شهرسازی مبتنی ‌بر زیرساخت‌سازی برای گردش سرمایه، به‌نحوی که باید فضاهای شهری به‌ نحوی تولید می‌شد که کالاهای مصرفی جدید دادوستد شود، به‌طور کلی هستۀ مرکزی نظم ناسیونالیستی این عصر بود. اساساً همسان‌سازی و جذب ناسیونالیستی در راستای همان استانداردسازی بود که سرمایه‌داری برای جهانی‌سازی خویش نیاز داشت. کرمانشاه نیز مصون از این تحولات نبود. منتهی این نظم پیامدهای نیت‌ناشده‌ای داشت که با تحول حکمرانی وقف در این شهر پیوندی جدایی‌ناپذیر داشت. رضاشاه این امر را در راستای ثروتمندکردن خانوادۀ سلطنتی و به‌تبع آن قدرت دولت مرکزی خویش انجام می‌داد. او بسیاری از املاک و زمین‌های کشور در حاصلخیزترین مناطق دولتی یا سلطنتی اعلام کرد.