تعداد نشریات | 43 |
تعداد شمارهها | 1,677 |
تعداد مقالات | 13,681 |
تعداد مشاهده مقاله | 31,733,148 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 12,541,592 |
تعیین درجه رسایی واجهای زبان فارسی براساس یک مطالعه آکوستیکی و مقایسه آن با مدل پارکر (2008) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نشریه پژوهش های زبان شناسی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مقاله 4، دوره 15، شماره 1 - شماره پیاپی 28، فروردین 1402، صفحه 55-84 اصل مقاله (2.56 M) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/jrl.2023.137338.1747 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نویسندگان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مسعود مُشیّدی1؛ بتول علی نژاد* 2 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1دانشجوی دکتری زبانشناسی، دانشکدۀ زبانهای خارجی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2دانشیار، گروه زبانشناسی، دانشکده زبانهای خارجی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
چکیده | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
رسایی و جنبههای مختلف آن علاوه بر تأثیر بر ساختار هجا در مواردی میتواند بهعنوان محرکِ وقوع برای برخی فرایندهای واجی و واژ- واجی زبان ایفای نقش کند. مبنای تحلیل رساییبنیاد این فرایندها در این است که ابتدا درجه رساییِ واجهای زبان بهصورت سلسلهمراتبی مشخص شود. برای این منظور، ابتدا با توجه به بنیانهای نظری ارائهشده پیرامون رسایی، جدول سلسلهمراتب رسایی واجهای زبان فارسی بهصورت یک فرضیه مطرح شد. سپس براساس روش تحقیق پارکر(2008) همه 23 همخوان زبان فارسی در جایگاه آغازه و در جایگاه پایانه هجای CVC در بافتهای یکسان به کار رفت. 6 واکه زبان فارسی نیز در بین دو همخوان مشترک قرار گرفت. همه دادهها، در قالب جملات حامل توسط 10 گویشور تکزبانه فارسیزبان سه بار خوانده و ضبط شد و توسط نرم افزار پرت تقطیع و اندازهگیری شد. تمامی واجهای هدف از نظر چهار پارامتر شدت، دیرش، بسامد پایه و سازه اول (با توجه به طبقات آوایی مختلف) اندازهگیری شدند. تحلیل آماری دادههای زبان فارسی و مقایسه آن با نتایج پارکر(2008) نشان داد که رسایی واجهای زبان فارسی با مدل وی منطبق است. بدین معنی که شدت مهمترین همبسته فیزیکی رسایی است و براساس آن مدل سلسلهمراتب رسایی زبان فارسی ارائه شد. به دلیل محدودیت فضا در این مقاله صرفاً نتایج آماری مربوط به متغیر شدت ارائه میشود. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
کلیدواژهها | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
رسایی؛ شدت؛ درجه رسایی؛ سلسله مراتب رسایی پارکر(2008) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
اصل مقاله | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
. مقدمه رسایی[1] بهعنوان یکی از مباحث حوزه آواشناسی و واجشناسی هر زبان میتواند بر ساختار هجا، تولید و درک آن تأثیرگذار باشد. علاوهبر این، رسایی و جنبههای مختلف آن مانند اصل توالی رسایی،[2] قانون مجاورت هجا،[3] محدودیت حداقل فاصله رسایی[4] و اصل پراکندگی رسایی[5] در مواردی میتواند بهعنوان عامل رخداد[6] برخی فرایندهای واجی و واژ- واجی هر زبان عمل کند. برخی زبانشناسان ( Clements, 1990 ; Ohala, 1995; Parker, 2003; Zolfaghari & Kambuziya, 2005; Mahmoodi, 2017; Rahilly, 2016; Wulfert, 2017 ؛ سلیمی و کامبوزیا، 1399) معتقدند علاوهبر فرایندهایی مانند شکلگیری ساختار هجا و واژهسازی، فرایندهای دیگری همچون همگونی، ناهمگونی، قلب، حذف و درج نیز در برخی موارد تحت تأثیر پدیده رسایی اتفاق میافتد. رسایی بهعنوان یک واقعیت زبانشناختی، از نظر تولیدی نشانگر باز بودن بیشتر مجرای خروج هوا و از نظر صوتشناختی نشاندهنده شدت[7] بیشتر سیگنال صوتی است (Parker, 2002: 41,49). از این رو، از منظر تولیدی، میزان رسایی با میزان گرفتگی در مجرای صوتی رابطه عکس دارد؛ یعنی هرچه گرفتگی مجرای صوتی بیشتر باشد، رسایی آن آوا کمتر است و برعکس. به همین خاطر، انفجاریها دارای کمترین و واکهها دارای بیشترین میزان رسایی هستند. از منظر صوتشناختی هم هرچه شدت بیشتر باشد، صدا رساتر است و شنوندگان آن را بلندتر درک میکنند. لدِفوگد[8] و جانسون[9] (2010:245) معتقدند از منظر درک شنونده رسایی عبارت است از بلندی نسبی یک صدا در مقایسه با صداهای دیگری که دارای کشش،[10] تکیه[11] و زیروبمی[12] یکسان هستند. بنابر این موارد، درجه رسایی یک واج در یک زبان یک مقوله دو ارزشی[13] نیست، بلکه مقولهای نسبی[14] ومدرج [15] است که بایستی در مقایسه با دیگر واجهای همان زبان اندازهگیری شود. هرگاه بتوان واجهای یک زبان را از این دیدگاه مقایسه کرد و به هر کدام یک درجه خاص اختصاص داد، آنگاه میتوان نمودار سلسلهمراتبی[16] آنها را از بالاترین تا پایینترین درجه مشخص کرد و سپس بر مبنای آن میتوان در خصوص فرایندهای متأثر از رسایی در آن زبان اظهار نظر کرد. نظر به اهمیت این موضوع در مطالعات مربوط به مباحث آواشناسی و واجشناسی زبان فارسی، در این پژوهش ابتدا تلاش میشود براساس یک مطالعه آکوستیکی درجه رساییِ واجهای این زبان استخراج شود، سپس سلسلهمراتب رسایی این واجها مشخص میگردد و نهایتاً با سلسلهمراتب رسایی ارائهشده توسط پارکر[17] (2008) مقایسه میشود. پارکر 2002) & (2008 ادعا کرده است که سلسلهمراتب رسایی پیشنهادی او میتواند جنبه جهانی[18] داشته باشد. بعد از این ادعا، پژوهشگران دیگر به بررسی صحت و سقم مدل وی در زبانهای مختلف پرداختند. پارکر (2017) با استناد به پژوهش فریچ[19] (2015) که یک پژوهش آماری درباره مطالعات انجامشده در خصوص رسایی است بیان میکند که اصل توالی رسایی که برمبنای مدل 2008 او ارائه شده در 70 درصد از دادههای مورد مطالعه در 47 زبان صادق است. در پژوهش پیش رو نیز مقایسه این دو سلسلهمراتب میتواند در جهت تقویت یا تضعیف ادعای وی باشد. در این پژوهش، تمامی واجهای هدف از نظر چهار متغیر آکوستیکی شدت، دیرش، F1 و F0 با توجه به طبقات آوایی مختلف بررسی شدند. بهدلیل محدودیت فضای مقاله و معنادار بودن متغیر شدت در مقابل سایر متغیرها، در اینجا نتایج مربوط به شدت صوت ارائه میشود و سپس با استفاده از تحلیل آماری دادههای زبان فارسی با نتایج پارکر (2008) مقایسه میگردد. در این پژوهش دو پرسش مورد بررسی قرار میگیرد که عبارتند از:
از آنجا که قرار است نتیجه این پژوهش با مدل پارکر(2008) مقایسه شود، بنابراین، روش پژوهش نیز مشابه روش وی است. بدین ترتیب که پیش از انجام آزمایشهای آکوستیکی برای رسیدن به جواب دو پرسش فوق، ابتدا با توجه به دیدگاههای صاحبنظران پیرامون رسایی( Clements,1990 ; Parker, 2002 & 2008; Ladefoged & Johnson, 2010; Berent, Lennertz & Smolensky, 2011) و بنیانهای نظری مورد اتفاق آنها و همچنین با لحاظ برخی معیارهای تولیدی مانند درجه گرفتگی همخوانها، میزان باز بودن مجرای صوتی در تولید واکهها و واکدار- بیواکی همخوانها، جدول سلسلهمراتب رسایی واجهای زبان فارسی بهصورت یک فرضیه مطرح میشود. در مرحله بعد، این فرضیه با نتایج حاصل از مطالعات آکوستیکی شدت واجهای زبان فارسی محک زده میشود و پس از انجام محاسبات آماری، ضریب همبستگی بین مقادیر نمایههای رسایی فرضیه و دادهها محاسبه میشود. همان طور که پیشتر گفته شد، مطابق با پارکر (2002: 41,49)، رسایی از نظر تولیدی نشانگر باز بودن بیشتر مجرای خروج هوا و از نظر صوتشناختی نشانگر شدت بیشتر سیگنال صوتی است. بر این اساس، میتوان نتیجه گرفت که درجه رسایی هر آوا با میزان باز بودنِ بیشترِ مجرای خروج هوا رابطه مستقیم و با میزان گرفتگی آن رابطه عکس دارد؛ به طوری که هرچه مجرای صوتی بازتر باشد، رسایی آن بیشتر و هرچه بستهتر باشد، رسایی آن کمتر است. از این رو، بهلحاظ نظری، انفجاریها دارای کمترین و واکهها دارای بیشترین میزان رسایی هستند و آواهای دیگر با درجهبندیهای متفاوت در حدفاصل این دو گروه قرار میگیرند. کلمنتس(1990) نیز با لحاظ این معیار تولیدی، در یک دستهبندی کلی سلسلهمراتب زیر را برای طبقات عمده آوایی ارائه داده است. در مدل پیشنهادی او درجه رسایی از چپ به راست کم میشود: همخوانهای گرفته ˃ خیشومیها ˃ روانها ˃ غلتها ˃ واکهها در مدل بالا میتوان به هر طبقه آوایی یک درجه اختصاص داد و روابط آنها را مانند جدول (1) نشان داد:
جدول1- سلسلهمراتب رسایی طبقات عمده آوایی براساس کلمنتس(1990) Table 1- Sonority hierarchy of major sound classes (Clements, 1990)
مطابق با جدول (1)، پنج نمایه[20] رسایی برای طبقات عمده آوایی در نظر گرفته شد؛ اما هر کدام از این طبقات عمده را میتوان باز هم به زیرطبقات کوچکتری تقسیمبندی کرد. برای مثال، در همخوانهای گرفته که شامل انفجاریها، انسایشیها و سایشیها هستند، به نظر میرسد با لحاظ میزان گرفتگی، درجه رسایی انفجاریها کمتر از انسایشیها و انسایشیها کمتر از سایشیها باشد. در گروه روانها نیز با توجه به گرفتگی کمترِ صدای کناری /l/ میتوان درجه رسایی آن را بالاتر از صدای لرزشی /r/ در نظر گرفت. در تولید صدای کناری /l/ ، نوک زبان به لثه بالا میچسبد؛ ولی بقیه حاشیههای زبان تا اطراف کام باز هستند و هوا بهراحتی از دو طرف دهان، بدون آنکه سایش ایجاد شود، خارج میشود. در تولید صدای لرزشی /r/، نوک زبان با لثه بالا تماس ملایم برقرار میکند؛ ولی دو طرف زبان با دیواره دندانهای آسیای بالا مسیر هوا را مسدود میکنند و فشار هوا باعث میشود نوک زبان از لثه جدا شود (ثمره، 1378: 75-67). بنابراین، گرفتگی مجرای صوتی در تولید /l/ کمتر از /r/ است. در گروه واکهها نیز، با لحاظ میزان باز بودن مجرای صوتی در فضای واکهای، میتوان آنها را به سه دسته تقسیم کرد: واکههای بسته شامل واکههای افراشتهِ پسین و پیشین، واکههای نیمهباز شامل واکههای میانی و نهایتاً واکههای باز شامل واکههای افتادهِ پسین و پیشین. مطابق با این تقسیمبندی، درجه رسایی واکههای بسته باید کمتر از واکههای نیمهباز و واکههای نیمهباز کمتر از واکههای باز باشد. با لحاظ این مطلب، میتوان جدول (1) را بهصورت جدول (2) گسترش داد:
جدول 2- سلسلهمراتب رسایی طبقات عمده آوایی براساس زیرطبقات واجی Table 2- Sonority hierarchy of major sound classes based on phonemic subclasses
در جدول (2) باز هم میتوان برخی طبقات عمده آوایی را به زیرطبقات کوچکتری تقسیم کرد. از آنجا که واکداری ارزش بینشان آواهای رسا و بیواکی ارزش بینشان آواهای غیررسا (گرفته) است (بیجنخان، 1392: 83)، پس، میتوان همخوانهای گرفته (انسدادیها، انسایشیها و سایشیها) را برحسب معیار واکدار/ بیواکی به دو زیرمجموعه جدا تفکیک کرد و به همه گرفتههای واکدار، صرفنظر از نوع گرفتگی، رتبه بالاتری از رسایی نسبت به گرفتههای بیواک اختصاص داد. با احتساب این مسئله، میتوان جدول (2) را بهصورت جدول (3) بازطراحی کرد و به یک سلسلهمراتب تفصیلیتری از رسایی براساس معیار واکدار/ بیواکی دست یافت:
جدول 3- سلسلهمراتب رسایی زیرطبقات عمده واجی براساس معیار واکدار/ بیواکی Table 3- Sonority hierarchy of phonemic subclasses based on voicing
در این پژوهش، این مدل از سلسلهمراتب رسایی بهعنوان فرضیه مطرح میشود و در ادامه تلاش میشود این فرضیه از رهگذر مطالعات آکوستیکی و محاسبات آماری (ضریب همبستگی) محک زده شود و نتیجه حاصل با مدل پارکر(2008) مقایسه گردد. این پژوهش با احتساب مقدمه شامل پنج بخش است. پس از مقدمه که به تشریح مسئله میپردازد، در بخش دوم پیشینه پژوهشهای انجامشده ارائه میگردد. در بخش سوم روش انجام پژوهش و نوع دادهها تبیین میشود. بخش چهارم که بدنه اصلی پژوهش را تشکیل میدهد، به تجزیه و تحلیل دادهها در دو زیربخش جداگانه (آکوستیکی و آماری) میپردازد و سرانجام در بخش پنجم نتیجهگیری پژوهش ارائه میشود.
شاید پانینی[21] را بتوان بهعنوان اولین کسی قلمداد کرد که به مفهوم رسایی پرداخته است (Parker, 2002). اگرچه خود او واضع اصطلاح رسایی نیست؛ اما در سال 500 قبل از میلاد و در حین بررسی زبان سانسکریت، او واجهای این زبان را بر مبنای درجه بازبودن دهان به 14 دسته طبیعی تقسیمبندی کرد. امروزه نیز آنچه که از رسایی مدنظر است، از دیدگاه تولیدی با درجه باز بودن مجرای صوتی و عبور آزادانه هوای ششی مرتبط است. از آن زمان به بعد تا اواسط قرن هجدهم پژوهشهای مختلفی در خصوص دستهبندی آواها با توجه به درجه باز و بسته بودن مجرای صوتی دربارۀ آواهای زبانهای مختلف شکل گرفت که هر کدام به نوعی نزدیک به مفهوم رساییِ مورد اشاره پانینی بودند. در سال 1765 دبروسز[22] فرانسوی از اصطلاحات بلندی صدا[23] و نرمی[24] بهره برد تا صداهای زبان فرانسه را طبقهبندی کند) Parker, 2002 ; Cited in Ohala, 1990 ). این دو معیار که به چگونگی ادراک صدا در گوش اشاره دارند، باز هم با سازوکار درک صداهای رسا ارتباط دارند؛ زیرا بلندی و نرمی همبسته شنیداری شدت هستند و شدت هم یکی از عوامل تأثیرگذار بر رسایی است. در قرن نوزدهم، رسایی با اقبال بیشتری از جانب زبانشناسان مواجه شد و افراد بیشتری در زبانهای مختلف به بررسی این مسئله پرداختند؛ اما همگی آنها کم و بیش معیار باز بودن مجرای دهان و بلندی صدا را مدنظر قرار میدادند. از میان این افراد میتوان به ولف[25] (1871)، سیورز[26] (1885) و ویتنی[27] (1889) اشاره کرد .(Parker, 2002) در قرن بیستم و در مکتب پراگ، تروبتسکوی[28] (1939) طبقهبندی جامعی از تقابلهای واجی را ارائه داد. از آن زمان به بعد، دیگر واجشناسان به ویژه واجشناسان زایشی بر مبنای همین تقابلها تلاش میکردند واجهای زبان را بر مبنای نشانداری/ بینشانی دستهبندی کنند؛ به طوری که عضوی که دارای یک مشخصه خاص بود نشاندار و عضو فاقد آن بینشان محسوب میشد. در این راه، رسایی نیز بهعنوان یک معیار برای طبقهبندی واجها مورد توجه قرار گرفت و ابتدا در یک دستهبندی کلی، همخوانها به دو گروه گرفته و غیرگرفته تقسیم شدند؛ اما چالشی که وجود داشت این بود که میزان رسایی در بین اعضای همخوانهای گرفته و غیرگرفته دارای ارزش یکسانی نبود. همین مسئله سرآغاز پژوهشهایی شد که در آنها واجشناسان تلاش میکردند رسایی را بهصورت سلسلهمراتبی بازنمایی کنند. در این راستا، بنا به گفته پارکر (2002)، بیش از 100 نوع نظام سلسلهمراتبی برای رسایی واجها در زبانهای مختلف پیشنهاد شد که تعداد زیادی از آنها در یک یا چند مسئله جزئی با هم تفاوت داشتند. اما مهمتر از همۀ آنها کار کلمنتس(1990) بود که امروزه نیز مورد توافق و استناد اکثر واجشناسان است (در بخش مقدمه به سلسلهمراتب رسایی پیشنهادی او اشاره شد). در سالهای آغازین قرن بیست و یکم، علاوهبر پژوهش پیرامون سلسلهمراتب رسایی، پژوهشهای دیگری در خصوص جنبههای دیگر رسایی (مانند اصل توالی رسایی، اصل توزیع رسایی و اصل حداقل فاصله رسایی) درباره زبانهای مختلف صورت گرفت و بر مبنای آنها توجیهاتی در خصوص شکلگیری خوشههای مجاز و غیرمجاز، تولید هجاها و ترکیبات بزرگتر از هجا ارائه شد. از طرف دیگر، در پرتو مطالعات انجامشده پیرامون رسایی، تأثیر این پدیده بر برخی فرایندهای واجی و واج-واژی زبانهای مختلف نیز بررسی شد. از میان همه پژوهشهای انجامشده پیرامون رسایی، مطالعات پارکر (2002 & 2008) از مهمترین و برجستهترین کارهای هستند که بهطور مستقیم مبحث رسایی را از منظر مطالعات آکوستیکی در کانون توجه خود قرار دادهاند. در این پژوهشها، پارکر با انجام مطالعه آکوستیکی، نوعی سلسلهمراتب رسایی ارائه کرده و ادعا کرده است که میتواند جنبه جهانی داشته و در زبانهای دیگر هم صادق باشد. با لحاظ این مطلب که یکی از پرسشهای مهم این پژوهش بررسی میزان تطابق سلسلهمراتب رسایی حاصل از نتایج این پژوهش در زبان فارسی با سلسلهمراتب رسایی پارکر است، لذا در این قسمت ابتدا پژوهشهای او با تفصیل بیشتر مورد بررسی و مداقه قرار میگیرند و سپس در ادامه، پژوهشهای پژوهشگران ایرانی بررسی میشود. پارکر (2002) در بخشی از رساله دکتری خود با عنوان «کمیسازی اصل رسایی»[29] تلاش میکند تا رسایی را از نظر آکوستیکی بررسی کند. او برای این کار سه مؤلفه آکوستیکی (شدت، فرکانس سازه اول(F1) و دیرش[30]) و دو مؤلفه آیرودینامیکی[31] (حداکثر فشار هوای درون دهان[32] و جریان هوای دهان و بینی[33]) را مورد مطالعه قرار داده است. در این پژوهش او تمام واجهای زبانهای انگلیسی و اسپانیایی را در درون کلمات تکهجایی با الگوی CVC و در درون جملات حامل[34] به کار برد و سپس از هشت گویشور انگلیسیزبان (چهار مرد و چهار زن) و هشت گویشور اسپانیاییزبان (چهار مرد و چهار زن) خواست تا این جملات را سه بار بخوانند و او جملات را ضبط میکرد.[35] البته در هر بار خوانش، چینش جملات با یکدیگر تفاوت داشت. او با اندازهگیری و تجزیه و تحلیل آماری این پنج مؤلفه و مقایسه میزان ضریب همبستگی و انحراف معیار آنها به این نتیجه رسید که شدت دارای بیشترین میزان تأثیر بر رسایی است. بر همین اساس، او بهترین روش برای اندازهگیری میزان رسایی هر آوا را اندازهگیری میزان شدت آن میداند .(Parker, 2002: 2, 5, 88, 105, 106, 295) در نهایت، پارکر (2002) سلسلهمراتب رسایی زیر (جدول 4) را برای طبقات واجی ارائه کرد و به هر طبقه یک درجه رسایی اختصاص داد و مدعی شد که این نوع درجهبندی برای رسایی جنبه جهانی دارد و میتواند بهعنوان بخشی از دستور جهانی[36] لحاظ شود:
جدول 4- سلسله مراتب رسایی از دیدگاه پارکر (2002) Table 4- Sonority hierarchy (Parker, 2002)
در پژوهش دیگری، پارکر(2008) به بررسی «افزایش سطح صدا بهعنوان همبسته فیزیکی رسایی»[37] میپردازد. در این پژوهش، او تلاش میکند با تکیه بر ویژگی آکوستیکی شدت، نمودار سلسلهمراتب رسایی قبلی خود (Parker, 2002) را بهبود ببخشد. در این مطالعه، او علاوهبر واجهای زبانهای انگلیسی و اسپانیایی، واجهای زبان کچوا[38] را هم در واژهها و جملات حامل قرار داده و از پنج گویشور هر کدام از این زبانها میخواهد که این جملات را پنج بار بخوانند. البته در هر بار خواندن او ترتیب جملات را بهصورت تصادفی تغییر میدهد. از رهگذر این مرحله، او برای هر واج در هر زبان 25 نمونه[39] به دست میآورد و سپس از طریق نرمافزار پرَت[40] هر واج را از منظر شدت مورد مطالعه قرار میدهد. وی برای واکهها بیشینه شدت و برای همخوانها کمینه شدت را اندازهگیری میکند. البته برای مطالعه واکهها او فرکانس بسامد پایه را هم مورد بررسی قرار داد؛ اما تحلیلهای او نشان داد که پارامتر شدت برجستهتر و واضحتر از بسامد پایه در تعیین نمایه رسایی عمل میکند. بر این اساس، او سلسلهمراتب رسایی سال 2002 خود را به شرح زیر تغییر می دهد و اصلاح میکند:
جدول 5 – سلسلهمراتب رسایی از دیدگاه پارکر (2008) Table 5- Sonority hierarchy (Parker, 2008)
در حوزه آواشناسی و واجشناسی زبان فارسی و گویشهای آن چند پژوهش پیرامون مسئله رسایی انجام شده است (سجادی، 1386؛ موسوی، 1387؛ مهربان، 1389؛ استاجی، 1390؛ بسطامیفر، 1390؛ کامبوزیا، تاج آبادی و بختیاری، 1391؛ علینژاد و عطایی، 1392؛ نویدی باغی، 1392؛ طاهرلو، 1395؛ کامبوزیا، یعقوبی و مالمیر، 1397) که وجه اشتراک همه آنها پرداختن به اصل توالی رسایی و بررسی آن در سطح خوشههای همخوانی است؛ اما نکته حائز اهمیت این است که در هیچ کدام از پژوهشهای انجامشده، برای سنجش میزان رساییِ واجهای زبان فارسی کار آزمایشگاهی- آکوستیکی صورت نگرفته و هیچ کدام از آنها میزان و درجه رساییِ واجهای مختلف این زبان را بهطور مستقل مورد مطالعه قرار ندادهاند. فقط بیجنخان (1399: 128-112) در چارچوب انگاره منبع – صافی،[41] برای آواهای رسا چند پارامتر آکوستیکی از جمله منظمبودن،[42] فرکانس پایه (زیروبمی)، صافی بسامدی[43] و ناپیوستگی[44] را معرفی کرده و آنها را بر روی آواهای یک مصرع از گلستان سعدی آزمایش کرده است. در پژوهشهای دیگری نیز که پیرامون ساختار هجا صورت گرفته (نقشبندی، 1389؛ بیجنخان و احمدی، 1390؛ بیجنخان، 1392؛ تاجآبادی، 1394؛ علینژاد، 1395؛ منصوری، 1395؛ سلیمی و کامبوزیا، 1399) به مسئله رسایی اشاره شده است؛ اما در همه این پژوهشها، عمدتاً سلسلهمراتب رساییِ پیشنهادی توسط پژوهشگران غیرایرانی که مربوط به درجه رساییِ واجهای زبانهای دیگر است، مبنای پژوهش قرار گرفته است. برای مثال، نقشبندی (1389) در پژوهش خود به پایگان رسایی ارائهشده توسط گلداسمیت[45] (1990: 110-111) استناد کرده است. مهربان (1389) و بیجنخان و احمدی (1390) مدل پارکر (2002) را مبنا قرار دادهاند. تاجآبادی (1394)، طاهرلو(1395) و کامبوزیا، یعقوبی و مالمیر (1397) به مدل گوسکوا[46](2004) استناد کردهاند. بیجنخان (120:1392) پژوهش رُکا و جانسون[47](1999) را مبنای تعیین سلسلهمراتب رسایی برای واجهای زبان فارسی در نظر گرفته است. علینژاد (187:1395) به دوانمو[48](2008) به نقل از یسپرسن[49] (1904) استناد کرده و مقیاس رسایی را تا 13 درجه تعریف کرده است. منصوری(1395) در قالب مدل سه وجهی ناندیسکان[50] (1997) به بررسی اصل توالی رسایی در واژههای تک هجایی با ساختارCVCC پرداخته و بر اساس سه مؤلفه واکداری ذاتی،[51] میزان بست همخوانی[52] و ارتفاع واکه،[53] نظام سلسلهمراتب رسایی را از بالاترین تا پایینترین درجه در ده طبقه تقسیمبندی کرده است. درست است که کلیّت سلسلهمراتب رسایی برای طبقات عمده آوایی مورد تأیید همه واجشناسان است؛ اما نظر به زبانویژه بودن تعداد و ماهیت واجها در هر طبقه آوایی، ضروری است این سلسلهمراتب به طور خاص و از طریق مطالعات آکوستیکی برای زبان فارسی نیز تعریف و تبیین شود. با عنایت به اهمیت و ضرورت این موضوع، در این پژوهش ابتدا درجه رسایی واجهای مختلف زبان فارسی از طریق مطالعات آکوستیکی بررسی میشود و سپس با مدل پارکر(2008) مقایسه میشود.
روش تحقیق در این پژوهش از نوع آکوستیکی- تحلیلی است. کلیات روش تحقیق در این پژوهش به این صورت است که ابتدا هجای مورد مطالعه انتخاب شده، سپس بر مبنای این هجا، دادههای این پژوهش به گونهای گردآوری شدهاند که تمامی 29 واج زبان فارسی را در بر بگیرند. بعد از انتخاب دادهها، همه آنها در قالب جملات حامل استفاده شده و توسط 10 گویشور تکزبانه فارسیزبان سه بار خوانده و ضبط شدهاند. در مرحله بعد، فایل ضبطشده دادهها مورد تجزیه و تحلیل آکوستیکی قرار گرفتند. لازم به توضیح است که برای بررسی میزان تأثیر دیگر پارامترهای آکوستیکی، علاوهبر شدت، پارامترهای دیگری مانند F0، F1 و دیرش نیز مورد مطالعه قرار گرفتند؛ اما مقایسه آماری ضریب همبستگی و انحراف معیار پارامترها نشان داد که همبسته شدت، همبسته معنادارتری نسبت به پارامترهای دیگر برای تعیین درجه رسایی است؛ از این رو، ما در این مقاله برروی شدت متمرکز شدیم و تنها نتایج آماری مربوط به متغیر شدت را ارائه میدهیم. پارامتر شدت در تمامی نمونهواجهای زبان فارسی در نرمافزار پرَت اندازهگیری شده است. سپس، براساس میانگین کلی ضریب همبستگی پیرسون،[54] رابطه بین دادهها و درجه رسایی هر واج استخراج شده و در نهایت سلسل مراتب رسایی زبان فارسی ارائه گردیده است و پس از آن میزان تطابق این مدل با مدل پارکر(2008) مقایسه شده است. البته در ادامه این مبحث، جزئیات دقیقتر این روش تشریح میشود.
1-3. هجای مورد مطالعه از میان سه ساخت هجای ممکن در زبان فارسی (CV، CVC وCVCC)، هجای CVC برای جمعآوری دادههای این پژوهش انتخاب شد و همه 29 واج زبان فارسی در قالب این ساخت هجایی مورد مطالعه قرار گرفتند. علت انتخاب این هجا به این دلیل است که از آنجا که قرار است مدل نهایی با مدل پارکر (2008) مقایسه شود؛ بنابراین، باید روششناسی هر دو پژوهش یکسان باشد. علیرغم اینکه تنوع ساخت هجا در زبان انگلیسی بسیار بیشتر از زبان فارسی است، با این حال، پارکر نیز فقط بر روی هجای CVC تمرکز کرده و علت نپرداختن به انواع دیگر هجا با آغازه و پایانه پیچیده را تلاش برای «به حداقل رساندن تأثیرات همتولیدی در خوشههای همخوانی» ذکر کرده است (Parker, 2002: 93; 2008). در خصوص همخوانها، پارکر (2002: 95-96) آنها را یکبار در موقعیت آغازه و یکبار در موقعیت پایانه هجای CVC به کار برده است. در رابطه با دادههای زبان فارسی نیز دقیقاً از همین رویه در این پژوهش استفاده شده است. لازم به ذکر است در موارد معدودی که واژه تکهجاییِ مدنظر در بافت مورد مطالعه، در زبان فارسی موجود نیست، از هجای موجود در واژههای چندهجایی و یا پوچواژهها[55] (البته در موارد بسیار اندک) استفاده شده است.
2-3. دادهها در این پژوهش، از سه مجموعه داده استفاده شده است. در مجموعۀ اول دادهها، تمام 23 همخوان زبان فارسی در جایگاه آغازه هجا به کار رفتهاند. در مجموعۀ دوم، تمام 23 همخوان زبان فارسی در جایگاه پایانه هجا مورد استفاده قرار گرفتهاند. برای 6 واکه این زبان نیز یک مجموعه جداگانه در نظر گرفته شده است. در انتخاب دادهها تلاش شده است که برای ثابت نگه داشتن شرایط تولیدی، در هر مجموعه همه همخوانها در بافت یکسان و همه واکهها نیز در بافت یکسان به کار روند. در مجموعۀ اول، تمام همخوانهای زبان فارسی در جایگاه آغازه هجای CVC به گونهای به کار رفتهاند که هسته و همخوان پایانه همه هجاها به /―ɑm/ ختم میشود.
جدول6 - مجموعه اول دادهها ویژه همخوانها در جایگاه آغازه هجای CVC در بافت―ɑm Table 6- The first section of data (consonants in initial position of CVC in ―ɑm)
در مجموعه دوم، تمام همخوانهای زبان فارسی در جایگاه پایانی هجای CVC به شکلی به کار رفتهاند که همخوان آغازه و هسته همه هجاها با /bɑ―/ آغاز میشود. همان طور که ملاحظه میشود، در هر دو مجموعه همه همخوانها در مجاورت یک واکه یکسان (/ɑ/) به کار رفتهاند؛ بنابراین، به لحاظ تولیدی دارای شرایط یکسانی هستند.
جدول7 - مجموعه دوم دادهها ویژه همخوانها در جایگاه پایانه هجای CVC در بافت bɑ― Table 7- The second section of data (consonants in final position of CVC in bɑ―)
در مجموعه سوم، همه واکهها در واژههایی مورد استفاده قرار گرفتهاند که دارای آغازه و پایانه یکسان هستند /s―r/)).
جدول8 - مجموعه سوم دادهها ویژه واکهها در جایگاه هسته هجای CVC در بافت s―r Table 8- The third section of data (vowels in CVC in s―r frame)
بعد از مشخص کردن دادههای مدنظر طبق الگوی CVC، هر کدام از آنها در درون یک جمله حامل قرار گرفتند. جمله حاملِ مورد استفاده برای همه دادههای این پژوهش به صورت «این ...... است» میباشد. دلایل انتخاب این قالب به شرح زیر است: الف. بعد از ضمیر اشاره «این» میتوان هم اسم و هم صفت به کار برد و این ویژگی، جملات حامل را دستوری و معنادار میکند؛ در نتیجه بهلحاظ روانشناختی، گویشور آنها را به شکل طبیعیتر میخواند؛ مانند: «این بام است.» (بام در جایگاه اسم) «این خام است.» (خام در جایگاه صفت) ب. در این جمله حامل، چون فعل ربطی «است» به کار رفته؛ بنابراین، واژه مدنظر در هر جمله، نقشِ هستۀ تکیهبر را ایفا میکند و این کار باعث میشود این واژه و در نتیجه واج هدف واضحتر خوانده شود و نهایتاً در نرمافزار دقیقتر تحلیل شود. ج. انتخاب این بافت از این نظر مفید است که حتی در موارد معدودی که بهناچار از پوچواژه استفاده شده است و جمله ظاهراً معنای متعارفی برای فارسیزبانان ندارد، گویشور میتواند فرض کند که مثلاً آن واژه فرضی را در جایی دیده و میخواهد به آن اشاره کند؛ مانند «این باخ است». بعد از آنکه تمام دادههای هدف در درون جمله حامل قرار گرفت، چون قرار است هر گویشور سه بار آنها را بخواند، لذا برای جلوگیری از یکنواختی در خوانش و عادتپذیری ناخودآگاه ذهنی برای هر گویشور، چینش جملات به شکل تصادفی جابهجا شدند و جملات در سه مجموعه با سه ترتیب مختلف ساماندهی شدند. در هر مجموعه 52 جمله به شرح ذیل وجود دارد: الف. در 23 جمله، همه همخوانهای زبان فارسی در جایگاه آغازه واژه یا هجای هدف ظاهر شدهاند. ب. در 23 جمله، همه همخوانهای زبان فارسی در جایگاه پایانه واژه یا هجای هدف ظاهر شدهاند. ج. در 6 جمله، همه واکههای زبان فارسی در جایگاه هسته واژه یا هجای هدف ظاهر شدهاند.
3-3. گویشوران و نحوه ضبط دادهها تعداد 10 گویشور میانسال فارسیزبان (5 مرد و 5 زن در رده سنی 30 تا 40 سال) که سواد خواندن و نوشتن فارسی دارند، برای این پژوهش انتخاب شدهاند. همه گویشوران شرکتکننده، تکزبانه بودند و به گونه فارسی معاصر معیار تکلم میکردند و هیچ گونه مشکل زبانی در تولید و درک گفتار نداشتند. علاوهبر این، هیچ کدام از این گویشوران از هدف انجام این کار و یا نوع واجهای هدف آگاهی نداشتند. پیش از شروع کار ضبط، برای آشنایی با شیوه کار، متن دادهها به گویشوران داده شد و از آنها خواسته شد جملات را مرورکنند تا در حین ضبط با مشکلی مواجه نشوند. کار ضبط برای همه گویشوران با استفاده از میکروفونSamson Go و با رعایت فاصله 10 سانتیمتری از دهان گوینده و از طریق نرمافزار WavePadدر یک محیط کاملاً ساکت انجام شده است. نحوه ضبط دادهها به این صورت بود که هر گویشور سه مجموعه از جملات که هر کدام حاوی 52 جمله حامل بود را بهصورت طبیعی، بینشان و بدون تأکید بر روی هیچ واژهای خواندند و صدای آنها ضبط شد. چینش جملات حامل در هر 3 مجموعه کاملاً متفاوت بود.
4- 1. تجزیه و تحلیل آکوستیکی پس از مرحله ضبط دادهها، شدت هر واج در تمام نمونهها به طور جداگانه اندازهگیری شد. برای این کار، با استفاده از نرمافزار پرَت، واجهای هدف بهصورت دستی تقطیع شدند. طبق روش پارکر (2008) برای همخوانها شدت کمینه در محدوده مدنظر اندازهگیری شد. بهعنوان نمونهای از روش کار، نحوه اندازهگیری شدت صوت کمینه در همخوان [d] در طیف نگاشت جمله «این دام است» در شکل (1) مشخص شده است:
شکل 1- طیف منحنی شدت صوت همخوان [d] در واژه «دام» Figure 1- Intensity spectrum of [d] for the word “dɑm”
برای بررسی واکهها شدت در محدوده حداکثر اندازهگیری شد. مطابق با شکل (2)، طیف بیشینه شدت صوت [a] در واژه «سَر» مشخص شده است.
شکل 2- طیف بیشینه شدت صوت [a] در واژه «سَر» Figure 2- Intensity spectrum of [a] for the word “sar”
برای بررسی همخوانهای انسایشی که همخوانهای مرکب هستند از بخش انسدادی، حداقل شدت و از بخش سایشی هم حداقل شدت اندازهگیری و سپس میانگین گرفته شده است. برای انسدادیهای دمیده هم از دو بخش گرفتگی و دمش حداقل شدت ثبت شد و سپس میانگینگیری شد. با در نظر گرفتن ملاحظات فوق، برای هر همخوان 60 نمونه و برای هر واکه 30 نمونه به دست آمد. علت اینکه تعداد نمونه خوانشِ همخوانها دو برابر تعداد واکهها است، این است که هر همخوان دو بار (یکبار در جایگاه آغازه و یکبار در جایگاه پایانه) در هجای CVC بهکاررفته و بعد توسط هر گویشور سه بار خوانده شده است: 60 ═ 3 (تکرار) × 2(جایگاه) × 10(تعداد گویشوران) اما واکهها چون بنا بر ضرورتِ ساختِ هجای مورد مطالعه، فقط یکبار (در جایگاه هسته) به کار رفتهاند، هر گویشور سه بار هر واکه را خوانده و در مجموع هر واکه 30 بار تکرار شده است: 30 ═ 3 (تکرار) × 1(جایگاه) × 10(تعداد گویشوران) پارکر (2002:106) با استناد به لدفوگد (1993: 245) رسایی را از منظر شدت آکوستیکی بهصورت زیر تعریف میکند: «بلندی نسبی یک صدا در مقایسه با دیگر صداهایی که تکیه، دیرش و زیروبمی یکسانی دارند». بر این اساس، پارکر (2002:106-108) معتقد است برای کنترل این عوامل (تکیه، دیرش و زیروبمی) در سطح جملات حامل لازم است که شدت هر واجِ هدف با شدت یک نقطه برجستهِ ثابت[56] در همان جمله مقایسه شود. او برای این کار شدت واج /n/ در جمله حامل[57] را از شدت هر واجِ هدف کم کرد و این کار را برای همه نمونهها انجام داد. در قیاس با کار پارکر، در این مطالعه نیز صدای /n/ در جمله حامل (این ....... است) بهعنوان یک نقطه برجسته ثابت در نظر گرفته شد و سپس در هر جمله حامل، میزان شدت آن از میزان شدت هر واج هدف کم شد. با لحاظ موارد فوق، مقادیر مربوط به شدت برای هر واج مشخص شد.
2-4. تجزیه و تحلیل آماری فرمول محاسبه میانگین وزنی: = SUMPRODUCT(C1:Cn,B1:Bn)/SUM(B1:Bn) Figure 3- Grand weighted means of intensity for voiceless stops in coda position of CVC for female participants
در جداول زیر (11 و 12) میزان شدت همخوانها در جایگاه پایانه به تفکیک جنسیت آورده شده است.
در ادامه، میزان شدت واکهها به تفکیک جنسیت ارائه شده است:
پس از استخراج میانگین بهصورت تکی و گروهی (جداول بالا)، باید میزان رابطه بین شدت هر واج یا گروه واجی با درجه رسایی ارائهشده در فرضیه پژوهش مشخص شود. برای انجام این کار از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. بهلحاظ آماری، هر چه مقدار این ضریب همبستگی به عدد 1 نزدیکتر باشد، فرضیه بیشتر مورد تأیید است. مطابق با روش پارکر(2002, 2008) از آنجا که پارامتر شدت در این پژوهشها در دو گروه زنان و مردان در دو جایگاه آغازه و پایانه به دو صورت تکی و گروهی محاسبه شده است؛ بنابراین، باید ضریب همبستگی در 8 حالت محاسبه شود و سپس میانگین کل آنها استخراج شود: 8 ═ 2رویکرد (تکی و گروهی) × 2جایگاه (آغازه و پایانه) × 2جنسیت (زن ، مرد) چون در فرضیه پژوهش، درجه رسایی همخوانها و واکهها با هم ارائه شده است؛ از این رو، برای محاسبه ضریب همبستگی، شدت واکهها هم با همخوانهای آغازه و هم با همخوانهای پایانه محاسبه میشود. در جداول (15 تا 22) به تفکیک، دادههای مربوط به این 8 حالت ارائه شده است. در ستون سمت راست هر جدول درجه رسایی هر واج یا گروه واجی بر مبنای فرضیه مطرحشده در جدول (3) (بخش مقدمه) آورده شده است و در پایان هر جدول ضریب همبستگی بین درجه رسایی و میانگین هر واج یا میانگین وزنی هر گروه واجی محاسبه شده است. سطح معناداری اگر کمتر از 05/0 باشد، نشاندهنده معنادار بودن رابطه بین دو متغیر است.
در جداول بالا مقایسه ضرایب همبستگی بهدستآمده نشان میدهد، میزان شدت همخوانهای آغازه و واکهها بهصورت تکی در گروه مردان تناسب بیشتری با نمایههای رسایی ارائهشده در فرضیه دارد.
مقایسه ضرایب همبستگی بهدستآمده در جداول (17) و (18) نیز نشان میدهد، میزان شدت همخوانهای پایانه و واکهها بهصورت تکی در گروه مردان تناسب بیشتری با نمایههای رسایی ارائهشده در فرضیه دارد؛ ولی به طور کلی تفاوت بین گروه مردان و زنان در جایگاه پایانه کمتر از آغازه است.
مقایسه ضریب همبستگی گروهی بین شدت همخوانهای آغازه و واکهها با درجه رسایی در دو گروه زنان و مردان نشان میدهد این مقدار در گروه مردان بالاتر از گروه زنان است. البته همان طور که پیشتر هم مشاهده شد، چون مقدار ضریب همبستگی بهصورت تکی در گروه مردان بالاتر از زنان بود، در حالت گروهی نیز پیشبینی میشد که چنین اتفاقی بیفتد.
اکنون با استفاده از دادههای مستخرج از جداول (15) تا (22) میتوان ضریب همبستگی نهایی بین میزان شدت و درجه رسایی را در 8 حالت ذکرشده بهصورت زیر تجمیع کرد:
جدول 23- ضریب همبستگی نهایی بین شدت و درجه رسایی Table 23- Final correlation between intensity and sonority
همانطور که در جدول (23) ملاحظه میشود، ضریب همبستگی بین شدت و درجه رسایی واجها هم بهصورت تکی و هم بهصورت گروهی به طور میانگین90/0 و 91/0 و به طور کل 905/0 است. بهلحاظ آماری ضریب همبستگی بین 7/۰ تا ۱ نشاندهنده همبستگی قوی است و چون مقادیر بهدستآمده به عدد 1 نزدیک هستند، پس فرضیه پژوهش (جدول 3) بهصورت مستقیم و در جهت مثبت تأیید میشود. مقدار این ضریب همبستگی در پارکر(2008) نیز برابر با 91/0 است. انجام آزمون سطح معناداری در هر 8 حالت نیز عدد کمتر از 05/0 را نشان میدهد و این امر یعنی آنکه رابطه بین دو متغیر(شدت و نمایه رسایی) کاملاً معنادار است. از طرف دیگر، میتوان نمودار رگرسیون شدت و نهایتاً معادله خطی آن را استخراج کرد. برای این منظور، بهعنوان نمونه، دادههای جدول (18) که رابطه بین شدت همخوانهای پایانه و واکهها با درجه رسایی آنها را در گروه مردان نشان میدهد در اکسل بررسی شد و نمودار رگرسیون آن بهصورت زیر مشخص شد:
شکل 4- نمودار رگرسیون شدت Figure 4- Intensity regression scatterplot
برای تعیین معادله خط از فرمول y= b + ax استفاده شده است. در این فرمول، y نشاندهنده نمایه رسایی (محور عمودی در شکل 4) و x نشاندهنده پارامتر شدت (محور افقی) است. b عرض از مبدأ نام دارد؛ یعنی فاصلهای که خط، محور عمودی را قطع میکندکه در نمودار بالا 14. 8 است و a هم شیب خط است که از طریق فرمول زیر به دست میآید: a= tanθ در فرمول شیب خط، θ زاویهای است که خط با محور افقی میسازد. برای به دست آوردن tanθ ضلع مقابل بر ضلع مجاور تقسیم میشود. حاصل این تقسیم عدد 36/0 است. در این حالت میتوان گفت تقریباً با هر واحد افزایش در شدت، درجه رسایی به اندازه 36/0 افزایش مییابد. با قرار دادن این دادهها در فرمول y = b + ax ، معادله خطی شدت به شرح زیر به دست میآید:
(R2=0.89) پس از محاسبه معادله شیب خط، ضریب تعیین معادله (R2) نیز برابر با 89/0 به دست آمده است و این بدین معنا است که 89% تغییرات رسایی از تغییرات متغیر مستقل شدت نتیجه میشود و این امر تأییدی بر رابطه میان میزان شدت و درجه رسایی است. در معادله شیب خط، با قرار دادن درجه شدت هر واج به جای dB میتوان نمایه رسایی آن را به طور تقریبی مشخص کرد. پس از تأیید فرضیه پژوهش بر مبنای مطالعات آکوستیکی شدت، جایگیری واجهای زبان فارسی در طبقات واجی فرضیه انجام شد و در نهایت، ساختار سلسلهمراتب رسایی واجهای این زبان در قالب جدول (24) بهعنوان خروجی اصلی شکل گرفت:
جدول 24- جدول نهایی سلسلهمراتب رسایی واجهای زبان فارسی Table 24- Final sonority hierarchy of Persian phonemes
از طرف دیگر، با مقایسه مدل سلسلهمراتب رسایی حاصل از این پژوهش در زبان فارسی با مدل ارائهشده توسط پارکر (2008) )جدول شماره 5( مشخص میشود که با آن تطابق کامل دارد و میتوان ادعا کرد مدل ارائهشده وی در زبان فارسی نیز تأیید میشود. علاوهبر این، از دیگر یافتههای این پژوهش میتوان به مقدار ضریب همبستگی به تفکیک جنسیت و جایگاه نیز اشاره کرد: الف. اگرچه میانگین ضریب همبستگی شدت در هر دو گروه مردان و زنان بالاست و به طور کلی رابطه بین شدت و رسایی تأیید میشود؛ اما از نظر مقایسه این دو جنسیت، میانگین ضریب همبستگی شدت در گروه مردان در هر دو جایگاه آغازه و پایانه نسبت به گروه زنان بالاتر است، لذا میتوان گفت فرضیه درجه رسایی در گروه مردان نسبت به زنان بهتر محقق میشود. ب. از نظر مقایسه جایگاه همخوان، میانگین ضریب همبستگی شدت در هر دو گروه مردان و زنان (هم بهصورت تکی و هم بهصورت گروهی) در جایگاه پایانه بالاتر جایگاه آغازه میباشد، لذا میتوان گفت فرضیه درجه رسایی در جایگاه پایانه نسبت به آغازه بهتر محقق میگردد.
جدول25 - ضریب همبستگی شدت در گروه مردان در هر دو جایگاه آغازه و پایانه Table 25- Intensity correlation in men (initial and final positions)
جدول26 - ضریب همبستگی شدت در گروه زنان در هر دو جایگاه آغازه و پایانه Table 26- Intensity correlation in women (initial and final positions)
هدف این پژوهش این بود که براساس مطالعه آکوستیکی شدت صوت درجه رساییِ واجهای زبان فارسی استخراج شود، سپس سلسلهمراتب رسایی آنها نسبت به هم ترسیم شود و نهایتاً با سلسلهمراتب رسایی ارائهشده توسط پارکر (2008) مقایسه شود. نتایج پژوهش با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون بین شدت و درجه رسایی هر واج و گروه واجی نشان داده شد. با توجه به اینکه این ضریب بهصورت تکی و گروهی به طور میانگین به ترتیب90/0 و 91/0 به دست آمد، پس بهلحاظ آماری فرضیه پژوهش مورد تأیید قرار گرفت و سپس نمودار رگرسیون خطی و معادله شیب خط برای شدت محاسبه شد و در نهایت، مدل سلسلهمراتب رسایی زبان فارسی ارائه شد. علاوهبر این، مقایسه این مدل با مدل ارائهشده توسط پارکر (2008) نشان داد که با آن کاملاً تطابق دارد و میتوان ادعا کرد مدل ارائهشده وی در زبان فارسی نیز تأیید میشود.
[1]. sonority [2]. Sonority Sequencing Principle (SSP) [3]. Syllable Contact Law (SCL) [4]. Minimum sonority distance [5]. Sonority dispersion [6]. trigger [7]. intensity [8] P. Ladefoged [9] K. Johnson [10]. length [11]. stress [12]. pitch [13]. binary [14]. relative [15]. gradient [16]. hierarchical order [17]. S. Parker [18]. universal [19]. S. Frisch [20]. index [21]. Panini [22]. Ch. De Brosses [23]. loudness [24]. softness [25]. O. Wolf [26]. E. Sievers [27]. W. Whitney [28]. N. Trubetzkoy [29]. Quantifying sonority principle [30]. duration [31] . آیرودینامیک شاخهای از دانش فیزیک است که به بررسی رفتار جریان هوا و اثرات آن بر اجسام متحرک موجود در مسیر میپردازد. [32]. peak intraoral air pressure [33]. oral plus nasal air flow [34]. carrier sentences [35] . دستگاه ضبط صدا در پژوهش پارکر (2002) شامل یک ماسک مخروطیشکل بود که بر روی دهان و بینی هر گویشور قرار میگرفت و به یک محفظه رابط مبدل وصل میشد. این ماسک به گونهای طراحی شده بود که بدون آنکه مزاحمتی برای دم و بازدم فرد ایجاد کند، سیگنالهای صوتی را میگرفت و به یک پردازنده به نام PCquirer منتقل میکرد. هر دو بخش سختافزاری و نرمافزاری این دستگاه توسط واحد پژوهش و توسعه سیکان در لس آنجلس(Los Angeles Scicon R & D) طراحی شده بود. [36]. Universal Grammar [37]. Sound level protrusions as physical correlates of sonority [38]. Quechua .(Gordon, 2005) زبانی که در کشور پرو صحبت میشود [39]. token [40]. Praat [41]. source- filter model [42]. periodicity [43]. frequency filter [44]. discontinuity [45]. J. Goldsmith [46]. M. Gouskava [47]. I. Rocca & W. Johnson [48]. S. Duanmu [49]. O. Jespersen [50]. A. Gnanadesikan [51]. inherent voicing [52]. consonantal stricture [53]. vowel height [54]. Pearson's Correlation Coefficient overall mean [55]. nonce words [56]. consistent landmark [57] . جمله حامل در پژوهش پارکر به صورت I wanna…. بوده است. [58]. segment [59]. class [60]. Grand Weighted Mean (GWM) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مراجع | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
استاجی، اعظم. (1390). تحلیل فرایند واجی قلب در زبان فارسی. زبان و زبانشناسی (13)7، 146-129.
بسطامیفر، مهدی. (1390). بررسی صوتشناختی فرایند قلب در گویش لری بویراحمدی. پایاننامه کارشناسی ارشد. دانشگاه اصفهان.
بیجنخان، محمود. (1392). واجشناسی؛ نظریه بهینگی (چاپ چهارم). تهران: سمت.
بیجنخان، محمود. (1399). نظام آوایی زبان فارسی (چاپ چهارم). تهران: سمت.
بیجنخان، محمود؛ و احمدی، مهدی. (1390). خوشههای صامت پایانی در فارسی میانه و نو؛ قیاس با سنجه محدودیت توالی رسایی. پژوهشهای زبانشناسی (2)2، 35-13.
تاجآبادی، فرزانه. (1394). محدودیتهای واجی حاکم بر ساخت و ترکیب تکواژهای وابسته زبان فارسی در چارچوب نظریه بهینگی. رساله دکتری. دانشگاه تربیت مدرس.
ثمره، یدالله. (1378). آواشناسی زبان فارسی؛ آواها و ساخت آوایی هجا (ویرایش دوم). تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
سجادی، طاهره. (1386). بررسی رسایی در زبان فارسی. پایاننامه کارشناسی ارشد. دانشگاه بوعلی سینا.
سلیمی، لیلا و کامبوزیا، عالیه کرد زعفرانلو. (1399). شیوههای دستیابی به اصل توالی رسایی و قانون مجاورت هجا در نظریة بهینگی. جستارهای زبانی (11)4، 241-265.
طاهرلو، فرنوش. (1395). بررسی واجآرایی واژههای سههجایی زبان فارسی در چارچوب نظریه بهینگی. رساله دکتری. دانشگاه تربیت مدرس.
علی نژاد، بتول و عطایی، الهه. (1392). بررسی فرایند قلب و اصل مرز اجباری در زبان فارسی براساس واجشناسی غیرخطی. پژوهشهای زبانشناسی (5)2، 36-17.
علی نژاد، بتول. (1395). مبانی واجشناسی. اصفهان: انتشارات دانشگاه اصفهان.
کامبوزیا، عالیه کرد زعفرانلو؛ تاجآبادی، فرزانه و محمودی بختیاری، بهروز. (1391). قلب آوایی در زبان فارسی و برخی گویشهای ایرانی. ادب و زبان (15)32، 127-105.
کامبوزیا، عالیه کرد زعفرانلو؛ یعقوبی، روح الله و مالمیر، علی. (1397). بررسی اصل توالی رسایی و قانون مجاورت در واژههای سه هجایی با هجای آغازینCVCC در زبان فارسی. پژوهشهای زبانشناسی (1)10، 82-61.
مدرسی قوامی، گلناز. (1393). آواشناسی؛ بررسی علمی گفتار. تهران: سمت.
منصوری، مهرزاد. (1395) .بررسی اصل توالی رسایی در واژههای یکهجایی CVCC زبان فارسی در قالب مدل سهوجهی ناندیسکان. مطالعات زبانها و گویشهای غرب ایران (2)13، 103-83.
موسوی، ندا. (1387). بررسی همبستههای صوتشناختی وزن هجا، تکیه، رسایی و کشش. پایاننامه کارشناسی ارشد. دانشگاه بوعلی سینا.
مهربان، مارال. (1389). بررسی اصول رسایی در نظام واجی زبان فارسی. پایاننامه کارشناسی ارشد. دانشگاه فردوسی.
نقشبندی، شهرام. (1389). ساخت هجا و محدودیتهای واجآرایی در هورامی و فارسی معیار (در واجشناسی زایشی/ پسازایشی و نظریه بهینگی). رساله دکتری. دانشگاه علامه طباطبایی.
نویدی باغی، سکینه. (1392). بررسی واجآرایی واژههای بسیط چندهجایی در زبان فارسی. پایاننامه کارشناسیارشد. دانشگاه تربیت مدرس.
References
Alinezhad, B. & Atayi, E. (2014). A study of metathesis and the Obligatory Contour Principle in Persian based on Nonlinear phonology. Journal of Linguistic Researches 5(2), 17-36. [In Persian]
Alinezhad, B. (2016). Fundamentals of phonology. Isfahan: Isfahan University Press. [In Persian]
Bastamifar, M. (2011). An acoustic study of metathesis in Lori Boyerahmadi dialect. M.A. Thesis. University of Isfahan. [In Persian]
Berent, I., Lennertz, T. & Smolensky, P. (2011). Syllable markedness and misperception: It’s a two‐way street. In C. E. Cairns, & E. Raimy (Eds.), Handbook of the Syllable (pp. 373–393). Boston: Retrieved from http://booksandjournals.brillonline.com/content/books/10.1163/ej.9789004187405.i‐464.111
Bijankhan, M & Ahmadi, M. (2011). Final consonant clusters in Middle Persian and New Persian: A comparison based on Sonority Sequencing Constraint. Journal of Researches in Linguistics 2(2), 13-35. [In Persian]
Bijankhan, M. (2013). Phonology: Optimality Theory (4th ed.). Tehran: Samt. [In Persian]
Bijankhan, M. (2020). Phonetic system of the Persian language (4th ed.) Tehran: Samt. [In Persian]
Clements, G. N. (1990). The role of the sonority cycle in core syllabification. In J. Kingston & M. E. Beckman (Eds), Papers in laboratory phonology (pp. 283-333). Cambridge: Cambridge University Press.
Duanmu, S. (2008). Syllable structure: The limits of variation. Oxford: Oxford University Press.
Estaji, A. (2011). Analysis of the phonological process of metathesis in Persian. Language & Linguistics 7(13), 129-146. [In Persian]
Frisch, S. A. (2015). A preliminary investigation of quantitative patterns in sonority sequencing. Italian Journal of Linguistics 27(1), 9-27.
Gnanadesikan, A. E. (1997). Phonology with ternary scales. PhD. dissertation. University of Massachusetts Amherst.
Goldsmith, J. A. (1990) Autosegmental and Metrical Phonology. Oxford: Blackwell Publishers.
Gordon, R. G. J. R. (2005). Ethnologue: Languages of the world (15th ed.). Dallas: SIL International.
Gouskova, M. (2004). Relational hierarchies in Optimality Theory: The case of syllable contact. Phonology 21(2), 201-250.
Jespersen, O. (1904). How to teach a foreign language. London: Routledge.
Kambuziya, A. K. Z., Tajabadi, F. & Mahmoodi Bakhtiari, B. (2012). Phonetic metathesis in Persian and some of Iranian dialects. Journal of Letters and Language 32, 105-127. [In Persian]
Kambuziya, A. K. Z., Yaghoubi, R. & Malmir, A. (2018). A study of Sonority Sequencing Principle (SSP) and Syllable Contact Law (SCL) in three syllable words with Initial CVCC in Persian. Journal of Researches in Linguistics 10(1), 61-82. [In Persian]
Ladefoged, P. (1993). A course in phonetics (3rd ed.). Fort Worth: Harcourt Brace Jovanovich College Publishers.
Ladefoged, P. and Johnson, K. (2010). A course in phonetics (6th ed.). Boston: Wadsworth publishing company.
Mahmoodi, S. (2017). Sonority-Driven Phonological Processes in Turkic Languages. Language Related Research 8(5), 235-268.
Mansouri, M. (2016). Investigating Sonority Sequencing Principle in one syllable CVCC Persian words in Gnanadesikan’s ternary scales. The Journal of Western Iranian Languages and Dialects 2(13), 83-103. [In Persian]
Mehraban, M. (2010). Investigating the principles of sonority in the phonological system of the Persian. M.A. thesis. Ferdowsi University. [In Persian]
Modarresi Ghavami, G. (2014). Phonetics; the scientific study of speech. Tehran: Samt. [In Persian]
Mousavi, N. (2008). The acoustics correlates of syllable weight, stress, sonority and length in Persian. M.A. thesis. Bu Ali Sina University. [In Persian]
Naghshbandi, Sh. (2010). Syllable Structure and Phonotactics in Hawrami and Standard Farsi (Generative/Post-Generative and Optimality Theory Perspectives). Ph.D. Thesis. Allameh Tabataba'i University. [In Persian]
Navidi Baghi, S. (2013). A Phonotactic study on Persian polysyllabic simple words. M.A. thesis. Tarbiat Modaress University. [In Persian]
Ohala, D. (1995). Sonority driven cluster reduction. In E. V. Clark (Ed.). The Proceeding of the Twenty Seventh Annual Child Language Research Forum (pp. 217-226). Stanford, CA: Center Study of Language & Information.
Ohala, J. (1990). There is no interface between phonology and phonetics: A personal view. Journal of phonetics 18(2), 153-171.
Parker, S. (2003). The psychological reality of sonority in English words. Journal of the International Linguistic Association 54(3), 359–401.
Parker, S. )2002(. Quantifying the sonority hierarchy. Ph. D. dissertation. University of Massachusetts.
Parker, S. )2008(. Sound level protrusions as physical correlates of sonority. Journal of Phonetics 36(1), 55–90.
Parker, S.) 2017(. Sounding out Sonority. Language & Linguistics Compass 11(9), 1-41.
Rahilly, J. (2016). Sonority in natural language: A review. In M. J. Ball & N. Müller (Eds), Challenging sonority: cross-linguistic evidence (pp. 5–20). Sheffield, UK: Equinox.
Roca, I. & Johnson, W. (1999). A course in phonology. Oxford: Blackwell Publishers.
Sajadi, T. (2007). Research on sonority in Persian words. M.A. thesis. Bu Ali Sina University. [In Persian]
Salimi, L. & Kambuziya. A. K. Z. (2020). Investigating different ways of achieving the Sonority Sequencing Principle and the Syllable Contact Law: Optimality Theory. Language Related Researches 11(4), 241-265. [In Persian]
S̲amareh, Y. (1999). The arrangement of segmental phonemes in Farsi (2nd ed.). Tehran: Nashre Daneshgahi. [In Persian]
Sievers, E. (1885). Grundzüge der Phonetik, zur Einführung in das Studium der Lautlehre der Indogermanischen Sprachen. (Bibliothek Indogermanischer Grammatiken). Germany: Breitkopf & Härtel.
Taherloo, F. (2016). Analyzing phonology of tri-Syllabic words of Persian according to Optimality Theory. Ph.D. Thesis. Tarbiat Modaress University. [In Persian]
Tajabadi, F. (2015). Phonological constraints on formation and combination of Persian bound morphemes in Optimality Theory. Ph.D. Thesis. Tarbiat Modaress University. [In Persian]
Trubetzkoy, N. S. (1939). Grundzǘge der Phonologie. (Travaux du Cercle Linguistique de Prague). Translated by by Ch. A. M. Baltaxe. Principles of Phonology. Berkeley: University of California Press.
Whitney, W. D. (1889). Sanskrit grammar, including both the classical language, and the older dialects, of Veda and Brahmana. Cambridge, Massachusetts and London, England: Harvard University Press.
Wolf, O. (1871). Sprache und Ohr: Akustisch-physiologische und pathologische Studien. Braunschweig: Friedrich Vieweg.
Wulfert, S. (2017). Consonant clusters as units of processing: The roles of frequency and sonority. In S. Fuchs; J. Cleland; A. Rochet-Capellan & M. O. Chorin (Eds.). Proceedings of the Winter School Speech Production and Perception: Learning and memory (pp. 65–67). Berlin: German- French University Saarbrucken and the Leibniz Institute General Linguistics Berlin
Zolfaghari Serish, M. & Kambuziya, A. K. Z. (2005). Sonority in CVCC Syllables in Persian. Journal of Language and Linguistics 4(1), 121–134. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 207 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 313 |