پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 43 |
| تعداد شماره‌ها | 1,650 |
| تعداد مقالات | 13,402 |
| تعداد مشاهده مقاله | 30,206,981 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 12,075,509 |
شناسایی و تحلیل بازیگران مؤثر در تبدیل شهر ایرانی به جهانشهر اسلامی با رویکرد آینده‌پژوهی (نمونۀ موردی: شهر اصفهان) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| جغرافیا و برنامه ریزی محیطی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مقاله 6، دوره 34، شماره 4 - شماره پیاپی 92، دی 1402، صفحه 89-110 اصل مقاله (1.49 M) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/gep.2023.135767.1556 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسندگان | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| حسین کاظمی1؛ جمال محمدی* 2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، گروه برنامه‌ریزی شهری، دانشکدۀ علوم‌جغرافیایی و برنامه‌ریزی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکدۀ علوم جغرافیایی و برنامه‌ریزی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| با جهانی‌شدن اقتصاد، نقش دولت‌ها درمقایسه با گذشته در تبادلات اقتصادی و اجتماعی کشورها کم‌فروغ‌تر و به‌دنبال آن نقش شرکت‌های بین‌المللی و شهرهای جهانی چشمگیرتر شده است. در این خصوص سازمان‌ها و نهادهای داخلی به‌عنوان عوامل و بازیگران اصلی در ارتقا شهرها از بُعد منطقهای به جهانی تأثیرگذار هستند. در پژوهش حاضر کوشش شده است تا با رویکرد آینده‌پژوهی نهادها و سازمان‌های مؤثر در ارتقا شهر اصفهان به جهانشر اسلامی شناسایی و رتبه‌بندی شود. نوع پژوهش ازلحاظ هدف، کاربردی و رویکرد حاکم بر آن روش توصیفی-تحلیلی است. در پژوهش حاضر برای شناسایی متغیرها و شاخص‌ها از تکنیک پویش محیطی و دلفی و برای تحلیل داده‌ها نیز از تحلیل ساختاری در نرم‌افزار میک‌مک و مدل مکتور استفاده شده است. طبق یافته‌های اولیه، بازیگران داخلی مؤثر شامل وزارت اقتصاد، سازمان بورس، وزارت علوم، وزارت راه و شهرسازی، سازمان میراث فرهنگی و وزارت نیروست. با‌توجه به ارزیابی‌های انجام‌شده در نرم‌افزار مکتور، بیشترین نقش در‌میان نهادهای تأثیرگذار، وزارت راه و شهرسازی به میزان 29 درصد و وزارت اقتصاد و وزارت علوم هرکدام به میزان 15 درصد بوده است. در‌مقابل، کمترین مقدار اثرگذاری مربوط به سازمان بورس و وزارت نیرو به میزان 34- درصد بوده است که گویای توانایی این دو نهاد در اثرگذاری بر دیگر بازیگران است. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژه‌ها | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| جهانشهر اسلامی؛ شهر جهانی؛ اصفهان؛ آینده‌پژوهی؛ بازیگران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
از اوایل دهۀ سوم 2000 میلادی منطقۀ خاورمیانه و حتی جهان در‌حال تحولات اساسی و ساختاری بزرگی است. این تحولات با جنگ اوکراین و تنش روابط چین و آمریکا آغاز و درادامه، سبب تشدید تقابل شرق و غرب شده است. همچنین، این روند سبب شکل‌گیری یک نظم نوین جهانی در سال‌های اخیر شده است که رهبر ایران در 11 آبان 1401 سه شاخصه و خط‌های کلی آن را (شامل انزوای ایالات متحدۀ آمریکا، انتقال قدرت سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و علمی از غرب به آسیا، گسترش ایدئولوژی مقاومت)[1] بیان کرده است که از‌دیدگاه برنامه‌ریزی شهری نیز درخور بررسی و نظریه‌پردازی است. وی با افزایش قدرت سازمان‌های بین‌المللی آسیایی (سازمان شانگ‌های، آ س آن، اِکو و ...) و گسترش خط‌های ارتباطی بین‌المللی آسیا و خاورمیانه (مانند طرح یک کمربند-یک جادۀ چین (One Belt-One Road) (جادۀ ابریشم جدید)، کریدور شمال-جنوب، کریدور جنوب آسیا) لزوم توجه به کلانشهرهای خاورمیانه را از‌دیدگاه جهانی‌شدن و نیز ارتباطات جهانی را بیش‌از‌پیش مطرح می‌کند. نظریۀ جهانشهر اسلامی مفهوم نوینی است که در ارتباط با وضعیت اقتصاد جهانی و بر پایۀ سه نظریۀ جهانشهر (نظریۀ ساسن، 2001/1393)، نظریۀ شهر اسلامی (نظریۀ بمات، 2008/1393) و نظریۀ ام‌القری جهان اسلام (نظریۀ لاریجانی، 1368) ارائه شده است. این سه نظریه هریک شاخص‌ها و ویژگی‌هایی دارد که کاظمی و محمدی (1401ب) در مقاله‌ای با عنوان بررسی سناریوهای محتمل ظهور جهانشهر اسلامی با رویکرد آینده‌نگاری (نمونۀ موردی: شهر اصفهان) 233 شاخص نظریۀ جهانشهر اسلامی را گردآوری کردند و از آن میان 51 شاخص اصلی آن ترسیم شد. ساسن(2001 و 1991) در اوایل دهۀ 1990 میلادی نظریۀ جهانشهر (Globalcity theory) را به‌صورت تئوری اثبات کرد و ده سال بعد شاهد تفسیر تجربی اولیۀ آن بود که گروه تحقیقاتی بین‌المللی به نام «جهانی‌سازی و شهرهای جهانی (GaWC)[2]» آن را انجام داد (Taylor & Derudder‚ 2004). این نظریه به تمایز شهرهای جهانی (World city) از جهانشهرها پرداخته است و وجه‌تمایز جهانشهرها با شهرهای جهانی را وجود مراکز و بازیگرانی می‌داند که باعث شده است این شهرها به مراکز فرماندهی و کنترل دیگر شهرهای جهانی تبدیل شوند (Derudder, 2020, p. 291). محققان دربارۀ ماهیت شهر اسلامی و شاخص‌های آن از آغاز تاکنون در سه طبقۀ صورت‌گرا (کالبدی)، ساختار‌گرا و محتوا‌گرا آثار و نظریه‌های خود را ارائه کرده‌اند (مردانی، 1394، ص. 70). دستۀ نخست، شهر اسلامی را مترادف با ارکان شهری همچون مسجد، بازار، ارگ، برج و بارو قلمداد کرده‌اند؛ زیرا ماهیت مستقلی ندارد (Morris, 1994, p. 54; Grunebaum, 1955, p. 76). گروه دوم، برای شهر اسلامی ساختاری پیوسته در‌نظر گرفته‌اند؛ زیرا مجموع آن شهر اسلامی را شکل می‌دهد (حکیم، 1381، ص. 24؛ Malcais‚ 1921, p. 24). محققانی که در نظریه نظر داده‌اند را می‌توان جزء مکتب دمشق و مغربی دانست (Fallahat, 2014, p. 9). از این دسته بمات (2008/1393) نظریۀ شهر اسلامی را مطرح و نمونۀ عینی آن را شهر فاس (مراکش) ارائه کرده است که به نظریۀ جهانشهر اسلامی نزدیک است. مهم‌ترین شاخصه‌های کالبدی و مذهبی شهر فاس عبارت است از: 1) بافت تو‌در‌تو (لابیرنت)؛ 2) داشتن حالت تقدس شهری؛ 3) وجود آب فراوان؛ 4) وجود اماکن مقدس؛ 5) پایتخت چندین حکومت اسلامی؛ 6) شکل دایره‌ای شهر؛ 7) مرکزیت مذهبی شهر؛ 8) وجود مراکز اقتصادی؛ 9) وجود بخش حاکم‌نشین (بمات، 2008/1393، ص. 161-149). گروه سوم از محققان داخلی و خارجی است که دیدگاه‌های محتوا‌گرایانه دارند. براساس این دیدگاه شهر اسلامی نه در کالبد، بلکه ازلحاظ مفهوم و محتوا ملموس و درخور ظهور است (Abu-Lughod‚ 1987؛ نقی‌زاده، 1390، ص. 84؛ ابن خلدون، 1385، ص. 91؛ پورمحمدی و همکاران، 1401، ص. 98). بنابراین متفکران فوق شهر اسلامی را فراتر از کالبد می‌دانند و معتقدند که شهر اسلامی که یک مفهوم فرهنگی (عقیدتی-رفتاری) است (پورمحمدی و همکاران، 1401، ص. 108) که با اصول اسلام سازگاری دارد (محمدی و همکاران، 1391، ص. 110). مفهوم ام‌القری نخست در قرآن مجید در آیۀ 7 سورۀ شوری و آیۀ 92 سورۀ انعام دربارۀ شهر مکه بیان شد. عبدالرحمن کواکبی در دورۀ معاصر این مفهوم را دربارۀ شهر مکه به‌مثابۀ مرکز دینی جهان اسلام به کار برد (اسکندری‌نسب و همکاران، 1397، ص. 55). وی برای حل مشکلات جهان اسلام، کنفرانس سران و اندیشمندان دینی، عالمان و روشنفکران جهان اسلام شهر مکه را (به‌عنوان ام‌القرای اسلام) پیشنهاد داد. پس از انقلاب اسلامی ایران و بحث رهبری جهان اسلام که اندیشمندان ایرانی دربارۀ امام خمینی (به‌عنوان ولی امر مسلمین) بیان کردند، نظریۀ ام‌القری جهان اسلام بار دیگر مطرح شد. محمد جواد لاریجانی (معاون وزیر امور خارجۀ ایران وقت) در اواخر دهۀ 60 این نظریه را تئوریزه کرد؛ زیرا خاستگاه اصلی این نظریه مکتب واقع‌گرایی است (لاریجانی، 1368، ص. 20). طبق ارزیابی‌های صورت‌گرفته و براساس شاخص‌های به‌دست‌آمده، شهر اصفهان بیشترین قابلیت را برای تبدیل‌شدن به جهانشهر اسلامی در میان شهرهای ایران دارد. با‌توجه به توانمندی‌های طبیعی، تاریخی، اقتصادی، انسانی و ارتباطاتی، اصفهان از‌میان کلانشهرهای ایران به‌عنوان جهانشهر اسلامی انتخاب و در مقاله‌ای از کاظمی و محمدی (1401ب) سناریوهای محتمل ظهور جهانشهر اسلامی اصفهان در 10 سال آینده بررسی شد. در پژوهش حاضر کوشش شده است تا عوامل و نهادهای موثر در شکل گیری جهانشهر اسلامی شناسایی و به این پرسش پاسخ داده شود که «چه نهادها و بازیگرانی در تبدیل اصفهان به جهانشهر اسلامی موثر هستند؟»
مبانی نظری پژوهش شهر جهانی کلانشهری بین‌المللی، خوش‌ارتباط، مشارکتی، قطبی‌شده، ناهمگون، تأثیرگذار، جریان‌ساز، متعامل و با‌نفوذ است که بیشتر زیرساخت‌های لازم شهری و ارتباطی را داراست که در یک یا همة حوزه‌های اصلی جهانی‌شدن ابعاد اقتصادی، فرهنگی و سیاسی و در یک منطقة ژئوپلیتیکی گسترده که در یک یا چند قاره دارای تسلط نسبیِ مستقل (میامی با تسلط بر حوزة آمریکای لاتین) یا مشترک (هنگ‌کنگ و سنگاپور با تسلط در آسیا) است، قرار دارد. مطالعات اثبات می‌کند که شهرهای جهانی گره‌های سازمانی و در جهانی‌سازی گره‌های قدرت هستند. نظریۀ جهانی‌شدن ریشه در یک تصور نئومارکسیستی از اقتصاد جهانی به‌عنوان یک کلیت ساختار یافته دارد که به چند شهر استراتژیک نیاز داشته است تا زیر فرماندهی و کنترل آن قرار گیرد (Smith, 2013, p. 3). از‌دیدگاه فریدمن، فرضیه شهر جهانی دربارۀ «سازمان فضایی تقسیم کار بین‌المللی جدید» (The spatial organization of the new international division of labour) است. او در‌قالب 7 تز «فرآیندهای شهرنشینی را به نیروهای اقتصادی جهانی پیوند می‌دهد» (Friedmann, 1986, p. 68). تز کارکردی، مقدمۀ اساسی استدلال فریدمن را فراهم می‌کند. او بیان می‌کند که تغییرات ساختاری در شهرها به ادغام یک شهر در اقتصاد جهانی و درنتیجه به کارکردهای تعیین‌شده برای شهر بستگی دارد (Friedmann, 1986, p. 70). در این نظریه سه کارکرد اصلی شناسایی شد است؛ مانند کارکردهای ستادی، مراکز مالی و شهرهای تلفیق‌کننده که یک اقتصاد ملی یا منطقهای را به اقتصاد جهانی پیوند می‌دهند. شهرهای بسیار مهم هر سه وظیفه را انجام خواهند داد؛ بنابراین شهرهای جهان به‌شکل انطباق شهری با تغییراتی که از بیرون ناشی می‌شوند دیده می‌شوند (Friedmann, 1986, p. 71). شرایط درون‌زا مربوط به شهرهای خاص، مانند آپارتاید در آفریقای جنوبی است که می‌تواند این روند را تغییر دهد؛ اما این الگوی کلی، پاسخ شهری به تقسیم کار بین‌المللی جدید است. نئومارکسیت‌ها به این رشد توده‌ای و شبکه‌ای جهانشهرها با‌توجه به تک‌بُعدی‌بودن آن انتقاد کرده‌اند (Smith, 2013, p. 35). از معایب جهانی‌شدن، قطبی‌شدن و انباشت سرمایه‌های انسانی و مالی است؛ به طوری که طبق پژوهش‌های به‌عمل‌آمده منشا نیمی از اختراعات ثبت‌شدۀ جهانی در شهرهای جهانی است (Belderbos et al., 2020, p. 35). طبق آخرین آمار مؤسسه‌های معتبر از 48 شهر جهانی تنها 4 شهر از کشورهای اسلامی (دبی، استانبول، قاهره و جاکارتا) در این گزارش قرار گرفته‌اند (Mori Memorial Foundatoin, 2022, p. 12). کشورهای خاورمیانه با‌توجه به داشتن موقعیت راهبردی کم‌نظیر و بسترهای فرهنگی و طبیعی کهن و ثروتمند در‌مقابل این نظم نوین جهانی نئولیبرالیزمی، می‌توانند به یک طرح مشترکی دست یابند تا سرمایه‌های انسانی و مادی جهان به این منطقه سرازیر شود. با این شرایط مفهوم جهانشهر اسلامی براساس نظریه‌های جهانشهر، شهر اسلامی و ام‌القری ارائه شد که هریک از این نظریه‌ها شاخصه‌هایی دارد که نتایج شاخص‌های ارائه‌شدۀ محققان در جدول 1 گردآوری شده است. جدول1: شاخص‌ها و عوامل ارائه‌شده ازسوی محققان برای شکل‌گیری و ارتقا جهانشهر، شهر اسلامی و ام‌القری اسلامی Table 1: Indicators And Factors Provided By The Doctor For The Formation And Promotion Of Jahanshahr, Islamic City And Islamic Umm Al-Qari.
منبع: نگارندگان پژوهش، 1401 روش‌شناسی پژوهش در پژوهش حاضر با رویکرد آینده‌پژوهی، مهم‌ترین عوامل مؤثر بر تبدیل شهر اصفهان به یک جهانشهر اسلامی و بازیگران کلیدی در این زمینه شناسایی می‌شود. این پژوهش ازلحاظ هدف کاربردی و با‌توجه به مؤلفه‌های بررسی‌شده، رویکرد حاکم بر آن روش توصیفی-تحلیلی است. برای شناسایی متغیرها و شاخص‌ها از تکنیک پویش محیطی و دلفی و برای تحلیل داده‌ها از تحلیل ساختاری در نرم‌افزار میک‌مک و مدل مکتور استفاده شده است. پویش محیطی به گردآوری و استفاده از اطلاعات دربارۀ وقایع، گرایش‌ها و روابط در محیط بیرونی یک سازمان و دانشی گفته می‌شود که به مدیریت در برنامه‌ریزی برای آیندۀ کاری سازمان کمک می‌کند (Cho, 2002, p. 24). در پژوهش حاضر برای انتخاب آگاهانۀ شرکت‌کنندگان از روش نمونه‌گیری هدفمند استفاده شده است. اساس به‌کار‌بردن روش نمونه‌گیری هدفمند، انتخاب گروهی از خبرگان است که بررسی عمیق یا فهم کلی به ماهیت پرسشنامۀ پژوهش داشته باشند (Neuma, 2007, p. 1). با استناد به توضیحات فوق، جامعۀ آماری این پژوهش50 تن از کارشناسان خبره در‌حوزۀ مسائل شهر اصفهان شامل کارشناسان شهرداری، دانشجویان دکترا و استادان دانشگاه، کارشناسان میراث فرهنگی و گردشگری، کارشناسان بورس اوراق بهادار و مهندسان شرکت مهندسین مشاور است. درادامه، پرسشنامۀ نیمه‌ساختاریافته بین کارشناس شناسایی شدۀ فوق که در‌حوزۀ مسائل شهری فعّال هستند، توزیع شد و از آنها خواسته شد تا در چارچوب ماتریس اثرهای متقاطع به متغیرها بر‌مبنای تأثیرگذاری و تأثیرپذیری با اعدادی در طیف 0 تا 3 امتیاز دهند. در این امتیاز‌‌دهی «صفر» بهمنزلۀ بدون تأثیر، «یک» بهمنزلۀ تأثیر ضعیف، «دو» بهمنزلۀ تأثیر متوسط و «سه» به‌معنای تأثیر زیاد است. سپس امتیاز‌‌ها در ماتریس متقاطع وارد شد تا تأثیرگذاری و تأثیرپذیری مستقیم و غیرمستقیم هرکدام از عوامل سنجیده شود. با‌توجه به امتیاز تأثیرگذاری و تأثیرپذیری عوامل در نرم‌افزار میک‌مک، پیشرانهای کلیدی به دست آمد. در مرحلۀ آخر این پژوهش با نرم‌افزار Mactor بازیگران کلیدی شناسایی شده‌اند. مدل مکتور، یکی از روش‌های سیستمی و جامع تحلیل بازیگران است که آینده‌پژوهانی پیشگام فرانسوی، مایکل گوده و فرانسیس بورس (1990-1989) آن را معرفی کرده‌اند (خضرپور و همکاران، 1397، ص. 52). روش مکتور تلاش دارد تا تعادل قدرت را در‌میان بازیگران تعیین و هم‌گرایی و واگرایی را بین هدف‌ها و مقاصد آنها بررسی کند و تحلیل تبیینی روی متغیرهای اصلی سیستم انجام گیرد. این بررسی شامل گذشته‌نگری و تحلیل وضعیت کنونی است. گذشته‌نگری به بررسی و تشخیص سازوکارها و بازیگران اصلی تحول گذشته می‌پردازد. تحلیل وضعیت کنونی نیز به شناسایی عوامل تغییر و تحول متغیرها و استراتژی بازیگران می‌پردازد که منشأ تحول هستند (رهبر و همکاران، 1397، ص. 28). شرکت لیپسور برای سهولت در تحلیل اثر متقابل کنشگران و به‌ویژه برای محاسبۀ ارتباطات مهم بین بازیگران، نرم‌افزار مکتور را طراحی کرده است. مکتور ساختار ساده‌ای دارد و به آسانی در‌دسترس است. این نرم‌افزار به تحلیل‌گران این امکان را می‌دهد که قدرت و پیچیدگی نظام مطالعه‌شده را در‌نظر بگیرند. به همین خاطر برای این کار نتایج پی‌درپی را به کاربر عرضه می‌کند؛ زیرا ابعاد خاصی از مسئله را نشان می‌دهد. روش مکتور ممکن است تنها یا در ترکیب با یک فرآیند راهبردی یکپارچه استفاده شود. همچنین، ممکن است با تحلیل‌های راهبردی در مقیاس جهانی و با تحلیل هدف‌های خاص راهبردی نیز سازگار باشد (میرزایی، 1396، ص. 54). نرم‌افزار مکتور بر‌روی تحلیل بازیگران متمرکز است. این بازیگران کلیدی در سیستم مطالعه‌شده یا به‌طور دقیق‌تر، ذی‌نفعان درگیر در منطقه براساس روابط قدرت بین بازیگران، هدف‌های بازیگران، پروژه‌های در دست اقدام، ترجیحات و انگیزه‌های بازیگران، رفتار استراتژیک گذشته، محدودیت‌ها، منافع، حرکت‌های راهبردی بالقوه تعیین می‌شود (Strategia, 2013, p. 3).
قلمرو جغرافیایی پژوهش اصفهان به‌دلیل موقعیت مرکزی خود در فلات ایران همواره در‌طول تاریخ مرکز حکومت مناسبی برای دولت‌ها بوده است؛ به‌طوری که هینتس (1936/1361) می‌نویسد: «اصفهان نه‌تنها در قلب ایران قرار دارد، بلکه دارای کلیۀ شرایطی است که برای یک پایتخت بزرگ لازم است» (هینتس، 1936/1361، ص. 76). این شهر با واقع‌شدن در فلات مرکزی ایران، ساحل رودخانۀ زاینده‌رود و همسایگی با نُه استان کشور موقعیت راهبردی حائز اهمیتی دارد. اصفهان در گذشته به‌دلیل مرکزیت که سبب ایجاد امنیت انسانی و طبیعی بالایی شده است، منابع طبیعی فراوان (رودخانه، معادن و دشت‌های حاصلخیز) و سابقۀ شهرنشینی چند صد ساله، در سه امپراتوری دیلیمان، سلجوقیان و صفویان پایتخت با عظمتی شد؛ زیرا مرزهایش از افغانستان تا دریای مدیترانه گسترش یافته بود (جدول 2). بنابراین در این دوره راه‌های اصلی امپراطوری‌های ذکر‌شده به این شهر ختم می‌شد و همچنین، با استقرار حاکمان و اندیشمندان بزرگی در این شهر، مکتب اصفهان در‌حوزه‌های علمی و معماری تشکیل شد و در گسترۀ تمدنی ایران گسترش یافت. جدول2: توانمندی‌های شهرستان اصفهان Table 2: Capabilities Of The Isfahan City
منبع: نگارندگان پژوهش، 1401 در دورۀ معاصر این استان در‌زمینۀ کشاورزی 5 درصد از تولید‌های کشاورزی کشور و 9 هزار واحد صنعتی فعّال در حدود 12 درصد از ارزش تولید‌های صنعتی کشور را در سال 1396 در اختیار دارد (مرکز آمار ایران، 1398). همچنین، با عضویت ایران در طرح یک جاده-یک کمربند و احیای طرح جادۀ ابریشم نو (new silk road project) که در برنامه‌های کلان پروژۀ (Mega project) ایران-چین می‌تواند ارتباطات بسیاری را با شهرهای شرق و غرب جهان داشته باشد، شهر اصفهان بیشترین امتیاز را در تبدیل‌شدن به یک جهانشهر اسلامی کسب کند. وزرای حملونقل کشورهای اروپایی در سال 1993 میلادی کریدور شمال–جنوب را در اجلاس کمیسیون اروپا هلسینگی معرفی کردند و سپس موافقتنامۀ آن در سال 1379 بین سه کشور هند و ایران و روسیه امضا شد (خدابخشی، 1383، ص. 47). این مسیر، ارتباط ترانزیتی کشورهای شمال اروپا، اسکاندیناوی و روسیه را با ایران (شهرهای بندرعباس، یزد، اصفهان، تهران، رشت و آستارا) به کشورهای حوزۀ اقیانوس هند، خلیج‌فارس و جنوب شرقی آسیا بر‌قرار می‌کند (شکل 1).
شکل 1: موقعیت اصفهان در‌میان شبکه‌های ارتباطاتی بین‌المللی (منبع: نگارندگان پژوهش، 1401) Figure 1: Isfahan's Position Among International Communication Networks یافته‌های پژوهش و تجزیه‌و‌تحلیل در این پژوهش ابتدا با رویکرد آینده‌پژوهی عوامل مؤثر بر مطرح‌شدن شهر اصفهان به‌عنوان یک شهر در‌سطح جهانی شناسایی و تحلیل شده است. در مرحلۀ بعد عوامل اصلی با‌توجه به بازیگران کلیدی نقش‌آفرین در تحقق سیاست‌های تبدیل شهر اصفهان به جهانشهر اسلامی و با استفاده از مدل مکتور، شناسایی و میزان رقابت‌پذیری و صلاحیت این بازیگران بررسی شده است. بدین منظور برای شناسایی عوامل مؤثر بر مطرح‌شدن شهر اصفهان به‌عنوان یک شهر جهانی-اسلامی از دو تکنیک پویش محیطی و دلفی استفاده شده است. نتایج این مرحله شامل 51 شاخص اولیه است که در جدول (3) و (4) نشان داده می‌شود. در این راستا تعداد 51 متغیر در 8 شاخص تأثیرگذار استخراج و با تشکیل ماتریس 51*51 وارد نرم‌افزار میک‌مک شده است. جدول3: طبقه‌بندی شاخص‌ها و عوامل اولیۀ مؤثر بر مطرح‌شدن شهرهای اسلامی به‌عنوان شهر جهانی Table3: Classification Of Indicators And Primary Factors Affecting The Emergence Of Islamic Cities As Global Cities
منبع: نگارندگان پژوهش، 1401
جدول4: تحلیل اولیۀ داده‌های ماتریس اثرهای متقابل Table 4: Preliminary Data Analysis Of Interaction Effects Matrix
منبع: نگارندگان پژوهش، 1401
در تحلیل‌های انجام‌گرفته، ابعاد ماتریس در نرم‌افزار میک‌میک 51*51 بوده و تعداد تکرار‌ها 2 بار در‌نظر گرفته شده است. شاخص پرشدگی ماتریس نیز 65/95 درصد است که این میزان نشان‌دهندۀ آن است که در بیش از 95 درصد، موارد بر یکدیگر تأثیر دارند. از مجموع 2488 ارتباط، 681 رابطه (معادل 37/22 درصد) اثرهای متقاطع 3، تعداد 1231 رابطه (معادل 87/48 درصد) اثرهای متقاطع 2 و تعداد 576 رابطه (معادل 75/23 درصد) اثرهای متقاطع 1 دارند. این نتایج بیانگر آن است که تعداد روابط با اثرگذاری متوسط نسبت به سایر روابط زیاد است. همچنین، روابط با شدت کم (اثرهای متقاطع 1)، پایین‌ترین تعداد را در این سیستم دارند. در مرحلۀ بعدی میزان تأثیرگذاری و تأثیرپذیری عوامل اصلی مؤثر در تبدیل شهر اصفهان به یک جهانشهر اسلامی ارزیابی می‌شود. نحوۀ توزیع و پراکنش متغیرها در صفحۀ پراکندگی، حاکی از میزان پایداری و ناپایداری سیستم است. در سیستم‌های پایدار، جایگاه و نقش هرکدام از عوامل مشخص است؛ اما در سیستم‌های ناپایدار وضعیت پیچیده بوده است و متغیرها نیز حول محور قطری صفحه پراکنده هستند. با مشاهدۀ صفحۀ پراکنش متغیرها بر روند آیندۀ شهر اصفهان در تبدیل به یک جهانشهر اسلامی می‌توان پایداری و ناپایداری متغیرها را پیش‌بینی کرد (شکل2).
شکل2: پراکندگی متغیرها براساس تأثیر‌های مستقیم در محور تأثیرگذاری–تأثیرپذیری (منبع: نگارندگان پژوهش، 1401) Figure2: Dispersion Of Variables Based On Direct Effects On The Influence Axis
با‌توجه به گراف تأثیرگذاری عوامل می‌توان دریافت که بیشتر متغیرها حول محور قطری صفحه پراکنده شده‌اند؛ بنابراین سیستم وضعیت ناپایداری دارد. بدین منظور می‌توان 5 دسته از متغیرها را شناسایی کرد (جدول5). جدول5: نحوۀ توزیع متغیرها براساس طبقه‌بندی آنها Table5: How To Distribute Variables Based On Their Classification
منبع: نگارندگان پژوهش، 1401 در مرحلۀ بعدی برای استخراج عوامل پیشران به جابه‌جایی و رتبه‌بندی متغیرهای لازم به‌لحاظ تأثیرگذاری و تأثیرپذیری (مستقیم و غیرمستقیم) پرداخته می‌شود (جدول6). با‌توجه به اینکه برای محاسبه‌های اثرهای غیرمستقیم، نرم‌افزار ماتریس را چند بار به توان می‌رساند، جمع اثرگذاری و اثرپذیری‌های غیرمستقیم، اعداد چند‌رقمی در‌می‌آید؛ درنتیجه مقایسۀ آن با اثرهای مستقیم دشوار می‌شود. برای رفع این مشکل نرم‌افزار، جدول سهم عوامل براساس اثرهای مستقیم و غیرمستقیم در‌مقیاس 10 هزار آمده است. بر این اساس، مجموع اثرگذاری و اثرپذیری‌ها 10 هزار محاسبه‌شده و سهم هرکدام از عوامل از این عدد نشان‌دهندۀ سهم آن از کل سیستم است. جدول6: رتبه‌بندی میزان تأثیر‌های مستقیم و غیرمستقیم متغیرها بر یکدیگر Table6: Ranking The Amount Of Direct And Indirect Effects Of Variables On Each Other
منبع: نگارندگان پژوهش، 1401
براساس نتایج تحلیل این بخش، تعداد 16 متغیر اصلی شامل میزان رشد تولید ناخالص داخلی، پویایی بازار شهری، تنوع کالاها و رقابت‌پذیری قیمت کالاها، میزبانی شرکت‌های بزرگ بین‌المللی (500 شرکت برتر جهانی)، میزان جمعیت شهری، تعداد پروازهای مستقیم بین‌المللی، تعداد هتل‌های بزرگ، تعداد بازدید کنندگان خارجی، تنوع تولید انرژی، ظرفیت جاذبۀ سایت‌های گردشگری، واقع‌شدن در مسیرهای اصلی حمل‌و‌نقلی، دخالت کم دولت در بازار و انجام‌دادن امور نظارتی بر بازار، استقرار بانک‌های بین‌المللی، وجود بورس‌های بین‌المللی، تعداد دانشگاه‌های برتر و میزان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، به‌عنوان پیشرانهای کلیدی مؤثر بر تبدیل اصفهان به جهانشهر اسلامی به دست آمد.
شناسایی بازیگران کلیدی نقش‌آفرین در تحقق عوامل کلیدی در تبدیل شهر اصفهان به جهانشهر اسلامی و ارزیابی میزان اثربخشی آنها بعداز مشخص‌شدن عوامل کلیدی، بازیگران کلیدی نقش‌آفرین در تحقق عوامل کلیدی مؤثر در تبدیل شهر اصفهان به جهانشهر اسلامی و همچنین، تأثیرگذاری و تأثیرپذیری آنها ارزیابی می‌شود. برای تحلیل این عوامل کلیدی به ارزیابی گروهای ذی‌نفع در شهر اصفهان نیاز است. بدین جهت ابتدا بازیگران کلیدی شناسایی و سپس با ارزیابی عوامل کلیدی ازسوی 6 بازیگر کلیدی، عوامل نهایی تأثیرگذار در تبدیل شهر اصفهان به جهانشهر اسلامی با استفاده از مدل Mactor استخراج شدند. این بازیگران شامل: وزارت اقتصاد، سازمان بورس، وزارت علوم، وزارت راه و شهرسازی، سازمان میراث فرهنگی و وزارت نیروست (شکل 3).
شکل3: گراف تأثیرگذاری و تأثیرپذیری بین بازیگران کلیدی (منبع: نگارندگان پژوهش، 1401) Figure 3: Influence Graph Between Key Actors
جدول7: اثرهای مستقیم و غیرمستقیم بازیگران کلیدی در تحقق عوامل کلیدی Table7: Direct And Indirect Effects Of Key Actors In The Realization Of Key Factors
منبع: نگارندگان، پژوهش 1401
اثرهای مستقیم و غیرمستقیم بین بازیگران بیانگر بیشترین تعداد اثرگذاری برای وزارت راه و شهرسازی با 71 تأثیر بوده است که به‌ترتیب بیشترین اثرگذاری را بر سازمان بورس به میزان 17 تأثیر و وزارت اقتصاد به میزان 15 اثر، تأثیر گذاشته است. دومین گروه اثرگذار مربوط به وزارت اقتصاد به میزان 67 اثر بوده که بیشترین اثر آن مربوط به سازمان بورس به میزان 17 اثرگذاری بوده است؛ اما دربارۀ اثرپذیری، سازمان بورس با 68 اثر بیشترین اثرپذیری را داشته است و این امر نشان‌دهندۀ تأثیر تصمیمات وزارت راه و شهرسازی و وزرات اقتصاد بر تبدیل‌شدن شهر اصفهان به یک جهانشهر اسلامی است. در مرحلۀ بعد به رقابت‌پذیری و صلاحیت بازیگران در تحقق عوامل کلیدی پرداخته می‌شود. بازیگران با‌توجه به جایگاه و موقعیت خود آستانه‌ای برای رقابت‌پذیر‌شدن دارند؛ به‌طوری که اگر مقادیر R آنها بیشتر از 1 باشد، بازیگر توانایی رقابت‌پذیری را داشته و اگر کمتر از 1 باشد، نشان‌دهندۀ توانایی کم بازیگر برای رقابت‌پذیری بوده است (جدول8). جدول8: میزان صلاحیت و رقابت‌پذیری بازیگران کلیدی Table 8: The Level Of Competence And Competitiveness Of Key Players
منبع: نگارندگان پژوهش، 1401
براساس نتایج این بخش، وزارت راه و شهرسازی با میزان 67/1 درصد بیشترین رقابت‌پذیری را داشته و در مرتبۀ بعدی وزارت اقتصاد با 30/1 درصد قرار داشته است. همان‌گونه که مشاهده می‌شود شاخص رقابت‌پذیری و شاخص صلاحیت برای همۀ بازیگران هم‌راستاست. بدین ترتیب که بازیگران با قدرت رقابت‌پذیری زیاد صلاحیت زیادی نیز دارند.
شکل4: وضعیت رقابت‌پذیری بازیگران در عرصۀ رقابت برای تبدیل شهر اصفهان به جهانشهر اسلامی (منبع: نگارندگان پژوهش، 1401) Figure 4: The State Of Competitiveness Of Actors In The Field Of Competition To Transform The City Of Isfahan Into An Islamic World City بعد از مشخص‌سازی شاخص رقابت بین بازیگران، جایگاه بازیگران کلیدی ازلحاظ اثر‌ها بر یکدیگر مشخص‌شده و در جدول 9 آورده شده است. مقدار (+) در اینجا بیانگر این است که اثرگذاری بازیگر بیشتر از مقدار اثرپذیری بوده و مقدار (-) نیز نشان‌دهندۀ این است که اثرپذیری بازیگر بیش از اثرگذاری بوده است. جدول9: جایگاه بازیگران کلیدی ازلحاظ اثر‌ها بر همدیگر Table 9: The Position Of Key Players In Terms Of Effects On Each Other
منبع: نگارندگان پژوهش، 1401
با‌توجه به ارزیابی‌های انجام‌شده، اثرگذاری مثبت وزارت راه و شهرسازی، وزارت اقتصاد و وزارت علوم به میزان‌های 29 و 15 درصد بوده است که بیانگر فاصلۀ آنها از دیگر بازیگران بوده است. در‌مقابل، کمترین مقدار اثرگذاری مربوط به سازمان بورس و وزارت نیرو به میزان 34 - درصد بوده است که گویای توانایی این دو نهاد در اثرگذاری بر دیگر بازیگران بوده است.
نتیجه‌گیری هر کشوری برای تبدیل‌شدن به قدرت جهانی نیازمند این است تا بر اقتصاد و راه‌های ارتباطاتی مسلط شود تا با تولید و صادرات کالاهای اقتصادی و فرهنگی دامنۀ نفوذ خود را در جهان گسترش دهد. در این زمینه برخی شهرهای جهان با‌توجه به موقعیت و ساختارهای اقتصادی و فرهنگی منطقهای و ملی خود توانایی مدیریت و هدایت فراملی پیدا می‌کنند. در این پژوهش نهادها و بازیگران مؤثر در ارتقا شهر اصفهان به جهانشهر اسلامی شناسایی و رتبه‌بندی شدند. بدین جهت در گام نخست از‌میان 51 متغیر به‌دست‌آمده، تعداد 16 متغیر اصلی شامل میزان رشد تولید ناخالص داخلی، پویایی بازار شهری، تنوع کالاها و رقابت‌پذیری قیمت کالاها، میزبانی شرکت‌های بزرگ بین‌المللی (500 شرکت برتر جهانی)، میزان جمعیت شهری، تعداد پروازهای مستقیم بین‌المللی، تعداد هتل‌های بزرگ، تعداد بازدید‌کنندگان خارجی، تنوع تولید انرژی، ظرفیت جاذبۀ سایت‌های گردشگری، واقع‌شدن در مسیرهای اصلی حمل‌و‌نقلی، دخالت کم دولت در بازار و انجام‌دادن امور نظارتی بر بازار، استقرار بانک‌های بین‌المللی، وجود بورس‌های بین‌المللی، تعداد دانشگاه‌های برتر و میزان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، به‌عنوان پیشرانهای کلیدی مؤثر بر تبدیل اصفهان به جهانشهر اسلامی به دست آمد. در گام دوم برای تحلیل این عوامل کلیدی به ارزیابی گروهای ذی‌نفع در شهر اصفهان نیاز است. بدین جهت ابتدا بازیگران کلیدی شناسایی شدند و سپس با ارزیابی عوامل کلیدی ازسوی 6 بازیگر کلیدی، عوامل نهایی تأثیرگذار در تبدیل شهر اصفهان به جهانشهر اسلامی با استفاده از مدل Mactor استخراج شد. این بازیگران شامل وزارت اقتصاد، سازمان بورس، وزارت علوم، وزارت راه و شهرسازی، سازمان میراث فرهنگی و وزارت نیروست. طبق یافته‌های پژوهش، وزارت راه و شهرسازی با میزان 67/1 درصد بیشترین رقابت‌پذیری را داشته است. در مرتبۀ بعدی نیز وزارت اقتصاد با 30/1 درصد قرار دارد. همان‌گونه که مشاهده می‌شود شاخص رقابت‌پذیری و صلاحیت برای همۀ بازیگران هم‌راستاست. بدین ترتیب که بازیگران با قدرت رقابت‌پذیری فراوان صلاحیت زیادی نیز دارند. میزان اثرگذاری مثبت وزارت راه و شهرسازی، وزارت اقتصاد و وزارت علوم به میزان‌های 29 و 15 درصد بوده است که نشان‌دهندۀ فاصله آنها از دیگر بازیگران بوده است. در‌مقابل، کمترین مقدار اثرگذاری مربوط به سازمان بورس و وزارت نیرو به میزان 34 - درصد بوده است که گویای توانایی وزارت راه و شهرسازی و وزارت اقتصاد در اثرگذاری بر دیگر بازیگران بوده است؛ درنتیجه از‌میان 6 بازیگر اصلی در‌میان نهادهای تأثیرگذاری داخلی، وزارت راه و شهرسازی و وزارت اقتصاد بیشترین سهم را در بسترسازی و زمینه‌چینی تبدیل شهر اصفهان به جهانشهر اسلامی دارند؛ بنابراین با‌توجه به موقعیت ژئوپلیتیکی ایران و توانمندی‌های شهر اصفهان، دولت باید در‌زمینۀ سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های ارتباطاتی منتهی به شهر اصفهان و تسهیل ورود سرمایه‌گذاران و نهادهای اقتصادی به این جهانشهر، اقدامات لازم را انجام دهد تا به‌تدریج زمینۀ نفوذ قدرت فرماندهی شهرهای ایران بر دیگر شهرهای خاورمیانه مهیا شود. حال برای برنامه‌ریزی توسعۀ جهانشهر اصفهان طبق نتایج پژوهش و براساس قابلیت‌های ارتباطاتی اصفهان پیشنهادهای زیر ارائه می‌شود: 1) تقویت شبکۀ ارتباطات بین‌المللی: طبق نقشه‌های ارائه‌شده، طرح یک جاده-یک کمربند کشور چین و طرح کریدور شمال-جنوب کشور، شبکۀ حملونقل ریلی و هوایی بین‌المللی دولت ایران و مسئولان استانی باید براساس راهبرد توسعۀ ارتباطات منطقهای که منطبق با سیاست توسعۀ ارتباطات منطقهای دولت سیزدهم است، زمینۀ شکل‌گیری جهانشهرهای اسلامی را با مرکزیت اصفهان مهیا کنند تا درنتیجه، هزینۀ انزوای اقتصادی ایران را برای کشورهای غربی افزایش دهند. 2) بسترسازی شبکۀ جهانشهرهای اسلامی: دولت ایران می‌تواند با جادۀ ابریشم نو و شناسایی جهانشهرهای اسلامی شبکۀ جهانشهر اسلامی را طراحی کند و در‌برابر نقشۀ شبکۀ نقاط آبی (Blue Dot Network) آمریکا که برای انزوای رقبای آسیایی خود طراحی شده است[3]، طرح جهانشهرهای اسلامی ارائه کند. ایران با ایجاد شبکۀ شهرهای اسلامی با محوریت جهانشهرهای اسلامی (Islamic global city) (IGC) می‌تواند از این فرصت برای تقویت اقتصاد خود بهره ببرد. 3) انتقال پایتخت سیاسی: با‌توجه به انباشت کارکردهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و صنعتی در تهران و محصوریت طبیعی آن و شکل‌گیری چالش‌های زیست‌محیطی، اجتماعی و سیاسی باید کارکردهای آن در کلانشهرهای مرکزی انتقال یابد که اصفهان بهترین موقعیت تبدیل‌شدن به قطب سیاسی و ارتباطاتی کشور را دارد. همچنین، در راستای پیشنهادهای ارائه‌شده، دولت باید صنایع سنگین و پرمصرف آب را از استان اصفهان به استان‌های با منابع آبی کافی انتقال و در شیوه‌های کشت، اصلاحاتی در منطقه انجام دهد تا سه بحران بزرگ کم‌آبی، فرونشست زمین و آلودگی هوا که آیندۀ این جهانشهر را با چالش‌های اساسی مواجه کرده، برطرف کند.
[1]. https://www.mehrnews.com/news/5626105/.html [2]. Globalization and World Citiy (GaWC( [3]. https://www.entekhab.ir/fa/news/624251 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مراجع | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
اسکندری نسب، محمد، نادری بنی، عباس، و حسینوند شکری، روح الله (1397). بررسی تطبیقی امکان تحقق همزمان دکترین ام‌القرای جمهوری اسلامی و شهر جهانی در مورد شهر تهران. ماهنامۀ آفاق علوم‌انسانی، 3(12)، 45-65. http://pazhouheshha.ir/List.aspx?volume=2032
ابن خلدون، عبدالرحمن (1385). مقدمۀ ابن خلدون (محمد پروین گنابادی، مترجم). انتشارات علمی و فرهنگی.
بمات، نجم‌الدین (1393). شهر اسلامی (محمدحسین حلیمی، و منیژه اسلامبولچی، مترجم). سازمان چاپ و انتشارات. (اثر اصلی منتشر شده در 2008).
پورمحمدی، مرضیه، حبیبی، سیدمحسن، بحرینی، سیدحسین، و داودپور، زهره (1401). رد نظریۀ شهر اسلامی به‌عنوان فرم. فصلنامۀ باغ نظر، 19(107)، 99-110. https://doi.org/10.22034/bagh.2021.256752.4710
حکیم، بسیم سلیم (1381). شهرهای عربی-اسلامی، اصول شهرسازی و ساختمانی (محمدحسین ملک احمدی، و عارف اقوامی مقدم، مترجم). سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
خدابخشی، لطیف (1383). کریدور شمال–جنوب 5000 کیلومتر نزدیک‌تر، 30 درصد ارزان‌تر. مجلۀ روند اقتصادی، 10(1)، 46-53. https://ensani.ir/fa/article/download/210273
خضرپور، محمد، صمدیان، منیرالسادات، و بیگدلو، رضا (1397). تحلیل و شناسایی عوامل مؤثر بر برقراری امینت پایدار در راستای حل معضل کولبری: مورد مطالعه شهرستان‌های پیرانشهر، سردشت، بانه و مریوان. پژوهشنامۀ جغرافیای انتظامی، 6(24)، 37-67. https://www.sid.ir/paper/380206/fa
رهبر، فرهاد، سیف‌الدین اصل، امیرعلی، شاه‌حسینی، محمدعلی، و نیازی، عیسی (1397). طراحی مدلی برای سناریونگاری براساس عوامل کلیدی و تجزیه‌و‌تحلیل فعل و انفعالات بازیگران کلیدی. پژوهش‌های مدیریت عمومی، 11(39)، 61-90. https://doi.org/10.22111/jmr.2018.4011
رئیسی، محمد‌منان (1397) معماری و شهرسازی مطابق با سبک زندگی اسلامی: از تشریح وضع مطلوب تا تحلیل وضع موجود. انتشارات دانشگاه قم.
ساسن، سسکیا (1393). جهانشهرها، نیویورک، لندن و توکیو (مهدی داودی، مترجم). مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی. (اثر اصلی منتشر شده در 2001).
کاظمی، حسین، و محمدی، جمال (1401الف). بررسی شاخص‌های تأثیرگذار در تبدیل شهر ایرانی به جهانشهر اسلامی: نمونۀ موردی: شهر اصفهان. مجلۀ جغرافیا، 74(12)، 99-118. https://ensani.ir/file/download/article/1674450530-10550-74-3.pdf
کاظمی، حسین، و محمدی، جمال (1401ب). بررسی سناریوهای محتمل ظهور جهانشهر اسلامی با رویکرد آینده‌نگاری: نمونۀ موردی: شهر اصفهان. مجلۀ جغرافیا و آمایش شهری منطقهای، 44، 179-206. https://doi.org/10.22111/gaij.2022.41782.3007
محمدی، جمال، جمالی‌نژاد، مهدی، و طلاکش، سیدمحمدرضا (1391). مفهوم فلسفۀ شهرهای اسلامی بر‌مبنای اصول پنج‌گانۀ اسلام و قرآن. مجلۀ فدک سبزواران، 2(9)، 109-123. https://ensani.ir/fa/article/download/539630
مردانی، سیده زهرا (1394). طبقه‌بندی آرا متفکران مطالعات شهر اسلامی. فصلنامۀ باغ نظر، 35(8)، 65-72. https://www.bagh-sj.com/article_11718.html?lang=fa
مرکز آمار ایران (1398). جایگاه اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی استان‌های کشور 1394-1398. https://www.amar.org.ir/sanat#5670866
میرزایی، رقیه (1396). کاربرد ایدۀ مسئلۀ تکنیک میشل گوده در آینده‌نگاری توسعۀ منطقهای: مورد مطالعه استان تهران [کارشناسی ارشد، دانشگاه گیلان]. گنج. https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/6806994f6421bd1e06c7e3f084c60ab7
هینتس، والتر (1361). تشکیل دولت ملی در ایران (کیکاووس جهانداری، مترجم). انتشارات خوارزمی. (اثر اصلی منتشر شده در 1936).
لاریجانی، محمد‌جواد (1368). مقولاتی در استراتژی ملی. مرکز ترجمه و نشر کتاب.
نقی‌زاده، محمد (1390). شهر آرمانیِ اسلام یا فضای حیات طیبه: بایسته‌های ایجاد شهر اسلامی بر اساس نصوص دینی. نشر شهر.
References
Abu-Lughad‚ J. (1987). The islantic city historic myth islantic essence and contemporary ravalance. International Journal of Middle East Studies‚ 19(2)‚ 155-176. https://doi.org/10.1017/S0020743800031822
Alderson, A. S., & Beckfield, J. (2004). Power and position in the world city system. American Journal of sociology, 109(4), 811-851. https://doi.org/10.1086/378930
A.T. Kearney Institute (2020). The ranking of global cities. Available at: https://www.kearney.com/
Belderbos, R., Benoit, F., Edit, S., Lee, G. H., & Riccaboni, M. (2020). Global Cities’ Cross-Border Innovation Network. In D. Castellani, A. Perri, V. G. Scalera, & A. Zanfei (Eds.), Cross-Border Innovation in a Changing World: Players, Places, and Policies (pp. 160-185). Oxford University Press. https://cris.maastrichtuniversity.nl/en/publications/global-cities-cross-border-innovation-network
Bemmat, N. (2014). Islamic City (M. H. Halimi, & M. Islambolchi, Trans.). printing and publishing organization. (Original work published 2008). ]In Persian].
Choo, C. W. (2002). Environmental scanning as information seeking and organizational knowing. University of Amsterdam, Netherlands. Sprouts: Working Papers on Information Systems, 2(1), 2-1. https://citeseerx.ist.psu.edu/document?repid=rep1&type=pdf&doi=6af73ca0d981599ea6ebc47447c8472492741b9b
Derudder, B. (2020). World/global cities. International Encyclopedia of Human Geography.
Eskandari Nesab, M., Naderi Bani, A., & Hosseinvand Shokri, R. (2018). A comparative study of the possibility of simultaneous realization of the Umm al-Qari doctrine of the Islamic Republic and the world city regarding the city of Tehran. Afaq Journal of Human Sciences, 2(12), 45-65. http://pazhouheshha.ir/List.aspx?volume=2032 [In Persian].
Falahat, S. (2014). Re-imaging the City: A new conceptualisation of the urban logic of the “Islamic city”. Springer Science & Business Media. https://link.springer.com/book/10.1007/978-3-658-04596-8
Freestone, R., & Baker, D. (2011). Spatial planning models of airport-driven urban development. Journal of Planning Literature, 26(3), 263-279. https://doi/abs/10.1177/0885412211401341
Friedmann, J. (1986). The world city hypothesis. Development and Change‚ 17(1), 69-83. https://doi.org/10.1111/j.1467-7660.1986.tb00231.x
Godet, M. (2008). Strategic foresight. Lipsor Working Paper France. http://www.laprospective.fr/dyn/francais/actualites/SR10vEng.pdf
Grunebaum, G. E. V. (1955). Die Islamische Stadt. Saeculum, 6, 138–153.
Hakim, B. S. (2002). Arab-Islamic cities Principles of urban planning and construction (Mohammad Hossein Malek Ahmadi, Arif Oohani Moghadam, Trans). Printing and Publishing Organization of the Ministry of Culture and Islamic Guidance. [in persian].
Hinz, W. (1982). The formation of a national government in Iran (K. Jahandari, Trans.). Kharazmi Publications. (Original work published 1936). [In Persian].
Ibn E Khaldon‚ A. (2006). Introduction by ibn E Khaldon (Mohamad parvin Gonabadi, Trans). Scientific and Cultural Pablications [In Persian].
Islamicity Website (2019). [Website] Available at: http://Islamicity-index.org
Kazemi, H., & Mohammadi, J. (2022a). Investigating the effective indicators in turning the Iranian city into an Islamic globalcity (Case study: Isfahan). Journal of Geography, 20(74), 99-118. https://ensani.ir/file/download/article/1674450530-10550-74-3.pdf [In Persian].
Kazemi, H., & Mohammadi, J. (2022b). Expression the Possible Scenarios of the Islamic Globalcity with a Futuristic Approach (Case Study: Isfahan). Geography and Territorial Spatial Arrangement, 12(45), 129-156. https://doi.org/10.22111/gaij.2022.41782.3007 [In Persian].
Khezrpour, M., Samadiyan, M., & Bigdlu, R. (2018). Analysis and Identification of Factors Affecting the Establishment of Sustainable Security in Solving the Coldrey Dilemma (Case study: Piranshahr, Sardasht, Baneh and Marivan counties). Journal of Police Geography Research, 6(24), 37-67. https://www.sid.ir/paper/380206/en [In Persian].
Khodabakhshi, L. (2004). North-South Corridor 5000 km closer, 30% cheaper. Journal of Economic Trends, 10(1), 46-53. https://ensani.ir/fa/article/download/210273 [In Persian].
Larijani, M. J. (1989). Categories in the national strategy. Book Translation and Publishing Center [In Persian].
Malcais, W. (1921). Les corps de metiers et la cite islamique. Revue international de sociologie 28.
Mardani, S. Z. (2015). The classification of thinkers’ views in the field of studies of Islamic city. Bahg-e Nazar, 35(8), 65-72. https://www.bagh-sj.com/article_11718.html?lang=en [In Persian].
Mirzaei, R. (2017). The application of Michel Goudeh's technique problem idea in regional development foresight, case study: Tehran province [Masters Thesis, University of Gilan]. Ganj. https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/6806994f6421bd1e06c7e3f084c60ab7 [In Persian].
Mohammadi, J., Jamalinejad, M., & Talakash, S. M. R. (2013). The concept of the philosophy of Islamic cities based on the five principles of Islam and the Qur'an. Fadak Sabzevaran, 2(9), 109-123. https://ensani.ir/fa/article/download/539630 [In Persian].
Mori Memorial Foundation. (2022). Global power city index (GPCL). (n.p). https://mori-m-foundation.or.jp/english/ius2/gpci2/2022.shtml
Morris, A.E.J. (1994). History of Urban Form Before the Industrial Revolution (3rd ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315841199
Naghizadeh., M. (2011). The ideal city of Islam or the atmosphere of good life: the requirements of creating an Islamic city based on religious texts. Shahr Publishing House [In Persian].
Neuman, W. (2007). Social research methods.(6th Edition). Pearson Education. https://a.co/d/5Oag1Yd
Pourmohammadi, M., Habibi, S. M., Bahrainy, S., & Davoudpour, Z. (2022). Rejecting the Theory of Islamic City as a Form. The Monthly Scientific Journal of Bagh-e Nazar, 19(107), 99-110. https://doi.org/10.22034/bagh.2021.256752.4710 [In Persian].
Rahbar, F., Saifoddin-e Asl, A. A., Shahhosseini, M. A., & Niazi, E. (2018). Designing a Model for Scenarios Based on Identifying Key Factors and Analyzing the Key Actors' Interactions. Public Management Researches, 11(39), 61-90. https://doi.org/10.22111/jmr.2018.4011 [In Persian].
Raisi, M, M. (2018). Architecture and urban planning in accordance with the islamic lifestyle: From the description of the ideal situation to the analysis of the current situation. Qom University Publications [In Persian].
Raymond‚ A. (2005). Urban life and Middle Eastern cities the traditional Arab city. Blackwell pub.
Statistical Centre of Iran. (2019). The economic, social and cultural status of the provinces of the country 2015-2019. https://www.amar.org.ir/sanat#5670866 [In Persian].
Saoud, R. (2002). Introduction to the Islamic city foundation for science technology and civilization. Routledge.
Sassen, S. (2014). The global city, New York, London and Tokyo (M. Davodi, Trans.). Center for studies and planning. (Original work published 2001). [In Persian].
Sassen, S. (1991). The global city. Princeton University Press. https://press.princeton.edu/books/paperback/9780691070636/the-global-city
Sassen, S. (2001). The global city. Princeton University Press.
Smith, R. G. (2013). Beyond the global city concept and the myth of command and control. Ljurr International Journal of Urban and Regional Research‚ 38(1), 98-115. https://doi.org/10.1111/1468-2427.12024
Stratigea, A. (2013). Participatory policy making foresight studies at the regional level a methedological approach. Regional Science Inquiry Journal, 5(1), 145-160. https://B2n.ir/z74849
Taylor, P. J. (2001). Specification of the world city network. Journal of Geographical Analysis, 33(2), 181–194. https://doi.org/10.1111/j.1538-4632.2001.tb00443.x
Taylor, P. J., & Derudder, B. (2004). World city network: A global urban analysis. Psychology Press. https://B2n.ir/s12334
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 450 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 296 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||