تعداد نشریات | 43 |
تعداد شمارهها | 1,652 |
تعداد مقالات | 13,415 |
تعداد مشاهده مقاله | 30,742,373 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 12,121,894 |
مفهوم و پیشینۀ نسبتهای طلایی در میراث مکتوب (یونان باستان، دورۀ اسلامی، قرون میانی و جدید) | ||
نشریه ریاضی و جامعه | ||
دوره 7، شماره 3، آذر 1401، صفحه 25-55 اصل مقاله (3.37 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/msci.2023.133483.1506 | ||
نویسنده | ||
فاطمه سادات سعادتمند* | ||
پژوهشکدۀ تاریخ علم، دانشگاه تهران، تهران | ||
چکیده | ||
دربارۀ نسبت طلایی افسانهپردازی بسیار است. بعضی آن را به اعداد مقدس نزد فیثاغوریان مربوط میسازند و بعضی جایگاهی عالی در هندسه و معماری برای آن قائلاند و حتی گاهی اشاره شده که ساخت معابد و سازههای خاص کهن بر مبنای این اعداد و تناسبی از آنها صورت گرفته است. بر آنیم تا با پژوهش در منابع مکتوب دورۀ اسلامی، دستنویسها و رسایل عربی و فارسی که بهعنوان منابع اولیه در دسترس است و همچنین از طریق تألیفات و مآخذ دست چندمی که از آثار یونان باستان به یونانی، لاتینی و دیگر زبانها دستیاب است، پیشینۀ مکتوب نسبتهای ویژه را مطالعه کنیم و آن دسته از نقوش هندسی که بهدلیل ویژگیهای خاص بصری از آنها با عنوان «مقدّس» یا «طلایی» نام میبرند را شرح دهیم. در این گفتار، پس از بیان مفهوم و تعاریف ریاضی، نخست به شواهد این موضوع در منابع مکتوب معاصر و سدههای میانی اشاره شده و پس از بررسی پیشینۀ موضوع در یونان باستان، برخی آثار دورۀ اسلامی با موضوع حساب یا هندسه که بهطور مستقیم یا غیر مستقیم به این مسأله پرداختهاند را بر میشماریم. از آنجا که اهداف اصلی این پژوهش بر بررسی رسایل دورۀ اسلامی استوار است، تنها به معرفی مختصر آثار و کتب دوران میانی بسنده میشود و سعی بر آن است تا کوششهای صورت گرفته در دورۀ اسلامی و قبل از رنسانس، بیش از پیش نمایان و برجسته گردد | ||
کلیدواژهها | ||
نسبت طلایی؛ ذات وسط و طرفین؛ مثلث مخمس؛ تناسب مقدس؛ شاخص طلایی | ||
مراجع | ||
[1] G. Markowsky, Misconceptions about the Golden Ratio, The College Mathematics Journal (Mathemat-ical Association of America), 23 (1992) 2–19. [5] B. Fett, An In-depth Investigation of the Divine Ratio, The Montana Mathematics Enthusiast (TMME), 3 (2006) 157-175. [24] ج. ل. برگرن، بررسی گزیده ای از پژوهشهای منتشر شده در تاریخ ریاضیات دوره اسلامی، میراث علمی اسلام و ایران، ترجمۀ حمید بهلول، سال سوم 1 (1393). [25] ی. کرامتی، اصول اقلیدس، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران. [26] ابوریحان بیرونی، التفهیم لأوائل صناعة التنجیم، شرح و تصحیح جلالالدین همایی، چاپخانۀ بهمن، تهران، 1351. [27] ابن سینا، الشفاء، به کوشش ابراهیم مدکور، قم، 1405. [28] ع. انوار، سیر هندسه اقلیدسی از اقلیدس تا شیخ الرئیس ابوعلی سینا، تاریخ علم، 2 (1383) 119- 135.
[29] م. مختاری، دانشنامۀ علایی، پایان نامه، دانشکدۀ علوم ریاضی شریف، تهران، 1374. [30] نصیرالدین طوسی، تحریر اصول اقلیدس، دستنویس ش. 4078 کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی. [31] نصیرالدین طوسی، تحریر اصول اقلیدس، دستنویس کتابخانۀ ملی قطر. https://www.wdl.org/en/item/10666 [32] قطبالدین شیرازی، درة التاج لغرة الدباج، به کوشش حسن مشکان طبسی، تهران، 1324. [33] قطبالدین شیرازی، درة التاج لغرة الدباج، دستنویس 698 کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی. [34] م. کاوهیزدی، رسالهای از ثابت بن قرّه در هندسه، میراث علمی اسلام و ایران، سال اول 1 (1391). [35] غ. جونپوری، جامع بهادرخانی، چاپ سنگی کلکته، 1835. [36] عبدالغفار نجمالدوله، اصول هندسه، تهران، 1318. [37] ع. جذبی، هندسۀ ایرانی-کاربرد هندسه در عمل، سروش، تهران، 1376. [38] ا. قربانی و م. شیخان، بوزجانینامه، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، تهران، 1371. [39] ابواسحاق کوبنانی، ترجمۀ فی ما یحتاج الیه الصانع من اعمال الهندسه، میکروفیلم ش. 775، کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران. [40] م. اسلامپناه، گرهسازی به روایت استاد غلامرضا، فرهنگ ایران زمین، 29 (1375). [41] غیاثالدین جمشید کاشانی، مفتاح الحساب، به کوشش نادر نابلسی، دمشق، 1977. [42] غیاثالدین جمشید کاشانی، دستنویس ش. 6148، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,107 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 631 |