پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 43 |
| تعداد شماره‌ها | 1,677 |
| تعداد مقالات | 13,681 |
| تعداد مشاهده مقاله | 31,715,847 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 12,532,264 |
بررسی رابطۀ سرمایۀ اجتماعی بر ترک موفق اختلال مصرف مواد مخدر و روانگردانها در شهر اصفهان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| پژوهش های راهبردی مسائل اجتماعی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مقاله 5، دوره 11، شماره 2 - شماره پیاپی 37، تیر 1401، صفحه 71-92 اصل مقاله (2.24 M) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/srspi.2022.135354.1846 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسندگان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| محمد نوریان نجف آبادی1؛ سیروس احمدی* 2؛ سید صمد بهشتی3؛ حمید رضا صرامی فروشانی4 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1دانشجوی دکتری، گروه جامعه شناسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2استاد، گروه جامعه شناسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 3استادیار، گروه جامعه شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه یاسوج، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 4استادیار، گروه مدیریت و امور فرهنگی، دانشگاه عدالت، تهران، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اختلال مصرف مواد مخدر یک بیماری است که در درمان آن، عمدتاً بر رویکرد زیستی و سلامتی تأکید میشود؛ اما عوامل اجتماعی نیز می‌توانند نقش مؤثری داشته باشند؛ اگرچه، کمتر درخور توجه قرار گرفته‌اند. پژوهش حاضر تلاش کرده است تا رابطۀ سرمایۀ اجتماعی و ترک موفق اختلال مصرف مواد مخدر را بررسی کند. این پژوهش از نوع علی-مقایسهای است که طی آن دو گروه 1) معتادان با ترک موفق و 2) معتادان با ترک ناموفق، مقایسه شده‌اند. درمجموع 444 نفر، شامل 222 نفر با ترک موفق و 222 نفر با ترک ناموفق، با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی چندمرحله‌ای، انتخاب شدند. ابزار تحقیق برای سنجش سرمایۀ اجتماعی، پرسشنامۀ محقق ساخته بود که با استفاده از تحلیل عاملی تعیین اعتبار سازهای شد و با استفاده از همسانی درونی به روش ضریب آلفا کرانباخ، تعیین پایایی شد. یافتههای پژوهش نشان داد میانگین سرمایۀ اجتماعی و ابعاد سه‌گانۀ آن، در گروه ترک موفق به‌طور معناداری بیشتر از گروه ترک ناموفق است. براساس نتایج رگرسیون لجستیک، متغیر سرمایۀ اجتماعی، احتمال عضویت را در گروه ترک موفق 9/1 برابر می‌کند و قادر است 207/0 تغییرات آن را تبیین کند. بر این اساس، نتیجه‌گیری پژوهش حاضر این است که عوامل اجتماعی نیز در درمان اختلال مصرف مواد مخدر مؤثرند و با توجه جدیتر به آنها می‌توان به تسکین یکی از معضلات اساسی جامعه کمک کرد. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژه‌ها | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ترک موفق؛ ترک ناموفق؛ اختلال مصرف مخدر؛ سرمایۀ اجتماعی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
مقدمه و بیان مسئله اختلال مصرف مواد از بارزترین آسیب‌های اجتماعی است که به‌راحتی می‌تواند بنیان فرهنگی و اجتماعی یک کشور را سست و پویایی انسانی آن را به مخاطره اندازد (Xia et al., 2015). در هم تنیدگی عوامل روانی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی، این مشکل را به یکی از پیچیده‌ترین آسیب‌های اجتماعی بدل کرده است. اختلال مصرف مواد نوعی ناهنجاری اجتماعی-روانی است که با مصرف غیرطبیعی یا غیرمجاز مواد مخدر از نوع سنتی و صنعتی ارتباط دارد. این پدیده در افراد مصرف‌کننده وابستگی ایجاد می‌کند و پیامدهای جسمی، روانی و اجتماعی نامطلوبی بر جای می‌گذارد و زندگی فردی و اجتماعی افراد را به‌شدت تهدید می‌کند (Noël et al., 2013). اختلال مصرف مواد، عوارض و پیامدهای بسیار جدی و عمیقی بر خانواده، اقتصاد، امنیت و توسعۀ فرهنگی جامعه می‌گذارد (Kolodny et al., 2015; Grant et al., 2016; Frasquilho et al., 2016; Maitoza, 2019)؛ به‌گونه‌ای که تخمین زده میشود در ایالات متحده، اختلال مصرف مواد مخدر، سالانه بیش از 193 میلیارد دلار هزینه داشته باشد (Birnbaum et al., 2011; Florence et al., 2016). براساس گزارش دفتر مقابله با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل[1] (2020)، بالغ بر 356 میلیون نفر در سراسر جهان، دچار اختلال مصرف مواد مخدرند و مرگ و میر ناشی از آن بهسرعت رو به افزایش است و از 105 هزار مورد در سال 2000 به 585 هزار در سال 2020 رسیده است. در ایران، برآورد میشود 4/4 میلیون نفر به‌طور مستمر یا غیرمستمر مواد مخدر مصرف می‌کنند (صرامی، 1400). اختلال مصرف مواد مخدر و پیامدهای زیان‌بار ناشی از آن در استان اصفهان نیز یک آسیب اجتماعی جدی محسوب میشود، به‌گونه‌ای که این استان برحسب جرایم مرتبط با مواد مخدر در بین استان‌های کشور در ردیف دوم قرار گرفته است (نظم‌فر و همکاران، 1397: 18). گرچه بخش اعظم پژوهش‌های نظری و تجربیِ مواد مخدر، بر علل و عوامل اختلال مصرف مواد مخدر و آثار آن تمرکز کرده‌اند، روی دیگر سکه در این زمینه، ترک موفق اختلال مصرف است. افراد گرفتار اختلال مصرف مواد مخدر، لزوماً منحرف اجتماعی نیستند، بلکه بیمارانی‌اند که همچون دیگر بیماران، به درمان و بازگشت به فرآیند زندگی عادی نیاز دارند (Macionis, 2017). ترک اختلال مصرف مواد، عبارت است از به‌کارگیری اقداماتی که کمک می‌کند، فرد به زندگی سالم اجتماعی ماقبل اختلال مصرف مواد بازگردد (Gorski and Miller, 2012). براساس آمارهای جهانی، بیش از ۹۳درصد افرادی که مصرف مواد مخدر را کنار می‌گذارند، با گذشت یک‌سال از قطع مصرف، مجدداً به مواد مخدر و روانگردانها روی می‌آورند. این آمار در ایران بین 80 تا 97درصد برآورد میشود (مؤمنی، 1400). اگرچه میزان ترک موفق اختلال مصرف مواد مخدر در ایران برحسب شهرستانها در دسترس نیست، با توجه به حجم گستردۀ معتادان در اصفهان، که بالغ بر 150 هزار نفر تخمین زده میشود (نظم‌فر و همکاران، 1397)، به نظر می‌رسد ترک ناموفق یا عود مجدد اختلال مصرف مواد، یک مسئلۀ اجتماعی جدی در شهر اصفهان است. ترک اختلال مصرف مواد مخدر و روانگردانها یک فرآیند حداقل دومرحله‌ای است: مرحلة اول، مرحلة سم‌زدایی است که علائم ترک، کنترل میشود. هدف از این مرحله، حصول حالت پرهیز به شکلی ایمن و راحت برای بیمار است. برای رسیدن به این هدف، از روش‌ها و داروهای گوناگون استفاده میشود. مرحلة دوم، بازتوانی یا پیشگیری از عود و بازگشت است. هدفِ این مرحله این است که از بازگشت به مصرف مواد غیرقانونی، ازطریق پرهیز از مصرف یا از راه درمان با مواد قانونی جلوگیری شود؛ به عبارت دیگر، به بیمار کمک شود به سلامت فردی و اجتماعی دست یابد (UNODC, 2018). حسب مستندات، سم‌زدایی بخش بسیار کوچکی از فرآیند درمان را شامل میشود (Barnes and Grove, 2008: 29) و به‌تنهایی در ترک و ماندگاری آن، نقش چندانی ندارد (بهرامی، 1393). مشخص شده است که حتی قویترین و اثربخشترین داروهای پیشگیری از بازگشت اختلال مصرف مواد مخدر مانند آنتاگونیستهای[2] مواد افیونی، نواقص و محدودیتهایی دارند و به‌تنهایی برای درمان اعتیاد کافی نیستند (Woody, 2003؛ میرزایی و همکاران، 1389). از همین‌جا، تأکید بر عوامل روانی و اجتماعی در کنار عوامل زیستی پزشکی، در ترک موفق اختلال مصرف مواد مخدر و روانگردانها، درخور توجه قرار گرفت (Oudejans et al., 2020; Franzese, 2015). یکی از این متغیرها، سرمایۀ اجتماعی است که به نظر می‌رسد می‌تواند بر فرآیند ترک موفق اختلال مصرف مواد مخدر و روانگردانها مؤثر باشد (Sellers &Akers, 2018; Lundberg, 2005; Paulsen et al., 2004; and Wood, 2020; حسینی‌زاده و همکاران، 1398). سرمایۀ اجتماعی نوعی سرمایه‌گذاری در روابط اجتماعی است که افراد به‌واسطۀ درگیر‌شدن در شبکه و تعاملات اجتماعی، منافع مورد انتظار خود را تولید می‌کنند (lin, 2001). به عبارت دیگر سرمایۀ اجتماعی عبارت است از وجوه گوناگون سازمان اجتماعی نظیر اعتماد، هنجارها و شبکه‌ها که می‌توانند با تسهیل اقدامات هماهنگ، کارایی جامعه را بهبود بخشند. سرمایۀ اجتماعی نیز مانند دیگر سرمایه‌ها مولد است و امکان دستیابی به اهداف مشخصی را فراهم می‌کند که بدون آن دسترس‌ناپذیر خواهند بود. بر این اساس، پژوهش حاضر به‌دنبال این است که رابطۀ سرمایۀ اجتماعی و ترک موفق اختلال مصرف مواد مخدر را بررسی کند. پیشینۀ تحقیق حسینی‌زاده و همکاران (1398) در پژوهشی، نقش آگاهی‌های فردی، خانوادگی و اجتماعی را در ترک پایدار مواد مخدر در مراکز ترک اعتیاد منطقۀ کاشان بررسی کردند. یافتهها نشان داد اعتیاد، نشانهها، علائم، پیامدها و جریان درمانی منحصر به فرد و شکنندهای دارد که فقدان آگاهی فرد، خانواده و جامعه از آن در برهههای زمانی گوناگون زندگی، تأثیر منفی گستردهای بر درمان ناپذیری آن بر جای می‌گذارد و موجب ترویج وسیعتر آن در جامعه میشود. صرامی و بقایی سرابی (1397) در پژوهشی، رویکرد اجتماعی به کاهش تقاضای مواد مخدر و روانگردانها و پیشگیری از وابستگی به مواد را با تأکید بر نقش مشارکت اجتماعی بررسی کردند. شواهد پژوهشی نشان داد «مشارکت اجتماعی» نقش بسیار مهمی در «اجتماعی‌شدن مقابله با مصرف مواد» دارد و می‌توان با استفاده از رویکرد اجتماعی مقابله با مصرف مواد با تأکید بر مشارکت اجتماعی، از وابستگی به مواد و آسیب‌های آن جلوگیری کرد. رازقی و همکاران (1396) در پژوهشی، رابطۀ بین سرمایۀ اجتماعی معتادان گمنام و تداوم ترک اعتیاد را (مطالعۀ موردی: معتادان شرکت‌کننده در انجمن‌های NA استان مازندران) بررسی کردند، یافتههای تحقیق بیانگر این موضوع بود که متغیرهای مشارکت اجتماعی، همیاری اجتماعی و احساس تعلق، بیشترین تأثیر و متغیر اعتماد اجتماعی کمترین اثر را بر تداوم ترک اعتیاد در بین معتادان شرکت‌کننده در انجمن‌های معتادان گمنام استان مازندران داشته است .براساس یافتههای تحقیق، افزایش سرمایة اجتماعی، گرایش به سوءمصرف مواد را در معتادان کاهش و تداوم ترک اعتیاد را در آنها افزایش داد. نیازی (1395) در مطالعهای، نقش مشارکت اجتماعی را در بهبود رفتار روانی و اجتماعی و بازتوانی بیماران معتاد ساکن شهر اصفهان در سال 1395 بررسی کرد. هدف از تحقیق، شناسایی نقش مشارکت اجتماعی معتادان در تشکلهای مردم‌نهاد درمان اعتیاد بر بهبود رفتار روانی- اجتماعی و بازتوانی معتادان است. نتایج تحقیق نشان داد رابطۀ معنیدار بین میزان مشارکت اجتماعی و سلامت روانی معتادان، رابطۀ مشارکت اجتماعی با میزان عملکرد اجتماعی، رابطۀ مشارکت ذهنی با سلامت روانی، رابطۀ مشارکت ذهنی با عملکرد اجتماعی، رابطۀ مشارکت عینی با هریک از متغیرهای سلامت روانی، افسردگی، عملکرد اجتماعی و اضطراب وجود دارد. همچنین، رابطۀ بین میزان مشارکت اجتماعی معتادان با متغیرهای پذیرش اجتماعی، شکوفایی اجتماعی و درمجموع وضعیت سلامت اجتماعی تأیید شد. هاشمی‌فر و همکاران (1395) در تحقیقی، رابطۀ سرمایۀ اجتماعی و اعتیاد را در جوانان وابسته به مواد مخدر شهرستان قروه بررسی کردند، یافتههای تحقیق نشان داد بین سرمایۀ اجتماعی و ابعاد آن (سرمایۀ اجتماعی شناختی درون خانواده)، قویترین پیشبینیکننده، رفتار اعتیاد به مواد مخدر در بین جوانان است؛ درنتیجه با ارتقای سرمایۀ اجتماعی جوانان، می‌توان در راستای پیشگیری از گرایش به مواد مخدر قدم برداشت. قاسم‌زاده (1394) در پژوهشی، رابطۀ بین میزان سرمایۀ اجتماعی معتادانNA و تداوم ترک اعتیاد را در بین معتادان شرکت‌کننده در انجمن‌های NA در مازندران بررسی کرد. یافتههای این پژوهش نشان داد با افزایش سرمایۀ اجتماعی می‌توان بسیاری از عوامل گرایش به اعتیاد را در معتادان کاهش داد و باعث افزایش تداوم ترک در آنها شد؛ زیرا این شبکه‌ها و حمایتهای اجتماعی، هزینههای درمان اعتیاد را کاهش و شانس موفقیت را در امر بهبودی افزایش می‌دهند. کجباف و رحیمی (1390) در پژوهشی، انگیزه‌های فردی-اجتماعی و سرمایۀ اجتماعی معتادان را در گروههای درمانی شهر اصفهان بررسی کردند. یافتههای این پژوهش نشان داد سرمایۀ اجتماعی معتادان به‌ویژه در ابعاد احساس تعلق و مشارکت، پایین است. درواقع، افراد جامعه‌ای که احساس شهروندی نکرده باشند (معتادان) و انگیزه‌های اجتماعی در آنان کمرنگ باشد، در امور اجتماعی شرکت فعال نخواهند داشت. وود[3](2020) در پژوهشی کیفی بر 12 نفر از معتادان بهبودیافته در ایالت اوهایو آمریکا، نشان داد ابعاد مختلف سرمایۀ اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و مضامین و تجربیاتی مانند درد وجودی، امید و درگیری با سیستم عدالت کیفری در درمان اعتیاد به مواد مخدر مؤثرند. دکرز[4] و همکاران (2020) در مقالهای، دیدگاه‌های رهایی اعتیاد را شامل تأثیر گروههای کانونی دربارۀ «افراد در حال بهبودی و اعضای خانواده» مطالعه کردند. در این تحقیق با 6 نفر از افرادی که از اختلال مصرف مواد نجات یافتهاند و 6 نفر از اعضای خانوادۀ گروه ترک موفق مصاحبه شده است. یافتههای تحقیق نشان می‌دهد خانوادهها و بستگانی که از عضو خانوادۀ گرفتار اختلال مصرف مواد پشتیانی و حمایت کنند و به او در امور خانه مسئولیت دهند و همچنین افراد معتاد و اعضای خانواده در جلسات گروه‌درمانی متمرکز به‌صورت مستمر مشارکت کنند، در روند بهبودی موفقترند. توجه به افزایش اعتماد به نفس، خودکارآمدی، کنترل، نظارت و افزایش کیفیت زندگی، که ازطریق روابط اجتماعی در درون خانواده به دست می‌آید، تأثیر مهمی بر عودنکردن مجدد اعتیاد دارد. مارتینلی[5] و همکاران (2020) مطالعهای را با عنوان «آیا اعضای گروههای کمک متقابل برای بهبود اعتیاد تجهیز شده‌اند؟» انجام دادند. یافتههای این تحقیق نشان داد عضویت افراد معتاد در انواع گروههای کمک متقابل غیررسمی، حمایت متقابل در گروه‌ها، تقویت خودکارآمدی و مهارتهای مقابله، سرمایۀ بازیابی، مشارکت در شبکه‌های اجتماعی و تعهد به هوشیاری در حفظ بهبودی و درمان اعتیاد مؤثر است. چی‌چانگ و یانگ چانگ[6] (2008) در تحقیقی، تفاوت‌های جنسیتی را در رابطۀ بین سرمایۀ اجتماعی و مصرف سیگار و الکل در تایوان بررسی کردند. نتایج پژوهش آنها بیانگر این بود که اعتماد اجتماعی و نزدیکی محله به‌مثابۀ تجلی تفاسیر شناختی از سرمایۀ اجتماعی، به کاهش مصرف مواد مخدر منجر میشود که یکی از علت‌های آن، سطوح پایین‌تر استرس و اضطراب ذاتی بر اثر اعتماد به دیگران است. هلیست و مک برام[7] (2006) در پژوهشی، رابطۀ ساختار خانواده، تنش در خانواده و ماری‌جوانا و رفتارهای پرخطر را در بین جوانان اسپانیایی مطالعه کردند و نشان دادند جوانانی که در خانواده‌هایی زندگی می‌کنند که هر دو والدین تنی آنها در قید حیات‌اند، به مراتب کمتر احتمال دارد که به استفاده از ماری‌جوانا و رفتارهای پرخطر دست بزنند. همچنین این پژوهش نشان داد خانواده‌هایی با والدین تنی، از منابع موردنیاز برای بالابردن سرمایۀ اجتماعی جوانان خود برخوردارند. لاندبرگ[8] (2005) با بررسی رابطۀ سرمایۀ اجتماعی و استفاده از مواد مخدر در میان نوجوانان 18-14 ساله در سوئد، نشان داد سیگارکشیدن ارتباطی منفی با اعتماد و مشارکت اجتماعی دارد و استفادۀ غیرقانونی از مواد مخدر ارتباط منفی با اعتماد اجتماعی دارد. با توجه به تحقیقات پیشین، وجه تمایز اساسی تحقیق حاضر از آنها این است که 1) افرادی به‌عنوان گروه ترک مطالعه شده‌اند که حداقل سه سال از زمان ترکشان گذشته است و به‌طور قطع می‌توان آنها را ترک موفق اعتیاد نامید. این در حالی است که در بیشتر تحقیقات صورتگرفته، حداکثر یک‌سال را به‌عنوان زمان ترک موفق، مدنظر قرار داده‌اند؛ 2) بخش اعظم پژوهش‌های داخلی و خارجی در راستای سبب‌شناسی گرایش به اختلال مصرف مواد مخدر و روانگردانها بودهاند، در صورتی که این پژوهش بر ترک موفق اختلال مصرف مواد مخدر و نقش سرمایۀ اجتماعی در آن، تأکید دارد؛ 3) و بالاخره اینکه پژوهش حاضر به روش مقایسهای انجام میشود و طی آن بر دو گروه افراد ترک موفق و ترک ناموفق، تمرکز کرده است.
چارچوب مفهومی و نظری سرمایۀ اجتماعی[9] یک سازۀ علمی- اجتماعی معروف چندوجهی و تعریف‌ناشدنی – در عین حال بسیار مفید – است. با این حال در قلب آن، ایدۀ تسهیل کنش جمعی نهفته است (Campante, 2022: 1). مفهوم سرمایۀ اجتماعی از جامعه‌شناسی سرچشمه میگیرد؛ اما بیشتر در تعدادی از رشته‌های علمی و همچنین رشته‌های بین رشته‌ای مطالعه میشود (Claridge, 2018). سرمایۀ اجتماعی به‌طور کلی شامل نهادها، روابط، گرایش‌ها، ارزش‌ها و هنجارهایی است که بر رفتارها و تعاملات بین افراد حاکم است (Groitrot & Van Bastelaer, 2002). کلمن (1990) معتقد است، سرمایۀ اجتماعی ما را قادر می‌کند که ارزش ایجاد کنیم، کارها را انجام دهیم، به اهدافمان دست یابیم، مأموریت‌هایمان را در زندگی به اتمام برسانیم و به سهم خویش به دنیایی یاری رسانیم که در آن زندگی می‌کنیم. پاتنام[10] (1994) در تفسیر سرمایۀ اجتماعی بر چهار مؤلفۀ اصلی آن یعنی شبکه‌ها، آگاهی اجتماعی، هنجارهای همیاری و اعتماد اجتماعی انگشت گذاشته است و بر این باور است که چهار عنصر فوق، همکاری متقابل و هماهنگی را در جهت منافع مشترک تسهیل می‌کند. فوکویاما[11] (1995) کارکرد اصلی سرمایۀ اجتماعی را تسهیل همکاری و مشارکت گروهی برای تحقق اهداف و منافع فردی و جمعی و کمک به توسعۀ اقتصادی، سیاسی و فرهنگی می‌داند. سرمایۀ اجتماعی باعث افزایش امید به آینده (احمدی، 1399)، هویت دینی (نوریان نجف‌آبادی، 1389؛ احمدی و همکاران، 1392) و نشاط اجتماعی (گنجی، 1387) میشود و از سوی دیگر به کاهش جرم (Putnam, 2000؛ مختاری و همکاران، 1393)، اختلال مصرف مواد (Graham, 2002) و آسیب‌پذیری‌ها در آینده (Delilah Roque, 2020) کمک می‌کند. سرمایۀ اجتماعی جامعه را سالم‌تر، داراتر، باتدبیرتر و شکیباتر می‌کند (Decker, 2013). جامعه‌ای که از نعمت سرمایۀ اجتماعی برخوردار است، همکاری در آن آسان‌تر است. یکی از ضرورتهای بحث سرمایۀ اجتماعی، وجود آسیبها و افزایش مشکلات اجتماعی است (Šuriņa and Mārtinsone, 2020). شواهد مطالعاتی نشان می‌دهند فقدان سرمایۀ اجتماعی در لایه‌های مختلف اجتماع، می‌تواند مشکلات بسیاری به‌همراه داشته باشد، به‌طوری که فرسایش سرمایۀ اجتماعی زمینه‌ساز کاهش کنترل اجتماعی بیرونی و سوق‌دادن افراد به‌سمت رفتارهای انحرافی میشود (Paulsen et al., 2004). هرچه همبستگی و انسجام درون یک گروه، اجتماع یا جامعه کمتر باشد، میزان جرم و انحراف در آن بالاتر خواهد بود (Sellers & Akers, 2018). به‌طور کلی، در اثر فرسایش سرمایۀ اجتماعی، جامعه به‌سوی آسیب و انحرافات اجتماعی از قبیل جرم و جنایت، قتل، فروپاشی خانواده، مصرف مواد مخدر و غیره، سوق می‌یابد (سخاوت، 1393). پاتنام (2000) به یک پیوستگی منفی قوی بین جرائم خشن و شاخص‌های سرمایۀ اجتماعی، دست پیدا کرده است و مدعی است که با افزایش میزان سرمایۀ اجتماعی، سطوح جرم پایین‌تر می‌آید؛ زیرا الگوهای نقش مثبت و شبکه‌های حمایتی، نقش بازدارندۀ شبکه‌های قدرتمند را دارند و فرد را از جرم دور می‌کنند. شبکه‌های قوی می‌توانند زمینۀ لازم برای شأن و عزت‌نفس را برای فرد فراهم کنند که این مسئله به تعمیق پیوند آنها با اجتماع منجر میشود و تأثیر زیادی بر جرائم می‌گذارد. گرهان[12] (2002) معتقد است افرادی که به شبکه‌های اجتماعی دسترسی کمی دارند، زمانی که با فشار عصبی حاصل از ناملایمات زندگی مواجه می‌شوند، برای کنارآمدن با اوضاع و شرایط دشوار خود به انجام رفتارهای پرخطری مانند استعمال مواد مخدر و روانگردانها رو می‌آورند که در درازمدت عزت‌نفس آنها را به چالش می‌کشد و سلامتی‌شان را به خطر میاندازد. در مقابل، افرادی که شبکه‌های گسترده‌تری در جامعه دارند، با برخورداری از اعتمادبه‌نفس، گرایش کمتری به انجام رفتارهای پرخطر همچون مصرف مواد مخدر دارند و درنتیجه، سالم‌ترند (گیدنز، 1386). به عبارت دیگر، داشتن شبکۀ گستردۀ تعاملات اجتماعی و برخورداری از فرصت‌های بیشتر برای حضور مؤثر و فعال در عرصه‌های مختلف، می‌تواند مانع از بازگشت به اختلال مصرف مواد مخدر شود. ارتقای سرمایۀ اجتماعی در میان معتادان در حال ترک و بسط هنجاری‌های اجتماعی مبتنی بر همیاری در میان آنها، نه‌تنها در میان آنها حس همدردی نسبت‌به یکدیگر را ایجاد می‌کند، رفتارهای آنها را به مسیرهای قاعده‌مند سوق می‌دهد و از تمایل مجدد به اختلال مصرف مواد می‌کاهد. سرمایۀ اجتماعی در بعد اعتماد اجتماعی، کار پایه‌ای برای ترک موفقیت‌آمیز و دائم اختلال مصرف مواد است. هنگامی که با کار روحی و روانی بر معتادان در حال بهبودی، آنها به درجات بالاتری از اعتماد به خویشتن دست می‌یابند، می‌توانند در مقابل رفتارهای مبتنی بر مصرف مجدد مقاومت کنند. اعتماد به خویشتن، سبب میشود که فرد عزت‌نفس از دست رفتۀ خود را بازیابد، نسبت‌به توانایی‌های خود برای شروع مجدد زندگی عاری از مواد اطمینان یابد و در برابر هر دستاویز و محرک منفی روانی و محیطی مبتنی بر مصرف مواد، بااطمینان مقاومت کند (Deker et al., 2020; Martinelli et al., 2020). از سوی دیگر، ارتقای اعتماد اجتماعی در بین شهروندان نسبت‌به معتادان و نیز توسعۀ اعتماد تعمیم‌یافتۀ نهادی نسبت‌به اشتغال و به‌کارگیری معتادان بهبودیافته، سبب میشود این دسته از افراد در جامعه پذیرفته شوند و رویکردهای منفی نسبت‌به آنها، به چشم‌اندازهای مثبت مبدل شود (Landberg, 2005). سرمایۀ اجتماعی در بعد آگاهی، مقدمۀ یادگیری رفتار صحیح و درمان مبتنی بر موفقیت است. ازنظر این رویکرد، تا زمانی که فرد به خودآگاهی نسبت‌به درمان اعتیاد نرسیده و تا هنگامی که جامعه نسبت‌به درمان اعتیاد و دفع آثار آتی ناشی از درمان‌نکردن، به خودآگاهی اجتماعی نرسیده است، درمان اعتیاد و نیل به ماندگاری در این مسیر ممکن نخواهد بود. عنصر آگاهی، در برهههای زمانی گوناگون در حوزه‌‌های پیشگیری و درمان اعتیاد مطرح شده است. در این میان، ترک دائم و موفق در درمان نیز مشروط به ارتقای آگاهی‌های خانوادگی و اجتماعی نسبت‌به نحوۀ مطلوب درمان و نیز اتخاذ شیوه‌های رفتاری متناسب در قبال بیماران است که فارغ از اجبار، پیش‌داوری، تنش و اصطکاک و موضع‌گیری است. درمجموع، آگاهی نقش مهمی در پیشگیری از اختلال مصرف مواد دارد؛ زیرا بسیاری از انسان‌هایی که گرفتار می‌شوند، نسبت‌به مواد و پیامدهای آن بی‌اطلاع بودند (Zoorob & Salemi, 2017). به‌طور کلی، وجود سرمایۀ اجتماعی و شاخصه‌های آن در میان افراد معتاد در حال ترک اختلال مصرف مواد، از چند جهت می‌تواند به آنها در رسیدن به شرایط پایدار زندگی کمک کند. در صورت وجود سرمایۀ اجتماعی، معتادان در حال بهبود، در قالب هنجارها و پیوندهای اجتماعی، که در جریان تعاملات اجتماعی به وجود می‌آید، قابلیت‌های خود را افزایش می‌دهند و در عین به دست آوردن امکان کنترل زندگی خود، از حمایتهای مختلف، که در شبکه‌های ارتباطی آنها به وجود آمده است، برخوردار می‌شوند و بنابراین قدرت کنارآمدن آنها با فشارهای ناشی از اختلال مصرف مواد افزایش می‌یابد و به‌لحاظ روانی از آرامش و آسایش مطلوبی برخوردار خواهند شد (Campante et al., 2022)؛ بنابراین سرمایۀ اجتماعی عامل بازدارندۀ مهمی در پیشگیری از بازگشت به اختلال مصرف مواد است، به‌طوری که با افزایش سرمایۀ اجتماعی فرد، میزان گرایش او به اختلال مصرف مواد کاهش می‌یابد. بر این اساس، سرمایۀ اجتماعی نقش مهمی در ترک موفق اختلال مصرف مواد ایفا می‌کند و می‌تواند عامل بازدارندۀ مهمی در پیشگیری از بازگشت به اختلال مصرف مواد باشد.
فرضیۀ تحقیق بین سرمایة اجتماعی و ابعاد سه‌گانۀ آن (اعتماد، مشارکت، آگاهی) و ترک موفق مواد مخدر رابطۀ معنادار وجود دارد.
نمودار 1- مدل نظری و تحلیلی رابطۀ سرمایۀ اجتماعی و مؤلفه‌های آن با ترک موفق اختلال مصرف مواد Diagram 1- The theoretical and analytical model of the relationship between social capital and its components with successful withdrawal from substance use disorder
روش‌شناسی تحقیق پژوهش حاضر با استفاده از پیمایش علی-مقایسهای انجام شده است که طی آن دو گروه 1) مورد مطالعه ( افراد دارای اختلال مصرف مواد که از ترک آنها، سه سال میگذرد)؛ 2) مورد مقایسه (افراد دارای اختلال مصرف مواد که موفق به ترک نشدهاند) بررسی شده‌اند. جامعة آماری گروه نخست، افراد دارای اختلال مصرف مواد است که حداقل سه سال پس از ترک، هیچگونه استعمال مواد مخدری نداشته‌اند. این افراد در قالب افراد فعال در سازمان‌های مردم‌نهاد درمان اختلال مصرف مواد، شناسایی شدند. جامعة آماری گروه دوم، افراد دارای اختلال مصرف مواد است که علی‌رغم چندینبار اقدام به ترک، مجدداً به مصرف مواد مخدر بازگشتهاند. حسب اطلاعات از سازمان‌های مردمنهادِ فعال در حوزة مبارزه با مواد مخدر در اصفهان، تعداد افراد دارای ترک موفق در حدود 3000 نفر و افراد ناموفق در ترک اختلال مصرف، در حدود 4000 نفر برآورد می‌شوند که با استناد به جدول نمونه‌گیری کرجسی و مورگان (1970)، تعداد 444 نفر در قالب دو گروه مورد مطالعه (222 نفر) و مورد مقایسه (222 نفر)، با استفاده از نمونه‌گیری تصادفی چندمرحله‌ای انتخاب شدند. با توجه به اینکه در روش علی- مقایسهای، گروههای مورد مطالعه و مورد مقایسه باید در شاخص‌های مختلف، به استثنای متغیر مستقل پژوهش، شبیه هم باشند، در این پژوهش، تلاش شد گروه‌ها حتی‌الامکان برحسب متغیرهای سن، جنس، تحصیلات، وضع تأهل، دورة ابتلا به اختلال مصرف مواد و وضعیت اقتصادی-اجتماعی همگن باشند. ابزار تحقیق برای سنجش سرمایۀ اجتماعی، پرسشنامۀ پژوهشگرساخته است که مشتمل بر سه بعد اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی، آگاهی اجتماعی و 30 آیتم است که در سطح سنجش پنج درجهای از نوع لیکرت، طراحی شده‌اند. برای تعیین اعتبار از اعتبار سازه به روش تحلیل عاملی تأییدی استفاده شد و پایایی آن نیز با استفاده از همسانی درونی به روش آلفای کرونباخ سنجش شد که نتایج، در جدول شمارۀ (1) منعکس شده است. براساس داده‌های جدول، مقدارKMO برابر 843/0 و بیانگر کفایت نمونه‌گیری است. به‌علاوه، معناداری آزمون بارتلت (000/0p≤) نشان می‌دهد بین متغیرها همبستگی وجود دارد و برای تحلیل عاملی مناسب‌اند. براساس داده‌های جدول (1)، نتایج تحلیل عاملی تأییدی بیانگر آن است که پس از حذف 7 آیتم از مدل، به‌دلیل فقدان بار عاملی یا همبستگی با عاملی غیر از آنچه برای آن در نظر گرفته شده بود، درمجموع سه عامل اعتماد اجتماعی با 8 آیتم، مشارکت اجتماعی با 9 آیتم و آگاهی اجتماعی با 6 آیتم استخراج شدند. بر این اساس، دامنۀ نمره‌های سرمایۀ اجتماعی از 24 تا120 است. براساس داده‌های جدول، سه عامل استخراج‌شده درمجموع قادرند 8/44درصد از واریانس سازۀ سرمایۀ اجتماعی را تبیین کنند. به‌علاوه، براساس داده‌های جدول، ضریب آلفای کرانباخ برای عامل اعتماد اجتماعی (71/0)، مشارکت اجتماعی (82/0)، آگاهی اجتماعی (77/0) و کل مقیاس سرمایۀ اجتماعی (81/0) است.
جدول 1- تعیین اعتبار و پایایی پرسشنامۀ سرمایۀ اجتماعی Table 1- Determining the validity and reliability of the social capital questionnaire
یافتههای تحقیق یافتههای مربوط به متغیرهای جمعیتی تحقیق شامل سن، جنس، وضع تأهل، وضع اشتغال، نوع شغل، تحصیلات، وضعیت اقتصادی و اولین مادۀ مصرفی، برحسب هریک از گروههای ترک موفق اختلال مصرف مواد و ترک ناموفق اختلال مصرف مواد، در قالب جدول 2 ارائه شده‌اند. براساس داده‌های جدول 2، بخش عمدۀ پاسخگویان در گروه سنی 50-34 است که سهم این گروه سنی در گروههای ترک موفق اختلال مصرف مواد و ترک ناموفق اختلال مصرف مواد 4/64% است. بخش اعظم پاسخگویان هر دو گروه را مردان (2/84%) تشکیل می‌دهند. به‌لحاظ وضع تأهل، بخش عمدۀ پاسخگویان (9/77%) است. برحسب وضع اشتغال، بخش اعظم پاسخگویان شاغل (6/85%) است، همچنین برحسب نوع اشتغال، بخش عمدۀ پاسخگویان دارای شغل آزاد (5/95%) است. برحسب میزان تحصیلات، بخش اعظم پاسخگویان، تحصیلاتی کمتر از دیپلم (3/79%) دارند. از طرفی، برحسب وضعیت اقتصادی، بخش اعظم پاسخگویان در وضعیت متوسط اقتصادی (7/79%) هستند و بالاخره، برحسب نوع و اولین مادۀ مصرفی، بخش عمدۀ پاسخگویان از مصرف تریاک (8/69%) شروع کردند. نکتۀ مهم دربارۀ آمار توصیفی پاسخگویان، بالاتربودن تعداد مردان نسبت‌به زنان است که این امر به‌طور خاص، منطبق با آمارهای رسمی است که طی آن، تعداد مردان معتاد به مراتب بیش از زنان معتاد است. از طرفی تعداد درخور توجه مراکز ترک اعتیاد برای مردان در مقایسه با زنان و امکان حضور بیشتر برای این مردان است. به‌علاوه، نسبت افراد معتاد متأهل، دارای شغل و دارای تحصیلات کمتر از دیپلم به مراتب بیشتر از افراد مجرد، غیرشاغل و دارای تحصیلات دانشگاهی است.
جدول 2- فراوانی پاسخگویان برحسب متغیرهای جمعیت‌شناختی در گروههای ترک موفق و ترک ناموفق Table 2- Frequency of the respondents in terms of the demographic variables in the successful quitting and unsuccessful one
براساس داده‌های جدول شمارۀ 3، میانگین و انحراف معیار سن شروع مصرف مواد و مدت مصرف مواد در گروه ترک موفق و ترک ناموفق اختلال ارائه شده‌اند. براساس داده‌های جدول، میانگین سن شروع مصرف مواد در هر دو گروه، در محدودۀ 22 سال بوده است و مدت مصرف مواد در گروه ترک موفق، بالاتر از گروه ترک ناموفق است.
جدول 3- میانگین و انحراف معیار سرمایۀ اجتماعی، سن شروع مصرف و مدت مصرف مواد در دو گروه ترک موفق و ترک ناموفق Table 3- Mean and standard deviation of social capital, age of initiation of drug use, and duration of drug use in the successful quitting and unsuccessful quitting
برای بررسی رابطۀ بین سرمایۀ اجتماعی و ترک موفق اختلال مصرف مواد مخدر، با توجه به توزیع فاصلهای دادهها در قالب دو گروه مستقل، از آزمون تی مستقل استفاده شده و نتایج آن در جدول شمارۀ (4) منعکس شده است. براساس داده‌های جدول، میانگین میزان سرمایۀ اجتماعی و ابعاد سه‌گانۀ آن یعنی اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی و آگاهی اجتماعی، در گروه افراد ترک موفق اختلال مصرف به‌طور معناداری بیشتر از افراد گروه ترک ناموفق اختلال مصرف مواد است.
جدول 4- مقایسۀ میانگین سرمایۀ اجتماعی و ابعاد آن در دو گروه ترک موفق و ترک ناموفق با استفاده از تی مستقل Table 4- Comparison of the mean social capital and its dimensions in the successful quitting and unsuccessful quitting using independent t test
درنهایت، برای پیش‌بینی ترک موفق اختلال مصرف براساس سرمایۀ اجتماعی، ابعاد سه‌گانۀ آن و مجموع متغیرهای تحقیق، از آزمون رگرسیون لجستیک در قالب مدل 1، 2 و 3 استفاده شد که نتایج آن در جداول ذیل ارائه شده است. در قالب مدل 1، سرمایۀ اجتماعی در تحلیل وارد شده است که با توجه به داده‌های جدول (5)، قادر است تغییرات متغیر وابسته را به‌طور معناداری پیش‌بینی کند؛ به‌گونه‌ای که به ازای یک واحد افزایش در سرمایۀ اجتماعی، ترک دائم اختلال مصرف مواد 91/1 برابر میشود. در ادامه در قالب مدل 2، ابعاد سه‌گانۀ سرمایۀ اجتماعی شامل اعتماد، مشارکت و آگاهی در تحلیل وارد شده‌اند که نتایج در جدول (6) منعکس شده است. براساس داده‌های جدول، اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی و آگاهی اجتماعی رابطۀ معناداری با ترک موفق اختلال مصرف مواد دارند و طی آن، به ازای یک واحد افزایش در اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی و آگاهی اجتماعی، ترک موفق اختلال مصرف مواد به‌ترتیب 05/1، 46/2، و 09/1 برابر میشود. همچنان که پیداست، ضرایب تعیین کاکس و اسنل و نگلکرک، در مدل 2 افزایش می‌یابند و قادرند میزان بیشتری از واریانس را تبیین کنند و بالاخره در قالب مدل 3، متغیرهای زمینه‌ای و جمعیتی سن، جنس، وضعیت تأهل، وضعیت اشتغال، تحصیلات، وضعیت اقتصادی-اجتماعی، سن شروع مصرف مواد و مدت مصرف مواد نیز در تحلیل وارد شدند که نتایج در جدول (7) ارائه شده است. براساس داده‌های جدول، متغیرهای جمعیتی زمینه‌ای سن و سن شروع مصرف مواد و مدت مصرف مواد نیز قادرند احتمال عضویت را در گروه ترک موفق به‌طور معناداری پیش‌بینی کنند و طی آن، به ازای یک واحد افزایش در متغیر سن، سن شروع مصرف مواد و مدت مصرف مواد، ترک موفق به‌ترتیب 866/0، 15/1و 12/1 برابر میشود. درمجموع، متغیرهای سرمایۀ اجتماعی، سن، سن شروع مصرف مواد و مدت مصرف مواد مخدر براساس شاخص‌های کاکس و اسنل و نگلکرک، قادرند به‌ترتیب 379/0 و 505/0 از تغییرات واریانس را تبیین کنند. در ادامه، جدول شمارۀ (8) حساسیت مدل رگرسیون لجستیک را در تشخیص گروه‌ها ارائه کرده است. براساس داده‌های جدول، حساسیت مدل در تشخیص گروه ترک موفق (4/78%)، در تشخیص افراد با ترک ناموفق (9/77%) و در کل (2/78%) است.
جدول 5- پیش‌بینی عضویت در گروه ترک موفق براساس سرمایۀ اجتماعی، مدل 1 Table 5- Prediction of membership in the successful quitting group based on social capital, model 1
جدول6- پیش‌بینی عضویت در گروه ترک موفق براساس ابعاد سرمایۀ اجتماعی، مدل 2 Table 6- Prediction of membership in the successful quitting group based on social capital dimensions, model 2
جدول 7- پیش‌بینی عضویت در گروه ترک موفق براساس سرمایۀ اجتماعی و متغیرهای زمینه‌ای جمعیتی، مدل 3 Table 7- Prediction of membership in the successful quitting group based on social capital and demographic variables, model 3
جدول 8- حساسیت مدل رگرسیون لجستیک در تشخیص گروه ترک موفق اختلال مصرف مواد از گروه ترک ناموفق Table 8- Sensitivity of the logistic regression model in distinguishing the successful quitting group from the unsuccessful quitting group
بحث و نتیجه صدها میلیون نفر در سراسر جهان گرفتار مواد مخدرند. معتادان یا افراد دچار اختلال مصرف مواد مخدر لزوماً منحرف نیستند، بلکه بیمارانی‌اند که همچون دیگر بیماران به درمان برای بازگشت به زندگی عادی نیاز دارند. بازگشت موفق افراد دارای اختلال مصرف مواد مخدر و روانگردانها به زندگی عادی، متأثر از گسترهای از عوامل است. اگرچه عمدتاً بر زمینه‌های زیستی و پزشکی تأکید میشود، عوامل اجتماعی نیز می‌توانند نقش مهمی بر عهده داشته باشند. آمارهای نگران‌کنندۀ ترک ناموفق مجدد افراد گرفتار اختلال مصرف مواد مخدر بیانگر این است که گسترهای از عوامل باید در فرآیند ترک موفق، مطمح نظر باشند. بر این اساس، پژوهش حاضر تلاش کرده است تا با انتخاب دو گروه افراد ترک موفق و افراد ترک ناموفق، نقش سرمایۀ اجتماعی را بررسی کند. یافتههای حاصل از پژوهش به شرح زیر است. براساس یافتههای تحقیق، میانگین سرمایۀ اجتماعی و مؤلفه‌های آن در افراد ترک موفق به‌طور معناداری بالاتر از گروه ترک ناموفق است و نتایج تحلیل رگرسیون لجستیک بیانگر این است که به ازای یک واحد افزایش در سرمایۀ اجتماعی، احتمال ترک موفق، تقریباً دو برابر میشود. این یافتۀ تحقیق به‌لحاظ نظری، منطبق با مبانی مطرح‌شده در پژوهش است که طی آن، فرسایش سرمایۀ اجتماعی و مؤلفه‌های آن زمینه‌ساز کاهش کنترل اجتماعی بیرونی و سوق‌دادن افراد به‌سمت رفتارهای انحرافی میشود (Paulsen et al., 2004). اعتماد به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های اساسی سرمایۀ اجتماعی، دارای کارکردهای متعددی همچون خوش‌بینی به آینده (Putnam, 2000) و بهبود عملکرد (Colquitt et al., 2007) است. بر همین مبنا، می‌توان انتظار داشت با افزایش اعتماد اجتماعی در بین مصرف‌کنندگان مواد مخدر، خوش‌بینی و امید به آینده در بین آنها افزایش یابد و از این طریق، شانس رهایی از مواد مخدر و همچنین مقاومت در برابر وسوسه‌های بازگشت مجدد به آن، بیشتر شود. از سوی دیگر، آگاهی به‌عنوان توانایی ادراک و احساس و مطلع‌بودن از امور و حوادث پیرامون، بخش مهمی از فرآیند یادگیری است (اتکینسون و همکاران، 1385) و پیوند نزدیکی با عملکرد دارد. بر همین اساس، می‌توان انتظار داشت، هرچه آگاهی اجتماعی بیشتر باشد، به همان نسبت توانایی‌های شناختی بیشتر میشود و درنتیجه، شانس رهایی از مواد مخدر به‌عنوان رفتاری افزایش می‌یابد که پیامدهای زیان‌بار روانی و اجتماعی برای فرد به‌همراه دارد و بالاخره، مشارکت اجتماعی به‌عنوان دیگر مؤلفۀ سرمایۀ اجتماعی، دارای این ویژگی اساسی است که با کاهش زمینه‌های نارضایتی و ایجاد این احساس در افراد، که سهمی در ساختن جامعه و تصمیم‌گیری‌های آن دارند، می‌تواند خودباوری را ارتقا دهد (Georgoulis, 2009: 37) و به بهبود آسیب‌های فردی و اجتماعی کمک کند. در همین راستا، می‌توان انتظار داشت بهبود مشارکت اجتماعی، می‌تواند افراد گرفتار مواد مخدر را هرچه بیشتر به جامعه و ساختارهای آن مرتبط کند، احساس خودکارآمدی و قدرت به او ببخشد و درنتیجه، بر تواناییها و انگیزه‌های او برای رهایی از اعتیاد و عدم بازگشت مجدد به آن، بیفزاید. به‌علاوه، یافتۀ تحقیق حاضر به‌لحاظ تجربی، با نتایج مطالعات (حسینی‌زاده و همکاران، 1398؛ قاسم‌زاده، 1394؛ صرامی و بقایی سرابی، 1397؛ کجباف و رحیمی، 1390؛ Wood, 2020) همسو است و آنها را تأیید می‌کند که به طرق مختلف نشان دادند بهبود یا تقویت سرمایۀ اجتماعی و مؤلفه‌های آن اثر معناداری بر ترک اختلال مصرف مواد یا پیشگیری از ترک ناموفق دارند. در پژوهش‌های از نوع علی-مقایسهای تلاش میشود گروههای مورد مطالعه و مورد مقایسه، از جهات مختلف همگن باشند تا با صراحت بیشتری بتوان تفاوت معنادار گروه‌ها را در متغیرهای مستقل جست‌وجو کرد. در پژوهش حاضر، از این جهت تلاش شد گروههای مورد مطالعه و مورد مقایسه به‌لحاظ متغیرهای زمینه‌ای و جمعیتی مختلف، همگن شوند؛ با این حال، تحلیل رگرسیون لجستیک در مدل 2 بیانگر آن است که با بالارفتن میانگین سنی پاسخگویان، احتمال ترک موفق اعتیاد کاهش می‌یابد. به‌علاوه، با بالاتربودن سن شروع مصرف مواد و مدت‌زمان بیشتر استفاده از مواد مخدر، احتمال عضویت در گروه ترک موفق، بیشتر میشود. این یافتهها، معقول و منطقی به نظر میرسند؛ زیرا به‌طور طبیعی، هرچه سن بالاتر رود، بدن بیشتر به اختلال مصرف مواد مخدر و روانگردانها اعتیاد پیدا می‌کند و بر همین مبنا، ترک موفق آن، سختتر میشود. از سوی دیگر آغاز مصرف مواد در سنین بالاتر در راستای یافتۀ قبلی به این معناست که فرد مدت‌زمان کمتری با مواد مخدر و روانگردانها مرتبط بوده است و بر همین اساس، دل‌کندن از آنها و به‌عبارتی، ترک موفق اختلال مصرف مواد و روانگردانها برای آنها راحتتر میشود. به‌علاوه در همین زمینه، براساس یافتههای تحقیق، مشخص شد رابطۀ معناداری بین پایگاه اقتصادی-اجتماعی و ترک موفق اختلال مصرف مواد مخدر وجود ندارد. پایگاه اقتصادی-اجتماعی، شیوهای برای سنجش طبقۀ اجتماعی است که مردم را براساس شاخص‌های تحصیلات، پرستیژ شغلی و درآمد، از بالا تا پایین رتبه‌بندی می‌کند (Brinkerhoff, 2011: 55). اهمیت اساسی پایگاه اقتصادی-اجتماعی در این است که نقش مهمی در تعیین رفتارها و نگرشهای افراد دارد و بر همین مبنا انتظار میرود افراد با پایگاه اقتصادی-اجتماعی بالاتر به‌دلیل دسترسی بیشتر به خدمات و امکانات بهداشتی-درمانی، به‌لحاظ ترک موفق اختلال مصرف مواد، وضعیت بهتری داشته باشند. وجودنداشتن رابطۀ معنادار در پژوهش حاضر می‌تواند ناشی از دو نکته باشد: 1). اختلال مصرف مواد مخدر در ایران همانند دیگر ممالک جهان (Gerra et al., 2020) لزوماً از الگوی طبقاتی تبعیت نمیکند. بر همین اساس، می‌توان انتظار داشت ترک موفق آن نیز از همین الگو تبعیت کند. افراد دارای پایگاه اقتصادی-اجتماعی پایین احتمالاً به‌دلیل دسترسی کمتر به خدمات بهداشتی-درمانی، شانس کمتری دارند؛ اما افراد دارای پایگاه اقتصادی-اجتماعی بالا نیز احتمالاً تا زمانی که اختلال مصرف مواد مخدر به یک آسیب جدی روانی و اجتماعی در زندگی‌شان تبدیل نشود، انگیزه‌های لازم را برای ترک ندارند. ضمن اینکه، آنها دارای این احساس‌اند که به‌دلیل برخورداری از توان و امکانات مالی، هرگاه بخواهند می‌توانند خود را از این گرفتاری برهانند؛ 2) همچنان که پیش‌تر بیان شد، پژوهش حاضر از نوع علی-مقایسه ای است و طی آن تلاش شده است تا افراد گروههای مورد مطالعه و مورد مقایسه از جهات مختلف با هم، همگن شوند که این نیز می‌تواند در پدیدآمدن یافتۀ فعلی، مؤثر باشد.
پیشنهادها اهمیت سرمایۀ اجتماعی و کارکردهای متعدد آن باعث شده است که سرمایۀ اجتماعی به‌عنوان یک شاخص توسعه در ممالک مختلف جهان مطرح شود. با استناد به یافتههای پژوهش حاضر که طی آن، سرمایۀ اجتماعی رابطۀ معناداری با ترک موفق اختلال مصرف مواد مخدر دارد، پیشنهاد میشود در راستای تسکین مسئلۀ اختلال مصرف مواد مخدر و روانگردانها، که چند میلیون خانوار ایرانی را درگیر کرده است، به تقویت سرمایۀ اجتماعی و شاخص‌های آن، بیش از پیش پرداخته شود و مدنظر دستگاههای فرهنگی مرتبط و مسئول قرار گیرد. اگرچه راهکارهای تقویت سرمایۀ اجتماعی در بین گروههای مختلف مردم، مستلزم پژوهش‌های علمی دقیق در این زمینه است، براساس یافتههای پژوهش حاضر، با تقویت سرمایۀ اجتماعی و به‌طور خاص با تمرکز بر ارتقای اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی و آگاهی‌های اجتماعی در بین افراد دارای اختلال مصرف مواد مخدر و خانوادههای آنها به‌ویژه نزدیکان آنها، می‌توان زمینه‌های رهایی موفق آنها را از مواد مخدر و بازگشت به جامعه و زندگی اجتماعی فرآهم آورد؛ اما اینکه چگونه و با چه شیوه‌هایی بتوان این امر را محقق کرد، می‌توان به برگزاری دورهها و کارگاههای آموزشی اختلال مصرف مواد و طرح‌ها و فعالیت‌های فرهنگی و ورزشی توسط سازمان‌های متولی (بهزیستی، بهداشت و درمان، نیروی انتظامی، ورزش و جوانان، شهرداری و آموزش و پرورش) اشاره کرد که به‌طور هم‌زمان می‌تواند به ارتقای آگاهی اجتماعی، مشارکت اجتماعی، اعتماد اجتماعی و به‌طور عام، سرمایۀ اجتماعی منجر شود.
[1] UNODC [2].Antagonist [3] Wood [4].Dekkers [5] Martinelli [6] Chuang [7] Hollist & McBroom [8] Landberg [9] Social capital [10] Putnam [11] Fokoyama [12].Grhan | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مراجع | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
اتکینسون، ر. ال.؛ اتکینسون، ر.؛ اسمیت، ای. ای.؛ بم، دی. جی. و نولن، اچ. (1385). زمینۀ روانشناسی هیلگارد، ترجمۀ: محمدنقی براهنی و همکاران، تهران: انتشارات رشد.
احمدی، س. (1399). مشارکت جوانان در مبارزه با مواد مخدر و عوامل مرتبط با آن در استان کهگیلویه و بویراحمد، طرح پژوهشی، فرماندهی انتظامی استان کهگیلویه و بویر احمد.
احمدی، س. و درفشان، م. (1392). «رابطۀ سرمایۀ فرهنگی و مهارت حل مسئله در بین دانشجویان»، فصلنامۀ راهبرد اجتماعی -فرهنگی، 3(9)، 151-135.
بهرامی احسان، ه. (1393). اعتیاد و فرایند پیشگیری، تهران: انتشارات سمت.
حسینی‌زاده، س.؛ نیازی، م. و مهتریآرانی، م .(1398). «نقش آگاهی‌های فردی، خانوادگی و اجتماعی در ترک پایدار مواد مخدر در مراکز ترک اعتیاد منطقۀ کاشان»، مجلۀ سلامت و مراقبت، ۲۱ (۴)، ۳۴۳-۳۳۰.
رزاقی،ن.؛ فیروزجاییان، ع.ه. و قاسم‌زاده، ه. (1396). «بررسی رابطۀ بین سرمایۀ اجتماعی معتادان گمنام و تداوم ترک اعتیاد (مطالعۀ موردی: معتادان شرکت‌کننده در انجمن‌های NA استان مازندران)»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 4(24)، 593-571.
سخاوت، ج. (1393). بررسی مسائل اجتماعی ایران، دانشگاه پیام نور تهران.
صرامی، ح.ر. و بقاییسرابی، ع. (1397). «رویکرد اجتماعی به کاهش تقاضای مواد مخدر و روانگردانها و پیشگیری از وابستگی به مواد با تأکید بر نقش مشارکت اجتماعی»، فصلنامۀ سلامت اجتماعی و اعتیاد، 5(20)، 62-25.صرامی، ح.ر. (1400). گزارش سالیانۀ ستاد مبارزه با مواد مخدر، تهران.قاسم‌زاده، ه. (1394). تحلیل جامعه‌شناختی رابطۀ بین میزان سرمایۀ اجتماعی معتادانNA و تداوم ترک اعتیاد) مطالعۀ موردی: معتادان شرکت‌کننده در انجمن‌هایNA شهرهای استان مازندران)، پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد جامعه‌شناسی دانشگاه مازندران.
کجباف، م.ب. و رحیمی، ف. (1390). «مقایسۀ انگیزه‌های فردی/ اجتماعی و سرمایۀ اجتماعی معتادان در گروههای درمانی شهر اصفهان»، مجلۀ رویکردهای نوین آموزشی، 6 (13)، 148-125.
گیدنز، آ. (1386). جامعه‌شناسی، ترجمۀ: حسن چاووشیان، تهران: انتشارات نی.
گنجی، م. (1387). تحلیل عوامل جامعه‌شناختی مؤثر بر میزان احساس شادی سرپرستان خانوار در شهر اصفهان، پایان‌نامۀ دکتری جامعه‌شناسی دانشگاه اصفهان.
مؤمنی، ا. (1400). گزارش سالیانۀ ستاد مبارزه با مواد مخدر، تهران.
مختاری، م.؛ احمدی، س.؛ مرادی شهبازی.؛ ن. و صفایی، ص.ف. (1393). «رابطۀ سرمایۀ اجتماعی و جرم در بین افراد مجرم و غیرمجرم شهر یاسوج»، فصلنامۀ رفاه اجتماعی، 14(52)، 226-201.
میرزایی، ط.؛ راوری، ع.؛ حنیفی، ن.؛ میری، س.؛ حق‌دوست اسکویی، س.ف. و میرزایی خلیل‌آبادی، ص. (1389). «عوامل مرتبط با عود اعتیاد از دیدگاه مبتلایان به سوءمصرف مواد مخدر مراجعه‌کننده به مرکز ترک اعتیاد شهر رفسنجان»، نشریۀ دانشکدۀ پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی تهران (نشریۀ پرستاری ایران)، 23(67)، 58-49.
نظم‌فر، ح.؛ عشقی چهاربرج، ع. و علوی، س (1397)، «ارزیابی و تحلیل فضایی جرائم مرتبط با مواد مخدر در استان‌های ایران»، فصلنامۀ علمی اعتیاد پژوهی سوءمصرف مواد، 12(45)، 30-11.
نوریان نجف‌آبادی، م. (1389). مطالعۀ تطبیقی سرمایۀ اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه یزد و اصفهان، پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد جامعه‌شناسی دانشگاه یزد.
نیازی، م. (1395). بررسی نقش مشارکت اجتماعی در بهبود رفتار روانی و اجتماعی و بازتوانی بیماران معتاد ساکن شهر اصفهان در سال 1395، طرح پژوهشی ستاد مبارزه با مواد مخدر کشور.
هاشمی‌فر، م.ر. و ابراهیمی لویه، ع. (1395). «بررسی رابطۀ سرمایۀ اجتماعی و اعتیاد در جوانان وابسته به مواد مخدر شهرستان قروه»، فصلنامۀ دانش انتظامی کردستان، 7(4)، 63-33.
Birnbaum, H.G., White, A.G., Schiller, M., Waldman, T., Cleveland, J.M., and Roland, C. L. (2011). Societal costs of prescription opioid abuse, dependence, and misuse in the United States. Pain medicine, 12(4), 657-667.
Brinkerhoff, D.B., Ortega, S.T., and Weitz, R. (2011). Essentials of sociology. Cengage Learning.
Burns, N., and Grove. S. (2008). The twelve steps and twelve traditions of narcotics anonymous. Chatsworth, New York: Alcoholics Anonymous World Services.
Campante, F., Durante, R., and Tesei, A. (2022). Media and social capital. Annual Review of Economics, 14(1), 69-91.
Chih chuang, Y., and Yang chuang, K. (2008). Gender differences relationships between social capital and individual smoking and drinking behavior in Taiwan. Social Science& Medicine, 67(8), 1321-1330.
Claridge, T. (2018). Criticisms of social capital theory: and lessons for improving practice. Social Capital Research, 13(3), 1-8.
Coleman, J. (1990). Foundation of social theory. Cambridge, Cambridge University Press.
Colquitt, J.A., Scott, B.A., and Lepine, J.A. (2007). Trust, trustworthiness, and trust propensity: A meta-analytic test of their unique relationships with risk taking and job performance. Journal of Applied Psychology, 92(4), 909-927.
Decker, S.H. (2013). Social capital, the life-course, and gangs. In Handbook of life-course criminology (pp. 143-158). Springer, New York, NY.
Dekkers, A., De Ruysscher, C., and Vanderplasschen, W. (2020). Perspectives on addiction recovery: focus groups with individuals in recovery and family members. Addiction Research & Theory, 28(6), 526-536.
Delilah Roque, A., Pijawka, D., and Wutich, A. (2020). The role of social capital in resiliency: Disaster recovery in Puerto Rico. Risk, Hazards & Crisis in Public Policy, 11(2), 204-235.
Florence, C., Luo, F., Xu, L., and Zhou, C. (2016). The economic burden of prescription opioid overdose, abuse and dependence in the United States, 2013. Medical care, 54(10), 901 - 906.
Franzese, R.J. (2015). The Sociology of Deviance: Differences, Tradition, and Stigma. New York: Cengage.
Frasquilho, D., de Matos, M. G., Santos, T., Gaspar, T., and Caldas de Almeida, J. M. (2016). Unemployment as a source of mental distress to individuals and their family: Unemployed parents’ perceptions during the economic recession. International Journal of Social Psychiatry, 62(5), 477-486.
Fukuyama, F. (1995). Trust: Social Virtues and the Creation of Prosperity. New York: Free Press.
Gorski, T. T., and Miller, M. (2012). Staying Sober: A Guide For Relapse Prevention. Missouri, US: Independence Press.
Graham, G. (2002). Universities: The Recovery of an Idea. Imprint Academic.
Gerra, G., Benedetti, E., Resce, G., Potente, R., Cutilli, A., and Molinaro, S. (2020). Socioeconomic status, parental education, school connectedness and individual socio-cultural resources in vulnerability for drug use among students. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(4), 1306.
Grant, B.F., Saha, T.D., Ruan, W.J., Goldstein, R.B., Chou, S.P., Jung, J., ... and Hasin, D. S. (2016). Epidemiology of DSM-5 drug use disorder: Results from the National Epidemiologic Survey on Alcohol and Related Conditions–III. JAMA psychiatry, 73(1), 39-47.
Grootaert, C., and Van Bastelaer, T. (2002). Conclusion: Measuring Impact and Drawing Policy Implications. Published online by Cambridge University Press, 341-350.
Georgoulis, L. (2009). Preciptant variables associated with relapse among female substance abusers with long-term soberity. unpublished Ph.D Dissertation. Pepperdine University.
Hollist, D.R., and McBroom, W.H. (2006). Family structure, family tension, and self-reported marijuana use: A research finding of risky behavior among youths. Journal of Drug Issues, 36(4), 975-998.
Kolodny, A., Courtwright, D.T., Hwang, C.S., Kreiner, P., Eadie, J.L., Clark, T.W., and Alexander, G.C. (2015). The prescription opioid and heroin crisis: a public health approach to an epidemic of addiction. Annu Rev Public Health, 36(1), 559-574.
Krejcie, R.V., and Morgan, D.W. (1970). Determining sample size for research activities. Educational and Psychological Measurement, 30(3), 607-610.
Lin, N. (2001). Social Capital. A Theory of Social Structure and Action. US: Cambridge University Press.
Lundberg, S. (2005). Sons, daughters, and parental behaviour. Oxford Review of Economic Policy, 21(3), 340-356.
Macionis, K. J. (2017). Sociology. New York: Pearson Publishing.
Martinelli, T. F., Nagelhout, G. E., Bellaert, L., Best, D., Vanderplasschen, W., and Van de Mheen, D. (2020). Comparing three stages of addiction recovery: Long-term recovery and its relation to housing problems, crime, occupation situation, and substance use. Drugs: Education, Prevention and Policy, 27(5), 387-396.
Maitoza, R. (2019). Family challenges created by unemployment. In Journal of Family Social Work (Vol. 22, Issue 2, pp. 187–205). Informa UK Limited.
Noël, X., Brevers, D., and Bechara, A. (2013). A neurocognitive approach to understanding the neurobiology of addiction. Current Opinion in Neurobiology, 23(4), 632-638.
Oudejans, S., de Weert-van Oene, G., Spits, M., de Wildt, W., Merkx, M., Dekker, J., and Goudriaan, A. (2020). A self-reported version of the measurements in the addictions for triage and evaluation-Q: Concurrent validity with the mate 2.1. European Addiction Research, 26(1), 20-27.
Paulsen, D., Matthew, J., and Robinson, B. (2004). Spatial Aspects of Crime: Theory and Practice. New York: Pearson.
Putnam, R.D. (2000). Bowling Alone: The Collapse and Revival of American Community. New York: Simon and Schuster.
Putnam, R.D. (1994). Social capital and public affairs. Bulletin of the American Academy of Arts and Sciences, 47(8), 5-19.
Sellers, C.S., and Akers, R.L. (2018). The Essential Criminology Reader”Chapter Social Learning Theory: Correcting Misconceptions”. London: Routledge.
Suriņa, S., and Mārtinsone, K. (2020). Conceptualization of social capital in cross-sectional design studies: Rapid review of literature. In Society. Integration. Education. Proceedings of the International Scientific Conference, 7(1), 177-186.
UNODC. (2018). Investing in drug abuse treatment: A discussion paper for policy markets. Drug abuse treatment toolkits series. New York: United Nations.
UNODC. (2020). Investing in drug abuse treatment: A discussion paper for policy markets. Drug abuse treatment toolkits series. New York: United Nations.
Wood, L. L. (2020). Everything I did in addiction, i'm pretty much the opposite now: recovery capital and pathways to recovery from opiate addiction.US: University Ohio Press.
Woody, G.E., Luborsky, L., McLellan, A.T., O'Brien, C.P., Beck, A.T., Blaine, J., ... and Hole, A. (2003). Psychotherapy for opiate addicts: Does it help?. Archives of General Psychiatry, 40(6), 639-645.
Xia, Y., Seaman, S., Hickman, M., Macleod, J., Robertson, R., Copeland, L., and De Angelis, D. (2015). Factors affecting repeated cessations of injecting drug use and relapses during the entire injecting career among the Edinburgh Addiction Cohort. Drug and Alcohol Dependence, 151(1), 76-83.
Zoorob, M.J., and Salemi, J.L. (2017). Bowling alone, dying together: The role of social capital in mitigating the drug overdose epidemic in the United States. Drug and Alcohol Dependence, 173(1), 1-9. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 567 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 356 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||