پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 44 |
| تعداد شماره‌ها | 1,473 |
| تعداد مقالات | 12,039 |
| تعداد مشاهده مقاله | 22,292,649 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 9,792,840 |
مطالعۀ فلوریستیک و مقایسۀ دو بخش مرکزی و ضربهگیر ذخیرهگاه جنگلی تنگخشک سمیرم در استان اصفهان | ||
| تاکسونومی و بیوسیستماتیک | ||
| دوره 14، شماره 53، دی 1401، صفحه 19-56 اصل مقاله (2.96 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/tbj.2022.134846.1211 | ||
| نویسندگان | ||
| حدیث اسدی1؛ مریم حائری نسب* 2؛ غلامرضا بخشی خانیکی3؛ یونس عصری4؛ محبت نداف2 | ||
| 1دانشجوی دکتری، گروه زیست‌‌شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران | ||
| 2استادیار، گروه زیست‌‌شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران | ||
| 3استاد، گروه زیست‌‌شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران | ||
| 4دانشیار بخش تحقیقات گیاه‌شناسی، مؤسسۀ تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| ذخیرهگاه جنگلی تنگخشک در شهرستان سمیرم واقع در جنوب استان اصفهان قرار دارد. در پژوهش حاضر، فلور این منطقه، دارای دو بخش مرکزی (تحت حفاظت و قرق) و ضربهگیر (بدون حفاظت)، به‌‌منظور معرفی ترکیب فلوریستیک، اشکال زیستی، پراکنش جغرافیایی و درک اثرات قرق بر ساختار پوشش گیاهی بررسی شد. در این منطقه، در مجموع 194 گونه (182 گونه از بخش مرکزی و 57 گونه از بخش ضربهگیر) متعلق به 45 تیره از نهاندانگان شناسایی شد. تیرههای Asteraceae، Fabaceae و Poaceae به ترتیب ازنظر تعداد گونه دارای بیشترین فراوانی در منطقه بودند. اشکال زیستی براساس سیستم رانکایر شامل 40 درصد همیکریپتوفیتها، 27 درصد تروفیتها، 17 درصد کامفیتها، 10 درصد ژئوفیتها و 6 درصد فانروفیتها در بخش مرکزی و 44 درصد همیکریپتوفیتها، 30 درصد کامفیتها، 11 درصد ژئوفیتها، 9 درصد تروفیتها و 7 درصد فانروفیتها در بخش ضربهگیر بود. بررسی پراکندگی جغرافیایی گونهها نشان داد در هر دو بخش مرکزی و ضربهگیر به ترتیب با 60 و 61 درصد، بیشترین گونهها به ناحیۀ رویشی ایران - تورانی تعلق داشتند. نتایج این پژوهش نشان داد قرق ذخیرهگاه جنگلی تنگخشک، موجب افزایش تنوع پوشش گیاهی، به‌‌ویژه حضور انواع گونههای درختی در بخش مرکزی شده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ایران؛ اندمیک؛ زاگرس؛ کورولوژی؛ فلور؛ منطقۀ حفاظتشده | ||
| اصل مقاله | ||
|
مقدمه فلور غنی و متنوع ایران از جذاب‌ترین پوشش‌‌های گیاهی در میان کشور‌‌های جنوب غرب آسیا است و این مسئله به‌‌دلیل وسعت زیاد و تنوع و توپوگرافی خاص آن است (Ghahermaninejad and Nafisi, 2011). با تعیین فلور منطقه به شناسایی و معرفی رستنی‌‌های یک منطقه، تهیۀ بستری برای پژوهش‌‌های زیستی، دسترسی آسان به گونههای گیاهی خاص در مکان و زمان مشخص، شناسایی توانمندی و قابلیت‌‌های رویشـی منطقه، امکان افزایش تعـداد گونـه‌‌هـای منطقـه ازنظر تراکم، شناسایی گونههای مقـاوم و درحـال انقـراض و کمک به حفظ گونههای گیاهی و همچنین شناسایی گیاهان دارویی و استفاده اصولی از آنها (Edmondson et al., 1978; Stace, 1991; Ferrari et al., 1993) دست یافته میشود. منطقۀ زاگرس از اکوسیستم‌‌های ارزشمند ایران محسوب میشود و ازلحاظ غنای فلوریستیک از مناطق مهم ایران است؛ بنابراین جنگلها و پوشش گیاهی آن ازنظر اکولوژیکی و حفظ ذخایر ژنتیکی اهمیت بسیار زیادی دارد (Makhdoum, 1997; Jazirehi and Ebrahimi Rostaghi, 2003). در کشور ایران شیوۀ حمایت از جنگلها به‌‌طور عمده به‌‌صورت ذخیره‌‌گاهی است (Negahdarsaber et al., 2017). ذخیرهگاه به مناطقی گفته میشود که علاوه‌‌بر اهداف اولیۀ مدیریتی، حمایت همه‌‌‌جانبه‌‌ای از اکوسیستم‌‌ها و جمعیت‌‌های موجود در آن دربرابر مداخلات مستقیم انسانی صورت میگیرد (Noss et al., 1994). هر ذخیرهگاه دارای یک بخش مرکزی (Core zone) است که به‌‌طور کامل حفاظت میشود و توسعۀ طبیعی آن بدون دخالت انسان انجام میگیرد. در اطراف بخش مرکزی، بخش ضربهگیر (Buffer zone) قرار دارد که مانند حصار محافظ عمل میکند و به‌‌طور معمول ازنظر چشم‌‌انداز و پوشش گیاهی شبیه به بخش مرکزی است. در این بخش فعالیت‌‌هایی همچون چرای دام، دخالت‌‌های انسانی، فعالیت‌‌های تفرجی و غیره مجاز است که منجر به حفاظت و موجودیت بخش مرکزی میشود (Martino, 2001). به دست آوردن اطلاعات دقیق دربارۀ پوشش گیاهی ذخیره‌‌گاههای طبیعی، مقدمۀ پژوهش‌‌های اکولوژیک و در ارزیابی مدیریت و توسعۀ پایداری و تنوع زیستی بسیار مهم و مفید است؛ از این رو به مطالعات فلوریستیک در مناطق حفاظتشده و رویشگاههای دارای گونههای خاص در دهه‌‌های اخیر بسیار توجه شده است تا با شناخت بهتر این مناطق، مدیریت کارآمدتری اعمال شود (Abedi and Abdi, 2021). ازجمله مطالعات فلوریستیک انجام‌‌شده در ناحیۀ زاگرس به بررسی منطقۀ حفاظتشدۀ موته (Asri, 2008)، ونک سمیرم (Parishani, 2005)، چادگان (Yousofi et al., 2011)، بادرود (Abdi and Afsharzadeh, 2012) و کوه شیت در استان چهارمحال و بختیاری (Dehghani et al., 2016) اشاره میشود؛ همچنین مطالعات فلوریستیکی مشابهی در ذخیره‌‌گاههای جنگلی چهارطاق (Jafari, 2017) و منطقۀ حفاظتشدۀ اشترانکوه لرستان (Abasi et al., 2015) انجام شده است. منطقۀ جنگلی تنگخشک واقع در جنوب شهرستان سمیرم از سال 1372 با نام ذخیرهگاه جنگلی تنگخشک محصور شده است و درحال حاضر توسط ادارۀ کل منابع طبیعی استان اصفهان مدیریت میشود. در این مطالعه، ضمن ارزیابی فلور، شکل زیستی و کورولوژی پوشش گیاهی در این ذخیرهگاه، تأثیر حفاظت از این منطقه روی ساختار پوشش گیاهی در بخش مرکزی و بخش ضربهگیر طی 28 سال (از سال 1372 تا سال 1400) بررسی شد.
مواد و روش‌ها منطقۀ مطالعه‌‌شده ذخیرهگاه حفاظتشدۀ تنگخشک با وسعتی حدود 6000 هکتار، در طول‌‌‌های جغرافیایی "20 '28 °51 تا "2 '34 °51 شرقی و عرض جغرافیایی "54 '9 °31 تا "35 '14 °31 شمالی، در جنوب استان اصفهان و در 40 کیلومتری شهرستان سمیرم واقع شده است (شکل 1). به‌‌منظور دستیابی به مساحت دقیق منطقۀ پژوهش‌‌شده، با استفاده از دستگاهGPS ، سامانۀ Google Earth و تأیید کارشناسان ادارۀ کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان، محدودۀ مدنظر در محیط ArcGIS 10.1 جانمایی و ترسیم شد. این منطقه در سال 1372 با گونۀ اصلی درختی بنه (Pistacia atlantica subsp. mutica (Fisch. and C. A. Mey.) Rech. fil.) و گونههای همراه تنگرس (Prunus lycioides (Spach) C.K. Schneid.)، کیکم (Acer monspessulanum L.)، زبان‌گنجشک (Fraxinus excelsior L.) و داغداغان (Celtis caucasica L.) برای حفظ گونۀ درختی بنه، ذخیرهگاه اعلام شد. این ذخیرهگاه دارای بخش ضربهگیر به مساحت 5100 هکتار و بخش مرکزی به مساحت 900 هکتار است و هر دو بخش به لحاظ موقعیت توپوگرافی دارای شرایط به‌‌طور تقریبی یکسانی هستند (شکل 2). براساس آخرین اطلاعات دریافت‌‌شده از ایستگاه آب و هواشناسی حنا، این منطقه دارای دامنۀ ارتفاع از 1900 تا 2700 متر از سطح دریا، متوسط دمای 6/10 درجۀ سانتی‌‌گراد و متوسط بارندگی 5/399 میلی‌متر در سال است. نمودار آمبروترمیک (شکل 3)، حداکثر میزان بارندگی را در فصول پاییز و زمستان (ماههای آذر و دی) و حداقل بارندگی را در فصول بهار و تابستان (ماههای خرداد و مهر) نشان می‌دهد.
شکل 1– ذخیرهگاه جنگلی تنگخشک و موقعیت آن در استان اصفهان و ایران
شکل 2- نمایی از ذخیرهگاه جنگلی تنگخشک در دو بخش مرکزی (A) و ضربهگیر (B) (عکس از نویسندگان).
شکل 3- نمودار آمبروترمیک براساس اطلاعات ایستگاه آب و هواشناسی حنا (طی سال‌‌های 1385 تا 1400)
جمعآوری اطلاعات در نخستین گام، نقشۀ جغرافیایی منطقه با استفاده از دستگاه GPS، سامانۀ Google Earth و نیز پیمایش منطقه رسم شد؛ پس از آن با در نظر گرفتن فنولوژی گیاهان، از اسفندماه سال 1399 تا شهریورماه سال 1400، نسبت به جمعآوری اطلاعات و نمونههای گیاهی با استفاده از روش پیمایش زمینی اقدام شد. پس از جمعآوری، به‌‌منظور تهیۀ نمونههای هرباریومی، نمونههای گیاهی به روش‌‌های مرسوم خشک و سپس با استفاده از منابع گیاه‌شناسی معتبر ازجمله فلورا ایرانیکا (Rechinger, 1963-2015)، فلور ایران (Assadi, 1986-2018)، فلور رنگی ایران (Ghahreman, 1980-2014) و گونهای ایران (Maassoumi, 1989-2005) شناسایی شد. نام گیاهان و اسامی مؤلفان آنها، برمبنای سیستم APG IV (2016) بود و با پایگاههای اینترنتی http://www.catalogueoflife.org (2022) و http://theplantlist.org (2016) و نمایۀ بین‌المللی نام‌های گیاهی (IPNI, 2016) مطابقت داده شد. نمونههای جمع‌آوری‌‌شده در هرباریوم مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان (SFAHAN) نگهداری میشود. پس از تهیۀ لیست گونهها، به‌‌منظور تعیین شکل زیستی آنها از روش طبقه‌‌بندی رانکایر (1934) استفاده شد که اساس آن برمبنای موقعیت جوانه‌‌های مولد روی گیاه است؛ همچنین از کتاب Red Data Book of Iran (Jalili and Jamzad, 1999) و برخی مقالات معتبر (Parishani, 2005; Jafari Kukhdan and Bahrami, 2019) برای ارزیابی گونههای در معرض خطر استفاده شد؛ علاوه‌‌بر این کوروتیپ (محدودۀ پراکنش جغرافیایی) گونهها با توجه به مناطق انتشار آنها در ایران و سایر کشور‌‌ها و با در نظر گرفتن تلفیقی از تقسیم‌‌بندی‌‌های جغرافیایی رویش‌‌های ایران توسط Takhtadzhian (1986)، Zohary (1973) و Assadi (1986-2018) مشخص شد. فهرست گونههای گیاهی منطقه به تفکیک در دو بخش مرکزی و ضربهگیر، به همراه شمارۀ هرباریومی، شکل زیستی، کوروتیپ، وضعیت اندمیسم و ارزش حفاظتی آنها براساس منابع یادشده، به تفصیل در جدول پیوست 1 آورده شده است.
نتایج در پژوهش حاضر، فلور ذخیرهگاه تنگخشک در دو بخش مرکزی و ضربهگیر برای نخستن‌‌بار بررسی دقیق شد که طی آن 194 گونه متعلق به 45 تیره و 139 جنس شناسایی شد. تیرۀ Asteraceae با 39 گونه، تیرۀ Fabaceae با 25 گونه، تیرۀ Poaceae با 16 گونه و تیرههای Brassicaceae و Lamiaceae با 15 گونه به ترتیب بزرگ‌‌ترین تیرههای منطقه ازنظر فراوانی گونه بود که در مجموع شامل 58 درصد از کل گونهها میشود. تعداد گونهها در سایر تیره‌‌ها بین 1 تا 12 گونه متغیر بود (شکل 4).
شکل 4– فراونی جنس و گونه در تیرههای گیاهی (با فراوانی بیش از یک گونه) ذخیرهگاه تنگخشک سمیرم
نتایج نشان داد مهم‌ترین جنس گیاهی منطقه به لحاظ غنای گونهای جنس Astragalus L. با تعداد 20 گونه است و پس از آن جنسهای Tragopogon L. و Silene L. هرکدام با چهار گونه قرار دارند (شکل 5).
شکل 5- برخی گونههای شاخص در منطقۀ ذخیرهگاه جنگلی تنگخشک
براساس طبقه‌‌بندی رانکایر، 41 درصد گونههای گیاهی منطقه (79 گونه) همیکریپتوفیت، 26 درصد (50 گونه) تروفیت، 18 درصد (35 گونه) کامفیت، 10 درصد (19 گونه) ژئوفیت و 6 درصد (11 گونه) فانروفیت بود (شکل 6).
شکل 6– نمودار درصد فراوانی شکل‌‌های زیستی در ذخیرهگاه تنگخشک (Ch: کامفیت، Ge: ژئوفیت، He: همیکریپتوفیت، Ph: فانروفیت و Th: تروفیت)
ازنظر پراکنش جغرافیایی، 61 درصد گونههای گیاهی ذخیرهگاه جنگلی تنگخشک (119 گونه) از عناصر رویشی ناحیۀ ایران – تورانی و از این مقدار، 13 درصد (16 گونه) انحصاری ایران بود (جدول پیوست 1). سایر گونهها، 11 درصد (22 گونه) ایران – تورانی/اروپا – سیبری، 10 درصد (20 گونه) ایران – تورانی/مدیترانهای، 10 درصد (20 گونه) ایران – تورانی/اروپا – سیبری/مدیترانهای، دو درصد (سه گونه) ایران – تورانی/صحرا – سندی و دو درصد (چهار گونه) چندمنطقهای بود. عناصر جهانوطنی، ایران – تورانی/اروپا – سیبری/ صحرا - سندی، اروپا – سیبری و ایران - تورانی/مدیترانهای/اروپا - سیبری/صحرا - سندی هرکدام با یک گونه و عناصر ایران – تورانی/مدیترانهای/ صحرا - سندی با دو گونه، هرکدام یک درصد را به خود اختصاص دادند (شکل 7).
شکل 7- نمودار درصد فراوانی عناصر رویشی در ذخیرهگاه تنگخشک (IT: ایران – تورانی، M: مدیترانهای، ES: اروپا – سیبری، SS: صحرا – سندی، Cosm: جهانوطنی و PL: چندمنطقهای)
نتایج نشان داد از تعداد 194 گونۀ گیاهی موجود در منطقه، گونۀ Acer monspessulanum subsp. persicum (Pojark.) Rech. fil. از تیرۀ Sapindaceae در معرض انقراض (EN) است و 32 گونه در گروه گیاهان به‌‌نسبت آسیبپذیر (LR) قرار می‌‌گیرند (جدول پیوست 1).
بخش مرکزی تیرۀ Asteraceae با 38 گونه، Fabaceae با 23 گونه، Poaceae با 16 گونه، Lamiaceae با 14 گونه و Brassicaceae با 13 گونه به ترتیب بزرگ‌‌ترین تیرههای بخش مرکزی ازنظر فراوانی گونه بود. مهم‌ترین جنس در بخش مرکزی به لحاظ غنای گونهای Astragalus با تعداد 18 گونه بود (شکل 8).
شکل 8– فراونی جنس و گونه در تیرههای گیاهی (با فراوانی بیش از یک گونه) در بخش مرکزی ذخیرهگاه تنگخشک سمیرم
طبقه‌‌بندی شکل‌‌های زیستی نشان داد از گونههای گیاهی بخش مرکزی، 40 درصد (72 گونه) همیکریپتوفیت، 27 درصد (49 گونه) تروفیت، 17 درصد (31 گونه) کامفیت، 10 درصد (19 گونه) ژئوفیت و 6 درصد (11 گونه) فانروفیت است (شکل 10). ازنظر پراکندگی جغرافیایی، 60 درصد گونهها ایران – تورانی، 12 درصد ایران – تورانی/اروپا – سیبری، 11 درصد ایران – تورانی/مدیترانهای، 11 درصد ایران – تورانی/اروپا – سیبری/مدیترانهای، دو درصد ایران – تورانی/صحرا – سندی و دو درصد چندمنطقهای است؛ همچنین عناصر جهانوطنی، ایران – تورانی/اروپا – سیبری/ صحرا - سندی، اروپا – سیبری و ایران – تورانی/ مدیترانهای/ صحرا - سندی هرکدام یک درصد را به خود اختصاص داده‌‌اند (شکل 11).
بخش ضربهگیر تیرۀ Asteraceae با 13 گونه، Fabaceae با 10 گونه، Poaceae با هفت گونه و Lamiaceae با چهار گونه به ترتیب بزرگ‌‌ترین تیرههای این بخش ازنظر فراوانی گونه بودند. مهم‌ترین جنس گیاهی بخش ضربهگیر به لحاظ غنای گونهای جنس Astragalus با تعداد هشت گونه بود (شکل 9).
شکل 9– فراونی جنس و گونه در تیرههای گیاهی در بخش ضربهگیر ذخیرهگاه تنگخشک سمیرم
طبقه‌‌بندی شکل‌‌های زیستی در این بخش نشان داد همیکریپتوفیتها 44 درصد (25 گونه)، کامفیتها 30 درصد (17 گونه)، ژئوفیتها 11 درصد (6 گونه)، تروفیتها 9 درصد (پنج گونه) و فانروفیتها 7 درصد (چهار گونه) پوشش گیاهی این بخش را تشکیل میدهند (شکل 10). ازنظر پراکندگی جغرافیایی، 61 درصد ایران – تورانی، 14 درصد ایران – تورانی/اروپا – سیبری، 12 درصد ایران – تورانی/اروپا – سیبری، چهار درصد ایران – تورانی/مدیترانهای، پنج درصد ایران – تورانی/اروپا – سیبری/مدیترانهای و چهار درصد ایران – تورانی/صحرا – سندی بود؛ همچنین عناصر جهانوطنی و اروپا – سیبری هرکدام دو درصد بود (شکل 11).
شکل 10– نمودار مقایسه‌ای درصد فراوانی شکل‌‌های زیستی در دو بخش مرکزی و ضربهگیر ذخیرهگاه تنگخشک (Ch: کامفیت، Ge: ژئوفیت، He: همیکریپتوفیت،Ph: فانروفیت و Th: تروفیت)
شکل 11- نمودار مقایسه‌ای درصد فراوانی عناصر رویشی در دو بخش مرکزی و ضربهگیر ذخیرهگاه تنگخشک (IT: ایران – تورانی، M: مدیترانهای، ES: اروپا – سیبری، SS: صحرا – سندی، Cosm: جهانوطنی و PL: چندمنطقهای)
بحث حضور بیش از 194 گونۀ شناسایی‌‌شده متعلق به 45 تیره و 139 جنس در ذخیرهگاه تنگخشک، در مساحت حدود 6000 هکتار بیانگر غنای گونهای به‌‌نسبت زیاد آن به‌‌ویژه در بخش مرکزی (182 گونه در 900 هکتار) است. مقایسۀ مطالعۀ حاضر با مطالعات پیشین که در نزدیک‌‌‌‌ترین مناطق به محدودۀ مطالعه‌‌شده انجام گرفته است، ازجمله منطقۀ ونک (Parishani, 2005) و همچنین منطقۀ شکار ممنوع حنا (Khajeddin and Yeganeh, 2010) بیانگر تنوع کمتر پوشش گیاهی در منطقۀ مطالعه‌‌شده است. با توجه به اینکه اقلیم بیشترین تأثیر را بر کمیت و کیفیت پوشش گیاهی یک منطقه دارد (Mesdaghi, 2001; Tietjen et al., 2010)، تعداد کمتر گونههای موجود در ذخیرهگاه تنگخشک در مقایسه با منطقۀ ونک و منطقۀ شکار ممنوع حنای سمیرم ممکن است به خشک‌‌بودن اقلیم منطقه و نبود منابع آبی مانند چشمه و رودخانه مربوط باشد که البته نام منطقه گویای آن است؛ البته به احتمال زیاد عوامل دیگری ازجمله مساحت کمتر منطقه، محدودۀ ارتفاعی کمتر ذخیرهگاه و چرای شدید دام در بخش ضربهگیر نیز در این زمینه اثرگذار بوده است. براساس یافته‌‌های این پژوهش، تیرههای Asteraceae، Fabaceae و Poaceae بیشترین سهم رستنی‌‌های منطقه را به خود اختصاص داده‌‌اند. دلیل اصلی فراوانی گیاهان تیرۀ Asteraceae ممکن است عواملی همچون استراتژی قدرت تکثیر زیاد مانند تولید بذرهای کوچک، وجود خار و تیغ برای اتصال به گرده‌افشان‌‌ها و ممانعت از تعلیف و سازش‌‌پذیری به شرایط کوهستانی باشد (Mahmoodi et al., 2016). درصد زیاد حضور گونههای تیرۀ Poaceae و حضور گستردۀ جنسAstragalus از تیرۀ Fabaceae ممکن است به شرایط ادافیکی (Pairanj et al., 2011; Abdi and Afsharzadeh, 2012; Kharazian et al., 2017) و همچنین تخریب اکوسیستم (Karimi, 2009) و سازش زیاد گونههای این جنس با مناطق کوهستانی (Darvishnia et al., 2012) مرتبط باشد. مطالعۀ طیف زیستی ذخیرهگاه تنگخشک سمیرم نشان داد اشکال زیستی غالب، همیکریپتوفیتها و تروفیتها (در مجموع 67 درصد) هستند که نشانگر شرایط سخت محیطی و فلور خاص مناطق کوهستانی مرکزی ایران است (Yousofi et al., 2011; Naghipour et al., 2014; Dehshiri et al., 2016). براساس نظر Archibold (1995) وجود گیاهان همیکریپتوفیت در منطقه گویای اقلیم سرد و کوهستانی آن است که باعث میشود گیاهان آن منطقه نسبت به شرایط سخت محیطی مانند کمبود آب سازگار شوند و رشد رویشی در آنها کاهش یابد. در مطالعۀ فلوریستیک منطقۀ کوهستانی سفیدکوه (Asri and Mehrnia, 2002)، بخش غربی منطقۀ اشترانکوه (Mehrnia et al., 2020) و سایر مناطق زاگرس مانند رباط‌کوه بازفت چهارمحال و بختیاری (Gholami et al., 2018) و منطقۀ تنگخشک یاسوج (Jafari Kukhdan and Bahrami, 2019) نیز که اقلیم مشابهی با منطقۀ مطالعه‌‌شده دارند، غلبۀ همیکریپتوفیتها گزارش شده است. فراوانی تروفیتها در منطقه نیز حاکی از شرایط خشک منطقه است (Archibold, 1995). نتایج شبیه به مطالعۀ حاضر، در رویشگاه گنبروف سهند (Mohsennezhad, 2018) گزارش شده است. براساس این گزارش ممکن است زیادبودن حضور تروفیتها ناشی از چرای بی‌‌رویه، کاهش میزان بارندگی و گرم‌‌شدن کرۀ زمین باشد؛ زیرا تروفیتها به مناطق خشک با میزان نزولات کم سازش یافته‌‌اند. در ادامه، حضور و استقرار به‌‌نسبت زیاد کامفیتها مانند گونههای مختلف جنس Astragalus که به‌‌طور عمده خاردار و بالشتکی بودند، در کنار گونههای بوته‌‌‌ای مانند Acanthophyllum C. A. Mey. و Acantholimon Boiss. که شاخص مناطق کوهستانی هستند، عامل مهمی در تثبیت خاک و مهار فرسایش آبی است (Yousofi et al., 2011). در این باره نتایج مشابهی در منطقۀ یحیی‌‌آباد نطنز (Abbasi et al., 2012)، پناهگاه حیات وحش موته (Asri, 2008)، ونک سمیرم (Parishani, 2005) و چادگان اصفهان (Yousofi et al., 2011) نیز به دست آمده است. بررسی کورولوژی گیاهان زاگرس نشان داده است که بیشتر گونهها خاستگاه ایران - تورانی دارند و بقیۀ عناصر، دومنطقه‌ای و چندمنطقهای هستند (Noroozi, 2020). در ذخیرهگاه تنگخشک سمیرم، 61 درصد گونهها (118 گونه) متعلق به عناصر ایران – تورانی بود؛ ازجمله گونههای زیادی از جنسهای Astragalus، Cousinia Cass. و Acantholimon که براساس مطالعات قبلی، از جنسهای شاخص ناحیۀ ایران - تورانی هستند (Rechinger, 1977; Hedge and Wendelbo, 1978; Heshmati, 2007; Noroozi et al., 2019). طبق مطالعات انجام‌‌شده در مناطق رویشی نظیر منطقۀ حفاظتشدۀ قلاجه (Nemati Paykani et al. 2021)، نوژیان (Mehrnia and Ramak, 2014)، سفیدکوه (Asri and Mehrnia, 2002)، منطقۀ رباط‌کوه بازفت چهارمحال و بختیاری (Gholami et al., 2018)، منطقۀ تنگخشک یاسوج (Jafari Kukhdan and Bahrami, 2019)، ونک سمیرم (Parishani, 2005)، قزاآن کاشان (Batouli, 2004)، بافق یزد (Karimian, 2005) و پناهگاه حیات وحش موته (Asri, 2008) نیز بیشترین سهم پوشش گیاهی به عناصر ناحیۀ ایران– تورانی اختصاص دارد. در کشور‌‌های هم‌‌جوار مانند افغانستان و نیز در مناطقی با شرایط توپوگرافی کوهستانی که عمدۀ پوشش گیاهی را تروفیتها و همیکریپتوفیتها تشکیل میدهند، عناصر ایران – تورانی همچنان درصد زیادی را به خود اختصاص میدهند که این موضوع گویای شرایط یکنواخت حاکم بر پوشش گیاهی کوهستان‌‌‌های منطقۀ ایران – تورانی است (Breckle and Rafiqpoor, 2010). حضور 16 گونۀ انحصاری ایران که همگی دارای خاستگاه ایران - تورانی هستند، بیانگر درصد زیاد اندمیسم در عناصر ایران - تورانی و مؤید برخی مطالعات قبلی (Noroozi et al., 2008) است. تعداد زیاد گونه در هر جنس به‌‌وضوح نشان‌دهندۀ سطح زیادی از تنوع گونهای است. یکی از دغدغه‌‌های مهم امروزی حافظان محیط زیست، وزن‌دهی کمّی به این جنبه از تنوع زیستی است (Williams et al., 1991; Williams et al., 1994). پوشش گیاهی که در آن گونههای گیاهی در جنسهای بیشتری توزیع می‌‌شوند، به‌‌طور احتمالی در مقایسه با زمانی که همان تعداد گونه در بین جنسهای کمتری توزیع شوند، تنوع ژنتیکی و تنوع گونهای بیشتری دارد (Fenner et al., 1997)؛ از این رو در مطالعات پوشش گیاهی، نسبت گونه به جنس (S/G) معیاری برای ارزیابی میزان تنوع گونهای است. این معیار، حاصل نسبت تعداد گونه به تعداد جنس در هر منطقه است و رابطۀ مستقیمی با گونه‌زایی یا نرخ تنوع در منطقۀ مطالعه‌‌شده دارد (Floeter et al., 2004; Krug et al., 2008). این نسبت برای چمن‌بید جوزک (Nadaf et al., 2017)، منطقۀ امن مونجوقلو (Ghahermaninejad and Nafisi, 2011)، ونک سمیرم (Parishani, 2005) و قزاآن کاشان (Batouli, 2004) به ترتیب 1/١، 4/١، 9/١، و 5/١ گزارش شده است. نسبت S/G برای منطقۀ تنگخشک سمیرم 4/١ محاسبه شد. با توجه به بررسی انجام‌‌شده، از تعداد 194 گونۀ گیاهی موجود در منطقه، گونۀ Acer monspessulanum subsp. persicum از تیرۀ Sapindaceae در خطر انقراض است و 32 گونه به‌‌نسبت آسیبپذیر (LR) و نیازمند توجه بیشتری هستند.
مقایسۀ دو بخش مرکزی و بخش ضربهگیر براساس نتایج به‌‌دست‌‌آمده، تعداد گونه در بخش مرکزی و ضربهگیر به ترتیب 182 و 57 گونه بود که نشان‌دهندۀ تنوع گونهای بیشتری در بخش مرکزی است. در بررسی تأثیر قرق بر تنوع پوشش گیاهی اگر فرض بر این باشد که متغیر‌‌های تأثیرگذار بر گیاهان مانند اقلیم، خاک و شیب یکسان باشند، آنگاه تفاوت‌‌های مشاهده‌‌شده در تنوع گونهای بخش مرکزی و ضربهگیر نتیجۀ چرا در منطقۀ ضربهگیر و نبود چرا در منطقۀ مرکزی (قرق) خواهد بود (Akbarzadeh, 2005). قرق باعث ورود یا افزایش پایه‌‌های گونههای درحال از بین رفتن در سطح مرتع میشود که ازنظر حفظ تنوع زیستی بااهمیت است؛ همچنین گونههای غالب ممکن است نقش گیاهان پرستار یا پیشرو را داشته باشند و منجر به استقرار گونههای گیاهی جدید شوند (Merdas et al., 2017)؛ چنانچه Ahmadi و Heydari (2018) در مطالعات خود بیان کردند که قرق موجب افزایش در تعداد گونههای گیاهی شده است. در بین گونههای گیاهی شناسایی‌‌شده، 11 گونۀ درختی و درختچه‌‌‌ای (شش درصد کل گونهها) وجود داشت که به‌‌طور عمده در بخش مرکزی رویش یافته‌‌اند و ناشی از تأثیر قرق و محصوربودن منطقه است. در چنین شرایطی ضمن افزایش مواد آلی موجود در خاک، رطوبت خاک نیز حفظ میشود و بذر در شرایط محیطی مناسب‌‌تری قرار میگیرد (Augusto et al., 2003). درنهایت، به احتمال زیاد قرق ممکن است تأثیرات مثبتی بر بهبود شرایط خاکی و درنتیجه استقرار و زاد‌‌آوری پوشش گیاهی در مناطق حفاظت‌‌نشدۀ زاگرس داشته باشد. در این پژوهش، تفاوت معنا‌‌داری بین حضورداشتن و نداشتن گونههای درختی در داخل ذخیرهگاه و بیرون آن وجود داشت. گونههای درختی مانند Pistacia atlantica subsp. mutica.، Celtis australis subsp. caucasica (Willd.) C.C. Towns.، Lonicera nummulariifolia Jaub. and Spach، Platanus orientalis L.، Atraphaxis spinosa L.، Rhamnus pallasii Fisch. and C.A. Mey.، Prunus macrocarpa C.A. Mey. و Acer monspessulanum فقط در بخش مرکزی رویش دارند؛ ولی گونه‌هایی مانند تنگرس (Prunus lycioides) به‌‌دلیل داشتن خارهای بلند و تیز و شکل خشن و متراکم که آنها را دربرابر چرا محافظت میکند، به‌‌راحتی در هر دو منطقه مستقر شده‌‌اند (Omide et al., 2014)؛ همچنین تنوع خانوادۀ گندمیان در منطقۀ قرق بیشتر از خارج آن بود. حضور گستردۀ این تیره در منطقۀ قرق ممکن است ناشی از رشد کامل رویشی این گونه در اثر ایجاد شرایط مطلوب از قبیل ممانعت از چرای دام در بخش مرکزی باشد (Mehrnia et al., 2020). این عامل در کنار فراوانی بذرهای این خانواده ممکن است از عوامل پراکنش و تنوع زیاد گونههای این خانواده در کل ذخیرهگاه باشد. فراوانی گونههای جنس گون (Astragalus) در جایگاه بزرگ‌‌ترین جنس گیاهی منطقه و گونۀ خاص مناطق کوهستانی ناحیۀ ایران - تورانی، نشان‌دهندۀ شرایط کوهستانی مرتفع سرد و نیمه‌‌خشک است (Mehrnia et al., 2020). گونههای علفی این جنس در داخل بخش مرکزی حضور بیشتری داشتند که با توجه به خوش‌خوراکی این گیاهان، به احتمال زیاد در بخش ضربهگیر توسط دام چرا شده‌‌اند؛ همچنین مقایسۀ گونههای گیاهی در معرض انقراض (EN) و گیاهان با تهدید کمتر (LR) نشان داد تعداد این گونهها در بخش ضربهگیر 13 گونه و در بخش مرکزی 32 گونه است که ممکن است نشان‌دهندۀ محدودشدن پراکنش و حضور این گونهها به‌‌دلیل چرا در بخش ضربهگیر و حفاظت آنها در بخش مرکزی به‌‌دلیل قرق باشد. در مطالعۀ حاضر، بیشتر گونههای به‌‌نسبت آسیبپذیر از گونههای چندسالۀ علفی هستند که با مطالعاتJalili و Jamzad (1999) مطابقت دارد؛ زیرا آنها بیان کردند که 23 درصد از گونههای آسیبپذیر و 69 درصد از گونههای در معرض خطر انقراض ایران، گونههای علفی چندساله هستند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد بخش ضربهگیر با توجه به دلایلی مانند چرای مفرط دام، وجود اراضی زراعی در حاشیۀ ذخیرهگاه، آتش‌سوزی و برداشت و قطع درختان تخریب شده است. این عوامل موجب شده است که در بعضی از مناطق، گونههای مهاجم ازجمله گونۀ جاز (Scariola orientalis)، گونۀ Euphorbia heteradena Jaub. and Spach از تیرۀ فرفیون و گونۀ Eremurus spectabilis M.Bieb. از تیرۀ Asphodelaceae وارد منطقه شوند؛ بنابراین وجود تهدید‌‌های بزرگی مانند ساخت جاده و فعالیت‌‌های کشاورزی ممکن است موجب از دست رفتن ذخیره‌‌گاهها در جایگاه آخرین زیستگاه طبیعی برخی گونههای در معرض انقراض شود. مطالعۀ بومزادی (Endemism) گونهها نشان داد در این منطقه تعداد 16 گونۀ انحصاری ایران متعلق به نه جنس و پنج تیره وجود دارد که 12 گونۀ آن در دستۀ به‌‌نسبت آسیبپذیر قرار دارند؛ درنتیجه در ذخیرهگاه تنگخشک سمیرم 25/8 درصد کل گونهها بومزاد هستند و حفظ و مطالعۀ این گونههای انحصاری ضروری به نظر می‌‌رسد.
جمع‌بندی ذخیره‌‌گاههای جنگلی از مهم‌ترین و حساس‌ترین نظام‌های زیستی طبیعی در جهان هستند. بی‌تردید نحوۀ مدیریت در دو بخش مرکزی و ضربهگیر ذخیرهگاه تنگخشک تأثیر زیادی بر تنوع گونهای، ترکیب و ویژگیهای ساختاری پوشش گیاهی آن داشته است؛ به طوری که تنوع گونهای، ترکیب و ویژگیهای ساختاری در بخش مرکزی بهتر حفظ شده است؛ بنابراین سیاست‌های حفاظتی بخش دولتی، سیمای اکولوژیکی منطقه را بهبود بخشیده یا از تخریب بیشتر آن جلوگیری کرده است؛ بنابراین مشارکت نهادهای دولتی در کنار مشارکت جوامع محلی و سنتی موجود برای مدیریت و کاهش فشار بر مناطق حفاظتشده بسیار مهم و ارزشمند است و لازم است که بخش دولتی در جایگاه حامی اصلی منابع طبیعی و محیط زیست، نسبت به تخصیص منابع برای افزایش زیرساخت‌‌‌ها، مطالعات جدید برای معرفی وضعیت فعلی، پرسنل آموزش‌‌‌دیده، برنامههای مدیریتی، ظرفیت سازمانی و مشارکت عمومی برای مدیریت صحیح و بهبود وضعیت حفاظت از فلور در معرض خطر این مناطق اقدام کند؛ همچنین باید توجه شود که هدف نهایی پژوهش حاضر تنها جستجو برای گزارش‌های جدید و افزودن بر تعداد گونههای در معرض تهدید در داخل ذخیره‌‌گاهها و مناطق حفاظتشده نیست و این قبیل مطالعات وسیله‌ای برای کمک به حفظ این گونهها است. به‌‌طور قطع حفاظت در محیط طبیعی نخستین گام لازم برای بازسازی یا حفظ جمعیت گیاهان بومی است؛ با این حال حتی در مناطق حفاظتشده تهدید‌‌هایی مانند تهاجم بیولوژیکی، تغییرات آب و هوایی و آتش‌سوزی طبیعی صورت میگیرد؛ بنابراین به نظر می‌‌رسد اگرچه دستیابی به آمار و اطلاعات مربوط به پوشش گیاهی در این مناطق لازم و ضروری است، در گام بعدی و در جایگاه هدف دوم، باید به دنبال چگونگی تضمین بقای این گونهها پس از یافتن آنها در این مناطق بود تا فراتر از حفاظت در محیط طبیعی، برنامههای بازیابی گونهها با بررسی‌‌های علمی بیشتر تحقق یابد | ||
| مراجع | ||
|
Abasi, S., Behdarvand, M., Zare, H., Pilehvar, B., & Hosseini, S. M. (2015). Study on flora, vegetation structure and chorology of plants in some parts of protected area of Oshtorankooh, Lorestan province. Journal of Environmental Science and Technology, 17(1), 125-134 (in Persian). Abbasi, S., Afsharzadeh, S., & Mohajeri, A. (2012). Study of flora, life forms and chorotypes of plant elements in pastural region of Yahya Abad (Natanz). Iranian Journal of Plant Biology, 4(11), 1-12 (in Persian). Abdi, M., & Afsharzadeh, S. (2012). Floristic study of the Badrud north region, Isfahan province. Iranian Journal of Plant Biology, 4(13), 1-12 (in Persian). Abedi, R., & Abdi, S. (2021). Study on flora and life form of foetid juniper community in the Arasbaran forest reserved. Journal of Environmental Science Studies, 6(1), 3264-3273 (in Persian). Ahmadi, R. and Heydari, Q. (2018). Effect of different intensities grazing livestock on certain quantitative and qualitative indicators of plant (Case Study: Choghakadou Rangeland in the Kermanshah province). Journal of Plant Ecosystem Conservation, 5(11), 177-190 (in Persian). Akbarzadeh, M. (2005). The study of vegetation changes in Roudshur exclosure. Iranian Journal of Range and Desert Research, 12(2), 167-209 (in Persian). Archibold, O. W. (1995). Ecology of world vegetation. London: Chapman and Hall Inc. Asri, Y. (2008). Plant diversity in Mouteh Refuge, Iran. Rostaniha, 9(1), 25-48. Asri, Y., & Mehrnia, M. (2002). Introducing the flora of the central part of the Sefidkooh protected area. Iran Natural Resources-Karaj Faculty of Natural Resources, 55(3), 363-378 (in Persian). Assadi, M. (1986-2018). Flora of Iran. Tehran: Research Institute of Forests and Rangelands Press (in Persian). Augusto, L., Dupouey, J. L., & Ranger, J. (2003). Effects of tree species on understory vegetation and environmental conditions in temperate forests. Annals of Forest Science, 60(8), 823-831. Batouli, H. (2004). Biodiversity and species richness of plant elements in Qazaan reserve of Kashan. Pajouhesh va Sazandegi, 16(4), 85-103 (in Persian). Breckle, S. W., & Rafiqpoor, M. D. (2010). Field guide Afghanistan: Flora and vegetation. Bonn: Scientia Bonnensis. Darvishnia, H., Dehghani Kazemi, M., Forghani, A. H., & Kavyani fard, A. A. (2012). Study and introducing of flora of protected of Manesht and Qalarang in Ilam province. Taxonomy and Biosystematics Journal, 4(11), 47-59 (in Persian). Dehghani, R., Sharifi Tehrani, M., & Shirmardi, H. A. (2016). Floristic study of Sheet Mountain in Chaharmahal and Bakhtiari province, Iran. Taxonomy and Biosystematics Journal, 8(26), 61-76 (in Persian). Dehshiri, M. M. & Mahdavar, H. (2016) Alpine Flora of Some Part of Oshtorankouh, Lorestan Province. Taxonomy and Biosystematics Journal, 8(26): 29-40 (in Persian). Edmondson, J. R., Mill, R. R., & Parris, B. S. (1978). Flora of Turkey and the East Aegean islands. Edinburgh: Edinburgh University Press. Fenner, M., Lee, W., & Wilson, J. B. (1997). A comparative study of the distribution of genus size in twenty angiosperm floras. Biological Journal of the Linnean Society, 62(2), 225-237. Ferrari, C., Bonafede, F., & Alessandrini, A. (1993). Rare plants of the Emilia-Romagna region (Northern Italy): A data bank and computer-mapped atlas for conservation purposes. Journal of Biological Conservation, 64(1), 11-18. Floeter, S. R., Ferreira, C., Dominici‐Arosemena, A., & Zalmon, I. (2004). Latitudinal gradients in Atlantic reef fish communities: trophic structure and spatial use patterns. Journal of Fish Biology, 64(6), 1680-1699. Ghahreman, A. (1980-2014). Colorful Flora of Iran, Vols, 2-27. Tehran: Research Institute of Forests and Rangelands Press (in Persian). Ghahermaninejad, F., & Nafisi, H. (2011). Floristic study of Munjughlu sanctuary zone in Marakan protected area (East Azarbaijan province, NW Iran). Rostaniha, 12(1), 73-82 (in Persian). Gholami, P., Shirmardi, H., & Lashkari Sanami, N. (2018). Investigation of flora, biological form and geographical distribution of plants in Robat Kouh area, Bazoft county, Chaharmahal and Bakhtiari province, Iran. Taxonomy and Biosystematics Journal, 10(37), 87-114 (in Persian). Hedge, I. C., & Wendelbo, P. (1978). Patterns of distribution and endemism in Iran. Edinburgh. Heshmati, G. (2007). Vegetation characteristics of four ecological zones of Iran. International Journal of Plant Production, 1(2), 25-224 (in Persian). Jafari, A. (2017). Comparison of different biodiversity indexes in different sampling designs (Case study: Chahartagh forested reserve, Chaharmahal and Bakhtiari province). Journal of Environmental Researches, 7(14), 135-144 (in Persian). Jafari Kukhdan, A., & Bahrami, H. (2019). A study of floristics, life form, and chorology of plants in Tang-e Khoshk of Yasouj region (Kohgiluyeh and BoyerAhmad province). Taxonomy and Biosystematics Journal, 11(40), 19-46 (in Persian). Jalili, A., & Jamzad, Z. (1999). Red data book of Iran; a preliminary survey of endemic, rare and endangered plant species in Iran; Research Institute of Forest and Rangelands; Ministry of Jahad-e Sazandegi. Tech, 215, 748 (in Persian). Jazirehi, M., & Ebrahimi Rostaghi, M. (2003). Silviculture in zagros. Tehran: Tehran University Press (in Persian) . Karimian, A. A. (2005). Medicinal, aromatic, pastural and rare plant of the protected area of Kalmand Bahadoran and Kuhe Bafg, Yazd province. Journal of Environmental Studies, 31(37), 77-88 (in Persian). Karimi, Z. (2009). An introduction to the flora, life form and plant chorology in Damghan rangelands. Journal of Agricultural Sciences and Natural Resources, 16(1-A) (in Persian). Khajeddin, S. J., & Yeganeh, H. (2010). Flora within no-hunting zone of Hanna, Isfahan, Iran. Taxonomy and Biosystematics Journal, 2(2), 73-90 (in Persian). Kharazian, N., Abaeian, F., & Yousefi, M. (2017). Floristic study of Zar Cheshme protected region from Esfahan province. Journal of Plant Research, 30, 139-147 (in Persian) . Krug, A. Z., Jablonski, D., & Valentine, J. W. (2008). Species–genus ratios reflect a global history of diversification and range expansion in marine bivalves. Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, 275(1639), 1117-1123. Maassoumi, A. A. (1989-2005). The genus Astragalus in Iran. Tehran: Research Institute of Forests and Rangelands (in Persian). Mahmoodi, M., Ramezani, E., Eshaghi-Rad, J., & Heidari Rikan, M. (2016). Floristic study of a gallery forest in northern Zagros (Khan Valley, Urmia, NW Iran). Journal of Plant Research, 28(4), 861-876 (in Persian). Makhdoum, M. (1997). Landuse planning for six forested catchment areas of Fars: As a guide for the strategic planning of Zagros region. Journal of Environmental Studies, 19(19), 41-50 (in Persian). Martino, D. (2001). Buffer zones around protected areas: A brief literature review. Electronic Green Journal, 1(15), 2-19. Mehrnia, M., Asri, Y., & Hosseini, Z. (2020). A floristic study of the western part of Oshtrankooh region in Lorestan province. Taxonomy and Biosystematics Journal, 12(45), 71-112 (in Persian). Mehrnia, M., & Ramak, P. (2014). Floristic investigation of Noujian watershed (Lorestan province). Journal of Plant Biology, 6(20), 113-136 (in Persian). Merdas, S., Menad, A., Mostephaoui, T., & Sakaa, B. (2017). Plant community structure and diversity under grazing gradient in arid Mediterranean steppe of Algeria. Journal of Materials and Environmental Sciences, 8, 4329-4338. Mesdaghi, M. (2001). Vegetation description and analysis. Mashhad: Jahad-e Daneshgahi Publication (in Persian). Mohsennezhad, F. (2018). Florestic, vegetation form and chorotypes study of Gunbruf region, Sahand mountains, Tabriz. Journal of Plant Research (Iranian Journal of Biology), 31(2), 396-414 (in Persian). Nadaf, M., Ejtehadi, H., Mesdaghi, M., & Farzam, M. (2017). Recognizing ecological species groups and their relationships with environmental factors at Chamanbid-Jozak protected area, North Khorasan province, Iran. Journal of Rangeland Science, 7(3), 253-264 (in Persian) . Naghipour Borj, A., Nowroozi, M., & Bashari, H. (2014). Investigation of the flora, life forms and chorotypes of the plants in the Meymand protected area, Kohkilouyeh and Boyer Ahmad provice, Iran. Taxonomy and Biosystematics Journal, 6(19), 67-84 (in Persian). Negahdarsaber, M., Taheri Abkenar, K., Pourbabaei, H., & Sagheb-Talebi, K. (2017). Flora, life forms and chorology of plant species in the Deh-Kohneh forest in Sepidan, Fars province, Iran. Caspian Journal of Environmental Sciences, 15(1), 67-74 (in Persian). Nemati Paykani, M., Ejtehadi, H., Asri, Y., & Esmailzadeh, O. (2021). A floristic study of vascular plants in the Qalajeh protected area in Kermanshah province. Taxonomy and Biosystematics Journal, 13(48), 59-92. Noroozi, J. (Ed.) (2020). Plant biogeography and vegetation of high mountains of Central and South-West Asia. Springer International Publishing. Noroozi, J., Akhani, H., & Breckle, S. W. (2008). Biodiversity and phytogeography of the alpine flora of Iran. Journal of Biodiversity and Conservation, 17(3), 493-521. Noroozi, J., Talebi, A., Doostmohammadi, M., Manafzadeh, S., Asgarpour, Z., & Schneeweiss, G. M. (2019). Endemic diversity and distribution of the Iranian vascular flora across phytogeographical regions, biodiversity hotspots and areas of endemism. Journal of Scientific Reports, 9(1), 1-12 (in Persian). Noss, R. F., & Cooperrider, A. (1994). Saving nature's legacy: Protecting and restoring biodiversity. Island Press. Omide, H., Akbari Nia, M., Hosseini, S., & Mirzaei, J. (2014). Effects of conservation practice on covering parameters and natural regeneration of trees and shrubs in the Zagros forests. Iranian Journal of Forest, 5(3), 229-238 (in Persian). Pairanj, J., Ebrahimi, A., Tarnain, F., & Hassanzadeh, M. (2011). Investigation on the geographical distribution and life form of plant species in sub alpine zone Karsanak region, Shahrekord. Taxonomy and Biosystematics Journal, 3(7), 1-10 (in Persian). Parishani, M. (2005). Flora of Vanak region of Semirom (Isfahan province). Pajouhesh va Sazandegi, 18(3 (68), 84-103 (in Persian). Rechinger, K. (1963-2015). Flora Iranica. Akademische Druck-U Verlagsanstalt, Graz. Rechinger, K. (1977). Plants of the Touran protected area, Iran. The Iranian Journal of Botany, 1(2), 155-180. Stace, C. A. (1991). Plant taxonomy and biosystematics. Second Edition. Edward Arnold, London: Cambridge University Press. Takhtadzhian, A. L., & Cronquist, A. (1986). Floristic regions of the world. University of California Press, Berkeley, Calif. London. Tietjen, B., Jeltsch, F., Zehe, E., Classen, N., Groengroeft, A., Schiffers, K., & Oldeland, J. (2010). Effects of climate change on the coupled dynamics of water and vegetation in drylands. Ecohydrology: Ecosystems, Land and Water Process Interactions, Ecohydrogeomorphology, 3(2), 226-237. Williams, P. H., Gaston, K. J., & Humphries, C. J. (1994). Do conservationists and molecular biologists value differences between organisms in the same way?. Journal of Biodiversity Letters, 67-78. Williams, P. H., Humphries, C. J., & Vane-Wright, R. I. (1991). Measuring biodiversity: Taxonomic relatedness for conservation priorities. Journal of Australian Systematic Botany, 4(4), 665-679. Yousofi, M., Safari, R., & Nowroozi, M. (2011). An investigation of the flora of the Chadegan region in Isfahan province. Iranian Journal of Plant Biology, 3(9), 75-96 (in Persian). Zohary, M. (1973). Geobotanical foundations of the Middle East. Fischer. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 88 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 43 |
||