پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 44 |
| تعداد شماره‌ها | 1,473 |
| تعداد مقالات | 12,039 |
| تعداد مشاهده مقاله | 22,276,189 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 9,788,136 |
تأثیر بازیدرمانی مبتنی بر رویکرد آکسلاین بر ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری کودکان کم‌شنوای پیش‌دبستانی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| پژوهش نامه روانشناسی مثبت | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مقاله 3، دوره 7، شماره 4 - شماره پیاپی 28، دی 1400، صفحه 13-24 اصل مقاله (1.45 M) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/ppls.2022.130700.2194 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسندگان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| زهرا زینلی ده‌رجبی1؛ محمد عاشوری* 2 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1دانشجوی کارشناسی ارشد روانشناسی و آموزش افراد با نیازهای خاص، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2دانشیار گروه روانشناسی و آموزش افراد با نیازهای خاص، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر بازیدرمانی مبتنی بر رویکرد آکسلاین بر ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری کودکان کم‌شنوای پیش‌دبستانی انجام شد. این پژوهش، یک مطالعۀ شبه‌آزمایشی از نوع مورد منفرد و با طرح خط پایه، مداخله و پیگیری بود. در این پژوهش، سه کودک کم‌شنوای پیش‌دبستانی شرکت داشتند که با روش نمونه‌گیری دردسترس از یک مرکز توانبخشی مادر و کودک کم‌شنوا در شهر اصفهان انتخاب شدند. ابتدا سه بار مقیاس ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری با فاصله زمانی دو روز در میان به‌عنوان خط پایه اجرا شد. مشخص شد ثباتی نسبی در نمرات وجود دارد. سپس مداخله در 8 جلسه اجرا شد. بعد از هر جلسه یک بار مشارکت‌کنندگان، ارزیابی و سه هفته بعد، همان پرسشنامه سه بار با فاصله زمانی دو روز در میان به‌عنوان مرحله پیگیری اجرا شدند. داده‌ها با روش تحلیل دیداری تجزیه و تحلیل شدند. نتایج حاکی از آن بود که بازیدرمانی مبتنی بر رویکرد آکسلاین بر ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری کودکان کم‌شنوای پیش‌دبستانی مؤثر و معنادار است. درصد ناهمپوشی برای هر سه مشارکت‌کننده 100% به دست آمد. همچنین، تأثیر درخور توجه مداخله در وضعیت پیگیری مشهود بود. بازیدرمانی مبتنی بر رویکرد آکسلاین باعث بهبود ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری کودکان کم‌شنوای پیش‌دبستانی شد؛ بنابراین، پیشنهاد می‌شود از این نوع بازیدرمانی برای بهبود ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری کودکان کم‌شنوا استفاده شود. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژه‌ها | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| بازیدرمانی؛ ارزش‌های اجتماعی هیجانی؛ تاب‌آوری؛ کودکان کم‌شنوا | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ناشنوایی[1] به شرایطی گفته می‌شود که فردی به‌صورت جزئی یا کلی دچار افت شنوایی یا آسیب شنوایی شده باشد (Audina et al., 2020). انواع آسیب شنوایی[2] را به خفیف، متوسط، متوسط تا شدید، شدید و عمیق تقسیم می‌کنند که یک یا هر دو گوش را درگیر می‌کند و باعث ایجاد مشکل در درک گفتار می‌شود. افراد کم‌شنوا[3] دارای افت شنوایی خفیف تا شدیدند و تا حدی باقیمانده شنوایی دارند. آنها از این میزان شنوایی خود و وسایل کمک‌شنوایی برای بهتر شنیدن استفاده می‌کنند. افراد ناشنوا[4] دارای افت شنوایی عمیق‌اند و خیلی کم می‌شنود یا اینکه نمی‌شنود. آنها برای برقراری ارتباط از زبان اشاره استفاده می‌کنند (Hallahan et al., 2018). درواقع، افت شنوایی بر حوزه‌های مختلف زندگی فردی ازجمله رشد اجتماعی[5] و رشد هیجانی[6] تأثیر دارد (Barimani et al., 2018). علاوه بر این، واکنش‌های اجتماعی افراد جامعه و نحوۀ برخورد آنها نسبت به کودکان کم‌شنوا و ابراز احساساتی مانند ترحم و دلسوزی نسبت به این کودکان ممکن است شرایط دشوارتری را به وجود بیاورد (Ranjbar et al., 2015). برخی اوقات کودکان ناشنوایی که دارای والدین شنوا هستند، در رشد اجتماعی هیجانی با تأخیر مواجه می‌شوند و برقراری ارتباط دوستانه در آنها ضعیف‌تر از همسالان شنوای‌شان است (Terlektsi et al., 2020). ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری[7] شامل مطالعه و بررسی مهارت‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری می‌شود و شایستگی اجتماعی، خودتنظیمی، دانش هیجانی، همدلی و مسئولیت‌پذیری را در بر می‌گیرد (Ravitch, 2013). به‌طور کلی، یکی از حوزه‌های مهم رشد و تحول کودکان کم‌شنوا، رشد اجتماعی هیجانی است. معمولاً این کودکان در مقایسه با کودکان شنوا مشکلات بیشتری را در همه حوزه‌های رشد اجتماعی هیجانی مانند بازشناسی هیجان، بیان چهرهای درک هیجان‌های مختلف و نظریه ذهن تجربه می‌کنند (Movallali & Imani, 2015). درواقع، نظم‌بخشی به هیجان‌ها نقش درخور توجهی در بهداشت روان کودکان دارد و باعث ارتقای کیفیت زندگی آنها می‌شود (Garnefesk et al., 2017). رشد هیجانی با دسترسی کودکان به محیط اجتماعی رابطه نزدیکی دارد. چون این امر، فرصت‌هایی را برای یادگیری اجتماعی و هیجانی آنها فراهم می‌کند (Rieffe et al., 2018). شایستگی، مشارکت اجتماعی و شادکامی نیز باعث تسهیل رشد و تحول شکوفایی می‌شود (Ziaee et al., 2021). تاب‌آوری هم نقشی محافظت‌کننده در موفقیت‌های فردی و رهایی افراد از موقعیت‌های دشوار زندگی دارد و باعث سازگارترشدن می‌شود، رویارویی با مشکلات را آسان‌تر می‌سازد و دستیابی به هدف را تسهیل می‌کند (Rahimpour et al., 2021). علاوه بر این، تاب‌آوری یکی از عواملی است که در بهبود ویژگی‌های روانشناختی هر فردی تأثیر دارد و به توانایی غلبه بر مشکلات و ایجاد فرصت برای رشد و تحول اشاره دارد (Varker & Devilly, 2012). با توجه به اینکه عوامل مختلفی بر ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری کودکان کم‌شنوای پیش‌دبستانی مؤثر است، استفاده از برنامه‌های آموزشی مفید ضرورت دارد؛ یکی از این موارد، بازیدرمانی[8] مبتنی بر رویکرد آکسلاین یا بازیدرمانی کودک‌محور[9] است (Ashori, 2019). بازی برای کودکان تجربه‌ای لذت‌بخش، مثبت و مفید است و آنها را قادر می‌سازد تا احساس‌ها و هیجان‌های خود را ابراز کنند (Taylor et al., 2021). بازی باعث ارتباط نزدیک‌تر تفکر درونی کودکان با دنیای بیرونی آنها می‌شود (Akbari et al., 2017). بازیدرمانی تکنیکی است که به‌وسیلۀ آن می‌توان به طبیعت کودکان و نحوۀ تفکر آنها پی برد (Farhadi et al., 2017). لندرث بازیدرمانی مبتنی بر رویکرد آکسلاین را تدوین کرده است (Shahriari et al., 2019). بر اساس این نوع بازیدرمانی، کودکان همان بزرگسالان کوچک نیستند؛ بنابراین، بازی‌درمانگر نباید با آنها مانند بزرگسالان رفتار کند (Parker et al., 2021). کودکان می‌توانند هیجان‌های خود را ازطریق بازی ابراز کنند؛ آنها منحصربه‌فرد و شایسته احترام‌اند؛ کودکان از انعطاف‌پذیری زیادی برخوردارند و در آنها نوعی توانایی ذاتی برای رشد و تحول وجود دارد (Salter et al., 2017). کودکان به‌طور طبیعی ازطریق بازی ارتباط برقرار می‌کنند. آنها حق دارند خودشان را به‌صورت غیرکلامی ابراز کنند. در بازیدرمانی مبتنی بر رویکرد آکسلاین، کودکان تصمیم می‌گیرند از چه اسباب‌بازی‌هایی استفاده کنند. آنها براساس سطوح رشد و تحول خود به بازی مشغول می‌شوند و درمانگر باید در این فرایند صبر و حوصله داشته باشد (Lin & Bratton, 2015). درحقیقت، بازیدرمانی مبتنی بر رویکرد آکسلاین به‌عنوان یک برنامه تحولی مناسب، براساس نظریۀ کودک‌محور و برای کار با کودکان طراحی شده است (Landreth et al., 2009; Senko & Bethany, 2019). پژوهش‌های اندکی دربارۀ اثربخشی بازیدرمانی مبتنی بر رویکرد آکسلاین بر ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری کودکان کم‌شنوای پیش‌دبستانی در خارج از کشور انجام شده است، در ایران نیز براساس جستجوی پژوهشگران هیچ پژوهشی در این خصوص یافت نشد؛ برای مثال، یافته‌های پژوهش پارکر و همکاران (2021) حاکی از اثربخشی بازیدرمانی مبتنی بر رویکرد آکسلاین بر بهبود دلبستگی و کاهش مشکلات رفتاری کودکان مبتلا به تروما بود. یافته‌های پژوهش سالتر و همکاران (2017) حاکی از تأثیر درخور توجه بازیدرمانی مبتنی بر رویکرد آکسلاین بر بهبود رشد اجتماعی و هیجانی کودکان استرالیایی دارای اوتیسم بود. نتایج پژوهش مینی‌والن و همکاران (2017) بیان‌کنندۀ اثربخشی شایان توجه بازیدرمانی بر مشکلات هیجانی و رفتاری مشارکت‌کنندگان بود. تیلور (2016) نیز در پژوهشی نشان داد بازیدرمانی مبتنی بر رویکرد آکسلاین به بهبود به شایستگی یا ارزش‌های اجتماعی و هیجانی مشارکت‌کنندگان منجر شد. بررسی پیشینه‌های پژوهشی حاکی از آن است که پژوهش‌های انجام‌شده دربارۀ تأثیر بازیدرمانی مبتنی بر رویکرد آکسلاین بر ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری در خارج از کشور و ایران محدودند و در پژوهش‌های مختلف به متغیرهای مدنظر یا مشابه آنها به‌صورت جداگانه توجه شده است. علاوه بر این، در دهه‌های اخیر پژوهش‌های درخور توجهی دربارۀ کودکان کم‌شنوا انجام شده است؛ ولی میزان تأثیر بازیدرمانی مبتنی بر رویکرد آکسلاین بر ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری کودکان کم‌شنوای پیش‌دبستانی بررسی نشده است. همین امر حاکی از خلأ پژوهشی در این حوزه و اهمیت و ضرورت پژوهش حاضر است؛ بنابراین، هدف اصلی این پژوهش، بررسی میزان تأثیر بازیدرمانی مبتنی بر رویکرد آکسلاین بر ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری کودکان کم‌شنوای پیش‌دبستانی است.
روش روش پژوهش، جامعۀ آماری و نمونه: این پژوهش، یک مطالعهۀ شبه‌آزمایشی از نوع مورد منفرد و با طرح خط پایه، مداخله و پیگیری بود. جامعۀ آماری پژوهش حاضر را کودکان کم‌شنوای پیش‌دبستانی شهر اصفهان تشکیل دادند. نمونه این پژوهش شامل سه کودک کم‌شنوا می‌شد که با روش نمونه‌گیری دردسترس در سال تحصیلی 1400-1399 از یک مرکز توانبخشی مادر و کودک کم‌شنوا در شهر اصفهان انتخاب شدند. معیارهای ورود به پژوهش حاضر شامل قرارگرفتن در دامنه سنی 4 تا 6 سال، داشتن افت شنوایی حسی عصبی و مادرزادی، آستانه شنوایی در محدوده 41 تا 55 دسیبل (کم شنوایی متوسط) و استفاده از سمعک، دست‌کم از 2 سالگی می‌شد. معیارهای خروج از پژوهش نیز داشتن اختلال‌های عصب رشدی و حسی به‌جز کم‌شنوایی، اقدام به کاشت حلزون، غیبت بیش از یک جلسه در مداخله، همکاری‌نکردن یا تمایل‌نداشتن به ادامه پژوهش و شرکت در برنامه یا مداخله مشابه بود. ابزار سنجش: مقیاس ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری برای کودکان پیش‌دبستانی[10]: راویچ این مقیاس را در سال 2013 برای بررسی رشد هیجانی کودکان پیش‌دبستانی طراحی کرده است. مقیاس ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری برای کودکان پیش‌دبستانی شامل 42 گویه و پنج خرده‌مقیاس خودتنظیمی، شایستگی اجتماعی، همدلی، مسئولیت‌پذیری و دانش هیجانی می‌شود. این مقیاس در طیف لیکرتی چهار درجه‌ای به‌صورت هرگز (0)، گاهی (1)، اغلب (2) و همیشه (3) نمره‌گذاری شد و حداقل و حداکثر نمره آن به ترتیب صفر و 126 است. روایی مقیاس مذکور ازطریق تحلیل عامل در دامنه 39/0 تا 92/0 محاسبه شده است. پایایی آن نیز ازطریق آلفای کرونباخ برای هر خرده‌مقیاس‌ها بین 95/0 و 90/0 و برای کل مقیاس 97/0 گزارش شده است (Ravitch, 2013). عاشوری و یزدانی‌پور (2019) نیز ضریب پایایی خرده‌مقیاس‌های آن را بین 84/0 و 90/0 و ضریب پایایی کل مقیاس را 88/0 گزارش کرده‌اند. روایی محتوایی آن هم بین 81/0 و 89/0 است. روش اجرا و تحلیل: برای اجرای پژوهش، ابتدا کودکان به روش نمونه‌گیری دردسترس و براساس ملاک‌های ورود به پژوهش انتخاب شدند و از مادران آنها خواسته شد تا رضایت‌نامه کتبی را برای شرکت فرزندشان در پژوهش تکمیل کنند. در این پژوهش، ابتدا سه بار مقیاس ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری با فاصله زمانی دو روز در میان به‌عنوان خط پایه اجرا شد. مشخص شد ثباتی نسبی در نمرات وجود دارد. سپس برنامۀ بازیدرمانی مبتنی بر رویکرد آکسلاین در 8 جلسه آموزشی 45 دقیقه‌ای اجرا شد که محتوای آن در جدول 1 توضیح داده شده است. این برنامه براساس رویکرد آکسلاین[11] (1969) و پژوهش فرهادی و همکاران (2017) تدوین شده است.
جدول 1. محتوای جلسات برنامۀ بازیدرمانی مبتنی بر رویکرد آکسلاین Table 1. Content of play-therapy program sessions based on the Axline approach
درخور ذکر است بعد از هر جلسه، یک بار مشارکت‌کنندگان ارزیابی شدند و سه هفته بعد، همان پرسشنامه سه بار با فاصله زمانی دو روز در میان به عنوان مرحله پیگیری اجرا شد. داده‌های به‌دست‌آمده از سه موقعیت آزمون یعنی خط پایه، مداخله و پیگیری با استفاده از نرم‌افزار اس پی اس اس و اکسل به‌صورت جدول و نمودار رسم شدند. سپس محفظۀ ثبات و خط روند برای نمودار نمرات هر مشارکت‌کننده در موقعیت خط پایه و پیگیری رسم شد. در مرحلۀ بعد، با استفاده از شاخص روند و ثبات، میزان ثبات و جهت روند داده‌ها، مشخص و درنهایت با استفاده از روش تحلیل درون‌موقعیتی و بین‌موقعیتی، اثربخشی متغیر مستقل بر متغیر وابسته تحلیل شد. همچنین، در این پژوهش از روش‌های آماری مخصوص طرح‌های مورد منفرد مانند درصد داده‌های همپوش و ناهمپوش استفاده شد.
یافته‌ها در این پژوهش سه کودک کم‌شنوای پیش‌دبستانی 4 تا 6 ساله شرکت داشتند که میانگین و انحراف معیار سن آنها 96/4 و 83/0 و همچنین، میانگین و انحراف معیار هوشبهر آنها 04/97 و 98/3 بود. ﻧﻤﺮات ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری هر سه شرکت‌کننده ﻃﯽ سه ارزیابی در مرحلۀ ﺧﻂ ﭘﺎﯾﻪ، هشت ارزیابی در مرحلۀ ﻣﺪاﺧﻠﻪ و سه ارزیابی در مرحلۀ ﭘﯿﮕﯿﺮی در جدول 2 آﻣﺪه اﺳﺖ.
جدول 2. ﻧﻤﺮات ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری در مراحل ﺧﻂ ﭘﺎﯾﻪ، ﻣﺪاﺧﻠﻪ و ﭘﯿﮕﯿﺮی Table 2. The scores of social-emotional assets and resilience in base line, intervention, and follow-up stages
با توجه به جدول 2 می‌توان ﻧﻤﺮات ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری هر سه شرکت‌کننده را ﻃﯽ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖهای ﺧﻂ ﭘﺎﯾﻪ، ﻣﺪاﺧﻠﻪ و ﭘﯿﮕﯿﺮی بررسی کرد. آماره‌های توصیفی تحلیل درون‌موقعیتی برای ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری نفر اول تا سوم در جدول 3 گزارش شده‌‌اند.
جدول 3. تحلیل درون‌موقعیتی برای متغیر ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری Table 3. Intra-situational analysis for the variable of social-emotional assets and resilience
با توجه به نتایج جدول 3، تغییر نمرات مشارکت‌کنندگان از کمترین به بیشترین نمره در مرحلۀ مداخله شایان توجه و در مراحل خط پایه و پیگیری کم است. به بیان دیگر، طراز نسبی بیان‌کنندۀ کاهش شایان توجه ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری مشارکت‌کنندگان در مرحله مداخله است. محفظۀ ثبات و خط روند تغییر نمرات آنها به‌منزلۀ بخشی از تحلیل درون‌موقعیتی در شکل‌های 1 تا 3 مشاهده می‌شود.
شکل 1. محفظۀ ثبات و خط روند برای متغیر ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری مربوط به نفر اول Figure 1. Stability box and trend line for social-emotional assets and resilience variable of first person
شکل 2. محفظۀ ثبات و خط روند برای متغیر ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری مربوط به نفر دوم Figure 2. Stability box and trend line for social-emotional assets and resilience variable of second person
شکل 3. محفظۀ ثبات و خط روند برای متغیر ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری مربوط به نفر سوم Figure 3. Stability box and trend line for social-emotional assets and resilience variable of third person با توجه به شکل‌های 1 تا 3، مشخص شد روند تغییر نمرات در مرحلۀ مداخله صعودی است؛ یعنی ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری مشارکت‌کنندگان به مرور زمان و با افزایش جلسات مداخله بهبود یافته است. نتایج تحلیل بین‌موقعیتی برای ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری مشارکت‌کنندگان در جدول 4 آمده‌اند که بیان‌کنندۀ جهت روند و تعیین میزان کارآمدی مداخله است.
جدول 4. تحلیل بین‌موقعیتی برای تعیین جهت روند و میزان کارآمدی مداخله Table 4. Inter-situational analysis to determine the trend direction and the effectiveness of the intervention
با توجه به نتایج جدول 4، جهت روند ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری هر سه مشارکت‌کننده در مرحله مداخله افزایشی است و بهبود آن در مرحلۀ پیگیری مشهود است. علاوه بر این، درصد همپوشی (POD) و درصد ناهمپوشی (PND) برای هر سه مشارکت‌کننده به‌ترتیب صفر و صد درصد به دست آمد؛ یعنی مداخله به احتمال 100 درصد سبب افزایش ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری مشارکت‌کنندگان شده است.
بحث پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر بازیدرمانی مبتنی بر رویکرد آکسلاین بر ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری کودکان کم‌شنوای پیش‌دبستانی انجام شد. نتایج این پژوهش حاکی از آن بود که بازیدرمانی مبتنی بر رویکرد آکسلاین به میزان چشمگیری ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری را بهبود بخشید. به‌طور کلی، یافته‌های پژوهش حاضر با نتایج پژوهش پارکر و همکاران (2021) مبنی بر اثربخشی بازیدرمانی مبتنی بر رویکرد آکسلاین بر دلبستگی و کاهش مشکلات رفتاری مشارکت‌کنندگان همسو بود. همچنین، با نتایج پژوهش سالتر و همکاران (2017) در راستای تأثیر شایان توجه بازیدرمانی مبتنی بر رویکرد آکسلاین بر بهبود رشد اجتماعی و هیجانی کودکان اوتیسم، مینی‌والن و همکاران (2017) مبنی بر تأثیر بازیدرمانی بر مشکلات هیجانی و رفتاری مشارکت‌کنندگان، و تیلور (2016) درخصوص اثربخشی درخور توجه بازیدرمانی مبتنی بر رویکرد آکسلاین بر شایستگی اجتماعی و هیجانی کودکان همخوانی داشت. برای تبیین این یافته که بازیدرمانی مبتنی بر رویکرد آکسلاین بر ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری کودکان کم‌شنوا تأثیر دارد، عنوان می‌شود بازی می‌تواند تفکر درونی کودک را با دنیای بیرونی او مرتبط سازد و موجب شود کودک شرایط محیطی را به‌نحو بهتری کنترل کند (Akbari et al., 2017). با توجه به اینکه کودکان هنوز به مرحلۀ تفکر انتزاعی نرسیده‌اند و نمی‌توانند هیجان‌ها و احساس‌های خود را به‌راحتی ابراز کنند، بازی آنها را قادر می‌سازد تا تجربه‌ها، هیجان‌ها و افکار مختلف خود را ابراز کنند (Parker et al., 2021). این مسئله در کودکان کم‌شنوا به دلیل توانایی کمتر در برقراری ارتباط کلامی برجسته‌تر است (Terlektsi et al., 2020). بازیدرمانی یک روش درمانی است که در آن درمانگر در بازی با کودک مشارکت می‌کند (Ashori, 2019). متخصصان بازیدرمانی اعتقاد دارند این روش کودکان را قادر می‌سازد تا مشکلاتی را که نمی‌توانند در زندگی روزمره خود بیان کنند، به‌صورت بازی به نمایش بگذارند و هیجان‌های پنهان خود را با هدایت درمانگر آشکار و تنظیم کنند (Parker et al., 2021)؛ زیرا تنظیم هیجان در زندگی همۀ انسان‌ها از اهمیت چشمگیری برخوردار است (Garnefesk et al., 2017). بازیدرمانی مسیری را ایجاد می‌کند تا کودکان ازطریق آن هیجان‌ها و احساس‌های خود را ابراز کنند. از این طریق، می‌توان به دلیل رفتارهای آنها پی برد. به این ترتیب، شرایطی برای اصلاح رفتارهای نامطلوب و هیجان منفی آنها فراهم می‌شود (Salter et al., 2017). در همین راستا، بازیدرمانی مبتنی بر رویکرد آکسلاین به کودکان کم‌شنوا که عملکرد ضعیف‌تری در مهارت‌های هیجانی، اجتماعی و ارتباطی دارند، کمک می‌کند رفتارهای سازگارتری را یاد بگیرند؛ بنابراین، این کودکان ازطریق بازی می‌توانند هیجان‌های مختلف خود را ابراز کنند و ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری خود را توسعه دهند (Farhadi et al., 2017). پس یکی از تکنیک‌های مناسب برای ارتقای ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری کودکان کم‌شنوا، بازیدرمانی مبتنی بر رویکرد آکسلاین است. دلیل دیگر برای مفید و مؤثر بودن این رویکرد بازیدرمانی، غیرمستقیم و غیرکلامی بودن آن است که کودک را قادر می‌سازد هیجان‌ها و احساسات منفی و نامطلوب خود را در شرایطی ایمن، آرام و بدون دخالت مستقیم دیگران ابراز کند. در این صورت، امکان تخلیه یا برون‌ریزی احساس‌های آزاردهنده، هیجان‌های منفی و تعارض‌های موجود برای او فراهم می‌شود و این امر باعث ارتقای ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری او می‌شود. به‌طور کلی، بازیدرمانی مبتنی بر رویکرد آکسلاین، روشی کارآمد و مؤثر در بهبود ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری کودکان کم‌شنوا است. کودکان در چنین شرایطی می‌توانند احساس‌ها و هیجان‌های خود را با بازپدیدآوری چالش‌ها و مشکلات‌شان برون‌ریزی کنند، به شناخت بهتری دست یابند، احساس‌ها و هیجان‌های خود را تعدیل کنند و رفتارهای سازش‌یافته‌تری را به نمایش بگذارند. درواقع، این رویکرد بازیدرمانی، کودکان را با مشکلات خود سازگارتر می‌کند تا ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری آنها تقویت شود. در پژوهش حاضر، محدودیت‌هایی نیز وجود داشت؛ برای مثال، در این پژوهش از پرسشنامه استفاده شد که ممکن است برخی والدین از ارائۀ پاسخ واقعی خودداری کنند. این پژوهش روی کودکان کم‌شنوای 4 تا 6 ساله کم‌شنوای دارای افت شنوایی متوسط انجام گرفته است و باید در تعمیم نتایج آن بر سایر کودکان با افت شنوایی مختلف یا شنوا احتیاط شود. اگرچه روش تحقیق مورد منفرد، روش بسیار خوبی است که می‌تواند در حوزۀ کودکان کم‌شنوا استفاده شود، می‌توان تعداد اندک مشارکت‌کنندگان را نوعی محدودیت در نظر گرفت. پیشنهاد می‌شود در تحقیقات آتی، اثربخشی بازیدرمانی مبتنی بر رویکرد آکسلاین در بهبود ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری سایر کودکان با نیازهای ویژه مانند کودکان با آسیب جسمی، مشکلات بینایی یا اوتیسم نیز بررسی شود. پیشنهاد می‌شود این نوع بازیدرمانی برای گروههای سنی مختلف با افت شنوایی متفاوت استفاده شود. بهتر است در مطالعات بعدی به بررسی مقایسه‌ای اثربخشی بازیدرمانی مبتنی بر رویکرد آکسلاین با سایر مداخلات ازجمله برنامه‌های بازیدرمانی دیگر در بهبود ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری کودکان کم‌شنوا پرداخته شود. پیشنهاد می‌شود این پژوهش با روش آزمایشی و به‌صورت گروهی روی نمونه وسیع‌تری از کودکان کم‌شنوا انجام شود تا قابلیت تعمیم نتایج افزایش یابد. علاه بر این، با توجه به نتایج این پژوهش می‌توان از بازیدرمانی مبتنی بر رویکرد آکسلاین در مراکز آموزشی و توانبخشی برای بهبود ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری کودکان کم‌شنوا استفاده کرد؛ بنابراین، پیشنهاد می‌شود دوره‌های بازیدرمانی مبتنی بر رویکرد آکسلاین برای مربیان کودکان پیش‌دبستانی و مراکز توانبخشی کودکان کم‌شنوا برگزار شود.
[1]. deafness [2]. hearing impairment [3]. people with hearing loss [4]. deaf people [5]. social development [6]. emotional development [7]. social-emotional assets and resilience [8]. play therapy [9]. child-centered play therapy [10]. Axline [11]. Social-emotional assets and resilience scale for preschool children | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مراجع | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
اکبری، م.، دهقانی، ب.، جعفری، آ.، و کاردر، آ. (1396). تأثیر بازیدرمانی با رویکرد شناختی رفتاری بر تنظیم هیجان و اضطراب و افسردگی کودکان دیابت نوع یک. مجلۀ ایده‌های نوین روانشناسی، 1(2)، 54-45.
بریمانی، ص.، اسدی، ج.، و خواجوند، ا. (1397). اثربخشی بازیدرمانی بر سازگاری اجتماعی و مهارت‌های ارتباطی کودکان ناشنوا. مجلۀ توانبخشی، 19(3)، 261-250.
رحیم‌پور، ش.، عارفی، م.، و منشئی، غ. (1400). اثربخشی آموزش تلفیقی چشم‌انداز زمان و ذهن‌آگاهی بر تاب‌آوری و خردمندی. پژوهش‌نامۀ روانشناسی مثبت، 7(1)، 52-35.
رنجبر، ج.، ترخان، م.، طاهر، م.، حسین‌خانزاده، ی.، و عیسی‌پور، م. (1392). اثربخشی آموزش مهارت‌های ارتباطی بر خودپنداره و احساس تنهایی دانش‌آموزان با آسیب شنوایی. مجلۀ روانشناسی مدرسه، 4(2)، 54-39.
شهریاری، ی.، قاسم‌زاده، س.، و وکیلی، س. (1398). اثربخشی بازیدرمانی کودک‌محور بر مشکلات رفتاری درونی‌سازی و برونی‌سازی‌شده کودکان با آسیب فلج مغزی. مجلۀ روان‌پزشکی و روانشناسی بالینی ایران، 25(3)، 249-236.
ضیایی، ح.، رضایی، ع. م.، طالع‌پسند، س.، محمدی‌فر، م. ع. (1400). اثربخشی آموزش مبتنی بر الگوی روانشناختی شکوفایی بر شادکامی، شایستگی و مشارکت اجتماعی. پژوهش‌نامۀ روانشناسی مثبت، 7(1)، 34-19.
عاشوری، م. (1398). بازیدرمانی: نظریه‌ها و تکنیک‌های اصلی. چاپ اول. چاپ اول. اصفهان: جهاد دانشگاهی.
عاشوری، م.، و یزدانی‌پور، م. (1398). بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی نسخه فارسی مقیاس ارزش‌های اجتماعی هیجانی و تاب‌آوری در کودکان عادی و ناشنوای پیش‌دبستانی. فصلنامۀ توانمندسازی کودکان استثنایی، 32(3)، 124-109.
فرهادی، و.، دوست‌زاده، م.، سبزی، ا.، و سبزی، ر. (1396). اثربخشی بازیدرمانی کودک‌محور با رویکرد آکسلاین بر تنهایی و ناامیدی کودکان با آسیب شنوایی. پژوهش‌های مشاوره، 16(61)، 165-150.
موللی، گ.، و ایمانی، م. (1393). رشد هیجانی در کودکان کم‌شنوا: بیانات چهرهای، بازشناسی هیجانی، قواعد تظاهر، هیجانات آمیخته و نظریۀ ذهن. شنوایی‌شناسی، (6)23، 16-1.
Akbari, M., Dehghani, B., Jafari, A., & Kardar, A. (2017). The effect of game therapy with a cognitive-behavioral approach on the regulation of excitement, anxiety and depression in children with type-1 diabetes. Journal of Psychology New Ideas, 1(2), 45-54. (In Persian)
Ashori, M. (2019). Play therapy: The main theories and techniques. (1st Ed). Isfahan: Jahad Daneshgahi. (In Persian)
Ashori, M., & Yazdanipour, M. (2019). Study of Persian version of social-emotional assets and resilience scale's psychometric properties in normal and deaf preschool children. Empowering Exceptional Children, 10(3), 109-124. (In Persian)
Audina, E. F., Supardi, I. & Salam, U. (2020) An english and sign language handout for deaf learners. Journal Pendidikan dan Pembelajaran Khatulistiwa, 9(3), 715-723.
Barimani, S., Asadi, J., & Khajevand, A. (2018). The effectiveness of play therapy on deaf children's social adaptation and communication skills. Journal of Rehabilitation, 19(3), 250-261. (In Persian)
Farhadi, V., Doostzadeh, M., Sabzi, A., & Sabzi, R. (2017). Effectiveness of child- centered play therapy with approach Axline on loneliness and hopelessness in children with hearing impairment. Journal of Counseling Research, 16(61), 150-165. (In Persian)
Garnefesk, N., Hossain, S., & Krauij, V. (2017). Relationships between maladapted cognitive emotion regulation strategies and psychopathology in adolescents from Bangladesh. Archives of Depression and Anxiety, 2(3),23-29.
Hallahan, D. P., Kauffman, J. M., & Pullen, P. C. (2018). Exceptional learners (14th Ed). Pearson Education, Inc.
Landreth, G. L., Ray, D. C., & Bratton, S. (2009). Play therapy in elementary school. Psychology in The School, 46(3), 1-9.
Lin, Y. W., & Bratton, S. C. (2015). A meta-analytic review of child-centered play therapy approaches. Journal of Counseling & Development, 93(1), 45-58.
Meany-Walen, K. K., Teeling, S., Davis, A., Artley, G., & Vignovich, A. (2017). Effectiveness of a play therapy intervention on children’s externalizing and off-task behaviors. Professional School Counseling, 20(1), 89-101.
Movallali, G., & Imani, M. (2015). Emotional development in deaf children: facial expression, emotional understanding, display rules, mixed emotions, and theory of mind. Audiology, 23(6), 1-16. (In Persian)
Parker, M. M., Hergenrather, K., Smelser, Q., & Kelly, C. T. (2021). Exploring child-centered play therapy and trauma: A systematic review of literature. International Journal of Play Therapy, 30(1), 2-13.
Rahimpour, S., Arefi, M., & Manshaii, G. (2021). The effectiveness of mixed method of time perspective and mindfulness education on resilience and wisdom. Positive Psychology Research, 7(1), 35-52. (In Persian)
Ranjbar, J., Tarkhan, M., Taher, M., Hossein Khanzadeh, H., & Esapour, M. (2015). The effect of communication skills training on the self-concept and loneliness of students with hearing impairment. Journal of School Psychology, 4(2), 39-54. (In Persian)
Ravitch, N. K. (2013). Development and preliminary validation of the social-emotional assets and resiliency scale for preschool. [Unpublished dissertation. University of Oregon].
Rieffe, C., Broekhof, E., Eichengreen, A., Kouwenberg, M., Veiga, G., da Silva, B. M., & Frijns, J. H. (2018). Friendship and emotion control in pre-adolescents with or without hearing loss. The Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 23(3), 209-218.
Salter, K., Beamish, W., & Davies, M. (2017). The effects of child-centered play therapy (CCPT) on the social and emotional growth of young Australian children with autism. International Journal of Play Therapy, 25(2), 78-90.
Senko, K., & Bethany, H. (2019). Play therapy: An illustrative case. Innovative Clinical Neuroscience,16(5-6), 38-40.
Shahriari, Y., Ghasemzadeh, S., & Vakili, S. (2019). The effectiveness of child-centred play therapy on internalization and extrapolation behavioral problems in children with cerebral palsy. Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology, 25(3), 236-249. (In Persian)
Spence, S. H., Rapee, R., McDonald, C., & Ingram, M. (2001). The structure of anxiety symptoms among preschoolers. Behaviour Research and Therapy, 39, 1293-1316.
Taylor, D., Purswell, D., Cornett, K., Bratton, N., & Sue, C. (2021). Effects of child-centered play therapy (CCPT) on disruptive behavior of at-risk preschool children in Head Start. International Journal of Play Therapy, 30(2), 86-97.
Taylor, L. (2016). Social-emotional competencies of African American children: Impact of child-centered play therapy. [Unpublished dissertation. University of North Texas].
Terlektsi, E., Kreppner, J., Mahon, M., Worsfold, S., & Kennedy, C. R. (2020). Peer relationship experiences of deaf and hard-of-hearing adolescents. The Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 25(2), 153-166.
Varker, T., & Devilly, G. J. (2012). An analogue trial of inoculation/resilience training for emergency services personnel: Proof of concept. Journal of Anxiety Disorders, 26(6), 696-701.
Ziaee, H., Rezaei, A., Talepasand, S., & Mohammadyfar, M. (2021). The effectiveness of training based on the flourishing psychological model on happiness, competence, and social participation. Positive Psychology Research, 7(1), 19-34. (In Persian)
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 617 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 387 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||