اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات43
تعداد شماره‌ها1,487
تعداد مقالات12,221
تعداد مشاهده مقاله23,363,072
تعداد دریافت فایل اصل مقاله10,047,431
کهراریان, مرتضی, زمانی, مهرنوش, وفایی شوشتری, رضا, نصیرخانی, مهراد. (1400). بررسی تنوع گونه‌‌ای شبه عقرب‌‌ها (Arachnida: Pseudoscorpiones) در زیستگاههای جنگلی و زراعی استان لرستان، ایران. سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه اصفهان, 13(48), 1-18. doi: 10.22108/tbj.2021.129081.1164
مرتضی کهراریان; مهرنوش زمانی; رضا وفایی شوشتری; مهراد نصیرخانی. "بررسی تنوع گونه‌‌ای شبه عقرب‌‌ها (Arachnida: Pseudoscorpiones) در زیستگاههای جنگلی و زراعی استان لرستان، ایران". سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه اصفهان, 13, 48, 1400, 1-18. doi: 10.22108/tbj.2021.129081.1164
کهراریان, مرتضی, زمانی, مهرنوش, وفایی شوشتری, رضا, نصیرخانی, مهراد. (1400). 'بررسی تنوع گونه‌‌ای شبه عقرب‌‌ها (Arachnida: Pseudoscorpiones) در زیستگاههای جنگلی و زراعی استان لرستان، ایران', سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه اصفهان, 13(48), pp. 1-18. doi: 10.22108/tbj.2021.129081.1164
کهراریان, مرتضی, زمانی, مهرنوش, وفایی شوشتری, رضا, نصیرخانی, مهراد. بررسی تنوع گونه‌‌ای شبه عقرب‌‌ها (Arachnida: Pseudoscorpiones) در زیستگاههای جنگلی و زراعی استان لرستان، ایران. سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه اصفهان, 1400; 13(48): 1-18. doi: 10.22108/tbj.2021.129081.1164

بررسی تنوع گونه‌‌ای شبه عقرب‌‌ها (Arachnida: Pseudoscorpiones) در زیستگاههای جنگلی و زراعی استان لرستان، ایران

تاکسونومی و بیوسیستماتیک
مقاله 2، دوره 13، شماره 48، مهر 1400، صفحه 1-18    اصل مقاله (855.96 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/tbj.2021.129081.1164
نویسندگان
مرتضی کهراریان* 1؛ مهرنوش زمانی2؛ رضا وفایی شوشتری3؛ مهراد نصیرخانی3
1دانشیار گروه حشره‌‌شناسی، دانشکدۀ کشاورزی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران
2دکتری تخصصی گروه حشره‌‌شناسی، دانشکدۀ کشاورزی و منابع طبیعی، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران
3استادیار گروه حشره‌‌شناسی، دانشکدۀ کشاورزی و منابع طبیعی، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران
چکیده
در این پژوهش، تنوع گونه‌‌ای جمعیت شبه عقرب‌‌ها‌‌ در دو زیستگاه جنگل بلوط و مزرعه در شهرستان‌‌‌‌های کوهدشت، خرم‌‌آباد و دلفان از توابع استان لرستان طی هشت‌‌ماه در سال 1395 ارزیابی شد. برای این منظور در هر اکوسیستم، مساحتی حدود یک کیلومتر مربع در جایگاه جامعۀ نمونه‌‌برداری تعیین و از هر جامعه 20 کرت به مساحت تقریبی هر کرت 200 متر مربع انتخاب شد. از هر کرت یک نمونه خاک به عمق 10 سانتی‌‌متر و سطح 50 سانتی‌‌متر مربع جمع‌‌آوری و جمعیت شبه عقرب‌‌های موجود در آن شمارش شد. درمجموع، 16 گونه متعلق به 11 جنس شناسایی شد. محاسبۀ ساختار و تنوع گونه‌‌ای با استفاده از شاخص‌‌های شانون، سیمپسون و بریلویین به کمک نرم‌‌افزار SDR 4 صورت گرفت. مقایسۀ تنوع گونه‌‌ای اکوسیستم‌‌های مختلف نشان داد در هر سه منطقه، تنوع گونه‌‌‌‌ای جنگل از مزرعه بیشتر بود. مقایسۀ کلی سه شهرستان نشان داد درمجموع، شهرستان دلفان (با شاخص شانون 529/2) در مقایسه با شهرستان خرم‌‌آباد (با شاخص شانون 508/2) و شهرستان کوهدشت (با شاخص390/2) دارای تنوع گونه‌‌ای بیشتری بود. محاسبات ساختار گونه‌‌ای جمعیت شبه عقرب‌‌ها‌‌ی استان لرستان نیز نشان داد سه گونۀ Calocheiridius centralis Beier, 1952، Cardiolpium  bisetosum Nasssirkhani, 2015 و Minniza babylonica Beier, 1931 )از خانوادۀ (Olpiidae به ترتیب گونه‌‌های ‌‌غالب در سه شهرستان خرم‌‌آباد، کوهدشت و دلفان بود. چنین به‌‌ نظر می‌‌رسد که سه گونۀ یادشده بدون هیچ‌‌گونه محدودیتی ازنظر اختلاف ارتفاع، دما و رطوبت در سه شهرستان وجود داشت.
کلیدواژه‌ها
تنوع زیستی؛ شبه عقرب؛ گونۀ غالب؛ غرب ایران
اصل مقاله

مقدمه

شبه عقرب‌‌ها در جایگاه راسته‌‌ای از عنکبوتیان دامنۀ پراکنش بسیار وسیعی دارند و از تنوع جغرافیایی زیادی برخوردار هستند (Harvey, 1988). فسیل‌‌های به‌‌دست‌‌آمده از شبه عقرب‌‌ها نشان می‌‌دهد این بندپایان از ابتدای دوران دوونین وجود داشته‌‌اند؛ با این وجود بین شبه عقرب‌‌های کنونی و نمونه‌‌های به‌‌دست‌‌آمده از فسیل‌‌ها تفاوت چندانی ازلحاظ ریخت‌‌شناسی دیده نمی‌‌شود (Shear et al., 1989). طول بدن در شبه عقرب‌‌ها بنا به نوع گونه و مرحلۀ زندگی حدود 2 تا 12 میلی‌‌متر است (Harvey et al., 2020).

شبه عقرب‌‌ها اغلب پوسیده‌‌خوار یا گوشت‌‌خوار هستند و از لاشۀ حشرات و سایر بند‌‌پایان تغذیه می‌‌کنند (Rahmani et al., 2012). بیشتر شبه عقرب‌‌ها به‌‌صورت منزوی و انفرادی زندگی می‌‌کنند و ترجیح می‌‌دهند در مکان‌‌های تاریکی (با دمای محیطی حدود 21-10 درجۀ سانتی‌‌گراد) مانند خاک، زیر بقایای گیاهی، سنگ‌‌ها، توده‌‌های خاک‌‌برگ، زیر پوستک‌‌ درختان، لابه‌‌لای چوب‌‌های پوسیده، درون غارها و لانۀ بسیاری از پرندگان و پستانداران فعالیت داشته باشند  .(Andrade and Gnaspini, 2002; Buddle, 2005)

تاکنون پژوهش‌‌های فراوانی در ارتباط با فون و شناسایی گونه‌‌های مختلف شبه عقرب‌‌ها در جهان صورت گرفته است؛ اما با توجه به نورگریزبودن، زندگی در مناطق مخفی و دور از دسترس و اندازۀ کوچک شبه عقرب‌‌ها، درزمینۀ پویایی جمعیت و فعالیت‌‌های رفتاری آنها پژوهش‌‌های کمتری انجام شده است؛ با این وجود در دهه‌‌های گذشته پژوهش‌‌های به‌‌نسبت جامعی در ارتباط با عوامل تأثیرگذار بر تراکم و نوسان جمعیتی شبه عقرب‌‌ها صورت گرفته است Yednock and Hutchens, 2000) (Cunningham and Saigo, 1999;. در تمام این پژوهش‌‌ها مشخص شده است که جمعیت شبه عقرب‌‌ها مانند بسیاری دیگر از بندپایان، به‌‌شدت از محیط و شرایط اقلیمی حاکم بر آن تأثیر می‌‌گیرد. مطالعۀ Hoff (1949) نشان داد تنوع و فراوانی جمعیت شبه عقرب‌‌های موجود در خاک در مقایسه با دیگر زیستگاهها کمتر است. براساس مطالعۀ‌‌  Cunninghamو Saigo (1999)، لایه‌‌های اول و دوم طبقات مختلف خاک، مناطق اصلی حضور شبه عقرب‌‌ها و بسیاری از بندپایان محسوب می‌‌شود. پژوهش دیگر انجام‌‌شده توسط Yednock و Hutchens (2000) نشان می‌‌دهد بین تراکم بقایای گیاهی، قدرت بقا و ماندگاری شبه عقرب‌‌ها رابطۀ مستقیمی وجود دارد؛ به طوری که هرچه میزان تراکم بقایای گیاهی موجود در منطقه بیشتر باشد، جمعیت شبه عقرب‌‌ها و قدرت بقای آنها بیشتر خواهد بود. این امر ممکن است به‌‌دلیل وجود مواد غذایی بیشتر و امکان دستیابی بهتر به مواد غذایی باشد.

فراوانی جمعیت شبه عقرب‌‌ها بسته به میزان رطوبت و دمای خاک متغیر است؛ به طوری که در طول سال، جمعیت این دسته از بندپایان درحال نوسان است و گاهی به صفر می‌‌رسد. Nassirkhani و Takalozadeh (2011) بهترین دمای خاک برای فعالیت و رشد بهینۀ شبه عقرب‌‌ها را 10 تا 20 درجۀ سانتی‌‌گراد و میزان رطوبت را 179 واحد در سانتی‌‌متر مربع برآورد کرده‌‌اند. Sato (1984) نشان داد جمعیت شبه عقرب‌‌های بالغ Mundochthonius japanicus Chamberlin, 1929 وMicrocreagris japonica Ellingsen, 1978  در ژاپن در فصل بهار بیشترین میزان و در فصل زمستان (اوایل دی تا اواسط بهمن‌‌ماه) کمترین میزان را نشان می‌‌دهد. Brenner (2005) با مطالعه روی شبه عقربApochthonius malheuri Benedict and Malcolm, 1973  در اورگان امریکا نشان داد زمان حضور گونۀ بالغ در اواخر تابستان (اواخر خرداد تا اواسط مردادماه) است و از اواخر تابستان به بعد از جمعیت افراد بالغ کاسته می‌‌شود.

Nassirkhani وTakalozadeh  (2011) نشان دادند جمعیت شبه عقرب‌‌های استان کرمان متعلق به جنس‌‌هایKrumpal, 1979  Gobichelifer وChamberlin, 1930   Calocheirusبا آغاز فصل پاییز (اواخر مهرماه) به حداقل می‌‌رسد؛ به طوری که با آغاز آبان‌‌ماه جمع‌‌آوری آنها ناممکن می‌‌شود.

در ایران بیشترین پژوهش‌‌ها در ارتباط با شناسایی فون مناطق مختلف بوده است (Nassirkhani et al., 2016; Nassirkhani 2018; Zamani et al., 2019; Latifi et al., 2020)؛ با این وجود در برخی از پژوهش‌‌ها نیز به‌‌صورت اولیه نتایجی درخصوص پویایی، طرز رفتار و فعالیت شبه عقرب‌‌های ایران به دست آمده است. براساس بررسی Mehrafrooz- Mayvan و همکاران (2015) تنوع و تغییرپذیری اجتماع شبه عقرب‌‌های خاک‌‌زی در لایه‌‌های بالایی خاک جنگل سمسکنده واقع در شهرستان ساری استان مازندران از لایه‌‌های پایینی بیشتر بود. بیشترین میزان تنوع شبه عقرب‌‌ها در لایۀ خاک‌‌برگ، در مهر‌‌ماه مشاهده شد و با فرارسیدن ماههای گرم سال جمعیت شبه عقرب‌‌ها کاهش نشان داد.

استان لرستان با میانگین بارش 400 تا 450 میلی‌متر در غرب کشور واقع شده است. مساحت این استان 29380 کیلومتر مربع و دارای 11 شهرستان است (Moradi et al., 2019). در استان لرستان نیز تاکنون پژوهش‌‌های معدودی و تنها در ارتباط با فون شبه عقرب‌ها صورت گرفته است. نخستین‌‌بار Nassirkhani و همکاران (2017)، گونۀAcanthocreagris iranica Beier,1976  را در غرب ایران و ازجمله استان لرستان گزارش کردند؛ پس از آن Nassirkhani وZamani  (2017) دو گونه از جنس  Neobisiumشامل N. alticola Beier, 1973 و N. validum (L. Koch, 1873)  و سپس Zamani و همکاران (2019) 10 گونۀ دیگر از سه خانوادۀ Menthidae، Olpiidae و Geogarypidae را از این استان گزارش کردند.

متأسفانه با وجود اکوسیستم‌های متنوع و شرایط آب و هوایی مختلف در استان لرستان، جمعیت بسیاری از حشرات مفید ازجمله شبه عقرب‌ها ممکن است به دلایل متعددی ازجمله قطع درختان جنگل‌های بلوط به‌‌منظور افزایش سطح زیر کشت و استفادۀ فراوان، نابه‌‌جا و وسیع از علف‌کش‌ها، آفت‌کش‌ها و کودهای شیمیایی تهدید جدی شود (Beck et al., 2004; Forster et al., 2006)؛ بنابراین هدف از این پژوهش بررسی شاخص‌های مرتبط با تنوع گونه‌ای شبه عقرب‌های موجود در زیستگاههای زراعی و جنگلی شهرستان‌های کوهدشت، دلفان و خرم‌آباد (در جایگاه پایلوت) است.

 

مواد و روش­ها

در این پژوهش، تنوع گونه‌‌ای جمعیت شبه عقرب‌‌های موجود در دو اکوسیستم مختلف زراعی و جنگل بلوط در سه شهرستان دلفان، کوهدشت و خرم‌‌آباد مطالعه و بررسی شد.

وجود زیستگاههای مشابه و فاکتورهای محیطی متفاوت (ارتفاع از سطح دریا، دما و میزان بارندگی) ازجمله دلایل انتخاب سه شهرستان یادشده است (شکل 1).

 

شکل 1- شهرستان‌های مختلف استان لرستان و موقعیت قرارگیری مناطق نمونه‌‌برداری

 

جدول 1- موقعیت جغرافیایی زیستگاههای مختلف مزرعه و جنگل بلوط مطالعه‌‌شده در سه شهرستان کوهدشت، خرم‌‌آباد و دلفان. :H ارتفاع از سطح دریا، E: طول جغرافیایی و N: عرض جغرافیایی.

موقعیت جغرافیایی

زیستگاه

شهرستان

E

N

H

"6/4'47°48

"4/20'10°34

2002

جنگل بلوط

دلفان

"1/30'47°51

"3/27'13°34

1831

مزرعه

"5/36'47°24

"4/3'33°30

1416

جنگل بلوط

کوهدشت

"1/13'47°27

"3/28'33°31

1416

مزرعه

"2/14'48°18

"2/31'33°36

1401

جنگل بلوط

خرم‌‌آباد

"9/43'48°24

"5/47'33°37

1216

مزرعه

 

 

نمونه‌‌برداری

در هر سه شهرستان دلفان، کوهدشت و خرم‌آباد از هر زیستگاه، منطقه‌‌ای به مساحت تقریبی یک کیلومتر مربع در جایگاه جامعۀ آماری انتخاب و با دستگاه جی پی اس GPS)) موقعیت جغرافیایی و ارتفاع آن از سطح دریا محاسبه شد؛ سپس از هر جامعۀ آماری 20 کرت مجزا به مساحت هر کرت 200 متر مربع انتخاب شد. نمونه‌‌‌برداری به مدت هشت‌‌ماه در سال‌‌‌‌ 1395 (طی ماههای فروردین، اردیبهشت، تیر، شهریور، آبان، دی، بهمن و اسفند) انجام شد. با توجه به تأثیر شرایط اقلیمی بر جمعیت شبه عقرب‌‌ها، نمونه‌‌برداری در فصل‌‌های بهار و تابستان و مهرماه به‌‌صورت ماهیانه و در فصل سرد سال به‌‌صورت دو ماه یک‌‌بار انجام شد.

در هر بار نمونه‌‌برداری، از هر کرت به‌‌صورت تصادفی یک نمونه خاک به سطح 50 سانتی‌متر مربع و عمق 10 سانتی‌‌متر تهیه و پس از انتقال به آزمایشگاه به مدت 72 ساعت داخل قیف برلیز گذاشته ‌‌شد. برای شناسایی نمونه‌‌های به‌دست‌‌آمده، ابتدا از هر نمونۀ مطالعه‌‌شده، قطعات لازم جداسازی و همراه با سایر بقایای بدن، برای شفاف‌‌سازی در ظرفی محتوی اسیدلاکتیک 65 تا 70 درصد قرار داده شد. محلول مدنظر همراه با قطعات جداشده و بقایا به مدت دو هفته در دستگاه انکوباتور با دمای 45 درجۀ سانتی‌گراد گذاشته شد. پس از اطمینان از شفاف‌‌شدن نمونه‌‌ها، اسلایدهای میکروسکوپی از آنها تهیه شد. شناسایی گونه‌ها با استفاده از کلیدهای معتبر ازجملهHoff  (1949)،Harvey  (1992)،Buddle  (2010)، Mahnert و همکاران (2011)، Nassirkhani وVafaei shoushtari  (2014)، Nassirkhani وZamani  (2017)، Nassirkhani و همکاران (2017) و Dashdamirov  (2004) انجام شد. تعداد نمونه‌‌ها پس از شناسایی براساس گونه یا جنس ثبت شد. نمونه‌‌ها در دانشکدۀ کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک نگهداری می‌شود.

 

محاسبۀ دما و رطوبت خاک

در هربار نمونه‌‌برداری، دمای خاک با استفاده از دماسنج دیجیتالی اندازه‌‌گیری شد؛ همچنین به‌‌منظور محاسبۀ رطوبت خاک از رابطۀ 1 استفاده شد (Alizadeh, 1996).

رابطۀ 1:

  

 

در رابطۀ 1، w1 وزن خاک مرطوب (100 گرم)، w2 وزن خاک خشک بعد از بیرون‌‌آوردن از آون و W درصد رطوبت خاک است.

 

محاسبۀ شاخص‌‌های تنوع

شاخص‌‌هایα ، β و γ

تنوع آلفا (تنوع درون زیستگاه): برای محاسبۀ غنای گونه‌‌ای تعداد گونه‌‌های موجود در یک زیستگاه محاسبه شد.

تنوع بتا (تنوع بین زیستگاه): تنوع بتا برای محاسبۀ تغییرات گونه‌‌ای از یک زیستگاه تا زیستگاه دیگر استفاده شد. مقدار تنوع بتا با استفاده از شاخص ویتاکر (Whitaker) و کدی (Cody) به شرح زیر محاسبه شد (رابطه‌‌های 2 و 3):

رابطۀ 2:

  

رابطۀ 3:

  

 

تنوع گاما: در مناطق نمونه‌‌برداری براساس نرم‌‌افزار BPMSG (Geopel, 2020) محاسبه شد. این پژوهش براساس اینکه در سه منطقه انجام شده است، در قالب طرح به‌‌طور کامل تصادفی صورت گرفت. تجزیۀ واریانس داده‌ها و گروه‌بندی مناطق با استفاده از آزمون یک‌‌طرفه با کمک نرم‌‌افزار SPSS 16.00 (https://www.ibm.com/support/pages/ibm-spss-statistics-23-documentation#en) انجام شد. جدول مقایسۀ میانگین براساس شاخص تنوع گونه‌‌ای گاما (ɣ) محاسبه شد.

 

محاسبۀ شاخص شباهت‌‌ها بین زیستگاههای مشابه دو شهرستان

برای اندازه‌‌گیری میزان شباهت دو زیستگاه مشابه بین شهرستان‌‌ها از شاخص شباهت سورنسون و جاکارد استفاده شد (رابطه‌‌های 4 و 5).

رابطۀ 4:

  

رابطۀ 5:

  

در رابطه‌‌های 4 و 5، a تعداد گونه‌‌های موجود در زیستگاه 1 که در زیستگاه 2 وجود ندارد، b تعداد گونه‌‌های موجود در زیستگاه 2 که در زیستگاه 1 وجود ندارد و j و s تعداد گونه‌‌های ‌مشترک در دو زیستگاه است.

 

محاسبۀ تنوع گونه‌‌ای میان زیستگاههای مختلف

به‌‌منظور محاسبۀ تنوع گونه‌‌ای در زیستگاههای مختلف هر شهرستان یا زیستگاههای مشابه دو شهرستان از شاخص‌‌های شانون – وینر (Shannon-Wiener)، سیمپسون (Simpson) و شاخص بریلویین (Briloin) (رابطه‌‌های 6، 7، 8 و 9) استفاده شد.

 

رابطۀ 6:

  

رابطۀ 7:

  

رابطۀ 8:

  

رابطۀ 9:

  

 

در این حالت، Pi نسبت تعداد هر گونه به کل افراد موجود در نمونه، Sobs تعداد کل گونه‌‌های مشاهده‌‌شده، Ni تعداد افراد گونۀ i و  Ntتعداد کل افراد گونه‌‌های مشاهده‌‌شده است.

با وجود آنکه نرم‌‌افزار استفاده‌‌شده، معنی‌‌داربودن یا نبودن میان هریک از آمار‌‌های به‌دست‌‌آمده را محاسبه می‌‌کند، به‌منظور مقایسۀ شاخص شانون - وینر در دو زیستگاه، مقدار t با استفاده از رابطۀ 10 محاسبه و با t جدول مقایسه شد.

رابطۀ 10:

  

 

در صورتی که t محاسبه‌‌شده از t جدول بزرگ‌تر باشد، بین دو زیستگاه ازنظر تنوع، اختلاف معنی‌‌دار آماری وجود دارد و در غیر این صورت این اختلاف معنی‌‌دار نیست.

 

محاسبۀ شاخص‌‌های یکنواختی گونه‌‌ها

برای محاسبۀ میزان یکنواختی بین گونه‌‌ها از شاخص‌‌های سیمپسون (Simpson) (رابطۀ 11)، هیپ (Heip) (رابطۀ 12) و پیلو (Pielou) (رابطۀ 13) استفاده شد.

رابطۀ 11:

  

 

رابطۀ 12:

  

 

رابطۀ 13:

  
     

 

در این حالت، D شاخص تنوع گونه‌‌ای سیمپسون، S تعداد کل گونه‌‌ها و H شاخص تنوع گونه‌‌ای شانون - وینر است. تمام محاسبات مربوط به شاخص‌‌های تنوع گونه‌‌ای با استفاده از نرم‌‌افزار SDR ver.4 (Seaby and Henderson, 2006) انجام شد.

 

بررسی ساختار ترکیب گونه‌‌ای

به‌‌منظور بررسی ساختار ترکیب گونه‌‌ای شبه عقرب‌ها از روش طبقه‌‌بندی Weigmann (1973) استفاده شد. براساس این طبقه‌‌بندی، گونه‌‌هایی که فراوانی آنها بیشتر از 30 درصد جامعه باشد، گونۀ فوق غالب (Eudominant)، بین 10 تا 30 درصد، گونۀ غالب (Dominant)، بین 5 تا 10 درصد، گونۀ نیمه‌غالب (Subdominant)، بین 1 تا 5 درصد، گونۀ نادر Recedent)) و کمتر از 1 درصد، گونۀ بسیار نادر (Subrecedent) محسوب می‌‌شوند.

 

نتایج

به‌طور کلی، در طول هشت‌‌ماه نمونه‌‌برداری از مناطق مختلف جنگل و مزرعه در سه شهرستان دلفان، خرم‌‌آباد و کوهدشت درمجموع، تعداد 1794 فرد از 16 گونۀ مختلف شبه عقرب جمع‌‌آوری و شناسایی شد (جدول 2).

 

 

جدول 2- تعداد افراد جمع‌‌آوری‌‌شده از گونه‌‌های مختلف در مدت نمونه‌‌برداری (سال 1395).

 

شهرستان دلفان

شهرستان کوهدشت

شهرستان خرم‌‌آباد

گونه

مزرعه

بقایای گیاهی جنگل بلوط

مزرعه

بقایای گیاهی جنگل بلوط

مزرعه

بقایای گیاهی جنگل بلوط

Acanthocreagris iranica

4

35

1

29

3

28

A. ronciformis

3

31

1

16

2

24

Neobisium validum

1

27

2

13

4

20

Cardiolpium bisetosum

21

68

4

35

16

56

Calocheirus asiaticus

15

56

3

24

5

47

Minniza  persica

18

61

2

30

12

50

M. babylonica

35

80

10

50

20

65

M. gallagheri

7

42

1

12

2

33

Olpium omanense

12

52

2

20

3

42

O. lindbergi

8

47

2

15

4

38

Paramenthus nanus

3

22

1

5

2

17

Ephippiochthonius anatolicus

3

12

0

1

1

8

Diplotemnus balcanicus

2

15

0

3

1

9

Calocheiridius  centralis

28

72

8

43

18

60

Geogarypus shulovi

7

20

0

8

5

15

G. harveyi

1

18

1

3

1

12

جمع کل

168

658

38

307

99

524

 

 

اندازه‌‌گیری تنوع گونه‌ای میان زیستگاههای مختلف

شاخص‌‌های تنوع گونه‌‌ای

شاخص‌‌هایα ، β و γ

مقایسۀ شاخص آلفای (غنای گونه‌‌ای) زیستگاه جنگل بلوط نشان داد غنای گونه‌‌ای این زیستگاه در هر سه شهرستان دلفان، کوهدشت و خرم‌‌آباد در سطح پنج درصد اختلاف معناداری با هم نداشت؛ اما غنای گونه‌‌ای زیستگاه مزرعه در کوهدشت نسبت به دو شهرستان دیگر کمتر است (جدول 3).

 

 

جدول 3- مقایسۀ تنوع گونه‌ای α در دو زیستگاه مختلف سه شهرستان کوهدشت، دلفان و خرم‌‌آباد

زیستگاه

شاخص

شهرستان

جنگل

مزرعه

16

16

Α

دلفان

16

13

Α

کوهدشت

16

16

Α

خرم‌‌آباد

 

 

اندازه‌‌گیری شاخص‌‌های تنوع بتا

براساس نتایج حاصل از محاسبۀ شاخص‌‌های تنوع بتا (ویتاکر و کدی) در زیستگاههای مشابه سه شهرستان کوهدشت، خرم‌‌آباد و دلفان با استفاده از نرم‌‌افزار SDR4، زیستگاه مزارع در دو شهرستان دلفان - کوهدشت و همین‌‌طور خرم‌‌آباد - کوهدشت دارای بیشترین مقدار تنوع بتا بود و زیستگاههای جنگل هر سه شهرستان و نیز زیستگاه مزرعۀ دلفان - خرم‌‌آباد دارای کمترین میزان تنوع بتا بود (جدول 4).

 

 

جدول 4- نتایج حاصل از محاسبۀ تنوع بتا در سه شهرستان استان لرستان با استفاده از شاخص ویتاکر و کدی در نرم‌‌افزارSDR4

شاخص

زیستگاه

شهرستان

کدی

ویتاکر

0

0

جنگل

دلفان – خرم‌‌آباد

0

0

مزرعه

0

0

جنگل

کوهدشت – دلفان

5/1

10/0

مزرعه

0

0

جنگل

خرم‌‌آباد - کوهدشت

5/1

10/0

مزرعه

 

 

شباهت‌‌های بین بوم‌‌سازگان‌‌های مشابه سه شهرستان

نتایج حاصل از محاسبۀ میزان شباهت بین زیستگاههای مشابه در سه شهرستان کوهدشت، دلفان و خرم‌‌آباد با استفاده از شاخص شباهت سورنسون و جاکارد نشان داد بیشترین شباهت میان زیستگاهها مربوط به زیستگاه جنگل سه شهرستان و نیز زیستگاه مزرعه در دو شهرستان دلفان و خرم‌‌آباد است و درمقابل کمترین شباهت میان زیستگاهها نیز در زیستگاه مزارع دلفان - کوهدشت و خرم‌‌آباد - کوهدشت است (جدول 5).

 

 

جدول 5- محاسبۀ شاخص‌‌های شباهت (سورنسون و جاکارد) در بین بوم‌‌سازگان مشابه بین سه شهرستان کوهدشت، دلفان و خرم‌آباد

شاخص

زیستگاه

شهرستان

جاکارد

سورنسون

00/1

00/1

جنگل

دلفان - خرم‌‌آباد

00/1

00/1

مزرعه

00/1

00/1

جنگل

دلفان - کوهدشت

81/0

90/0

مزرعه

00/1

00/1

جنگل

خرم‌‌آباد - کوهدشت

81/0

90/0

مزرعه

 

مقایسۀ تنوع گونه‌‌ای زیستگاههای مختلف هر شهرستان

مقایسۀ تنوع گونه‌‌ای زیستگاههای مختلف هر شهرستان نشان داد براساس شاخص سیمپسون، زیستگاههای مزرعه و جنگل دارای اختلاف معناداری در سطح پنج درصد بود؛ در حالی که‌‌ براساس شاخص بریلویین تنها در دو شهرستان خرم‌‌آباد و دلفان، زیستگاههای موجود (مزرعه و جنگل) با هم اختلاف معناداری داشت و در شهرستان کوهدشت این دو زیستگاه با هم اختلاف معناداری در سطح پنج درصد نداشت (جدول 6).

 

 

جدول 6- مقایسۀ تنوع گونه‌‌ای بین بوم‌‌سازگان‌‌های مختلف سه شهرستان کوهدشت، دلفان و خرم‌‌آباد در نرم‌‌افزار SDR4

بوم‌‌سازگار

دلفان

خرم‌‌آباد

کوهدشت

شانون

سیمپسون

بریلویین

شانون

سیمپسون

بریلویین

شانون

سیمپسون

بریلویین

جنگل

636/2

88/12*

577/2*

609/2

45/12*

538/2*

479/2

57/10*

377/2

مزرعه

357/2

806/8*

201/2*

332/2

511/8*

103/2*

215/2

174/8*

829/1

*دارای اختلاف معنی‌‌دار در سطح پنج درصد

 

 

مقایسۀ تنوع گونه‌‌ای سه شهرستان دلفان، خرم‌آباد و کوهدشت (با استفاده از شاخص گاما)

مقایسۀ تنوع گونه‌‌ای سه شهرستان دلفان، خرم‌‌آباد و کوهدشت با استفاده از شاخص شانون نشان داد شهرستان‌های دلفان و خرم‌‌آباد و نیز کوهدشت و خرم‌‌آباد بدون اختلاف معنی‌‌داری در سطح پنج درصد بود؛ اما این اختلاف در بین دو شهرستان کوهدشت و دلفان در سطح پنج درصد معنی‌‌دار بود (جدول‌‌های 7 و 8).

 

 

جدول 7- نتایج تجزیۀ واریانس تعداد گونه‌‌های شبه عقرب جمع‌‌آوری‌‌شده از سه شهرستان خرم‌آباد، کوهدشت و دلفان برپایۀ طرح به‌‌طور کامل تصادفی.

منابع تغییرات

درجۀ آزادی

میانگین مربعات

F

Pr>F

مناطق نمونه‌‌برداری

2

5/1822

045/5

008/0

اشتباه

93

18/361

 

 

 

جدول 8- مقدار شاخص تنوع گونه‌‌ای گاما (ɣ) از سه شهرستان خرم‌‌آباد، کوهدشت و دلفان براساس طرح به‌‌طور کامل تصادفی

مناطق نمونه‌‌برداری

شاخص گاما (ɣ)

دلفان

 *a 529/2

خرم‌‌آباد

ab 508/2

کوهدشت

b 390/2

* حرف مشترک در ستون براساس آزمون چنددامنه‌‌ای دانکن در سطح احتمال پنج درصد اختلاف معنی‌‌داری ندارد.

 

 

شاخص‌‌های یکنواختی

بررسی شاخص‌‌های یکنواختی (بریلویین، هیپ و پیلو) زیستگاههای مختلف سه شهرستان نشان داد زیستگاه جنگل بلوط شهرستان دلفان دارای بیشترین میزان یکنواختی و زیستگاه مزرعۀ شهرستان کوهدشت دارای کم‌‌ترین میزان یکنواختی بود (جدول 9).

 

 

جدول 9- نتایج حاصل از محاسبۀ شاخص‌‌های یکنواختی (سیمپسون، هیپ و پیلو) در سه شهرستان کوهدشت، خرم‌‌آباد و دلفان

شاخص

زیستگاه

شهرستان

پیلو

هیپ

بریلویین

85/0

63/0

84/0

مزرعه

دلفان

95/0

86/0

95/0

جنگل

86/0

68/0

86/0

مزرعه

کوهدشت

89/0

72/0

89/0

جنگل

84/0

61/0

83/0

مزرعه

خرم‌‌آباد

94/0

83/0

94/0

جنگل

 

 

ساختار گونه‌‌ای و فراوانی نسبی شبه عقرب‌‌ها

نتایج حاصل از محاسبۀ ساختار گونه‌‌ای شبه عقرب‌‌های شهرستان خرم‌‌آباد نشان داد گونه‌‌های
Minniza babylonica،C. centralis  و C. bisetosum گونه‌‌های غالب و گونه‌‌های O. lindbergi،M. persica ،C. asiaticus ، O. omanense وM. gallagheri  گونه‌های نیمه‌‌غالب هستند و هشت گونه در گروه گونه‌‌های کمیاب قرار گرفت (جدول 10).

 

 

جدول 10- ساختار گونه‌‌ای و فراوانی نسبی شبه عقرب‌‌ها در زیستگاههای شهرستان خرم‌‌آباد

غالبیت

درصد فراوانی

فراوانی

تعداد افراد

جنگل

مزرعه

گونه

کمیاب

98/4

05/0

31

28

3

A. iranica

کمیاب

17/4

04/0

26

24

2

A .ronciformis

کمیاب

85/3

04/0

24

20

4

N. validum

غالب

56/11

12/0

72

56

13

C. bisetosum

نیمه‌‌غالب

35/8

08/0

52

47

5

C. asiaticus

نیمه‌‌غالب

95/9

10/0

62

50

12

M. persica

غالب

64/13

14/0

85

65

20

M. babylonica

نیمه‌‌غالب

62/5

06/0

35

33

2

M. gallagheri

نیمه‌‌غالب

22/7

07/0

45

42

3

O. omanense

نیمه‌‌غالب

74/6

07/0

42

38

4

O. lindbergi

کمیاب

05/3

03/0

19

17

2

P. nanus

کمیاب

44/1

01/0

9

8

1

E. anatolicus

کمیاب

61/1

02/0

10

9

1

D. balcanicus

غالب

52/12

13/0

78

60

18

C. centralis

کمیاب

21/3

03/0

20

15

5

G. shulovi 

کمیاب

09/2

02/0

13

12

1

G. harveyi

 

100

1

623

 

 

جمع کل

 

 

نتایج حاصل از محاسبۀ ساختار گونه‌‌ای شبه عقرب‌‌های شهرستان دلفان نشان داد گونه‌‌های M. babylonica،
C. centralis و C. bisetosum، گونه‌‌های غالب و گونه‌‌های O. lindbergi، M. persica، C. asiaticus، O. omanense وM. gallagheri  گونه‌های نیمه‌‌غالب هستند و هشت گونه در گروه گونه‌‌های کمیاب قرار گرفت (جدول 11).

 

 

جدول 11- ساختار گونه‌‌ای و فراوانی نسبی شبه عقرب‌‌های دو زیستگاه مختلف شهرستان دلفان

غالبیت

درصد فراوانی

فراوانی

تعداد افراد

جنگل

مزرعه

گونه

کمیاب

72/4

05/0

39

35

4

A. iranica

کمیاب

12/4

04/0

34

31

3

A .ronciformis

کمیاب

39/3

03/0

28

27

1

N. validum

غالب

77/0

11/0

89

68

21

C. bisetosum

نیمه‌‌غالب

60/8

09/0

71

56

15

C. asiaticus

نیمه‌‌غالب

56/9

10/0

79

61

18

M. persica

غالب

92/13

14/0

115

80

35

M. babylonica

نیمه‌‌غالب

93/5

06/0

49

42

7

M. gallagheri

نیمه‌‌غالب

75/7

08/0

64

52

12

O. omanense

نیمه‌‌غالب

66/6

07/0

55

47

8

O. lindbergi

کمیاب

03/3

03/0

25

22

3

P .nanus

کمیاب

82/1

02/0

15

12

3

E. anatolicus

کمیاب

06/2

02/0

17

15

2

D. balcanicus

غالب

11/12

12/0

100

72

28

C. centralis

کمیاب

27/3

03/0

27

20

7

G. shulovi

کمیاب

30/2

02/0

19

18

1

G. harveyi

 

100

1

826

 

 

جمع کل

 

 

نتایج حاصل از محاسبۀ ساختار گونه‌‌ای شبه عقرب‌‌های شهرستان کوهدشت نشان داد گونه‌های C. centralis، C. bisetosum و M. babylonica گونه‌های غالب و گونه‌های C. asiaticus، O. omanense، M. persica، A. ronciformis و A. iranica گونه‌‌های نیمه‌‌غالب هستند و بقیۀ گونه‌‌ها به ترتیب در گروه کمیاب (پنج گونه) و نادر (دو گونه) قرار گرفت (جدول 12).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول 12- ساختار گونه‌‌ای و فراونی نسبی شبه عقرب‌‌ها در دو زیستگاه مختلف شهرستان کوهدشت

گونه

مزرعه

جنگل

تعداد افراد

فراوانی

درصد فراوانی

غالبیت

A. iranica

1

29

30

09/0

70/8

نیمه‌‌غالب

A .ronciformis

1

16

17

05/0

93/4

نیمه‌‌غالب

N. validum

2

13

15

04/0

35/4

کمیاب

C. bisetosum

4

35

39

11/0

30/11

غالب

C. asiaticus

3

24

27

80/0

83/7

نیمه‌‌غالب

M. persica

2

30

32

09/0

28/9

نیمه‌‌غالب

M. babylonica

10

50

60

17/0

39/17

غالب

M. gallagheri

1

12

13

04/0

77/3

کمیاب

O. omanense

2

20

22

06/0

38/6

نیمه‌‌غالب

O. lindbergi

2

15

17

05/0

93/4

نیمه‌‌غالب

P. nanus

1

5

6

02/0

74/1

کمیاب

E. anatolicus

0

1

1

00/0

29/0

نادر

D. balcanicus

0

3

3

01/0

87/0

نادر

C. centralis

8

43

51

15/0

78/14

غالب

G. shulovi

0

8

8

02/0

32/2

کمیاب

G. harveyi

1

3

4

01/0

16/1

کمیاب

جمع کل

 

 

345

1

100

 

 

 

نتایج حاصل از محاسبۀ شاخص شانون براساس اندازه‌‌گیری دما و رطوبت در طول ماههای مختلف جمع‌‌آوری شبه عقرب‌ها در اکوسیستم‌‌‌‌های سه شهرستان کوهدشت، خرم‌‌آباد و دلفان نشان داد در ماههای گرم و خشک سال با بالارفتن دمای خاک (20 تا 5/38 درجۀ سانتی‌‌گراد) و کاهش درصد رطوبت خاک (5/2 تا 13) شاخص شانون صفر می‌‌شود (جدول‌‌های 13، 14 و 15).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول 13- شاخص شانون براساس مقایسۀ دما و درصد رطوبت خاک طی هشت‌‌ماه نمونه‌‌برداری از دو زیستگاه مختلف شهرستان کوهدشت

جنگل بلوط

مزرعه

زمان

شاخص شانون

دما (درجۀ سانتی‌‌گراد)

درصد رطوبت

شاخص شانون

دما (درجۀ سانتی‌‌گراد)

درصد رطوبت

فروردین

3/1

22

22

76/0

15

17

اردیبهشت

0

5/22

5/15

0

20

5/12

تیر

0

05/41

2

0

22

2

شهریور

0

42

5/2

0

20

2

آبان

0

21

6

0

19

4

دی

09/1

11

53

41/0

7

5/18

بهمن

32/0

6

50

63/0

5

5/19

اسفند

75/0

5/15

52

9/0

12

5/19

 

جدول 14- شاخص شانون براساس مقایسۀ دما و رطوبت خاک طی هشت‌‌ماه نمونه‌‌برداری از دو زیستگاه شهرستان دلفان.

جنگل بلوط

مزرعه

زمان

شاخص شانون

دما (درجۀ سانتی‌‌گراد)

درصد رطوبت

شاخص شانون

دما (درجۀ سانتی‌‌گراد)

درصد رطوبت

فروردین

5/42

16

100

54/0

16

24

اردیبهشت

15/1

20

27

0

19

14

تیر

0

30

13

0

32

5/4

شهریور

0

30

6

0

31

4

آبان

0

20

24

9/0

15

5/11

دی

16/1

8

60

11/1

5/7

5/26

بهمن

03/1

3

89

53/0

3

32

اسفند

44/1

13

105

55/0

10

27

 

 

 

 

 

 

 

جدول 15- شاخص شانون دما و درصد رطوبت خاک در طی هشت‌‌ماه نمونه‌‌برداری از دو زیستگاه مختلف شهرستان خرم‌‌آباد.

جنگل بلوط

مزرعه

زمان

شاخص شانون

دما (درجۀ سانتی‌‌گراد)

درصد رطوبت

شاخص شانون

دما (درجۀ سانتی‌‌گراد)

درصد رطوبت

فروردین

85/0

13

93

37/0

11

35

اردیبهشت

41/0

24

5/31

0

20

19

تیر

0

5/39

5

0

5/38

5/3

شهریور

0

5/36

6

0

36

3

آبان

69/0

23

5/15

37/0

17

9

دی

3/1

13

88

39/0

10

21

بهمن

11/1

12

68

39/0

9

20

اسفند

06/1

14

53

95/0

9

5/21

 

 

بحث

نتایج حاصل از اندازه‌‌گیری و مقایسۀ شاخص‌‌های تنوع گونه‌‌ای دو اکوسیستم جنگل و مزرعه در سه شهرستان دلفان، خرم‌‌آباد و کوهدشت نشان داد جنگل بلوط در هر سه شهرستان دارای بیشترین شاخص تنوع گونه‌‌ای نسبت به زیستگاه مزرعه بود. علت تنوع گونه‌‌ای زیاد شبه عقرب‌‌ها در جنگل‌ها ممکن است به دلایل مختلفی ازجمله کمتربودن دخالت انسان در جنگل‌ها در مقایسه با مزرعه، وجود تراکم زیاد درختان و تأثیرات مختلفی ازجمله تولید اکسیژن و جلوگیری از فرسایش خاک توسط نیروهای آبی و بادی باشد (2001 Yamamoto et al.,)؛ همچنین شاخ و برگ درختان علاوه‌‌بر آنکه در نقش سطحی سایه‌‌انداز در حفظ رطوبت و دمای خاک مؤثر است، مانعی دربرابر برخورد مستقیم قطرات باران و ریزش‌‌های آسمانی به سطح خاک است و باعث حفظ زیستگاههای سطوح زیرین آن می‌‌شود. همراه با این عوامل، وجود بقایای گیاهی (در جایگاه منابع غذایی مناسب برای بسیاری از میکروارگانیسم‌‌ها) موجود در پای درختان میزبان و حباب‌‌های هوای همیشگی بین سطوح خاک از امتیازات برتر سکونتگاه جنگلی محسوب می‌‌شود (Nassirkhani and Takallozadeh, 2011).

تنوع و فراوانی بی‌‌مهرگان خاک‌‌زی از نحوۀ تغذیه، لاشبرگ‌ و طعمه تأثیر می‌گیرد (Bartlett-Healy et al., 2012). پژوهش انجام‌‌شده توسط Mehrafrooz-Mayvan و همکاران (2015) نشان داد شبه عقرب‌ها در جنگل‌ها‌ بیشترین فراوانی را به‌‌دلیل در اختیار داشتن مواد غذایی بیشتر داشتند. نتایج پژوهش یادشده نشان داد تنوع گونه‌‌ای زیستگاه مزرعۀ شهرستان‌‌ کوهدشت از مزارع شهرستان‌‌های خرم‌‌آباد و دلفان کمتر بود و این امر ممکن است به‌‌دلیل عادت کشاورزان آن منطقه در سوزاندن مزرعه بعد از برداشت غلات برای کشت‌‌های ذرت و برنج و همچنین مصرف سموم شیمیایی در آن منطقه باشد. Mohhamadnezhad Kiasari و همکاران (2015) طی پژوهش‌‌های خود بیان کردند که کاهش استفاده از سموم علف‌کش و آفت‌کش و آتش‌‌نزدن کاه و کلش موجب تقویت تنوع زیستی بی‌مهرگان خاک‌‌زی می‌شود. نتایج حاصل از محاسبات ساختار گونه‌ای و فراوانی نسبی شبه عقرب‌‌های جمع‌‌آوری‌‌شده از تمام زیستگاههای مطالعه‌‌شدۀ شهرستان‌‌های مختلف نشان داد در هر سه شهرستان سه گونۀ C. bisetosum، C. centralis وM. babylonica  (متعلق به خانوادۀ Olpiidae) گونه‌های غالب بودند. به نظر می‌رسد وجود این سه گونۀ غالب در هر سه شهرستان نشان می‌دهد گونه‌های یادشده بدون هیچ‌‌ محدودیتی ازنظر اختلاف دما و رطوبت در سه شهرستان وجود دارند.

 

جمع‌بندی

با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش و مقایسه بین اکوسیستم‌های زراعی و سایر اکوسیستم‌ها مانند جنگل‌ها و مراتع، این نکته برمی‌آید که تنوع زیستی و غنای گونه‌ای در اکوسیستم‌هایی بسیار بیشتر است که توسط بشر کمترین میزان تغییرات را متحمل شده‌‌اند؛ همچنین آثار استفادۀ نامناسب از کودهای شیمیایی و آفت‌کش‌ها روی موجودات خاک‌زی ازجمله شبه عقرب‌ها که همواره سایر پژوهشگران بر آن تأکید داشته‌‌اند، در این پژوهش نیز تأیید شد. امید می‌رود با به کار بردن روش‌های نوین کنترل جمعیت، آسیب‌‌های استفاده از این آلاینده‌های محیط زیست کاهش و سطح سلامت در اکوسیستم افزایش یابد.

 

سپاسگزاری

از دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک به‌‌دلیل حمایت‌‌های مالی طی انجام این پژوهش سپاسگزاری می‎شود.

 

 

 

مراجع

 

Alizadeh, A. (1996). Water, plant and soil relationship. Mashhad: Astan Quds Razavi Press (in Persian).

Andrade, R., & Gnaspini, P. (2002). Feeding in Maxchernes iporangae (Pseudoscorpiones, Chernetidae) in captivity. The Journal of Arachnology, 30(3), 613-617.

Bartlett-Healy, K., Unlu, I., Obenauer, P., Hughes, T., Healy, S., Crepeau, T., Farajollahi, A., Kesavaraju, B., & Fonseca, D. (2012). Larval mosquito habitat utilization and community dynamics of Aedes albopictus and Aedes japonicus (Diptera: Culicidae). Journal of Medical Entomology, 49(4), 813-824.

Beck, L., Rombke, J., Ruf, A., Prinzing, A., & Woas, S. (2004). Effects of diflubenzuron and Bacillus thuriengiensis var. kurstaki toxin on soil invertebrates of a mixed deciduous forest in the upper Rhine valley, Germany. European Journal of Soil Biology, 40(2), 55-62.

Brenner, G. (2005). Apochthonius malheuri Benedict and Malcolm 1973. United State of America: Andrews Resource Area.1-13

Buddle, C. (2005). A primer on pseudoscorpions and taxonomic status in Canada. Newsletter of the Biological survey of Canada (Terrestrial Arthropods), 24(1), 12-15.

Buddle, C. M. (2010). Photographic key to Pseudoscorpions of Canada and the adjacent USA. Canadian Journal of Arthropod Identification, 10, 1-77.

Burns, P. R. (1984) Multiple comparison methods in MANOVA. In: Proceeding of the 7th SPSS User and Coordinators Conference (p.p. 33-66). Chicago, USA.

Cunningham, W. P., Saigo, B. W., & Barker, B. W. (1999). Environmental science: A global concern. Boston: McGraw-Hill.

Dashdamirov, S. (2004). Pseudoscorpions from the mountains of northern Pakistan. Arthropoda Selecta, 13(4), 225-261.

Forster, B., Garcia, M., Francimari, O., & Rombke, J. (2006). Effects of carbendazim and lambda-cyhalothrin on soil invertebrates and leaf litter decomposition in semi-field and field tests under tropical conditions (Amazonia, Brazil). European Journal of Soil Biology, 42(3), 171-179.

Geopel, K. D. (2020). BPMSG. Retrieved from http://creative commons.org/Licenses/ by-nc/3.0/sg. On: 26 January 2021.

Harvey, M. S. (1988). The systematics and biology of pseudoscorpion. In: Heather, N. W. (Ed.) Australian arachnology. 75-85. Australian Arachnology, Brisbane.

Harvey, M. S. (1992). The phylogeny and classification of the Pseudoscorpionida (Chelicerata: Arachnida). Journal of Invertebrate Taxonomy, 6(6), 1373-1435.

Harvey, M. S., Hillyer, M. J., Carvajal, J. I., & Huey, J. A. (2020). Supralittoral pseudoscorpions of the genus Garypus (Pseudoscorpiones: Garypidae) from the Indo-West Pacific region, with a review of the subfamily classification of Garypidae. Journal of Invertebrate Systematics, 34(1), 34 -87.

Hoff, C. C. (1949). The pseudoscorpions of Illinois. Bulletin of Illinois the Natural History Survey Division, Department of Registration and Education, 24, 1-89.

Latifi, Z., Nassirkhani, M., & Mirshamsi, O. (2020). A new epigean pseudoscorpion species (Pseudoscorpiones: Neobisiidae) from northeast of Iran, with an identification key to the species of the family Neobisiidae from Iran. Turkish Journal of Zoology, 44(3), 230-237.

Mahnert, V., Iorio. D. O., Turienzo, P., & Porta, O. A. (2011). Pseudoscorpions (Arachnida) from Argentina, New records of distributions and habitats, correction and an identification key. Zootaxa, 2881(1), 1-30.

Mayvan, M. M., Shayanmehr, M., & Scheu, S. (2015). Depth distribution and inter-annual fluctuations in density and diversity of Collembola in an Iranian Hyrcanian forest. Journal of Soil Organisms, 87(3), 239-247.

Mohammadnezhad Kiasari, Sh., Mahram, F., & Niknezhad, Y. (2015). Investigation of soil invertebrate diversity in the areas of aforestation, garden and farm in the Kiapey village of Sari, Mazandaran province. Journal of natural Ecosystem of Iran, 6(2), 27-36 (in Persian).

Nassirkhani, M. (2018). A redescription of pselaphochernes scorpioides (Herman) (Pseudoscorpiones: Chernetidae). International Journal of Avin and Wildlife Biology, 3(3), 240-243.

Nassirkhani, M., & Takalozadeh, H. M. (2011). Pseudoscorpions. Kerman: Kerman University press (in Persian).

Nassirkhani, M., & Vafaei Shoushtari, R. (2014). Redescription and remarks on the species Minniza persica (Pseudoscorpiones: Olpiidae) from Iran. Journal of Zoology in the Middle East, 60(3), 272-277.

Nassirkhani, M., & Zamani, M. )2017). Two species of the genus Neobisium (Pseudoscorpiones: Neobisiidae) from western Iran. Arachnologische Mitteilungen, 53, 53-61.

Nassirkhani, M., Mirab Balou, M., Bazgir, M., & Zamani, M. (2017). A redescription of Acanthocreagris iranica (Pseudoscorpiones: Neobisiidae) inhabiting soil under oak trees in Zagros forest, Western Iran. Vestnik Zoologii, 51(2), 143-150.

Nassirkhani, M., Vafaei Shoushtari, R., & Rahmatabadi, M. (2016). A new pseudoscorpion species in Amblyolpium (Pseudoscorpiones: Garypinidae) from a house in Kermanshah Province, Iran. Arachnologische Mitteilungen, 52, 1-3.

Rahmani, H., Saboori, H. R., & Hajiqanbar, J. R. (2012). Acarology (morphology, biology, systematics). Zanjan: Zanjan University Press (in Persian).

Sato, H. (1984). Population dynamics of the soil pseudoscorpions at Mt. Takao. Edaphologia, 31, 13-19.

Seaby, R. M., & Henderson, P. A. (2006). Species Diversity and Richness version 4. Pisces. Conservation Ltd, Lymington, London. 132.

Shear, W. A., Schawaller, W., & Bonamo, P. M. (1989). Record of Palaeozoic pseudoscorpions. Nature, 341(6242), 527-529.

Weigmann, G. (1973). Zur Ökologie der Collembolen und Oribatiden im Grenzbereich Land-Meer (Collembola, Insecta – Oribatei, Acari). Zeitschrift für wissenschaftliche Zoologie, 186, 295-391.

Yamamoto, T., Nakagoshi, N., & Touyama, Y. (2001). Ecological study of pseudoscorpion fauna in the soil organic layer in managed and abandoned secondary forests. Journal of Ecological Research, 16(3), 593-601.

Yednock, B., & Hutchens, J. (2000). Soil Microarthropoda Lab. (n.p).

Zamani, M., Vafaei Shoshtari, R., Kahrarian, M., & Nassirkhani, M. (2019). New pseudoscorpion records (Arachnida: Pseudoscorpiones) from Lorestan province, western Iran, with redescriptions of Olpium lindbergi (Olpiidae) and Geogarypus shulovi (Geogarypidae). Arachnologische Mitteilungen / Arachnology Letters, 57(1), 77-83.

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 213
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 108


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب