تعداد نشریات | 42 |
تعداد شمارهها | 1,537 |
تعداد مقالات | 12,625 |
تعداد مشاهده مقاله | 25,886,963 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 10,672,176 |
بررسی تطبیقی آموزههای محیط زیستی طبیعی در اسلام و زرتشت با تأکید بر قرآن و وندیداد | ||
الهیات تطبیقی | ||
مقاله 2، دوره 12، شماره 25، خرداد 1400، صفحه 1-26 اصل مقاله (1.31 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/coth.2020.117934.1307 | ||
نویسنده | ||
کامران اویسی* | ||
استادیار گروه قرآن و متون اسلامی دانشگاه معارف اسلامی، قم، ایران | ||
چکیده | ||
در مقالۀ حاضر، آموزههای محیط زیستی طبیعی اسلام و زرتشت با تکیه بر دو کتاب قرآن و وندیداد بهصورت تطبیقی و استناد کتابخانهای بررسی شده است. اشارههای محیط زیستی قرآن، علاوه بر اهداف اولیه و ظاهری مانند حفظ محیط زیست، نهی از تباهی و آلودگی آن، تشویق به بهرهوری صحیح از نعمتهای الهی، به اهدافی با لایههای فراظاهری چون التفات به مالکیت حقیقی خدا در طبیعت، رسیدن انسان به شهود خدا، توجه انسان به مقام خلیفةاللهیاش و مقدمهبودن طبیعت ناسوت برای رسیدن به ملکوت لاهوت نیز تنبّه میدهد. این در حالی است که آموزههای محیط زیست طبیعی وندیداد گرچه در اصلِ آبادی و نفی تباهی محیط زیستی با قرآن مشترک است، بیشتر به بیانهای جزئی در قالب اصل تقدّس عناصر چهارگانه و گاهی معارض با عبارات خود یا علم تجربی جدید پرداخته است. از ثمرههای مطالعۀ آموزههای محیط زیستی در اسلام و زرتشت، جهتدادن به آموزههای محیط زیستی و مرتبطساختن آن با مسئلۀ انتظار برای رسیدن بشر به دوران طلایی سوشیانس و مهدی(ع) است؛ زیرا طبیعت در آن دوران تمام استعداد بالقوّه خود را به فعلیت میرساند و اکوسیستم طبیعی در بهترین حالت ممکن قرار میگیرد. | ||
کلیدواژهها | ||
اسلام؛ زرتشت؛ قرآن؛ محیط زیست؛ وندیداد | ||
مراجع | ||
منابع الف) کتابها 1- قرآن کریم، (1383ش)، ترجمۀ محمدعلی رضایی اصفهانی، قم، مؤسسۀ تحقیقاتى فرهنگى دارالذکر. 2- آریا، غلامعلی، (1376ش)، آشنایی با تاریخ ادیان، تهران، انتشارات پایا. 3- ابنسلیمان، مقاتل، (1423ق)، تفسیر مقاتل بن سلیمان، بیروت، دار إحیاء التراث العربی. 4- ابنشعبه حرانى، حسن بن على، (1404ق)، تحفالعقول، قم، جامعۀ مدرسین، چاپ دوم. 5- ابنعاشور، محمدطاهر، (1420ق)، تفسیر التحریر و التنویر المعروف بتفسیر ابن عاشور، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی. 6- ابنفارس، احمد، (1404ق)، معجم مقاییس اللغة، قم، مکتب الاعلام الاسلامی. 7- اسماعیلی ایولی، علی، (1390ش)، درآمدی به اخلاق زیست محیطی در اسلام، سمنان، دانشگاه سمنان. 8- اوشیدری، جهانگیر، (1394ش)، دانشنامه مزدیسنا، تهران، نشر مرکز. 9- اهتمام، احمد، (1390ش)، حکمتها و اسرار علمى احکام بهداشتى اسلام، قم، زمزم هدایت. 10- ایازی، محمدعلی، (1380ش)، فقهپژوهی قرآنی، قم، بوستان کتاب. 11- بازرگان، مهدی، (1358ش)، مطهّرات در اسلام، تهران، الفتح. 12- برقی، احمد بن محمد بن خالد، (1371ق)، المحاسن، قم، دار الکتب الإسلامیة. 13- برسون، جان، (1382ش)، اخلاق محیط زیست، ترجمۀ عبدالحسین وهابزاده، مشهد، جهاد دانشگاهی دانشگاه مشهد. 14- برگن، مایکل، (1395ش)، تاریخ تمدن ایران، ترجمۀ ایران نعمتی، تهران، نشر ورزا. 15- بری، جان، (1380ش)، محیط زیست و نظریۀ اجتماعی، ترجمۀ حسن پویان و نیره توکلی، تهران، سازمان حفاظت محیط زیست. 16- بویس، مری، (1392ش)، منابع مکتوب دین زرتشتی، ترجمۀ شیما جعفری، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی. 17- پورداود، ابراهیم، (1386ش)، اوستا، تهران، دنیای کتاب. 18- ــــــــــــــ، (1394ش)، اوستا (مجموعه چهارجلدی)، تهران، نگاه. 19- تیواری، کدارنات، (1381ش)، دینشناسی تطبیقی، ترجمۀ مرضیه (لوئیز) شنکایی، تهران، انتشارات سمت. 20- جزایری، عبدالله، (1412ق)، التحفة السنیة فی شرح النخبة المحسنیة، بیروت، التراث العربی. 21- جکسون، ویلیلمز و آبراهام ولنتاین، (1369ش)، سفرنامه جکسون، تهران، شرکت سهامی انتشارات خوارزمی. 22- جوادی آملی، عبدالله، (1388ش)، اسلام و محیط زیست، قم، مرکز نشر اسراء. 23- حائری طباطبایی، علی، (1418ق)، ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل، قم، مؤسسۀ آلالبیت علیهمالسلام. 24- حلى، حسن بن سلیمان بن محمد، (1421ق)، مختصر البصائر، قم، مؤسسة النشر الإسلامی. 25- حلی، حسن بن یوسف، (1420ق)، تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة، قم، مؤسسۀ امام صادق علیهالسلام. 26- حیدرى، على نقى، (1412ق)، اصول الاستنباط، قم، لجنه اداره الحوزه العلمیه. 27- خطیب، عبدالکریم، (1414ق)، التفسیر القرآنى للقرآن، بیروت، دار الفکر العربی. 28- خورشیدیان، اردشیر، (1387ش)، پاسخ به پرسشهای دینی زرتشتیان، تهران، مؤسسۀ فرهنگی - انتشاراتی فرَوَهَر. 29- دار مستتر، جیمس، (1384ش)، وندیداد، ترجمۀ موسی جوان، تهران، دنیای کتاب، چاپ دوم. 30- دوانى، جلالالدین، (1373ش)، تهلیلیه، تهران، کیهان. 31- دهخدا، علیاکبر، (1341 ش)، لغتنامه دهخدا، تهران، سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور. 32- دیاب، عبدالحمید و احمد قرقوز، (1370ش)، طب در قرآن، ترجمۀ علی چراغی، تهران، انتشارات حفظی. 33- دینورى، عبدالله بن محمد، (1424ق)، الواضح فى تفسیر القرآن الکریم، بیروت، دار الکتب العلمیة/ منشورات محمد علی بیضون، چاپ اول. 34- رازى، فخرالدین محمد بن عمر، (1420ق)، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ سوم. 35- راشد محصل، محمدتقی، (1370ش)، زند بهمن یسن، تهران، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی. 36- راغب اصفهانی، حسین، (1412ق)، مفردات الفاظ القرآن، بیروت، دار الشامیه. 37- راوندی، مرتضی، (1357ش)، تاریخ اجتماعی ایران، تهران، امیر کبیر. 38- روحالامینی، محمود، (1379ش)، نمودهای فرهنگی و اجتماعی در ادبیات فارسی، تهران، آکه. 39- سبزوارى، هادی، (1379ش)، شرح المنظومة، تهران، نشر ناب، چاپ اول. 40- سمسار، محمد حسن، (1337ش)، جغرافیای تاریخی سیراف، تهران، چاپخانه زیبا. 41- سیزده تن از خاورشناسان، (1384ش)، میراث ایران، ترجمۀ احمد بیرشک و دیگران، هران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. 42- شعراوى، محمد متولى، (1991م)، تفسیر الشعراوى، بیروت، اخبار الیوم، ادارة الکتب و المکتبات. 43- شوکانى، محمد، (1414ق)، فتح القدیر، دمشق، دار ابن کثیر. 44- شهرستانى، محمد بن عبد الکریم، (1364ش)، الملل و النحل، قم، رضی. 45- صدوق، محمد بن علی بن بابویه، (1412ق)، الاعتقادات فی دین الامامیة، قم، نشر محقق. 46- ـــــــــــــــــــــــــــــ، (1413ق)، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامى. 47- ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ، ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻴﻦ، (1392ق)، ﺍﻟﻤﻴﺰﺍﻥ ﻓﻲ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ، ﻗﻢ، ﺩﺍﺭ ﺍﻟﻜﺘﺐ ﺍﻻﺳﻼﻣﻴﻪ. 48- طبرسى، احمد بن على، (1403ق)، الإحتجاج على أهل اللجاج، مشهد، نشر مرتضى. 49- طبرسی، فضل بن حسن، (1372ش)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصرخسرو. 50- طریحى، فخرالدین، (1375ش)، مجمعالبحرین، تهران، مرتضوی. 51- طوسى، محمد بن حسن، (1420ق)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول. 52- عبیدى، خالد فایق، (1426ق)، ومضات إعجازیة من القرآن و السنة النبویة، بیروت، دار الکتب العلمیة/ منشورات محمد علی بیضون. 53- علم الهدى، محمد بن حسین شریف رضی، (1414ق)، نهجالبلاغة، تحقیق صبحی صالح، قم، هجرت. 54- علیزاده، امین، (1383ش)، هوا و اقلیمشناسی، مشهد، دانشگاه فردوسی. 55- فیض کاشانى، محمد بن شاه مرتضی، (1406ق)، الوافی، اصفهان، کتابخانه امام أمیر المؤمنین على علیهالسلام. 56- قمى، على بن ابراهیم، (1363ش)، تفسیر القمی، قم، دار الکتاب. 57- کریستین سن، آرتور، (1368ش)، ایران در زمان ساسانیان، ترجمۀ غلامرضا رشید یاسمی، تهران، دنیای کتاب. 58- کلینى، محمد بن یعقوب، (1429ق)، الکافی، قم، دار الحدیث. 59- کورانی، علی، (1382ش)، عصر ظهور، ترجمۀ عباس جلالی، تهران، امیر کبیر. 60- گریشمن، رومن، (1395ش)، ایران از آغاز تا اسلام، ترجمۀ محمد معین، تهران، نشر آگاه. 61- ماتریدى، محمد بن محمد، (1426ق)، تأویلات أهل السنة، بیروت، دار الکتب العلمیة/ منشورات محمد علی بیضون، چاپ اول. 62- ماسه، هانری و بونیفاسیو و ژرژ دومزیل و رنه گروسه و آلفرد فوشه، (1337ش)، تمدن ایرانی، ترجمۀ عیسی بهنام، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب. 63- محقق داماد، مصطفی، (1393ش)، الهیات و محیط زیست، تهران، مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفه ایران. 64- محمودپور، رئوف، (1394ش)، پیرشالیار و آیین جشن باستانی پیر در هه ورامان، تهران، نشر احسان. 65- مدرسى، محمدتقى، (1419ق)، من هدى القرآن، تهران، دار محبی الحسین. 66- مدی، (1903م)، جاماسپی (جاماسب نامه پارسی)، بمبئی، بی جا. 67- مطهری، مرتضی، (1383ش)، مجموعه آثار استاد شهید مطهرى، تهران، صدرا. 68- مکارم شیرازى، ناصر، (1371ش)، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة. 69- ـــــــــــــــــــ، (1424ق)، کتاب النکاح، قم، مدرسه الامام علی بن ابی طالب(ع). 70- معین، محمد، (1389ش)، مزدیسنا و ادب پارسی، تهران، دانشگاه تهران. 71- ملاصدرا، محمد بن ابراهیم، (1981م)، الحکمة المتعالیة فى الأسفار العقلیة الأربعة، بیروت، دار إحیاء التراث العربی. 72- مهر، فرهنگ، (1384ش)، دیدی نو از دینی کهن، تهران، نشر جامی. 73- میلر، جی. تی، (1371ش)، زیستن در محیط زیست، ترجمۀ مجید مخدوم، تهران، دانشگاه تهران. 74- ناس، جان بی، (1354ش)، تاریخ جامع ادیان، ترجمۀ علیاصغر حکمت، تهران، پیروز. 75- ناصری داوودی، عبدالمجید، (1391ش)، محیط زیست و بهداشت در سیره و سنت معصومان، قم، بوستان کتاب. 76- نراقی، احمد، (1415ق)، مستند الشیعة، قم، مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث. 77- نوری، جعفر، (1372ش)، فرهنگ جامع محیط زیست، تهران، مولف. 78- نیولی، گراردو، (1390ش)، از زردشت تا مانی، ترجمۀ آرزو رسولی طالقانی، تهران، نشر ماهی. 79- واقدی، محمد بن عمر، (1409ق)، کتاب المغازى، بیروت، مؤسسة الأعلمى. 80- وهمن، فریدون، (1386ش)، دیانت زرتشتی، تهران، نشر ثالث. 81- هاشمی، احمد، (1381ش)، جواهرالبلاغه، قم، مرکز مدیرت حوزه علمیه قم. 82- هدایت، صادق، (1342ش)، زند و هومن یسن (بهمن یشت)؛ مسئله رجعت و ظهوردرآیین زرتشت و کارنامه اردشیر پاپکان، تهران، امیرکبیر. 83- یزدى حایرى، على، (1422ق)، إلزام الناصب فی إثبات الحجة الغائب عجّل الله تعالى فرجه الشریف، بیروت، مؤسسة الأعلمى. ب) مقالهها 1- ابراهیم نیا، رضا، (1383ش)، «اهمیت محیط زیست در ایران باستان»، فصلنامۀ تاریخپژوهی، ش 20، صص 113- 122. 2- احمدیان، محمدعلی و سمیرا اصغری، (1392ش)، «عواقب زیست محیطی کاهش آب دریاچه ارومیه و راهکارهای نجات آن»، فصلنامۀ جغرافیایی زمین، ش 40، صص 81- 96. 3- اخوان کاظمی، بهرام، (1384ش)، «آموزه مهدویت و حقوق محیط زیست»، انتظار موعود، ش 17، صص 191- 212. 4- جهانگرد، اسفندیار، (1395ش)، «محیط زیست و برنامههای توسعه در ایران»، فصلنامۀ اقتصاد محیط زیست و منابع طبیعی، ش 2، صص 105- 142. 5- دانشور، نظامالدین و حبیب اشعثی سرخانی، (1374ش)، «مطالعۀ فیزیکی و شیمیایی دریاچه ارومیه»، محیطشناسی، ش 17، صص 34- 41. 6- طاهرینژاد، کاظم و ناهید زارع و فاطمه زارع، (1395ش)، «همجهتی صنایع آلاینده با باد غالب، علت آلودگی و شیوع بیماریها (مطالعه موردی - شهر یزد)»، کنفرانس بینالمللی تغییر اقلیم، صص 1- 9. 7- عروج نیا، پروانه و لیلا هوشنگی، (1395ش)، «متون دینی زرتشتی و محیط زیست: نقش انسان در آبادنی زمین و طبیعت»، پژوهشنامۀ ادیان، ش 20، صص 111- 131. 8- فولادی، محمد، (1387ش)، «بررسی جایگاه و تقدّس آب در اسطورههای ملل»، مجموعه مقالات همایش نگاه قدسی به آب، تهران، دانشگاه علم و صنعت، صص 403- 436. 9- فیضیزاده، بختیار و هژار شهابی و هوشنگ سیفی، (1395ش)، «شناسایی پهنههای مستعد توفانهای نمکی دریاچه ارومیه با استفاده از پردازش فازی – شیءگرای تصاویر ماهوارهای»، مدیریت مخاطرات محیطی، ش 3، صص 269- 284. 10- قارداشی، علیاصغر، (1387ش)، «اهمیت آب و سیر تحول آن در اساطیر و تاریخ ایران»، مجموعه مقالات همایش نگاه قدسی به آب، تهران، دانشگاه علم و صنعت، صص 384- 402. 11- میستری، خجسته، (1387ش)، «زرتشتیان پارسی در گفتوگو با موبد خجِسته میستری»، هفت آسمان، ش 39، صص 17- 44. ج) منابع لاتین 1- Anderson, Edward F. , (2001) ,The Cactus Family, united state, Timber Press. 2- Carnevale, Giorgio and Enayat Haghfarshi, Syrous Abbasi, Habib Alimohammadian, and Bettina, (2011) , ReichenbacherActa Palaeontologica Polonica. 56 (4), PP: 749-756. 3- eugster, p, (1980) , Geochemistry& Evaporite Lacustrine Deposites, Ann. Rep. Erth Plant. Sci-PP: 33- 36. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,774 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 543 |