پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 42 |
| تعداد شماره‌ها | 1,537 |
| تعداد مقالات | 12,625 |
| تعداد مشاهده مقاله | 25,886,852 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 10,672,153 |
سنجش کیفیت زندگی در محلات بافت تاریخی و عوامل مؤثر بر آن نمونة پژوهش: بافت تاریخی شهر یزد | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| جغرافیا و برنامه ریزی محیطی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مقاله 8، دوره 31، شماره 1 - شماره پیاپی 77، خرداد 1399، صفحه 121-142 اصل مقاله (1.11 M) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/gep.2020.119018.1201 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسندگان | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مهسا زارعیان1؛ نجما اسمعیل پور* 2؛ رضا اکبری3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه یزد، یزد، ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2استادیار گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه یزد، یزد، ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 3استادیارگروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه یزد، یزد ، ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مهم‌ترین جنبة ثبت جهانی بافت تاریخی شهر یزد در سال 1396، سکونت مردم و وجود جریان زندگی روزمره و پیوسته در آن بوده است و برخورداری از سطح مناسبی از کیفیت زندگی، لازمة ادامة این روند است؛ اما در حال حاضر بیش از نیمی از بلوک‌های آماری بافت تاریخی شهر یزد با 33958 نفر جمعیت، رشد منفی جمعیت دارد و حدود یک‌سوم بلوک‌ها با موضوع مهاجرفرستی روبه‌رو هستند. در واکنش به این تهدید، این پژوهش سعی دارد ضمن تعیین عوامل مؤثر بر چگونگی کیفیت زندگی در محلات بافت تاریخی یزد، وضعیت آن را از جنبه‌های ذهنی و عینی تعیین کند. پژوهش حاضر ازلحاظ ماهیت، کاربردی و ازنظر روش، علّی است. برای گردآوری داده‌ها و تجزیه و تحلیل آنها از فنون بررسی‌های اسنادی، میدانی به‌صورت پرسشگری، تحلیل عاملی اکتشافی و نرم‌افزارهایSuper-Decisions, IBM SPSS Statistics 25 و ARC GIS 10.5 استفاده و حجم نمونه نیز به روش کوکران، 371 خانوار تعیین شد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد امنیت، کیفیت محیط، روابط همسایگی، حمل‌ونقل، حس تعلق، ویژگی‌های کالبدی ابنیه و خدمات و زیرساخت‌ها، هفت عامل عمدة مؤثر بر کیفیت زندگی در بافت تاریخی شهر یزد هستند. البته میزان تأثیر این عوامل بر کیفیت زندگی فعلی مردم ساکن این بافت یکسان نیست؛ عامل کیفیت محیط شامل کیفیت فضای سبز، وضعیت معابر و پیاده‌روها و...، بیشترین میزان تأثیرگذاری را دارد. عامل روابط همسایگی شامل میزان دعوا و درگیری بین همسایگان و میزان حمایت همسایگان از یکدیگر، کمترین میزان تأثیرگذاری را دارد. وضعیت کیفیت زندگی از جنبة ذهنی که با میزان رضایتمندی ساکنان سنجیده شد، به‌طور کلی در تمامی ۹ محلة بافت تاریخی نامطلوب است؛ اما در مقایسه با جنبة عینی از وضعیت مناسب‌تری برخوردار است. درمجموع و براساس نقشة پهنه‌بندی تولیدشده، محلة زرتشتی‌ها سطح کیفیت زندگی مطلوب‌تری نسبت به سایر محلات دارد. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژه‌ها | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| سنجش کیفیت زندگی؛ رتبه‌بندی؛ محلات بافت تاریخی؛ شهر یزد | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
. مقدمه 1.1. طرح مسئله یکی از گرایش‌های نو که تأثیر شگرفی بر فرایند تحول دیدگاهها و روش‌های برنامه‌ریزی شهری در نیمة دوم قرن بیستم داشته، نظریه‌های اجتماعی و کیفی توسعه است. سازمان ملل با این نوع نگاه به توسعه و به‌منظور توجه به بُعد انسانی آن و ایجاد دنیایی با تمرکز بر زندگی سالم، طولانی و باکیفیت، از سال 1990 مفهوم توسعة انسانی را به ادبیات توسعه وارد کرد. مقولة کیفیت زندگی در سال‌های اخیر متأثر از تغییر نگاه از توسعة تک‌بعدی و کمّی به توسعة چندبعدی و کیفی قرار گرفته است. درواقع رواج مفهوم «کیفیت زندگی»، کنشی علیه توجه صرف به توسعة اقتصادی در سطح ملی و توجه به توسعة صرفاً کالبدی- کارکردی در مقیاس شهری و نیز تلاشی در مسیر توجه به معیارهای کیفی در عرصة برنامه‌ریزی است (ساعدنیا و همکاران، 1395: 2). موضوع کیفیت زندگی شهری و شناخت عوامل تعیین‌کنندة آن، با وجود چالش‌های متعدد در مناطق شهری در سال‌های اخیر توجهات زیادی را به خود جلب کرده و به‌طور فزاینده‌ای به موضوع پژوهش‌های جدید و مختلف تبدیل شده است. از جنبة عملی نیز، از اواخر دهة 1980، مقایسة کیفیت زندگی در میان مناطق باارزش از دید کارگران، مدیران و سیاست‌گذاران در مرکز توجه قرار گرفت (Faria et al., 2018: 30, as cited in: Blomquist et al., 1988). اینگونه پژوهش‌ها زمینه‌ساز شناسایی نواحی مسئله‌دار شهر، تعیین اولویت‌های مهم‌تر زندگی شهروندان، علل نارضایتی مردم از مدیریت خدمات شهر و ابزاری مناسب برای سیاستمداران و پژوهشگران شهری است (رضوانی و همکاران، 1389: 89؛ شفیعا و همکاران، 1392: 28)؛ اما در نظام برنامه‌ریزی و مدیریت شهری ایران به این موضوع توجه بسیار اندکی شده است و برخلاف بسیاری از کشورهای دیگر حتی مرجع و سازمان مشخصی برای ارائه و پایش مسائل، محورها، شاخص‌ها و اندازه‌گیری سطح رضایت و کیفیت زندگی شهروندان (به‌ویژه در شهرها به‌مثابة کانون اصلی زیست و زندگی انسان) و مسائل و مشکلات در ارتباط با آن وجود نداشته است و ندارد (وظیفه‌دوست و امینی، 1388: 2)؛ علاوه بر این از یک سو، بیشتر پژوهش‌های انجام‌شده در این زمینه در کشور ایران در سطح یک شهر است و پژوهش‌های در مقیاس بخشی از شهر، آن هم در بافت‌های تاریخی و قدیمی شهرها کمتر انجام شده است؛ از سوی دیگر، بیشتر پژوهش‌ها، کیفیت زندگی را با رویکرد عاملیتی- عینی و به‌ندرت با استفاده از هر دو نوع رویکرد ساختاری و عاملیتی ارزیابی کرده‌اند؛ همچنین توجه به مبانی نظری و مدل‌های مفهومی ناسازگار با فرهنگ زندگی شهری در ایران موجب استخراج مدل‌های تحلیلی غیربومی و دستیابی به نتایج معیوب شده است (شفیعا و همکاران، 1392: 42). در چنین شرایطی برای پرهیز از تکرار اشتباهات گذشته و تلاش به‌منظور بهبود کیفیت زندگی در محیط‌های شهری و پایدارکردن توسعة آنها، انجام پژوهش‌هایی دربارة کیفیت زندگی شهروندان و میزان رضایتمندی آنها در مناطق و محلات شهرها از کیفیت زندگی‌شان و شناخت عوامل مؤثر بر آنها، زمینه‌ای مناسب را ایجاد می‌کند تا برنامه‌ریزان و مدیران شهری در ارائة طرح‌ها و برنامه‌های خود از توجه صرف به بعد کالبدی فراتر بروند و به ابعاد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی طرح‌ها و برنامه‌ها بیشتر توجه کنند و راهبردها و اولویت‌های برنامه‌ها و طرح‌های خود را با نیازهای خاص هر محله تطبیق دهند. بر این اساس، هدف اصلی این پژوهش، ارزیابی کیفیت زندگی محلات بافت تاریخی شهر یزد با به‌کارگیری شاخص‌های متناسب با ماهیت زندگی و فرهنگ ساکنان آن است. بافت تاریخی شهر یزد زمانی با ساختار و کارکرد مناسب و متناسب با نیازهای ساکنان خود، از پویایی و صلابت برخوردار بود؛ اما امروزه با مسائل متعددی مواجه شده است؛ ازجمله خروج جمعیت بومی و جایگزینی آن با افراد غیربومی (وزیری، 1396: 34؛ سرایی و علیان، 1394: 82)، انواع ناهنجاری‌های رفتاری و ناامنی، سکونت ساکنان کم‌درآمد (زنگی‌آبادی و همکاران، 1394: 133) و میزان زیاد بیکاری، ریزدانگی قطعات زمین (همان، 145)، وجود کاربری‌های ناسازگار در جوار بافت‌های مسکونی، کیفیت کم زیست‌محیطی و تعدد فضای غیربهداشتی. محلات بافت تاریخی یزد ازنظر میزان پایداری وضعیت مطلوبی ندارند (سرایی و علیان، 1394: 79؛ زنگی‌آبادی و همکاران، 1394: 154)؛ هرچند زندگی در این بافت- که نشان‌دهندة هویت فرهنگی ادوار مختلف تاریخ یزد است- جریان دارد و کالبد آن تا حدود زیادی پاسخگوی زندگی شهری است (رازقی و هوراندی، 1397: 70). کماکان هدف 73 درصد گردشگران یزد، بازدید مکان‌های تاریخی است (دهقان‌پور فراشاه، 1395: 17)؛ بنابراین تدوین چهارچوب توسعه یا هرگونه مداخلة مناسب که ضامن ادامة حیات پایدار آن باشد، در گرو آگاهی از چندوچون کیفیت زندگی در این بافت است. با توجه به مباحث بالا، پرسش پژوهش چنین مطرح شده است: - وضعیت کیفیت زندگی در محلات بافت تاریخی شهر یزد چگونه است و کدام محله بیشترین سطح کیفیت زندگی را دارد؟ 1.2. پیشینة پژوهش پیشینة پیدایش مفهوم کیفیت زندگی به دوران یونان قدیم و فیلسوفانی مانند ارسطو (322- 384 پیش از میلاد)، (غفاری و امیدی، 1388: 1) بازمی‌گردد که دربارة «زندگی خوب» و «خوب زندگی‌کردن» مطالبی ارائه کرده‌اند. در آن زمان شادی یا شادمانه‌زیستن معادل با مفهوم امروزی کیفیت زندگی در نظر گرفته می‌شد (El Din et al., 2013: 87). از دهة 1930، پژوهشگران با روش‌ها و رویکردهای متنوع، بحث کیفیت زندگی را بررسی کردند و کوشیدند عناصر کیفیت زندگی را معین و سطوح مختلف جغرافیایی را با شاخص‌های کیفیت زندگی مقایسه کنند (آخوندی و همکاران، 1393: 7). به‌لحاظ دانشگاهی، مفهوم کیفیت زندگی شهری به‌مثابة یک زمینة پژوهشی از اوایل دهة 1960 میلادی مطرح شد و در طول دهة 1990 و همزمان با موج جدید توسعة پایدار، ورود کیفیت زندگی به محیط‌های شهری در حد بی‌سابقه‌ای گسترش یافت. بسیاری از مؤسسات بین‌المللی، ملی، منطقه‌ای و محلی، برنامه‌هایی دربارة کیفیت زندگی شهری آماده کردند و سازمان‌های بین‌المللی توسعة شاخص‌های کیفیت محیطی شهر پایدار را به‌مثابة شرط لازم برنامه‌ریزی برای مدیریت محیطی شهری پذیرفتند (حبیبی و همکاران، 1395: 119)؛ این امر و نیز «ضرورت ارائة گزارش‌های آماری دوره‌ای سازمان‌های جهانی موجب اشاعة هرچه بیشتر رویکرد عاملیتی با استفاده از شاخص‌های کمّی و عینی شده است» (شفیعا و همکاران، 1392: 36؛ Van Kamp and Leidelmeijer, 2003: 5- 14). مرور پژوهش‌های موجود دربارة موضوع نشان داد:
کیفیت زندگی، مفهومی جامع است که برای ارزیابی استاندارد زندگی جامعه در تمام جنبه‌های زندگی استفاده می‌شود (Chen et al., 2016: 50)؛ اما هیچ تعریف جهانی پذیرفته‌شده‌ای از کیفیت زندگی وجود ندارد و پژوهش نویسندگان عمدتاً بر طیف گسترده‌ای از موضوعات ازجمله سلامت جسمی و روحی افراد، رفاه، رضایتمندی، خانواده، کار، مسکن، روابط اجتماعی، زندگی سیاسی و فرهنگی و اخلاق اجتماعی تمرکز دارد (Prudence et al.‚ 2018: 160)؛ کیفیت زندگی، ادراک فرد از موقعیت خود او در شرایط زندگی است که متأثر از اهداف، انتظارات، ارزش‌ها، ترکیب سلامت جسمانی، روانی، سطح استقلال، روابط اجتماعی، باورها و رابطة فرد با کیفیت محیط زندگی است (رجبی امیرآباد و همکاران، 1398: 403). کیفیت زندگی شهری به معنای «قابلیت زندگی یک مکان» (فنی و همکاران، 1394: 66)، اصطلاح ساده‌ای نیست که تعریف واضح یا پذیرفته‌شده‌ای داشته باشد؛ بلکه مفهومی پیچیده است و برای توصیف تمام ارتباطات، پویایی و روابط شبکه‌ای استفاده می‌شود که بین تمام ویژگی‌های فیزیکی وجود دارد (El Din et al., 2013: 90). کیفیت زندگی شهری به مجموعه‌ای از مشخصات بیرونی مانند کیفیت و کمیت خدمات عمومی، محیط طبیعی و ساخته‌شده و امکانات فرهنگی بستگی دارد؛ گذشته از این به عوامل نامشهودی مانند تعاملات انسانی و سرمایة اجتماعی و نیز به مشخصات درونی جمعیت ساکن مانند وضعیت، جنسیت، سن، تحصیلات، فرهنگ و قومیت آنها وابسته است (Biagi et al., 2018: 138, as cited in: Constanza et al., 2006). ویژگی‌های فردی شهروندان بر دیدگاه آنها دربارة چگونگی کیفیت زندگی در شهرها تأثیرگذار است (Baum et al., 2010: 473, Morales et al., 2011: 218; Parkes et al., 2002: 2419, Węziak-Białowolska, 2016: 83)؛ درحقیقت اگر کیفیت زندگی را «آنچه در حال فهمیده‌شدن از کیفیت زندگی‌کردن است» بدانیم، تمرکز اصلی بر شاخص‌شناسی چند بعدی، شناسایی پیش‌بینی‌کننده‌های کیفیت زندگی و آثار ویژگی‌های فرهنگی بر کیفیت زندگی خواهد بود؛ بنابراین تلاش باید برای سنجش کیفیت زندگی شهری با ملاحظات محلی- ملی باشد (شفیعا و همکاران، 1392: 29). تاکنون دو دسته از شاخص‌های گستردة ذهنی و عینی برای تحلیل کیفیت زندگی شهری استفاده شده است (Biagi et al., 2018: 138, as cited in: Constanza et al., 2006)؛ با این حال پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهد ارتباط بین شاخص‌های ذهنی و عینی ممکن است ضعیف و سنجش آنها فقط با شاخص‌های عینی گمراه‌کننده باشد (Biagi et al., 2018: 138, as cited in: McCrea et al., 2006). کیفیت زندگی عینی با کاربست شاخص‌های عینی و مرتبط با واقعیات ملموس زندگی اندازه‌گیری و از داده‌های ثانویه مانند تراکم جمعیت، میزان جرم، میزان تحصیلات، ویژگی‌های خانوار و... حاصل می‌شود. کیفیت زندگی در ابعاد ذهنی، ادراک و ارزیابی افراد را از وضعیت زندگی خود بازتاب می‌دهد و با شاخص‌های ذهنی و به روش‌های مختلف ازجمله سنجش میزان تجمعی سطح رضایت در قلمروهای مختلف زندگی اندازه‌گیری می‌شود. فو[5] (2000) معتقد است بررسی کیفیت زندگی افراد بدون در نظر گرفتن ذهنیت‌های آنها دربارة زندگی، روش مناسبی برای سنجش کیفیت زندگی نیست. شاخص‌های عینی پایایی زیاد، اما قابلیت اطمینان کمی برای سنجش بهزیستی دارند. درمقابل، شاخص‌های ذهنی پایایی کمتر و قابلیت اطمینان بیشتری دارند. یکی از دلایل پایایی کمتر این شاخص‌ها، ناتوانی آنها در نمایش وضعیت محیط زندگی است. هرچند این شاخص‌ها برای اهداف برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری مناسب‌ترند (Das, 2008: 298). لی[6] (2008) معتقد است مناسب‌ترین شیوه برای کشف کیفیت زندگی، پرسیدن ادراک مردم از زندگی خود است. پاسیونه[7] (2003) با طرح این مطلب که «کیفیت زندگی، میزان تجمعی از سطح رضایت شهروندان در قلمروهای مختلف زندگی است»، مدل زیر را به‌مثابة مدل ساختاری کیفیت زندگی مطرح کرد. این همان روش منطقی است که داس[8] (2008) پیشنهاد کرده است. وی درمقابل روش شهودی را مبتنی بر بیان احساس ساکنان دربارة زندگی خود به‌مثابة یک کل می‌داند. اندازه‌گیری هر دو پاسخ شهودی و منطقی به بررسی این موضوع کمک می‌کند که آیا تغییری در دیدگاه افراد دربارة زندگی پس از توجه به قلمروهای مختلف زندگی به وجود می‌آید. ولفانگ[9] (2001) هم یکی از مدافعان آن است. استفاده از هر دو پاسخ، دستیابی به سنجه‌های دقیق‌تر را آسان می‌کند (غیاثوند، 1388: 25؛ Ibrahim and Chung, 2003: 210).
شکل 1. مدل ساختاری کیفیت زندگی؛ منبع: Pacione, 2003: 24
3. روش‌شناسی پژوهش 3.1. روش پژوهش علاوه بر چهار بعد مربوط به نوع شاخص، میزان اختصاصی‌بودن شاخص‌ها (بومی‌سازی شاخص‌ها)، مقیاس سنجش و زمان، بعد پنجم به اهمیت کیفیت زندگی گروههای مختلف اجتماعی در شهر اختصاص دارد. جمعیت شهری ممکن است از میان شمار زیادی از سطوحی معین شامل طبقه، سن، سبک زندگی، جنسیت و قومیت تفکیک شود (همان، 22)؛ از این رو رویکرد حاکم برای بررسی وضعیت کیفیت زندگی در مقیاس محلات بافت تاریخی یزد در این مقاله، رویکردی ترکیبی (استفاده از شاخص‌های عینی و ذهنی) است. در مرحلة اول، پس از مرور مبانی نظری موجود و پژوهش‌های پیشین به‌ویژه در ایران، فهرستی از معیارهای عینی و ذهنی تهیه شد. با رجوع به محلات و مصاحبه‌های عمیق و اکتشافی، نوع معیارها و زیرمعیارها بازبینی و منطبق بر «شرایط اجتماعی و فرهنگی ساکنان» و «قابلیت دسترسی به داده‌های مورد نیاز» تصحیح شد. گروه اجتماعی انتخاب‌شده به‌مثابة جامعة آماری، سرپرستان خانوارهای ساکن محلات در سال 1397 (زمان گردآوری داده) است. مرحلة دوم به بررسی‌های تجربی اختصاص داشت و در آن کیفیت زندگی در 9 محلة بافت تاریخی شهر یزد از دو منظر ذهنی و عینی سنجیده شد. در این مرحله و در گام نخست، برای درک میزان رضایت ساکنان از محیط سکونتی خود (سنجش کیفیت زندگی ذهنی) با توجه به زیرمعیارهای پژوهش، پرسش‌نامه‌ای تدوین و در میان خانوارهای ساکن محلات این بافت توزیع و به‌صورت مصاحبة رودررو تکمیل شد. حجم کلی نمونه به روش کوکران، 371 خانوار تعیین شد. مبنای تعیین سهم نمونه‌ها در محلات نیز، سهم نسبی تعداد خانوارهای ساکن هر محله از مجموع 10795 خانوار ساکن بافت تاریخی در آخرین سرشماری رسمی مرکز آمار ایران یعنی سال 1395 است. برای تعیین پایایی پرسش‌نامه‌ها از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد و با توجه به مقدار ضریب آلفای کرونباخ به‌دست‌آمده (0.768)، چنین استنباط شد که ابزار پژوهش از پایایی مطلوبی برخوردار است. در گام دوم از مرحلة دوم، براساس نتایج به‌دست‌آمده از تکمیل پرسش‌نامه‌ها و با استفاده از تکنیک «تحلیل عاملی اکتشافی»، عوامل مؤثر بر میزان کیفیت زندگی و نقش و اهمیت هریک از آنها در کیفیت زندگی در محلات معین شد. در گام سوم، کیفیت زندگی عینی و ذهنی ساکنان به‌موازات یکدیگر سنجیده شد. برای سنجش ذهنی، پس از پردازش داده‌های حاصل از پرسش‌نامه‌ها، طی فرایند همپوشانی لایه‌های مربوط به هریک از پرسش‌های پرسش‌نامه و با توجه به امتیازات حاصل از به‌کارگیری تکنیک ANP، نقشة پهنه‌بندی میزان رضایت ساکنان از کیفیت زندگی در بافت تاریخی به تفکیک هر محله تولید شد. به‌موازات آن، برای سنجش کیفیت زندگی عینی محلات 9گانه، در محیط GIS، نقشة یک‌به‌یک معیارها و زیرمعیارها و درنهایت نقشة پهنه‌بندی میزان کیفیت زندگی عینی بافت تاریخی شهر یزد به تفکیک هر محله از همپوشانی لایه‌ها (با توجه به امتیازات حاصل از به‌کارگیری تکنیک ANP) تولید شد.
شکل 2. فرایند سنجش کیفیت زندگی در بافت تاریخی شهر یزد؛ منبع: نگارندگان
در گام چهارم، نقشة نهایی که نشان‌دهندة کیفیت زندگی کلی در بافت تاریخی شهر یزد و رتبه‌بندی 9 محله از این حیث است، از همپوشانی دو نقشة کیفیت زندگی ذهنی و کیفیت زندگی عینی تولید شد. نکتة جالب توجه در این پژوهش، تولید نقشة وضعیت فضایی برای هریک از معیارها و زیرمعیارهای پژوهش (عینی و ذهنی "پرسش‌های پرسش‌نامه") و به‌کارگیری تکنیک FANP متناسب با شیوة اصلی انجام این پژوهش است. 3.2. محدودة پژوهش هستة قدیمی شهر در محلة تاریخی فهادان شکل گرفته و در دورة ساسانیان از ساختاری سه بخشی – کهندژ، شارستان و ربض- برخوردار بوده (خادم‌زاده، 1388: 85) و در دوره‌های مختلف پس از اسلام به‌تدریج و به‌ویژه در جهات جنوب و جنوب غرب رشد کرده است. امروزه این شهر مساحت 9976 هکتاری و جمعیت 529673 نفری دارد (مرکز آمار ایران، 1395). بافت تاریخی شهر حدود 700 هکتار مساحت، 9 محلة اصلی (شکل 3 و 4) و 49 زیرمحله (سرایی و علیان، 1394: 85)، و 33958 نفر جمعیت دارد (مرکز آمار ایران، 1395). براساس اطلاعات جدول 1، تعداد و سهم جمعیت بافت تاریخی شهر طی 30 سال گذشته به‌شدت رو به کاهش بوده است.
جدول 1. روند تغییرات جمعیت ناحیة تاریخی شهر یزد طی سال‌های 1365- 1395
منبع: مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال‌های 1365-1395
4. یافته‌های پژوهش: پیاده‌سازی روش پیشنهادی و ارائة نتایج 4.1. تدوین معیارها و زیرمعیارها برای تدوین معیارها و زیرمعیارهای مناسب سنجش کیفیت زندگی، پژوهش‌های متعدد موجود بررسی و از میان آنها معیارهای پیشنهادی با بیشترین استناد استخراج و سپس با ویژگی‌های نمونة پژوهش تطبیق داده شد. پس از تدقیق آنها، انتخاب نهایی معیارها و زیرمعیارهای مناسب برای سنجش کیفیت زندگی در محلات بافت تاریخی شهر یزد انجام شد. مدل استفاده‌شده برای سنجش کیفیت زندگی شهری در این پژوهش با الهام از مدل جه و هوکائو[10]، برمبنای سنجش کیفیت زندگی با استفاده از ابعاد عینی و ذهنی است که چهار بعد کالبدی- فضایی، اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی برای سنجش کیفیت زندگی در نظر گرفته شده‌اند و هر بعد با زیرمعیارهای مندرج در جدول 2 سنجیده می‌شود.
جدول 2. ابعاد، معیارها و زیرمعیارهای پژوهش
منبع: نگارندگان زیرمعیارهای عینی کیفیت زندگی براساس استانداردها و معیارهای پذیرفته در برنامه‌ریزی شهری و زیرمعیارهای ذهنی نیز براساس پرسش‌نامه‌ای تحلیل شد که میزان رضایت افراد را از کیفیت محیط زندگی‌شان مورد پرسش قرار داده بود. درنهایت از بررسی هر دو جنبة یادشده، کیفیت زندگی شهری در بافت تاریخی شهر یزد ارزیابی شد. مدل مفهومی پژوهش برمبنای عوامل شناسایی‌شده با مدل تحلیل عاملی اکتشافی تدوین شده و فرایند سنجش کیفیت زندگی نیز برمبنای این مدل صورت گرفته است (شکل 5). 4.2. تعیین عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی محلات بافت تاریخی شهر یزد نخستین گام در روش تحلیل عاملی، تشکیل ماتریس اولیة اطلاعات است. در این پژوهش، ماتریسی با 371 ردیف نشان‌دهندة خانوارهای ساکن در بافت تاریخی شهر یزد به‌مثابة نمونة موردی این پژوهش و 19 ستون نشان‌دهندة متغیرهای تبیین‌کنندة میزان رضایت ساکنان از سکونت در بافت تاریخی شهر یزد، به‌منزلة ماتریس اولیة اطلاعات تشکیل شد. همان‌طور که پیش از این گفته شد، داده‌های زیرمعیارهای ذهنی با استفاده از پرسش‌نامه جمع‌آوری و سنجیده شد. در مرحلة بعد ارزیابی تناسب داده‌ها با آزمون تحلیل عاملی انجام شد. همان‌طور که در جدول 3 دیده می‌شود، نتیجة آزمون KMO برابر با 0.900 است و چون مقدار این شاخص از مقدار 0.7 بیشتر است، داده‌های مدنظر امکان تقلیل به عامل‌های زیربنایی و بنیادی را دارد.
جدول 3. نتایج آزمون کفایت نمونه‌گیری (KMO) و ضریب بارتلت
منبع: نگارندگان
همچنین نتیجة آزمون بارتلت برابر با 9406.641 است که در سطح خطای کوچک‌تر از 0.05 پذیرفته است. احتمال خطای تقارن بارتلت نیز برابر با 0.000 است که بیان‌کنندة نبود مشکل چندگانگی در فرایند اجرای تحلیل عاملی خواهد بود. مرحلة نهایی این روش، تعیین متغیرهای هر عامل و نام‌گذاری عوامل است. این مرحله به مدد چرخش واریماکس ماتریس عاملی انجام می‌پذیرد؛ به بیان روشن‌تر، ماتریس عاملی دوران داده می‌شود تا هریک از متغیرها بیشترین ارتباط را با عوامل مربوط به دست آورند و شرایط برای نام‌گذاری و شناسایی عوامل مربوط به مدد امتیاز هر متغیر از عامل تسهیل شود (جدول 4)؛ بدین ترتیب 5 عامل با توجه به زیرمعیارهای مرتبط با آنها و بارهای عاملی آنها با عناوین «کیفیت محیط»، «امنیت»، «حس تعلق خاطر به محیط سکونت»، «حمل‌ونقل» و «روابط همسایگی» نام‌گذاری شدند.
جدول 4. نام‌گذاریعواملتبیین‌کنندةکیفیتزندگیدر بافت تاریخی شهر یزدبههمراهمتغیرهاوبارهایعاملیآنها
منبع: نگارندگان
4.3. تدوین مدل مفهومی برای سنجش کیفیت زندگی عینی و ذهنی در محلات بافت تاریخی شهر یزد چنانکه پیش‌تر در بند 4-1 هم گفته شد، عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی در محلات تاریخی شهر یزد براساس مدل تحلیل عاملی اکتشافی تبیین شده و ادامة فرایند سنجش کیفیت زندگی براساس مدل مفهومی زیر صورت گرفته است.
شکل 5. مدل مفهومی پژوهش براساس نتایج تحلیل عاملی اکتشافی؛ منبع: نگارندگان
4.4. سنجش وضعیت کیفیت زندگی ذهنی ساکنان محلات بافت تاریخی شهر یزد هدف اصلی در سنجش بعد ذهنی، بررسی وضعیت کیفیت زندگی ازنظر شهروندان است. برای نیل به این هدف، انجام پیمایش میدانی به‌منظور سنجش رضایت شهروندان از معیارهای مؤثر بر کیفیت زندگی، بهترین روش ممکن به نظر می‌رسد؛ بنابراین در این پژوهش براساس نتایج تحلیل عاملی، پرسش‌نامه‌ای در قالب 5 بعد و 19 پرسش برای سنجش رضایت شهروندان طراحی شد و 371 خانوار به شیوة تصادفی در محدودة مطالعاتی انتخاب شدند و مورد پرسش قرار گرفتند. در ادامه اطلاعات پرسش‌نامه در محیط GIS به موقعیت مکانی خانوارهایی که در فرایند پژوهش مورد پرسش واقع شده‌اند، الحاق و درنهایت به تولید نقشه‌هایی منجر شد که نشان‌دهندة وضعیت هر متغیر در محدودة بافت تاریخی است. درنهایت نقشة پهنه‌بندی کیفیت زندگی ذهنی بافت تاریخی شهر یزد از روی هم‌گذاری نقشه‌های تولیدشده براساس امتیازهای به‌دست‌آمده با تکنیک ANP تولید شد. نتایج در زیر دیده می‌شود.
شکل 6. عناوین نقشه‌ها به ترتیب از راست به چپ:1. وضعیت فضایی میزان سرقت پول، طلا و اموال در بافت تاریخی شهر یزد؛2. وضعیت فضایی تردد افراد شرور و بزهکار در بافت تاریخی شهر یزد؛3. وضعیت فضایی امنیت تردد عابر پیاده در شب در بافت تاریخی شهر یزد؛ 4. وضعیت فضایی امنیت بانوان و کودکان در بافت تاریخی شهر یزد؛ 5. وضعیت فضایی آلودگی بصری در بافت تاریخی شهر یزد؛6. وضعیت فضایی وجود سطل و مخازن زباله در معابر محله در بافت تاریخی شهر یزد؛7. وضعیت فضایی رضایت از نحوة جمع‌آوری زباله در بافت تاریخی شهر یزد؛ 8. وضعیت فضایی میزان تمایل مالکان به سرمایه‌گذاری در بهسازی ملک در بافت تاریخی شهر یزد؛ 9. وضعیت فضایی رضایت از وضعیت روشنایی معابر و کوچه‌ها در بافت تاریخی شهر یزد؛10. وضعیت فضایی رضایت از وضعیت معابر و پیاده‌روها در بافت تاریخی شهر یزد؛11. وضعیت فضایی کیفیت فضای سبز در بافت تاریخی شهر یزد؛12. وضعیت فضایی آلودگی صوتی ناشی از تردد موتورسیکلت در بافت تاریخی شهر یزد؛ 13. وضعیت فضایی میزان تمایل ساکنان به سکونت در محل سکونت فعلی خود در بافت تاریخی شهر یزد؛14. وضعیت فضایی میزان تمایل به مشارکت با برنامه‌ریزان طرح توسعه برای بهبود وضعیت محدودة سکونتی خود؛ 15. وضعیت فضایی میزان مشارکت ساکنان برای رفع مشکلات محدوده در یک سال گذشته؛16. وضعیت فضایی میزان دعوا و درگیری بین همسایگان در بافت تاریخی شهر یزد؛17. وضعیت فضایی میزان حمایت همسایگان از یکدیگر در بافت تاریخی شهر یزد؛ 18. وضعیت فضایی دسترسی به وسایل نقلیة عمومی در بافت تاریخی شهر یزد؛19. وضعیت فضایی رضایت از امنیت وسایل نقلیة عمومی در بافت تاریخی شهر یزد.
جدول 5. وزن عوامل و زیرمعیارهای کیفیت زندگی حاصل از فرایند تحلیل شبکه‌ای منبع: نگارندگان
درنهایت همپوشانی نقشة هریک از متغیرهای پژوهش براساس وزن به‌دست‌آمده با تکنیک ANP صورت گرفت و پس از کلاسه‌بندی نهایی، نقشة پهنه‌بندی میزان رضایت ساکنان از سکونت در بافت تاریخی شهر یزد تولید شد. برمبنای شکل 7، کیفیت زندگی ذهنی در محدوده در بازة 2.55977- 5.3205 قرار گرفته است و هرچه امتیاز به‌دست‌آمده به سمت عدد 5 سوق پیدا می‌کند، میزان رضایت بیشتر ساکنان را از محدودة سکونتی خود نشان می‌دهد. همان‌طور که در نقشه مشخص است، محلة زرتشتی‌ها نسبت به سایر نواحی بافت تاریخی شهر یزد کیفیت زندگی بیشتری دارد.
شکل 7. پهنه‌بندی میزان رضایت ساکنان از سکونت در بافت تاریخی شهر یزد؛ منبع: نگارندگان
همچنین زیرساخت‌ها و خدمات مختلف موجود در محدوده نشان داده شده و سپس براساس سرانه‌ها و استانداردهای پذیرفته‌شده و شعاع عملکردی هریک از خدمات سنجیده شده است تا نیازهای بافت تاریخی شهر یزد به هریک از کاربری‌های خدمات رفاه عمومی مشخص و کمبودهای خدماتی در این محدوده بیان شود. درنهایت نقشة پهنه‌بندی کیفیت زندگی عینی بافت تاریخی شهر یزد از روی هم‌گذاری نقشه‌های تولیدشده براساس امتیازهای به‌دست‌آمده با تکنیک ANP تولید شد.
شکل 8. عناوین نقشه‌ها به ترتیب از راست به چپ: 1. کلاسه‌بندی مساحت ابنیه در بافت تاریخی شهر یزد؛ 2.کلاسه‌بندی کیفیت ابنیه در بافت تاریخی شهر یزد؛3. کلاسه‌بندی مقاومت ابنیه در بافت تاریخی شهر یزد؛ 4.کلاسه‌بندی قدمت ابنیه در بافت تاریخی شهر یزد؛ 5.کلاسه‌بندی مالکیت ابنیه در بافت تاریخی شهر یزد؛ 6.دسترسی به فضای سبز و پارک در بافت تاریخی شهر یزد؛ 7.دسترسی به کاربری آموزشی در بافت تاریخی شهر یزد؛ 8.دسترسی به کاربری تجاری در بافت تاریخی شهر یزد؛ 9.دسترسی به کاربری بهداشتی- درمانی در بافت تاریخی شهر یزد؛ 10.دسترسی به پارکینگ در بافت تاریخی شهر یزد؛11. دسترسی به کاربری مذهبی در بافت تاریخی شهر یزد؛12. دسترسی به کاربری ورزشی- فرهنگی در بافت تاریخی شهر یزد؛ 13. کلاسه‌بندی کاربری‌های غیرفعال بافت تاریخی شهر یزد.
جدول 6. وزن عوامل و زیرمعیارهای کیفیت زندگی حاصل از فرایند تحلیل شبکه‌ای
منبع: نگارندگان
درنهایت همپوشانی نقشة هریک از متغیرهای پژوهش براساس وزن به‌دست‌آمده با تکنیک ANP صورت گرفت و پس از کلاسه‌بندی نهایی، نقشة پهنه‌بندی کیفیت زندگی عینی در بافت تاریخی شهر یزد تولید شد. در ادامه به‌منظور تولید نقشة پهنه‌بندی کیفیت زندگی در بافت تاریخی شهر یزد، همپوشانی هر دو نقشة پهنه‌بندی کیفیت زندگی ذهنی و عینی صورت گرفت و پس از کلاسه‌بندی نقشة نهایی تولید شد (شکل 9 و 10).
شکل 9. همپوشانی کیفیت زندگی عینی و ذهنی در بافت تاریخی شهر یزد؛ منبع: نگارندگان
شکل 10. پهنه‌بندی کیفیت زندگی در بافت تاریخی شهر یزد؛ منبع: نگارندگان
5. نتیجه‌گیری امروزه کیفیت زندگی شهری، یکی از دغدغه‌های نوین نهادهای مدیریت و برنامه‌ریزی شهری است و بر این اساس برنامه‌ریزان برای نمایش کیفیت زندگی در سطوح مختلف جغرافیایی در تلاش هستند. در این میان، ارزیابی کیفیت زندگی در بافت تاریخی و باارزش شهرهای کشورمان که نشان‌دهندة هویت فرهنگی ادوار مختلف تاریخ این کشور هستند، در شناسایی وضع موجود، آگاهی از قوت‌ها، کاستی‌ها و نواقص احتمالی آنها مؤثر واقع می‌شود. در این زمینه یکی از بهترین الگوهای ارزیابی، استفادة همزمان از شاخص‌های عینی و ذهنی است و نادیده‌گرفتن هریک از این شاخص‌ها، مشکلاتی را در برنامه‌ریزی شهری به وجود می‌آورد؛ بنابراین در این مقاله کیفیت زندگی بافت تاریخی شهر یزد در ارتباط با ابعاد اقتصادی، اجتماعی، زیست‌محیطی و کالبدی‌فضایی و زیرمعیارهای تدوین‌شدة مرتبط با هر بعد و متناسب با ویژگی‌های بومی منطقه سنجیده شد. نتایج حاصل از سنجش کیفیت زندگی در بافت تاریخی شهر یزد نشان داد «امنیت، کیفیت محیط، روابط همسایگی، حمل‌ونقل، حس تعلق، ویژگی‌های کالبدی ابنیه و خدمات و زیرساخت‌ها»، هفت عامل عمدة مؤثر بر کیفیت زندگی در بافت تاریخی شهر یزد هستند؛ البته میزان اهمیت این عوامل در کیفیت زندگی فعلی مردم ساکن در این بافت یکسان نیست. عامل کیفیت محیط از سایر عوامل تأثیرگذار بر کیفیت زندگی ساکنان بافت تاریخی شهر یزد به مراتب مهم‌تر بوده است (برای مشاهدة همة عوامل تأثیرگذار شناسایی‌شده به جداول 5 و 6 مراجعه شود). ساکنان بافت تاریخی شهر یزد دربارة وضعیت بیشتر شاخص‌های کیفیت زندگی منتخب پژوهش ابراز نارضایتی کرده‌اند و بیشترین میزان نارضایتی از وضعیت روشنایی و آسفالت معابر و کوچه‌ها و آلودگی صوتی و بصری موجود در محدوده بوده است. بررسی‌های مربوط به رضایت از 33 شاخص منتخب پژوهش، بیان‌کنندة آن است که میزان رضایتمندی از امنیت و روابط همسایگی در بالاترین سطح و رضایتمندی از کیفیت محیط و خدمات و زیرساخت‌ها در پایین‌ترین سطح قرار دارد. نتایج به‌دست‌آمده از نقشة پهنه‌بندی کیفیت زندگی بافت تاریخی شهر یزد نیز حاکی است محلة زرتشتی‌ها نسبت به سایر محلات محدودة پژوهش کیفیت زندگی مطلوب‌تری دارد و محلات شش بادگیری و فهادان کمترین میزان کیفیت زندگی را دارند.
6. پیشنهادهایی برای پژوهش‌های آینده 1. معیارها و زیرمعیارهای مختلف و متنوعی براساس میزان توسعه‌یافتگی مناطق شهری و... ممکن است در ارزیابی کیفیت زندگی مؤثر واقع شوند. در این پژوهش با توجه به ویژگی‌های محدودة بررسی‌شده، میزان دردسترس‌بودن داده‌ها و محدودیت تکنیک ANP (عدم امکان وزن‌دهی به زیرمعیارها با نرم‌افزار، زمانی که تعداد آنها از حدی فراتر رود؛ کما اینکه در این پژوهش با 31 زیرمعیار، نگارندگان در ابتدا با این مسئله مواجه شدند)، در 4 بعد اصلی و با 31 زیرمعیار سنجش کیفیت زندگی صورت گرفته است. در پژوهش‌های آینده با توجه به ماهیت هر پژوهش و ویژگی‌های بومی محدودة پژوهش، ابعاد و زیرمعیارهای دیگری می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. 2. چنانچه پژوهشی صرفاً با هدف سنجش کیفیت زندگی با رویکرد ذهنی صورت گیرد، بهتر است از تکنیک FANP برای شناسایی عوامل و در ادامه از بارهای عاملی به‌دست‌آمده از تحلیل عاملی اکتشافی در مدل ANP استفاده شود (به‌منظور وزن‌دهی به زیرمعیارها...، به جای استفاده از ماتریس 9 کمیتی ساعتی از درصد تغییراتی استفاده می‌شود که هریک از عوامل توضیح می‌دهند). این اقدام برای رفع یا کاهش مشکل طولانی‌بودن مراحل محاسبات در ANP مؤثر است. 3. با توجه به اینکه در این پژوهش، امکان وزن‌دهی همزمان معیارها و زیرمعیارهای سنجش کیفیت زندگی (عینی و ذهنی) با توجه به محدودیت نرم‌افزار Super Decisions وجود نداشت، پیشنهاد می‌شود در پژوهش‌های آتی از تکنیک دیگری که این قابلیت را داشته باشد، به‌منظور وزن‌دهی به زیرمعیارها و... استفاده (تکنیک ANP نسبت به سایر روش‌های چندمعیاری از دقت بیشتری برخوردار است) یا محاسبات به‌صورت دستی انجام شود (اگرچه محاسبات طولانی و خسته‌کننده‌ای دارد). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مراجع | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
منابع آخوندی، عباس، برک‌پور، ناصر، خلیل، احمد، صداقت‌نیا، سعید، صفی‌یاری، رامین، (1393). سنجش کیفیت زندگی شهری در کلان‌شهر تهران، هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، دورة 19، شمارة 2، 2- 15. آرمانشهر، طرح تفصیلی شهر یزد، (1390). حبیبی، سارا، زبردست، اسفندیار، عزیزی، محمدمهدی، (1395). سنجش کیفیت زندگی کالبدی- محیطی در شهرهای میانی ایران؛ بررسی موردی: قزوین، کاشان و گرگان، نامۀ معماری و شهرسازی دو فصلنامۀ دانشگاه هنر، دورة 9، شمارة 17، 117- 138. خادم‌زاده، محمدحسن، (1388). محلاتتاریخییزد، چاپ اول، تهران، سبحان نور و پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی یزد، 424 ص. دهقان‌پور فراشاه، محمدحسین، (1395). ثبت جهانی شهر تاریخی یزد، چیدمان، سال 5، شمارة 16، 17- 25. رازقی، علیرضا، هوراندی، بهاره، (1397). تحلیل تجارب احیای میراث معماری برمبنای سنجش میزان رضایتمندی مخاطب؛ مطالعة موردی: تجارب احیا با کاربری اقامتی- گردشگری در بافت تاریخی شهر یزد، نامة معماری و شهرسازی، دورة 10، شمارة 20، 69- 83. رجبی امیرآباد، ربابه، رحمانی، بیژن، (1398). ساماندهی سیمای شهری در راستای بهبود کیفیت زندگی شهر ملایر، آمایش محیط، دورة 11، شمارة 40، 91- 112. رضوانی، محمدرضا، متکیان، علی‌اکبر، منصوریان، حسین، ستاری، محمدحسین، (1389). توسعه و سنجش شاخص‌های کیفیت زندگی شهری؛ مطالعة موردی: شهر نورآباد، استان لرستان، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، دورة 2، شمارة 1، 87- 110. ریاست جمهوری، سازمان برنامه و بودجة کشور، مرکز آمار ایران، نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن – 1365، تهران، مرکز آمار ایران، دفتر ریاست، روابط عمومی و همکاری‌های بین‌الملل، 245 ص. ریاست جمهوری، سازمان برنامه و بودجة کشور، مرکز آمار ایران، نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن – 1370، تهران، مرکز آمار ایران، دفتر ریاست، روابط عمومی و همکاری‌های بین‌الملل، 253 ص. ریاست جمهوری، سازمان برنامه و بودجة کشور، مرکز آمار ایران، نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن– 1375، تهران، مرکز آمار ایران، دفتر ریاست، روابط عمومی و همکاری‌های بین‌الملل، 268 ص. ریاست جمهوری، سازمان برنامه و بودجة کشور، مرکز آمار ایران، نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن– 1385، تهران، مرکز آمار ایران، دفتر ریاست، روابط عمومی و همکاری‌های بین‌الملل، 343 ص. ریاست جمهوری، سازمان برنامه و بودجة کشور، مرکز آمار ایران، نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن– 1390، تهران، مرکز آمار ایران، دفتر ریاست، روابط عمومی و همکاری‌های بین‌الملل، 353 ص. ریاست جمهوری، سازمان برنامه و بودجة کشور، مرکز آمار ایران، نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن– 1395، تهران، مرکز آمار ایران، دفتر ریاست، روابط عمومی و همکاری‌های بین‌الملل، 370 ص. زنگی‌آبادی، علی، مؤیدفر، سعیده، غفورزاده، مجتبی، (1394). ارزیابی باززنده‌سازی بافت‌های قدیم شهری در راستای توسعة پایدار (شهر یزد)، مطالعات برنامه‌ریزی شهری، سال 3، شمارة 9، 131- 159. ساعدنیا، فاطمه، حسینی، سید هادی، قدرتی، سید حسین، (1395). تحلیل تفاوت‌های فضایی کیفیت زندگی در شهر همدان، فصلنامة مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، دورة 7، شمارة 1، پیاپی 25، 1- 16. سرایی، محمدحسین، علیان، مهدی، (1394). سنجش و ارزیابی میزان پایداری محله‌ای در بافت تاریخی شهر یزد، برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دورة 19، شمارة 1، 79- 108. شفیعا، سعید، شفیعا، محمدعلی، کاظمیان، غلامرضا، (1392). فراتحلیل روش و نتایج پژوهش‌های کیفیت زندگی شهری در ایران، جامعه‌شناسی کاربردی، سال 24، شمارة پیاپی 50، شمارة 2، 37- 46. غفاری، غلامرضا، امیدی، رضا، (1388). کیفیت زندگی شهری در ایران (1365- 1385)، رفاه اجتماعی، دورة 8، شمارة 36، 121- 141. غیاثوند، الهام، (1388). تأثیر سرمایة اجتماعی بر کیفیت زندگی ساکنان محلات شهر، فصلنامة مهندسین مشاور، دورة 3، شمارة 45، 22- 28. فنی، زهره، حیدری، سامان، آقایی، پرویز، (1394). سنجش کیفیت زندگی شهری با تأکید بر جنسیت؛ مطالعة موردی: شهر قروه، دو فصلنامة پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، دورة 2، شمارة 9، 65- 78. وزیری، محمدرضا، (1396). بافت تاریخی یزد در بازیافتن هویت، فصلنامة یزد و یزدی‌ها، دورة 7، شمارة 36، 33- 36. وظیفه‌دوست، حسین، امینی، مهدی، (1388). بررسی میزان اهمیت شاخص‌های کیفیت زندگی شهری تهران از دیدگاه مدیران و متخصصان مدیریت شهری، مطالعات مدیریت شهری، دورة 3، شمارة 1، 1- 18. Abdol Mohit, Mohammad, (2012). Objective Analysis of Variation in the Regional Quality of Life in Malaysia and its Policy Implications, Social and Behavioral Sciences, Vol 101‚ Pp 454- 464. Baum, S., Arthurson, K., Rickson, K.‚ (2010). Happy people in mixed-up places: The association between the degree and type of local socioeconomic mix and expressions of neighbourhood satisfaction‚ Urban Studies, Vol 3‚ No 47, Pp 467- 485. Blomquist, G., Berger‚ M.‚ Hoehn, P.‚ (1988). New Estimates of Quality of Life in Urban Areas‚ The American Economic Review, Vol 1‚ No 78‚ Pp 107- 89. Biagi, B., Ladu, M.G., Meleddu, M.‚ (2018). Urban quality of life and capabilities: An experimental study‚ Ecological Economics, Vol 150, Pp 137- 152. Costanza, R., de Groot, R., Sutton, P., van der Ploeg, S., Anderson, S., Kubiszewski, I., (2006). Changes in the global value of ecosystem services‚ Global Environmental Change, Vol 2‚ No 4, Pp 158- 152. Chen, S., Cerin, E., Stimson, R.‚ Lai, P.‚ )2016). An Objective Measure to Assessing Urban Quality of Life based on Land Use Characteristics. Procedia Environmental Sciences‚ Pp 55- 63. Das, D.‚ (2008). Urban Quality of Life: A case study of Guwahati‚ Social Indicators Ressarch, September, Vol 88, Issue 2, Pp 297- 310. Dutta‚ V.‚ (2012). War on the Dream‚ How Land use Dynamics and Peri-urban Growth Characteristics of a prawling City Devour the Master Plan and Urban Suitability‚ A Fuzzy Multi-criteria Decision Making Approach‚ proceeded In 13th Global Development Conference “Urbanisation and Development: Delving Deeper into the Nexus”‚ Budapest‚ hungary. El Din, H.S., Shalaby, A., Farouh, H.E., Elariane, S.A.‚ (2013). Principles of urban quality of life for a neighborhood. Housing and Building National Research Center, Vol 9, Pp 86- 92. Faria, P., Ferreira, F., Jalali, M., Bento, P., António, N.‚ (2018). Combining cognitive mapping and MCDA for improving quality of life in urban areas‚ Cities. Farid, M.‚ (2015). Assessment of Life Quality Using GIS and Remote Sensing Techniques: A Case Study on Assuit City, Egypt‚ Bul. Soc. Géog. d’Égypte, Pp 165- 121. Foo, T.S.‚ (2000). Subjective assessment of urban quality of life in singapore‚ Habitat International‚ Volume 24, Issue 1, March 2000, Pp 31- 49. Ibrahim, M.‚ Chung, W., (2003). “Quality of Life Residents Living Near Industrial Estates in Singapore”, Social Indicator Research, Vol 61, Pp 203- 225. Jha, K.‚ Miner‚ W.‚ Geddes‚ S.‚ (2012). Building urban resilience: principles, tools, and practice‚ The world Bank‚ 155 p. Kaklauskas, A.‚ Zavadskas‚ E.K.‚ Radzeviciene‚ A.‚ Ubarte‚ I.‚ Podviezko‚ A.‚ Podvezko‚ V.‚ Kuzminske‚ A.‚ Banaitis‚ A.‚ Binkyte‚ A.‚ (2018), Quality of city life multiple criteria analysis, Cities, Vol 72‚ No 1‚ Pp 82- 93. LI, G., WENG, Q.‚ (2007). Measuring the quality of life in city of Indianapolis by integration of remote sensing and census data‚ International Journal of Remote Sensing, Vol 28‚ No 2, Pp 249- 267. Marans, R.W., Stimson, R.‚ (2011), Investigating quality of urban life: Theory, methods, and empirical research‚ Social Indicators Research, Vol 45, Pp 1- 29. McCrea, B.‚ McIntosh, B.‚ Reed, S.A.T.‚ Rizvi, D.M.‚ Rizzo, T.‚ Simpatico, R.‚ (2006). “Quality of life: an approach integrating opportunities, human needs, and subjective well-being”, Ecological Economics, Vol 61, Pp 267- 276. Prudence, L., Lawrence, L., Daniel, H.‚ (2018). Quality of life in a “high-rise lawless slum”: A study of the “Kowloon Walled City”‚ Land Use Policy, Vol 76, Pp 165- 157. Morales, L.S., Edwards, T.C., Flores, Y., Barr, L., Patrick, D.L.‚ (2011). Measurement properties of a multicultural weight- specific quality-of-life instrument for children and adolescents‚ Quality of Life Research: an International Journal of Quality of Life Aspects of Treatment, Care and Rehabilitation, Vol 20‚ No 2, Pp 215- 224. Pacione, M., (2003). Urban environmental quality and human wellbeinga social geographical perspective, Landscape and Urban Planning, Vol 65‚ Pp 1- 2. Parkes, A., Kearns, A., Atkinson, R.‚ (2002). What makes people dissatisfied with their neighbourhoods?‚ Urban Studies, Vol 39‚ No 13, Pp 2413- 2438. Prudence, L., Lawrence, L., Daniel, H.‚ (2018). Quality of life in a “high-rise lawless slum”: A study of the “Kowloon Walled City”‚ Land Use Policy, Vol 76, Pp 165- 157. Serag El Din, H., Shalaby, A., Elsayed Farouh, H., Elariane, S.‚ (2013). Principles of urban quality of life for a neighborhood‚ Housing and Building National Research Center, Vol 9, Pp 86- 92. Van Kamp‚ I., Leidelmeijer‚ K., Marsmana‚ (2003), Urband environmental quality and humand wellbeing towards a conceptual framework and demarcation of concepts, a literature study, Landscape and Urban Planning, Pp 5- 18. Węziak, D., Białowolska, W.‚ (2016). Quality of life in cities – Empirical evidence in comparative European perspective‚ Cities, Pp 96- 87.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,406 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 662 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||