اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات42
تعداد شماره‌ها1,510
تعداد مقالات12,450
تعداد مشاهده مقاله24,648,258
تعداد دریافت فایل اصل مقاله10,412,902
حیدری, غلامرضا. (1398). مضامین ادبی و بلاغی و صور خیال حرف جیم در ادب پارسی. سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه اصفهان, 11(4), 15-34. doi: 10.22108/liar.2019.117168.1623
غلامرضا حیدری. "مضامین ادبی و بلاغی و صور خیال حرف جیم در ادب پارسی". سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه اصفهان, 11, 4, 1398, 15-34. doi: 10.22108/liar.2019.117168.1623
حیدری, غلامرضا. (1398). 'مضامین ادبی و بلاغی و صور خیال حرف جیم در ادب پارسی', سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه اصفهان, 11(4), pp. 15-34. doi: 10.22108/liar.2019.117168.1623
حیدری, غلامرضا. مضامین ادبی و بلاغی و صور خیال حرف جیم در ادب پارسی. سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه اصفهان, 1398; 11(4): 15-34. doi: 10.22108/liar.2019.117168.1623

مضامین ادبی و بلاغی و صور خیال حرف جیم در ادب پارسی

فنون ادبی
مقاله 3، دوره 11، شماره 4 - شماره پیاپی 29، دی 1398، صفحه 15-34    اصل مقاله (666.62 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/liar.2019.117168.1623
نویسنده
غلامرضا حیدری*
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر، ابهر، ایران
چکیده
حرف جیم (ج، جا)، حرفِ ششم از حروف الفبای پارسی، حرف پنجم از حروف الفبای عربی، حرفِ سوم از حروف ابجد و نمایندة عدد سه در حسابِ جُمّل است. حرف جیم، بعد از حرفالف که به­واسطة شکل و جایگاه خاص ادبی، دینی، عرفانی و برخی ویژگی های منحصربه فرد، یکی از پُرکاربردترین حروف در ساخت مضامین، فضاهای شاعرانه، ترکیبات و تعبیرات نغز و ظریف ادب پارسی به شمار می رود، یکی از چند حرف مهمِ مضمون آفرین و تصویرسازی در ادب پارسی است. این مقاله که به بررسی جایگاه ادبی و بلاغی حرف جیم در آثار ادبی شاعران و نویسندگان متعدد ادب پارسی در آفرینش مضامین، فضاهای شاعرانه، ترکیبات و تعبیرات پرداخته، دستاوردهای ارزشمندی داشته است. بررسی شواهد ادبی به دست آمده، نشان می دهد اکثر شاعران و نویسندگان، از حرف جیم و ویژگی های خاص آن در آفرینش مضامین ادبی و در برخی موارد، مضامین دینی و عرفانی بهره برده اند؛ اگرچه دامنة مضامین، تعبیرات و ترکیبات برساخته از حالت، شکل و ویژگی های حرف جیم بسیار اندک است، بیشتر شاعران و نویسندگان، حتی با ارائة یک مضمون، نقشِ مضمون سازی حرف جیم در ادب پارسی را تأیید کرده اند. بیشتر آنها، از ویژگی های حروفی چون الف، م، د، ن، ص و... به­منظور نقشِ مکمّلِ مضمون­سازی حرف جیم استفاده کرده اند. مضامین ادبی و هنری برساخته از حرف جیم، از ظرافت ادبی و در برخی موارد، به­واسطة خلق فضاهای شاعرانه و مضامین بکر، از پیچیدگی هنری خاصی برخوردار است. مولوی، عطار، فرخی سیستانی، اسعد گرگانی، سنایی و... به­ترتیب، ازجمله شاعرانی هستند که بیشترین مضامین ادبی و هنری را به­کمک ویژگی های حرف جیم آفریده­اند.
کلیدواژه‌ها
حروف الفبا؛ جیم؛ شعر؛ مضمون
مراجع
  1. ادیب­الممالک فراهانی، محمدصادق (1355). دیوان ادیب الممالک فراهانی، تصحیح وحید دستگردی، تهران: فروغی.
  2. اسعد گرگانی، فخرالدین (1381). ویس و رامین، تصحیح محمد روشن، چ 2، تهران: صدرای معاصر.
  3. اسیری لاهیجی، شمس­الدین محمد (1357. دیوان اشعار و رسائل امیری لاهیجی، به اهتمام برات زنجانی، تهران: حیدری.
  4. امیرخسرو دهلوی، محمود (۱۳۴3). دیوان امیرخسرو دهلوی، تصحیح سعید نفیسی، تهران: جاویدان.
  5. امیرمعزی، محمد (1362). دیوان امیرمعزی، مقدمه و تصحیح ناصر هیّری، تهران: مرزبان.
  6. انوری، اوحدالدین (1372). دیوان انوری، به اهتمام محمدتقی مدرس رضوی، چاپ 4، تهران: علمی و فرهنگی.
  7. اوحدی مراغه‌ای، رکن‌الدین (۱۳۷۵). دیوان اوحدی مراغه‌ای، به کوشش سعید نفیسی، چ 2، تهران: امیرکبیر.
  8. ایرج میرزا (1353). دیوان ایرج­میرزا، تصحیح محمدجعفر محجوب، تهران: اندیشه.
  9. بهار، محمدتقی (۱۳۶۸). دیوان ملک‌الشعرا بهار، به کوشش مهرداد بهار، چ 5، تهران: توس.
  10. بیدل دهلوی، عبدالقادر (1371). دیوان بیدل دهلوی، تصحیح محمد خسته و خلیل­الله خلیلی، به کوشش حسن آهی، چ 3، تهران: فروغی.
  11. بیلقانی، مجیرالدین (1358). دیوان مجیرالدین بیلقانی، تصحیح و تعلیق محمد آبادی، تهران: مؤسسة تاریخ و فرهنگ ایران.
  12. ثروت، منصور (1375). فرهنگ کنایات، تهران: امیرکبیر.
  13. جامی، عبدالرحمن (1378). دیوان کامل جامی، تصحیح اعلاخان افصح­زاد، تهران: مرکز مطالعات ایرانی.
  14. __________ (1368). مثنوی هفت‌اورنگ، تصحیح مرتضی مدرس گیلانی، چ 5، تهران: سعدی.
  15. حافظ شیرازی، شمس‌الدین (1374). دیوان حافظ، به تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران: آینده.
  16. حیدری، غلامرضا (1396). «کاربرد ادبی و هنری و تصویری الف در پهنة ادب پارسی با تکیه بر اشعار سبک هندی»، مجلة سبک­شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، دورة 10، شمارة 1،57-73.
  17. ___________ (1398). «کاربرد ادبی و هنری حرف الف در اشعار شاعران سبک خراسانی»، مجلة متن پژوهی ادبی، دورة 22، شمارة 79، 55-76.
  18. خلف تبریزی، محمدحسین (1362). برهان قاطع، به اهتمام معین، چ 4، تهران: امیرکبیر.
  19. خواجوی کرمانی، کمال‌الدین (1374). دیوان کامل خواجوی کرمانی، به کوشش سعید قانعی، تهران: بهزاد.
  20. دهخدا، علی اکبر (1377). لغتنامه، زیر نظر محمد معین و سیدجعفر شهیدی، تهران: مؤسسة لغتنامة دهخدا و دانشگاه تهران. 
  21. رامپوری، شرف الدین (1363). فرهنگ غیاث اللغات، به کوشش منصور ثروت، تهران: امیرکبیر.
  22. رودکی، ابوعبدالله (1374). دیوان رودکی، به اهتمام منوچهر دانش پژوه، تهران: توس.
  23. سلمان ساوجی، جمال‌الدین (1367). دیوان اشعار سلمان ساوجی، با مقدمه تقی تفضلی و اهتمام منصور مشفق، تهران: صفی­علیشاه.
  24. سنایی، مجدودبن آدم (۱۳۷۴). حدیقه‌الحقیقه و شریعه الطریقه، تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، چ 4، تهران: دانشگاه تهران.
  25. ___________ (۱۳۶۲). دیوان حکیم سنایی، به اهتمام محمدتقی مدرس رضوی، چ 3، تهران: کتابخانه سنایی.
  26. سوزنی سمرقندی، شمس‌الدین (1338). دیوان حکیم سوزنی سمرقندی، تصحیح ناصرالدین شاه‌حسینی، تهران: امیرکبیر.
  27. شاه نعمت­الله ولی کرمانی، نورالدین (1374). دیوان شاه نعمت الله ولی کرمانی، با مقدمة سعید نفیسی، تهران: نگاه.
  28. عبید زاکانی، نظام‌الدین (1380). کلیات عبید زاکانی، تصحیح و مقدمه عباس اقبال آشتیانی، چ 2، تهران: پیک فرهنگ.
  29. عطار نیشابوری، فریدالدین (۱۳۶6). دیوان عطار نیشابوری، به اهتمام و تصحیح تقی تفضلی، چ 4، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  30. ______________ (1375). منطق­الطیر، به اهتمام سیدصادق گوهرین، چ 5، تهران: علمی و فرهنگی.
  31. عمعق بخاری، شهاب‌الدین (1307). دیوان شهاب‌الدین عمعق بخاری، تبریز: کتابخانه ادبیه.
  32. فرخی سیستانی، ابوالحسن (1371). دیوان فرخی سیستانی، به اهتمام سید محمد دبیر سیاقی، چ 4، تهران: زوّار.
  33. قاآنی شیرازی، حبیب­الله (1380). دیوان حکیم قاآنی شیرازی، تصحیح امیر صانعی، تهران: نگاه.
  34. قطران تبریزی، ابومنصور (1362). دیوان حکیم قطران تبریزی، به تصحیح محمد نخجوانی، تهران: ققنوس.
  35. مسعود سعد، سلمان (1364). دیوان مسعود سعد سلمان، به اهتمام مهدی نوریان، اصفهان: انتشارات کمال.
  36. منوچهری دامغانی، احمد (1375). دیوان منوچهری دامغانی، به اهتمام سید محمد دبیر سیاقی، چ 2، تهران: زوّار.
  37. مولوی، جلال­الدین (۱۳۶۳). کلیات شمس تبریزی، به تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر، چ 12، تهران: امیرکبیر.
  38. ___________ (۱۳۷۲). مثنوی معنوی، به تصحیح رینولد نیکلسون، چ 2، تهران: مولی.
  39. ناصرخسرو ، ابومعین (1370). دیوان ناصرخسرو قبادیانی، تصحیح مجتبی مینویی و مهدی محقق، چ 4، تهران: دانشگاه تهران.
  40. نسیمی، عمادالدین (1372). دیوان نسیمی، به کوشش یدالله جلالی پنداری، تهران: نی.
  41. نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف (1370). کلیات خمسه نظامی گنجوی، تصحیح وحید دستگردی، چ 5، تهران: امیرکبیر.
  42. نظیری نیشابوری، محمد حسین (1379). دیوان نظیری نیشابوری، تصحیح محمدرضا طاهری، تهران: نگاه.
  43. وحشی بافقی، کمال­الدین محمد (1373). دیوان وحشی بافقی، به کوشش پرویز بابایی، تهران: نگاه.
  44. هلالی جغتایی، نورالدین (1368). دیوان هلالی جغتایی، با مقدمه و تصحیح سعید نفیسی، تهران: سنایی.
 

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 492
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 365


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب