تبیین مدل انگیزة گردشگران با استفاده از مدل‌سازی ساختاری در شهر طرقبه

مقدمه

انگیزه به‌منزلة موضوعی مهم در گردشگری و رفتار مصرف‌کننده و متغیری داخلی در مرکز توجه است (Caber and Albayrak, 2016: 10; Mak et al, 2009: 11) که باعث شناسایی رفتار افراد می‌شود. مک‌کی^[1] و کرامپتون^[2] (1997) معتقدند انگیزه‌های گردشگری نشان‌دهندة یک روند فعال داخلی است. عواملی مانند نیازها و خواسته‌ها موجب تنش روانی در افراد می‌شود. بر همین اساس لی و همکاران^[3] (2017) بیان کرده‌اند انگیزه‌های گردشگری به‌منزلة حالت‌های روانی فعال افراد است که آنها را به سمت تحقق نیازهای گردشگری هدایت می‌کند (Lee et al, 2017: 135). با تحریک نیازهای مسافران انگیزه‌های سفر ایجاد می‌شود و مسافران به اقداماتی برای برآورده‌ساختن نیازهای گردشگری و کاهش تنش خود ترغیب می‌شوند. در فرایند تصمیم‌سازی مسافران، انتخاب‌های فردی، کدگذاری فرایند و روش به‌خاطرسپردن اطلاعات اهمیت دارد (Crompton, 1979: 134; Lee et al, 2017: 135)؛ از این رو انگیزه‌ها در رفتار مسافران بسیار مهم‌اند (Hsu et al, 2017: 121).

مقوله‌های اصلی انگیزه‌های سفر، فرار/ آرامش، عزت نفس و شناخت اجتماعی، یادگیری/ کشف و هیجان و پیوند است؛ این چهار عامل دربردارندة یک ساختار جهانی انگیزشی برای سفر هستند. این دسته‌بندی عوامل بسیاری از انگیزه‌های گردشگران را شامل می‌شود (یعنی فرار از زندگی عادی، خودکشف، درک فرهنگی، وضعیت اجتماعی، سلامت و ورزش، خودآزمایی، هدف کسب و کار و محیط زیبا و مناظر) که کیو و پینگ^[4] (1999) آنها را بررسی کرده‌اند و در پژوهش‌های یانگ و هان^[5] (2016) بر آنها تأکید شده است.

یانگ و هان (2016) بیان کرده‌اند عزت نفس و شناخت اجتماعی (عامل اول)، فرار و آرامش (عامل دوم)، یادگیری، کشف و هیجان (عامل سوم) و پیوند (عامل چهارم)، اجزای مهم انگیزة مسافران برای مسافرت هستند که به تقویت تجربیات عاطفی آنها کمک می‌کنند.

کلان‌شهر مشهد ضمن داشتن جمعیتی حدود 3.5 میلیون نفر، سالیانه پذیرای تعداد زیادی گردشگر به‌واسطة وجود بارگاه امام هشتم است. با توجه به فاصلة بسیار کوتاه بین طرقبه و شهر مشهد و همچنین وجود شرایط اقلیمی مناسب نسبت به شهر مشهد، طرقبه مقصد مناسبی برای شهروندان و گردشگران به شمار می‌آید؛ از این رو تعداد گردشگران این شهر بسیار زیاد است که با انگیزه‌های متفاوت به این شهر سفر می‌کنند. این پژوهش به دنبال شناسایی انگیزه‌های مختلف گردشگران در سفر به این شهر است تا بر این اساس برنامه‌هایی علمی و عملیاتی برای رونق هرچه بیشتر گردشگری این شهر پیشنهاد شود.

برنامه‌ریزی و تخصیص بودجة لازم به‌منظور ایجاد زیرساخت برای همة گردشگران به طیف‌های متنوع انگیزه‌ای امکان‌پذیر نیست؛ شناسایی انگیزه‌های گردشگران برای توسعة زیرساخت‌های لازم، نقش چشمگیری در افزایش تعداد و میزان رضایت گردشگران خواهد داشت؛ همچنین نبود پژوهش‌های مشابه این موضوع در منطقة مطالعه‌شده بر اهمیت و ضرورت آن افزوده است.

هدف کلی این پژوهش، شناسایی انگیزه‌های گردشگران واردشده به شهر طرقبه است. با توجه به طرح مسئله و هدف پژوهش، پرسش زیر برای دستیابی به هدف پژوهش تنظیم شده است:

- مهم‌ترین انگیزه‌های گردشگران برای سفر به شهر طرقبه کدام‌اند؟

متناظر با پرسش پژوهش، فرضیة پژوهش به شرح زیر است:

- به نظر می‌رسد استراحت، مهم‌ترین انگیزة سفر به شهر طرقبه باشد.

پیشینة پژوهش

بیشتر پژوهش‌ها درزمینة گردشگری برای تأمین نیازهای مدیران این صنعت و بر ابعاد دموگرافیک و ویژگی‌های اقتصادی و اجتماعی گردشگران متمرکز بوده است؛ اما با گسترش صنعت گردشگری و تبدیل‌شدن آن به پدیده‌‌ای فراگیر، جوانب گوناگون آن بررسی و تیپولوژی‌های گوناگونی از آن ارائه شد. در سال‌های اخیر به جنبه‌های روان‌شناسی اجتماعی آن بیشتر توجه و عناوینی مانند تأثیرات فرهنگی و محیطی تجربه‌شده در مقصد، نگرش‌ها، خشنودی و... مطرح شده است (Cohen, 1984: 376). اگرچه دربارة انگیزة گردشگر پژوهش‌های زیادی صورت پذیرفته است، اما در منطقة مطالعه‌شده مشخصاً پژوهش مبتنی بر شناسایی انگیزه‌های گردشگران صورت نپذیرفته است. پژوهش‌های مشابه در زیر ارائه شده‌اند:

امیر طهماسب^[6] (2008) در پژوهش خود انگیزه‌های سفر و گونه‌شناسی گردشگران خارجی سفرکرده به ایران را با تأکید بر گردشگران ورودی به شهر تهران بررسی و شناسایی کرده است. در این پژوهش از مدل پلاگ استفاده شده است که گردشگران را به دو نوع اصلی درون‌گرا و برون‌گرا تقسیم می‌کند. نتایج پژوهش حاوی 14 انگیزه برای سفر به ایران است: طبیعت‌گردی، تماشای مناظر طبیعی، مشاهدة موزه‌ها و گالری‌ها، ورزشی، تاریخی، فرهنگی، استراحت، ماجراجویی، اجتماعی، تجربه و آشنایی با فرهنگ‌های جدید، آموزشی، گذراندن اوقات با خانواده، کسب تجربه و اطلاعات شخصی.

راج پالاکورن^[7] (2006) در مقالة خود با عنوان «مطالعة نوع‌شناسی گردشگران خارجی و انگیزه‌های سفر آنها»، انواع گردشگران خارجی و انگیزه‌های سفرشان را بررسی کرده و درنهایت موفق به شناسایی هشت انگیزة سفر شده است: رهایی از زندگی روزمره، سیاحت اکتشافی، استراحت، انگیزة مبتنی بر پرستیژ، بازگشت به گذشته، برقراری روابط بشردوستانه با دیگران، آموزش و یادگیری و جست‌وجوی تازه‌ها.

بدرالدین^[8] (2006) در پژوهش خود انگیزه‌های سفر گردشگران داخلی مالزی را بررسی و هفت انگیزة سفر را شناسایی کرده است: استراحت و خوش‌گذرانی، کسب‌وکار و شرکت در کنفرانس، دیدار با دوستان و آشنایان، خرید، ورزشی و شرکت در مسابقات، مطالعه و آموزش.

پارک و همکاران^[9] (2009) در بررسی خود انگیزه‌های سفر گردشگران روستایی در کشور کره و سپس بخش‌بندی بازار گردشگری روستایی این کشور را براساس این انگیزه‌ها شناسایی کردند. نتایج پژوهش آنها شامل شش انگیزه برای گردشگران روستایی است: استراحت، یادگیری، اجتماعی‌شدن، گذران اوقات فراغت با خانواده، یادگیری دربارة مکان‌های جدید و ماجراجویی. همچنین آنها دریافتند انگیزه‌های استراحت، یادگیری دربارة مکان‌های جدید و ماجراجویی، سه انگیزة عمدة گردشگران در کشور کره بوده است.

دادمحمد و روزان‌جمیل^[10] (2012) در مقاله‌ای با عنوان «مدل تجزیه و تحلیل اولویت برای انتخاب مقصد گردشگری براساس عوامل انگیزشی (نمونة مطالعه: مالزی)، عوامل مهم و تأثیرگذار بر گردشگران داخلی و تعیین اولویت مقصد را با توجه به این عوامل بررسی کردند. آنها با تکنیک فازی سلسله‌مراتبی تاپسیس^[11]، عوامل داخلی انگیزه‌ساز برای انتخاب مقصد را اولویت‌بندی کردند. نتیجة پژوهش نشان می‌دهد بازدید از دوستان و بستگان از مهم‌ترین انگیزه‌های سفر و به‌دنبال تازگی‌بودن کم‌اهمیت‌ترین انگیزه است.

جاروندی و فرقانی (1388) در مقاله‌ای با عنوان «مقایسة انگیزه‌های سفر میان دو نسل جوان و بزرگسال»، عوامل انگیزشی را دربارة مسافران ایرانی از مبدأ شیراز به مقصد دبی به قصد تفریح شناسایی کردند؛ مانند گریز از محدودیت‌های اجتماعی، تفریحات پرهیجان، استراحت و رسیدن به آرامش، دورشدن از محدودیت‌های خانوادگی. نتایج حاکی است تفاوت معناداری میان گروههای سنی متفاوت و انگیزة سفر وجود ندارد.

رنجبریان و همکاران (1390) در پژوهشی با عنوان «شناسایی و تجزیه و تحلیل انگیزه‌های گردشگران خارجی شهر اصفهان» به انگیزه‌های فرهنگی، ناشی از اجبار، خرید، ماجراجویی، بهداشتی و استراحت اشاره داشته‌اند؛ همچنین نتایج پژوهش دربارة رابطة بین متغیرهای جمعیت‌شناختی و انگیزه‌های سفر نشان می‌دهد زنان از انگیزة فرهنگی قوی‌تری نسبت به مردان و مردان از انگیزة سلامتی و ماجراجویی قوی‌تری نسبت به زنان برخوردارند.

ابراهیم‌زاده و فراهانی (1391) در پژوهشی با عنوان «شناسایی انگیزه‌های گردشگران در راستای دستیابی به الگوی مناسب برای بازاریابی و تدوین راهبردهای توسعة محصولات در شهرستان محلات»، از بین عوامل تأثیرگذار بر انگیزه‌های گردشگران به دو عامل جنسیت و درآمد اشاره کردند. نتایج حاکی از وجود تفاوت معنادار در درآمد گونه‌های انگیزشی گردشگران بوده است و تفاوتی بین انگیزه‌های گردشگران زن و مرد دیده نمی‌شود.

برمبنای پیشینة پژوهش، یکی از اولویت‌های مهم توسعة گردشگری، شناسایی انگیزة گردشگران است. اجرای سیاست‌های توسعه‌ای مبتنی بر نیاز گردشگران ضمن اجرای سیاست‌هایی برای افزایش میزان رضایت گردشگران به جذب و ماندگاری بیشتر گردشگران و کاهش آثار منفی گردشگری منجر خواهد شد.

مبانی نظری پژوهش

«انگیزه» به حالتی گفته می‌شود که به واکنش به کنشی خاص می‌انجامد (موون و مینور، 1388: 140). انگیزه دربردارندة نیازها و احساساتی است که افراد را به سمت وفاداری سوق می‌دهد. انگیزه چرایی رفتار انسان‌هاست. انگیزه زمانی شکل می‌گیرد که محرک‌های داخلی و خارجی اثرگذار شوند (رنجبریان و همکاران، 1395: 40)؛ به‌طور کلی عوامل مؤثر بر انگیزه‌های گردشگران در انتخاب مقصد از مسائل مهم گردشگری است که بر این اساس مدل‌های فراوانی وجود دارد؛ مدل نیازهای مازلو (ضیایی و تراب‌احمدی، 1388: 49)، نظریة کشنده و هل‌دهنده، نظریة برانگیختگی بهینه (میرزایی و همکاران، 1394: 923)، نفوذ اجتماع در انگیزه‌های سفر، ازجمله مدل‌های تعیین انگیزة گردشگران هستند (جاروندی و فرقانی، 1388: 129-131).

به‌طور کلی از عوامل انگیزشی برای شناخت انگیزه‌های سفر و نقش آن در صنعت سفر به شکل گسترده‌ای استفاده شده است(Han and Hyun, 2017: 78; Hung and Petrick, 2011: 388; Jung and Han, 2016: 184; Qu and Ping, 1999: 240)؛ عزت نفس و شناخت اجتماعی، انگیزه‌های مسافران برای سفر با کروزند (Han and Hyun, 2018: 121; Qu and Ping, 1999: 239). ابعاد عزت نفس و شناخت اجتماعی مسافران و همچنین احساس مصرف یک محصول گردشگری خاص برای تأثیرگذاری بر دیگران، ادراک مسافران از خودکفایی را تقویت می‌کند و تأیید اجتماعی را افزایش می‌دهد (Hung and Petrick, 2011: 390)؛ بنابراین در این زمینه عزت نفس و شناخت اجتماعی بیشتر به بعدی مشترک تبدیل شده است (Hung and Petrick, 2011: 386; Jung and Han, 2016: 184).

فرار و استراحت ازجمله انگیزه‌های بعدی سفر است. از انگیزه‌های حیاتی مسافرت، لذت از فرار است که به تغییر گذرای محیط عادی/ معمولی افراد با مشارکت در مسافرت اشاره دارد و نشان‌دهندة آرامش‌بخشیدن حالت روحی و کاهش خستگی بدنی است (Crompton, 1979: 227; Qu and Ping, 1999: 241). افراد بیشتر می‌خواهند از محیط زندگی و زندگی روزمرة خود فرار کنند و با کاهش استرس/ خستگی فیزیکی و ذهنی ناشی از محیط معمولی آرام شوند (Jung and Han, 2016: 183)؛ این انگیزه‌های فردی ممکن است انگیزه‌هایی‌ مهم برای مسافرت باشند (Andriotis and Agiomirgianakis, 2010: 392; Han and Hyun, 2018: 77).

یادگیری، کشف و هیجان، عامل مؤثر دیگری برای مسافرت‌ است. این عامل بی‌شک یکی از انگیزه‌های اصلی سفر در تعطیلات است (Duman and Mattila, 2005: 313). به‌لحاظ مفهومی این بعد با نوآوری سازگار است که تمایل مسافران را به جست‌وجوی دانش و تجربیات جدید و منحصربه‌فرد و کاهش خستگی از زندگی روزمره نشان می‌دهد (Lee et al, 2017: 136; Crompton, 1979: 736).

آخرین انگیزه از انگیزه‌های مسافران برای مسافرت، همبستگی است. کرمپتون (1979) این عامل را روشی برای ساختن/ توسعة رابطه‌ای بین فرد و اعضای خانواده، دوستان و دیگران با هم تعبیر کرد. هنگامی که از تعطیلات و فعالیت‌های مرتبط با آن لذت می‌برید، نزدیک‌بودن رابطة بین مسافران و همراهان خانواده، دوستان و دیگر مسافران در بیشتر مواقع غنی می‌شود (Hung and Perick, 2011: 393; Jung and Han, 2016: 183). همبستگی یک فرایند بسیار تعاملی و متقابل است (et al, 2017: 136 Lee).

همچنین کوهن^[12] (1984) گردشگران را براساس انگیزه‌شان به چهار گروه طبقه‌بندی کرد: گردشگران گروهی سازمان‌یافته، گردشگران جمعی فردی، کاوشگران و بی‌هدف‌ها. وی همچنین هفت انگیزة اجتماعی - روانی را شناسایی کرد: فرار از محیط عادی و بی‌هیجان ادراک‌شده، کاوش، بررسی و ارزیابی خود، استراحت و آرامش، وجهه و اعتبار، بازگشت به عقب و واپس‌روی، افزایش و تقویت روابط خویشاوندی و تسهیل تعامل اجتماعی. ازنظر کوهن دو انگیزة فرهنگی گردشگران عبارت‌اند از: تازگی و غرابت و آموزش و پرورش؛ به علاوه او نشان داد صنعت گردشگری هنگام پیش‌بینی تولیدات و به‌وجودآوردن راهبردهای تبلیغی باید توجه بیشتری به انگیزه‌های اجتماعی - روانی کند. لی^[13] (2017) با ایجاد دیدگاه پیشة مسافرت در پژوهش خود رابطة بین الگوهای انگیزة مسافرت و تجربة مسافرت را با استفاده از نقد و بازنگری به‌منظور هدایت، رشد و توسعة مفهومی بیشتر دیدگاه یادشده و زمینه‌یابی برای معنی ضمنی مناسب دیگر بررسی کردند. آنها دریافتند انگیزة میزبان – مکان - درگیری و انگیزة مربوط به طبیعت، عوامل مهم‌تری برای مسافران مجرب‌تر بودند (Chang, 2016: 37).

روش‌شناسی پژوهش

روش پژوهش

پژوهش حاضر ازنظر ماهیت و روش، توصیفی- تحلیلی و براساس هدف، کاربردی است. در این پژوهش علاوه بر روش‌های کتابخانه‌ای، از روش‌های میدانی مانند پرسش‌نامه استفاده شده است. ابزار اصلی پژوهش، پرسش‌نامة پژوهشگرساخته‌ای با 22 گویه است که روایی محتوایی آن با نظر متخصصان و پایایی آن با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ به میزان 945/0 به تأیید رسیده است. نحوة سنجش گویه‌ها و نمره‌دهی براساس طیف پنج گزینه‌ای لیکرت از بسیار زیاد تا بسیار کم بوده و برای تحلیل داده‌ها نرم‌افزارهای SPSS و AMOS به کار رفته است. جامعة آماری، گردشگران شهر طرقبه است و حجم نمونه با نرم‌افزار Sample Power محاسبه شده و با اطمینان 99درصد به‌دست‌آمده 200 نفر است. همچنین پرسش‌نامه‌ها به‌صورت تصادفی در بین گردشگران توزیع شده‌اند.

جدول- 1: آلفای کرونباخ محاسبه‌شده برای گویه‌های پژوهش

براساس پژوهش‌های صورت‌گرفته، مبانی نظری پژوهش و نظرسنجی از کارشناسان پرسش‌نامه‌ای با 22 گویه طراحی شد. نماگرهای بررسی‌شده عبارت‌اند از: 4 سؤال عمومی، شاخص‌های اجبار، ماجراجویی، استراحت، سلامت، اعتبار و تعلق 3 گویه و شاخص اجتماعی و فرهنگی 4 گویه.

شکل- 1: مدل مفهومی پژوهش (منبع: نگارندگان)

محدودة پژوهش

شهرستان بینالود پس از مشهد بیشترین اهمیت گردشگری را در استان خراسان رضوی دارد. شهر طرقبه به‌مثابة یکی از دو شهر این شهرستان در 15کیلومتری غرب مشهد واقع شده است و در قیاس با شهر مشهد آب‌وهوایی مناسب دارد.

شکل- 2: موقعیت شهر طرقبه

یافته‌های پژوهش

یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد 5/43درصد جامعة آماری مطالعه‌شده را مردان و 5/56درصد آن را زنان تشکیل می‌دهند و ازنظر سنی بیشترین فراوانی در گروه سنی 15- 25 با 34درصد و کمترین فراوانی در گروه سنی 81- 91 با 0.5درصد دیده می‌شود. 32درصد جامعة آماری کارمند و 23درصد خانه‌دارند و45درصد شغل آزاد دارند؛ درنتیجه بیشترین جامعة آماری ما شغل آزاد دارند. بیشترین جامعة آماری ما (73درصد) با وسیلة شخصی و 27درصد با وسیلة نقلیة عمومی سفر کرده‌اند. ازنظر میزان تحصیلات نیز 26درصد کمتر از دیپلم، 36درصد دیپلم، 14درصد کاردانی، 13درصد کارشناسی و 11درصد ارشد و دکتری دارند.

تبیین مطلوبیت شاخص‌های انگیزة گردشگری

همان‌طور که اشاره شد، انگیزة گردشگران را 7 معیار اصلی اجبار، ماجراجویی، استراحت، سلامت، اعتبار و تعلق و اجتماعی - فرهنگی تشکیل می‌دهد. برای شناخت مطلوبیت شاخص‌های بررسی‌شده آزمون T یک‌طرفه به کار رفته است؛ بنابراین عدد 3 حد مطلوب در این پژوهش است و با این عدد مقایسه و تفسیر می‌شوند.

در آزمون T تک‌نمونه‌ای فرض H0 حاکی از برابری با عدد سه (حد متوسط) و فرض H1 حاکی از نابرابری با حد متوسط است؛ بنابراین در صورتی که نماگری معنادار شود، باید از مقادیر حد زیاد و کم استفاده کرد. اگر حد زیاد و کم مثبت باشد، میانگین از مقدار دیده‌شده بیشتر است. اگر حد زیاد و کم منفی باشد، میانگین از مقدار دیده‌شده کمتر است.

سطح معناداری تمام شاخص‌های بررسی‌شده (جز شاخص اجتماعی - فرهنگی و اعتبار) کمتر از 05/0 است؛ بنابراین به‌جز این دو شاخص، بقیة شاخص‌ها معنادارند. با توجه به آمارة T دو شاخص اجتماعی - فرهنگی و پرستیژ و اعتبار برای گردشگران مهم نیستند؛ بنابراین معنادار (P>.05) نبوده‌اند؛ ولی شاخص تعلق و وابستگی (آمارة= 76/9) مهم‌ترین انگیزه برای گردشگران بوده است؛ همچنین نتایج جدول زیر نشان می‌دهد شاخص‌های اجبار، ماجراجویی، استراحت و سلامت با وجود معناداربودن (P<.05)، اثری در انگیزة گردشگران در سفر به شهر طرقبه نداشته‌اند.

جدول- 2: بررسی شاخص‌های انگیزة گردشگری در شهر طرقبه

در ادامة فرایند پژوهش برای تبیین مدل انگیزة گردشگران از مدل‌سازی معادلات ساختاری استفاده شد. هدف از انجام این کار، شناسایی مهم‌ترین و اثرگذارترین متغیرهایی است که بر انگیزة گردشگران در منطقه تأثیر گذاشته‌اند؛ بنابراین با توجه به مبانی نظری پژوهش مدل عاملی مرتبة دوم برمبنای چهار عامل پنهان محیطی، کالبدی، اقتصادی و اجتماعی تنظیم شد. مدل‌های عاملی مرتبة دوم به مدل‌هایی اطلاق می‌شود که در آن تعدادی از متغیرهای پنهان، متغیر پنهان دیگری را اندازه‌گیری می‌کنند. در این پژوهش تک‌تک متغیرهایی که قابلیت شناسایی هرکدام از عوامل پنهان چهارگانه را داشته‌اند به‌صورت مجزا وارد فرایند مدل و برمبنای شاخص‌های برازش و سطح معناداری در مدل باقی مانده یا حذف شده‌اند. این روش علاوه بر داشتن منطقی محکم، در مواقعی که پژوهشگر با تعداد زیادی متغیر مواجه است و می‌خواهد درنهایت به کشف مدلی نهایی برمبنای مدل نظری برسد، کاربرد فراوانی دارد؛ به بیان دیگر این روش تأییدی - اکتشافی نامیده می‌شود؛ بدین ترتیب همة متغیرهای پنهان در مدل بر مبنایی تأییدی در مدل حاضر و متغیرهای دیده‌شده برمبنای اکتشاف تبیین‌کنندة متغیرهای پنهان می‌شوند.

جدول- 3: متغیرهای نهایی شناسایی‌شده در مدل عاملی مرتبة سوم

شکل- 3: مدل نهایی انگیزة گردشگران

جدول- 4: برآوردهای غیراستاندارد با سطح زیر پوشش

پس از بررسی معناداری مؤلفه‌ها با مقدار صفر، مدل نهایی پژوهش با شاخص‌های برازش ارزیابی می‌شود. در جدول 5 شاخص‌های اصلی برازش مدل نشان می‌دهد داده‌های پژوهش به‌خوبی توانسته‌اند مدل مفهومی پژوهش را نمایندگی کنند.

جدول- 5: شاخص‌های اصلی برازش مدل مرتبة دوم

یکی از عوامل مؤثر و مهم در توسعة گردشگری، انگیزة گردشگران است. در این پژوهش انگیزه در قالب هفت زیرشاخص ارزیابی شد. نتایج مدل ساختاری در شهر طرقبه نشان می‌دهد اعتبار و پرستیژ (p>.05) نقشی در انگیزة گردشگران نداشته است و ماجراجویی (889/0) و استراحت (824/0) برای توسعة گردشگری و برنامه‌ریزی بسیار اهمیت دارد؛ بقیة متغیرها (اجبار، سلامت، اجتماعی- فرهنگی و تعلق) در برنامه‌ریزی برای توسعة گردشگری اهمیت کمتری دارند.

جدول- 6: نتایج ارزیابی فرضیه‌های پژوهش

نتیجه‌گیری

سرآغاز پژوهش‌های گردشگری بر بررسی علل مسافرت مردم متمرکز بوده است. مفهوم انگیزة گردشگران، توجه پژوهشگران مهم متعددی را به خود جلب کرده است؛ ازجمله گراهام دان^[14] (2011)، جان کرامپتون^[15] (1971)، سپوایزو - آهولا^[16] (1980)، فلیپ پیرس^[17] (2019)، کریس رایان^[18] (1991). انگیزة گردشگران یکی از حیاتی‌ترین موضوعات در آثار و نوشته‌های مربوط به گردشگری و اوقات فراغت است. همان‌طور که کرامپتون خاطرنشان کرد از بین چندین متغیر، انگیزه تنها متغیری است که ممکن است به توضیح رفتار گردشگر کمک کند؛ به این دلیل که انگیزة گردشگران مربوط به علت مسافرت افراد است، موضوعی داغ و دشوار در پژوهش گردشگری باقی می‌ماند.

در این پژوهش در مرحلة نخست وضعیت متغیرهای مختلف انتخاب‌شدة مؤثر در انگیزه ارزیابی شد. با توجه به نتایج آزمون T دو شاخص اجتماعی - فرهنگی و پرستیژ و اعتبار برای گردشگران مهم نبوده و بنابراین معنادار (P>.05) نبوده است؛ ولی شاخص تعلق و وابستگی (آماره= 76/9)، مهم‌ترین انگیزه برای گردشگران بوده است؛ دلیل این امر این است که بیشتر گردشگران طرقبه بومی هستند و احساس تعلق به شهر طرقبه دارند. همچنین شاخص‌های اجبار، ماجراجویی، استراحت و سلامت با وجود معناداربودن (P<.05) نسبت به شاخص تعلق و وابستگی اهمیت کمتری داشته‌اند.

نتایج مدل ساختاری نشان می‌دهد به‌منظور برنامه‌ریزی برای توسعة گردشگری و انگیزة گردشگران باید در بین هفت شاخص بررسی‌شده به ماجراجویی (889/0) و استراحت (824/0) اهمیت بیشتری داد و متغیرهای اجبار، سلامت، اجتماعی - فرهنگی و تعلق اهمیت کمتری در برنامه‌ریزی برای انگیزة گردشگری دارند. درواقع شاخص‌های ضعیف‌تر ازنظر گردشگران اهمیت بیشتری در توسعة گردشگری دارند.