تعداد نشریات | 43 |
تعداد شمارهها | 1,658 |
تعداد مقالات | 13,566 |
تعداد مشاهده مقاله | 31,223,159 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 12,301,633 |
مقایسه و تحلیل روش شناسی هرمنوتیک قرآن علامه طباطبائی و دکتر نصر حامد ابوزید | ||
الهیات تطبیقی | ||
مقاله 11، دوره 8، شماره 18، اسفند 1396، صفحه 135-150 اصل مقاله (1.03 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/coth.2018.102242.1034 | ||
نویسندگان | ||
صغری خیرجوی لاتی* 1؛ محمد مهدی علیمردی2 | ||
1دانشجوی دکتری دین پژوهی دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران | ||
2استادیار گروه ادیان و عرفان دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران | ||
چکیده | ||
رویکردهای نوین در مواجهه با متن، سبب تحولات بزرگی در فهم و تفسیر متون مقدس شده است. این رویکردها اسلام را در برگرفته که دینی متن محور است و باعث پیدایش دیدگاههای نو در شناخت و فهم قرآن شده است. یکی از این دیدگاهها پژوهش ادبی قرآن است که با تحولات نظریه و نقد ادبی نوسانهای فراوانی پیدا کرده است. این نوع از پژوهش، وحی ازنظر مؤمنان یعنی الهیبودن آن را نادیده میگیرد که نتیجۀ آن باعث دورشدن از شناخت مؤمنانۀ دین و ادبیشدن فهم آن میشود. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفیتحلیلی و انتقادی – مقایسهای به مسئلۀ روش فهم و تفسیر قرآن از دیدگاه علامه طباطبایی، صاحب تفسیر ارزشمند المیزان (نمایندۀ یکی از روشهای فهم سنتی) و نصر حامد ابوزید، متفکر نام آشنای مسلمان (نمایندۀ روش فهم جدید) میپردازد تا همانندیها و ناهمانندیهای میان نظریات این دو متفکر را در این باره آشکار کند؛ زیرا آراء این دو متفکر در تقابل با هم است و مقایسۀ آنها راهگشای جستجوگران در کشف حقیقت خواهد بود. یافتههای این پژوهش نشان میدهند اصول فکری این دو اندیشمند دربارۀ مبانی فهم قرآن، بسیار دور از هم و متفاوت است؛ البته ریشۀ این اختلاف عمیق را باید در بینش و نحوۀ نگرش آن دو به انسان و جهان و خلقت آن دو دانست. اساس پروژۀ نصر حامد ابوزید، نوسازی اندیشۀ دینی با تأویل (تفسیر به رأی) است. روش فهم او ناظر به واقعیات خارج از وحی است و بیشتر به فهم تاریخی با روشهای پوزیتویستی گرایش دارد. او معنا را نزد مفسر میداند و امکان داوری میان تفاسیر مختلف را نمیپذیرد. همچنین تلاش میکند برای فهم قرآن آن را عرفی سازد. بر اساس مبانی هرمنوتیکی ابوزید که از روش پژوهش ادبی ناشی میشود، اصل دین و ماهیت وحی دگرگون میشود. حال آنکه علامه طباطبایی روش فهم قرآن را از توصیههای شارع برداشت میکند و برای فهم صحیح قرآن پدیدارشناسانه میاندیشد. او فهم معتبر قرآن را در گرو قدسیشدن انسان میداند. ازنظر او، معنا همان مراد مؤلف است و امکان داوری میان تفاسیر مختلف وجود دارد. ازنظر علامه، ایمان به هدایت ابدی قرآن با نگرشی خاص به جهان و خالق آن امکانپذیر است. ایمان چیزی از جنس عقل نیست و نباید توقع داشت انسان به صرف هدایت عقل به همۀ آنچه پیامبران رسیدهاند، برسد.دیگر اینکه درجات بالای ایمان با شهود، ممکن است و شهود فقط با تزکیه و تأمل به همراه راهنمائی انبیاء ممکن است. با عقل محض، فهم بسیاری از حقایق قرآن به دست نمیآید؛ یعنی چیزی که ابوزید در تلاش است به آن برسد. | ||
کلیدواژهها | ||
قرآن؛ فهم تفسیر؛ هرمنوتیک؛ روش هرمنوتیکی | ||
مراجع | ||
منابع 1- ابوزید، نصر حامد، (1380)، معنای متن، ترجمۀ مرتضی کریمینیا، تهران، طرح نو. 2- ------------، ( 1383)، نقد گفتمان دینی، مترجمان حسن یوسفی اشکوری و محمد جواهر کلام، تهران، دیدآور، چاپ اول. 3- ------------، (1376)، «تأویل، حقیقت و نص»، کیان، ش 54 گفتگوی اختصاصی کیان با نصر حامد ابوزید. 4- ------------، (2014م)، «نوآوری، تحریم و تأویل»، ترجمۀ مهدی خلجی، سایت توانا. 5- -----------، (1376)، «تاریخمندی مفهوم پوشیده و مبهم»، ترجمۀ محمدتقی کرمی، مجلۀ نقد و نظر، ش 12، صص327 و 328. 6- -----------، (2008م)، اشکالیات القراءة و آلیات التأویل، بیروت، المرکز الثقافی العربی. 7- احمدی، بابک، (1385)، ساختار و تأویل متن، تهران، نشر مرکز. 8- استیس، والتر ترنس، (1388)، فلسفۀ هگل، ترجمۀ حمید عنایت، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. 9- ایزوتسو، توشیهیکو، (1374)، خدا و انسان در قرآن، ترجمۀ احمد آرام، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ پنجم. 10- بابایی و همکاران، علیاکبر، (1379)، روششناسی تفسیر قرآن، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. 11- حسینی زبیدی، محمد مرتضی، (1385ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دارالهدایه. 12- الخولی، امین، (1961م)، مناهج تجدید النحو و البلاغه و التفسیر و الادب، القاهره، دارالمعرفه. 13- دهخدا، علیاکبر، (1377)، لغتنامه، تهران، مؤسسۀ لغتنامۀ دهخدا. 14- ربانی، علی، (1383ش)، هرمنوتیک و منطق فهم دین، قم، مرکز مدیریت حوزۀ علمیه قم. 15- راغب اصفهانی، ( قرن 4 ق)، معجم مفردات الفاظ القرآن، تحقیق ندیم مرعشی، بیروت، دارالشامیه. 16- سجستانی، ابوبکر محمد بن عزیز، نزهة القلوب فی تفسیر غریب القرآن، ناشر دارالمعرفه، بیروت لبنان، 1410 ه ق. 17- صدرالمتألهین، محمد، (بیتا)، الحکمة المتعالیه، ج 8، قم، منشورات مصطفوی. 18- صفیپور، عبدالرحیم، (1356)، منتهیالأرب، تهران، کتابخانۀ سنایی، افست از روی چاپ سنگی. 19- طباطبایی، محمدحسین، (1373)، قرآن در اسلام، تهران، دارالکتب الاسلامیه. 20- طباطبایی، سیدمحمدحسین، نهایةالحکمه، مرکز تحقیقات قرآن کریم، الزهراء تهران، تعلیق آیتالله مصباح یزدی، 1362ش. 21- ----------------، (1417 ق)، المیزان فیتفسیر القرآن، ج 1، 3، 18 و 20، تهران، دارالکتب الاسلامیه. 22- الطریحی، فخرالدین، (1408 ق)، مجمعالبحرین، تحقیق سیداحمد حسینی، بیروت، الثقافة الاسلامیه. 23- عینیزاده، موحد، (1368)، محمد، مبانی فهم کلام خدا مقدمهای بر فهم و تفسیر قرآن کریم، سروش. 24- عرب صالحی، محمد، (1393)، چالش با ابوزید، ج 4، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی. 25- الفیروزآبادی، مجدالدین، (1964 م)، بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز، ج 1، محقق عبدالعلیم طحاوی، المجلس الاعلی للشئون الاسلامیه، قاهره. 26- قائمینیا، علیرضا، (1393)، بیولوژی نص نشانهشناسی و تفسیر قرآن، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ دوم. 27- مصباح، محمدتقی، (1382)، آموزش فلسفه، تهران، مؤسسۀ انتشارات امیرکبیر، چاپ سوم. 28- مطهری، مرتضی، (بیتا)، اصول فلسفه، ج 1، قم، دفتر انتشارات اسلامی. 29- وصفی، محمدرضا، (1387)، نومعتزلیان، گفتگو با نصر حامد ابوزید، عابد الجابری، محمد آرکون، حسن حنفی، تهران، نگاه معاصر. 30- واعظی، احمد، (1390)، نظریۀ تفسیر متن، ناظر دکتر محمدباقر سعیدی روشن، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. 31- ---------، (1386)، درآمدی بر هرمنوتیک، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، چاپ چهارم.
منابع انگلیسی 1- Palmer, R.E, )1969) .Hermeneutics, Northwestern University Press. 2- Thompson, J. B, )1981(. Critical hermeneutics, New York: The Press Syndicate of the University Cambridge. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,181 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 746 |