
تعداد نشریات | 43 |
تعداد شمارهها | 1,725 |
تعداد مقالات | 14,122 |
تعداد مشاهده مقاله | 34,506,975 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 13,813,204 |
بررسی تطبیقی برسُم در آثار دینی زرتشتی و نگاره های باستانی ایران | ||
الهیات تطبیقی | ||
مقاله 10، دوره 8، شماره 18، اسفند 1396، صفحه 123-134 اصل مقاله (1.21 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/coth.2018.102251.1035 | ||
نویسندگان | ||
علی اصغر میرزایی* 1؛ محمد میرزایی رشنو2 | ||
1استادیار گروه تاریخ دانشگاه اراک، اراک، ایران | ||
2دانش آموخته کارشناسی ارشد باستان شناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران | ||
چکیده | ||
نمادها و عناصر دینی بخش جداییناپذیر و مقدس دین هستند که گاه نقش مرکزی در مراسم دینی دارند و ضمن اینکه نمادی از ایزد پرستششدهاند، حلقۀ پیوند نمادهای دیگر نیز هستند. برسُم در زمرۀ نمادها و عناصر دینی مقدسی است که در متون دینی و تاریخی و در نگارههای باستانی، حضوری پررنگ دارد و این موضوع به ما کمک میکند با بررسی تطبیقی متون و نگارهها، به این مسئله بپردازیم که برسُم چه تطور و تحولی را در تاریخ ایران باستان سپری کرد. براساس متون زرتشتی، برسُم، دسته یا شاخهای از گیاه یا درخت مقدس هوم یا انار بود که با اندازه و شمار مشخص، دینمرد زرتشتی در مراسم دینی و به قصد نیایش آفریدگار و ایزدانی که هستی انسانی و جانوری را ممکن ساختند، به کار میبرد. گیاه برسُم نمایندۀ حضور عنصر اهورایی گیاهان و ایزد امُرتات در مراسم دینی و ابزاری برای برپایی جشن آفرینش گیاه بود. نگارههای باستانی نیز گواهی متون زرتشتی دربارۀ کاربرد برسم در مراسم دینی را تأیید میکنند. اشیاء و نگارههای باستانی، از مفرغهای لرستان تا سنگنگارههای دوران ساسانی، که بیشتر به مکانهای دینی تعلق دارند، بر اهمیت دینی این عنصر مقدس در آیینهای ایرانی تأکید دارند. گویا این شاخۀ مقدس، در تحول و تطور خود از مفرغهای لرستان تا سنگنگارههای ساسانی، از باورهای زرتشتی تأثیر گرفته است و در آخرین مراحل تحول خود، متأثر از سیاستهای دینی و ایدئولوژی پادشاهی ساسانی، به نماد قدرت سیاسی و دینی/ روحانی شاهان تبدیل شد. این نوشتار با رویکردی توصیفیتحلیلی و بر مبنای مطالعۀ تطبیقی متون دینی - تاریخی و بررسی نگارهها و آثار باستانی بهجامانده از ایران باستان نگاشته شده است. | ||
کلیدواژهها | ||
برسم؛ دین زرتشت؛ سنگنگاره ها؛ نماد دینی؛ گیاه | ||
مراجع | ||
منابع 1- استرابون، (1382)، جغرافیای استرابو، ترجمۀ همایون صنعتیزاده، تهران، انتشارات بنیاد موقوفات افشار یزدی، چاپ اول. 2- بویس، مری، (1375)، تاریخ کیش زردشت، ترجمۀ همایون صنعتیزاده، ج 1، تهران، چاپ دوم. 3- بویس، مری، (1389)، زردشتیان باورها و آداب دینی آنها، ترجمۀ عسکر بهرامی، تهران، ققنوس، چاپ پانزدهم. 4- بویس، مری، گرنت، فرانتز، (1375)، تاریخ کیش زردشت پس از اسکندر گجسته، ترجمۀ همایون صنعتیزاده، ج 3، تهران، انتشارات توس، چاپ اول. 5- بویس، مری، (1375)، هخامنشیان، ترجمۀ همایون صنعتیزاده، ج 2، تهران، نشر توس، چاپ اول. 6- پوپ، آرتور، اکرمن، فیلیس، (1387)، سیری در هنر ایران، ج 7، ویرایش زیرنظر سیروس پرهام، تهران، علمی و فرهنگی، چاپ اول. 7- پورداود، ابراهیم، (1380)، یسنا، تهران، انتشارات اساطیر، چاپ اول. 8- پورداود، ابراهیم، (1347)، یشتها، ج 1، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و هنر، چاپ دوم. 9- جلالیمقدم، مسعود، (1384)، آئین زروانی: مکتب فلسفی - عرفانی زرتشتی بر مبنای اصالت زمان، تهران، مؤسسۀ انتشارات امیرکبیر، چاپ اول. 10- دهخدا، علیاکبر، (1377)، فرهنگ لغت فارسی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران. 11- دونمز، شوکت، ایروانی قدیم، فرشید، (1386)، «آئین آتش در کاپادوکیه»، ترجمۀ بهرام آجورلو، مجلۀ پیام باستانشناس، شماره هفتم، صص 62- 61. 12- زنر، آر. سی، (1384)، طلوع و غروب زردشتیگری، ترجمۀ تیمور قادری، تهران، انتشارات امیرکبیر، چاپ اول. 13- زنر، آر. سی، (1375)، زروان یا معمای زرتشتیگری، ترجمۀ تیمور قادری، تهران، انتشارات فکر روز، چاپ اول. 14- سرفراز، علیاکبر و بهمن فیروزمندی، (1387)، باستانشناسی و هنر دوران تاریخی (ماد، هخامنشی، اشکانی، ساسانی)، تهران، انتشارات مارلیک، چاپ چهارم. 15- شایست ناشایست، (1369)، آوانویسی، ترجمۀ کتایون مزداپور، تهران، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ اول. 16- فردوسی، ابوالقاسم، (1389)، دیوان کامل شاهنامه فردوسی، تهران، ناشر آدینه سبز، چاپ دوم. 17- فردوسی، ابوالقاسم، (1391)، شاهنامه، پژمان پورحسین، ناشر تک بوک. 18- فقیهی محدث، فریده، (1390)، قربانی در ادیان الهی، ویراستار پروانه عادلزاده، تبریز، انتشارات مولی علی، چاپ اول. 19- کریستن سن، آرتور امانوئل، (1384)، ایران در زمان ساسانیان، ترجمۀ رشید یاسمی، تهران، دنیای کتاب. 20- گیرشمن، رومن، (1390)، هنر ایران در دوران پارتی و ساسانی، ترجمۀ بهرام فرهوشی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ دوم. 21- گیرشمن، رومن، (1390)، هنر ایران در دوران ماد و هخامنشی، ترجمۀ عیسی بهنام، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ سوم. 22- ماری کخ، هاید، (1387)، از زبان داریوش، ترجمۀ پرویز رجبی، تهران، نشر کارنگ، چاپ سیزدهم. 23- محمدپناه، بهنام، (1386)، کهن دیار (مجموعه آثار ایران باستان در موزههای بزرگ جهان)، تهران، انتشارات سبزان، چاپ سوم. 24- محمدیفر، یعقوب، امینی، فرهاد، (1394)، باستانشناسی و هنر ساسانی، تهران، ناشر شاپیکان، چاپ اول. 25- ملازاده، کاظم، (1393)، باستانشناسی ماد، تهران، انتشارات سمت، چاپ اول. 26- ملکزاده، فرخ، (1350)، «آتشدان از دوران ماد و هخامنشی در کاپادوکیه، آسیای صغیر، بررسیهای تاریخی»، شمارۀ 31 ، صص 1 تا 32. 27- میرمحمدی تهرانی، نیلوفر، (1380)، بررسی و طبقهبندی مفرغهای لرستان (در موزۀ ایران باستان)، پایاننامۀ دورۀ کارشناسی ارشد باستانشناسی، دانشگاه تربیت مدرس. 28- هرتسفلد، ارنست، (1381)، ایران در شرق باستان، برگردان همایون صنعتیزاده، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی، چاپ اول. 29- هرمان، جورجینا، (1387)، تجدید حیات هنر و تمدن در ایران باستان، ترجمۀ مهرداد وحدتی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، چاپ دوم. 30- هژبری نوبری، علیرضا، سبزی دوآبی، موسی، (1390)، «سنجاقهای میلهای لرستان»، مجلۀ جامعهشناسی تاریخی، دورۀ 3، صص 165- 188. 31- وندن برگ، لویی، (1379)، باستانشناسی ایران باستان، برگردان عیسی بهنام، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول. 32- ویسهوفر، یوزف، (1386)، ایران باستان از 550 پیش از میلاد تا 650 پس از میلاد، ترجمۀ مرتضی ثاقبفر، تهران، انتشارات ققنوس، چاپ نهم. 33- Balcer, J. M. (1993). The ancient persian satrapies and satraps in western Anatolia. Archäologische Mitteilungen aus Iran, 26, 81-90. 34- Boyce, M. (2011(. “ĀB-ZŌHR,” Encyclopedia Iranica, I/1, pp. 48-50, http://www.iranicaonline.org/articles/ab-zohr. 35- Debevoise, N. C. (1942). The rock reliefs of ancient Iran. Journal of Near Eastern Studies, 1(1), 76-105. 36- Kanga, M. F,) 1988(, Barsom, Encyclopedia Iranica, http://www.iranicaonline.org/articles/ab-zohr.Vol. III, Fasc. 8, pp. 825-827. 37- Kotwal, F. M., & Kreyenbroek, P. G. (2003). The Hērbedestān and Nērangestān. Volume II: The Nērangestān, Fragard 2. Studia Iranica, 30. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,743 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 935 |