بازنمایی کالایی‏‌شدن احساسات در روابط اجتماعی (مورد مطالعه: فیلم سینمایی آرایش غلیظ)

مقدمه و بیان مسأله

روند تاریخی رشد اقتصادی در کشورهای صنعتی در چهار مرحلة تکامل به شکل استعارة «کیک تولد» بیان می‌شود. در دوران اقتصاد کشاورزی، مادرها کیک تولد را با مخلوط‌کردن مواد تشکیل‌دهندة آن از ابتدا می‏ساختند و هزینة ناچیزی متحمل می‏شدند. وقتی اقتصاد مبتنی بر کالاها و محصولات صنعتی توسعه یافت، مادرها با پرداخت مبلغ بیشتری، پودرِ آمادة کیک را خریدند و آن را در خانه پختند و وقتی اقتصاد خدماتی سر برآورد، والدین پرمشغله، کیکِ از قبل آماده‌شده را از شیرینی فروشی با هزینه‌ای حدود 10 برابر پودر کیک خریدند. از دهة 1990 به بعد که دوران مضیقة زمان است، والدین کیک تولد نمی‌خرند و جشن تولد نمی‏گیرند؛ درعوض با پرداخت مبلغی بسیار بیشتر، جشن تولد را «برون‌سپاری»[1] می‌کنند و برگزاری آن را به بنگاه‌هایی می‌سپارند که قول «تجربة به‌یادماندنی» را به بچه‌ها می‌دهند و کیک تولد به‌صورت مجانی برای تبلیغات هدیه داده می‌شود. این آغاز دوره‌ای است که اقتصاددانان با عنوان «اقتصاد تجربه»[2] از آن نام می‌برند (Pine & Gilmore, 1998: 97). «اقتصاد تجربه» به افزایش مشاغل خدماتی گره خورده است. برخلاف مشاغل حرفه‏ای، مشاغل خدماتی که برخی آنها را «مشاغل پَست»[3] می‏نامند (Harper, 2007: 224)، احتیاج به تخصص زیاد، آموزش طولانی‌مدت و فوت‌وفن‌های محرمانة شغلی ندارند؛ ازاین‌رو به لحاظ منزلتی، جایگاه پایین‌تری در سلسله‌مراتب اجتماعی اشغال کرده‏اند. بااین‌حال در پی تغییرات اقتصادی و اجتماعی، مطالعات بسیاری دربارة وجوه مختلف این شغل‏ها مثل جنسی‌شدن کار، درجة خدمت، کنترل کار، ابزارانگاری اقتصادی و امثال آنها صورت گرفته است (MacDonald & Korczynski, 2009: 4).

حالت احساسی افراد شاغل در مشاغل خدماتی بر ارزیابی کیفیت و مطلوبیت ارائة این خدمات تأثیر بسزایی دارد؛ بنابراین، مطالعة احساسات کارکنان خدماتی نیز درخور توجه پژوهشگران بوده است. در یک مطالعة تأثیرگذار، آرلی هوقشیلد^[4] (1979, 1983)، مهمانداران هواپیما را بررسی کرد و نتیجه گرفت مشاغل خدماتی در اقتصاد آمریکا از کارکنان خود، «نیروی کار احساسی»^[5] طلب می‌کنند و «قواعد احساسی»^[6] خاصی را درخصوص چگونگی انجام کار به آنها دیکته می‌کنند. به دنبال این مطالعه، پژوهشگران دیگری «احساسات کارمندان» را بررسی کردند و کارکنان غذای فوری (Leinder, 1993)، پیشخدمت‌های زن (Paules, 1991 & Rose, 2001)، کارکنان پارک‏های تفریحی (Van Maanen& Kunda, 1989)، صندوقداران (Rafaeli & Sutton, 1987) و پلیس‏ها (Martin, 1999) درخصوص چگونگی مدیریت احساساتشان مطالعه شدند.

در ایران، در دهه‏های پس از انقلاب، تغییراتی در ساختار سه‌گانة صنعت، کشاورزی و خدمات رخ داده است. به‌طورکل بخش خدمات در ایران (خرده‌فروشی و عمده‌فروشی، رستوران و هتلداری، املاک و مستغلات مؤسسات مالی) در این سه دهه درحال رشد بوده است؛ به‌صورتی‌که از سال 1375 تا 1383 بخش خدمات به‌طور متوسط سالانه 6/3 درصد (قویدل و عزیزی، 1387) رشد داشته است. این روند در سال‌های میانی دهة 1380 اندکی کاهش یافته، اما دوباره رشد خود را از سر گرفته است. در سال‌های 1390 تا 1392 به‌طور متوسط 48 درصد شاغلان در بخش خدمات مشغول به کار بوده‌اند (مرکز آمار ایران). همچنین تغییرات جمعیتی از دهة 1360 به بعد، تغییرات ارزشی بعد از جنگ هشت‌ساله دهة 1370، رشد آموزش عالی در دهة 1380 و بحران اقتصادی ناشی از تحریم‏های اقتصادی در دهة 1390 باعث شده است انتخاب شغل، انتظار درآمدی و عملکرد شغلی افراد به این امور گره بخورد و در فضای شغل‏های خدماتی، عطش کسب پول بیش‌ازپیش روند کالایی‌شدن روابط اجتماعی را موجب شود. تبلور این پدیده در پارادایم پوزیتویستی با پیمایش در زندگی اجتماعی ایرانیان ردیابی می‌شود و نیز این امکان وجود دارد که پارادایم تفسیری، بجز روش‏های کیفی صریح، با مطالعة محصولات فرهنگ‌عامة مردم و به‌خصوص فیلم‏های سینمایی تفسیر شود. ازاین‌رو مطالعة حاضر با هدف تفسیر کالایی‌شدن احساسات در روابط اجتماعی به دنبال پاسخ این سؤال است که در فیلم آرایش غلیظ، کالایی‌شدن احساسات به چه شکلی در شخصیت‌پردازی و کنش‏های موجود، خود را نشان می‏دهد.

چارچوب مفهومی

این مقاله در حوزة جامعه‌شناسی احساسات قرار می‌گیرد؛ حوزه‌ای که در اواخر دهة 1970 و اوایل دهة 1980 میلادی به‌صورت یکی از حوزه‌های جامعه‌شناسی در آمریکا توسعه یافت تا احساسات را ازلحاظ جامعه‌شناختی بررسی و تحلیل کند (ربانی و کیانپور، 1388). رویکردهای مختلفی به احساسات در رشتة جامعه‌شناسی وجود دارد. در مقالة حاضر، به احساس به‌مثابه نوعی «برساخت اجتماعی»[7] توجه شده است و مفهوم کالایی‌شدن متعلق به آرلی هوقشیلد، مبنای چارچوب مفهومی خواهد بود.

-                  کالایی‌شدن یا شئ‌وارگی

مفهوم کالایی‌شدن ریشه در افکار کارل مارکس[8] دارد و در کنار مفاهیمی مانند بت‌انگاری، شئ‌وارگی[9] و طلسم‌انگاری به کار می‏رود تا فرایندی را توصیف کند که ازنظر مارکس برای استیلای نظام سرمایه‌داری بر منابع ثروت و قدرت جامعه ایجاد می‌شود. طبق نظر مارکس، در دنیای سرمایه‌داری، اقتصاد بورژوازی، ارزش کالاها را به‌طور ذاتی در خود کالاها تعریف می‌کند و با این کار قدرتی جادویی به آنها می‌بخشد که گویی ارزشی مستقل از روابط اجتماعی و اقتصادی دارند. مارکس این نقد را در پاسخ به اقتصاددانانی مانند آدام اسمیت[10] مطرح می‌کند که باتأکیدبر اصول اقتصاد لیبرالی و قوانین بازار آزاد، توهم ذاتی‌بودن ارزش کالاها را ایجاد کردند. طبق نظر مارکس، این باعث می‌شود کالاهای ساختة دست بشر به بت‌واره‌هایی تبدیل شوند که مستقل از انسان هستند و حیات دارند و چه‌بسا درمقابل تولیدکنندگان خود، برتری یابند. درحقیقت آنچه در نظریة مارکس باعنوان «ازخودبیگانگی» پرولتاریا مطرح می‌شود با بت‌انگاری تولیدات کارگران تحقق می‌یابد. پس از مارکس، نئومارکسیست‌هایی مانند لوکاچ، مفهوم شئ‌وارگی مارکس را دست‌مایة کار خود قرار دادند و در سطح وسیع‌تر اعلام کردند در نظام سرمایه‌داری معاصر، کالاها و نیز روابط انسانی، نهادهای اجتماعی، نظام سیاسی و سایر وجوه زندگی، ماهیتی شئ‌انگارانه به خود گرفته‌اند. جورج لوکاچ[11] از مفهوم «چیزوارگی»[12] استفاده می‌کند و از تجلی بارز «شکل کالایی» زندگی اجتماعی سخن می‌گوید که به‌دلیل آن، فعالیت‌های انسانی نظیر کار، همانند اشیا (کالا)، خریدوفروش (مبادله) می‌شوند. با این شرایط، بازیگران یا عاملان اجتماعی، دنیای ساختة خود را هویت عینیت‌یافته یا شئ‌گونه‌ای تلقی می‌کنند که از حیطة کنترل آنها خارج است و به این اشیا یا کالاها قدرت انسانی نیز می‌بخشند (ابراهیمی مینق و همکاران، 1386: 74). در همین چارچوب، جامعه‌شناس فمینیست و مارکسیست آمریکایی، آرلی هوقشیلد، شئ‌انگاری احساسات در سازمان‌های تجاری را مدنظر قرار داد و یکی از بحث‌برانگیزترین مطالعات در حوزة جامعه‌شناسی احساسات را به انجام رساند.

-                  کالایی‌شدن احساسات

ازنظر هوقشیلد، انسان‏ها احساسات خود را با هنجارهای اجتماعی منطبق می‏کنند. وی این امر را «کار احساسی» (Hochschild, 1990: 118) می‏نامد. نقش‏های شغلی نیز طلب می‏کنند که افراد، احساسات خود را متناسب با آن دست‌کاری کنند. هوقشیلد، این مهم را «قواعد احساسات» نام‌گذاری کرده است و به‌طور دقیق آن را چنین تعریف می‏کند «[قواعد احساسات عبارت است از] مدیریت احساسات برای ایجاد نمایش بدنی و چهره‏ای است که عموم آن را رؤیت می‌کنند و برای گرفتن مزد و مبادلة ارزش صورت می‏گیرد» (Hochschild, 1983: 7). براساس استدلال وی، قواعد احساسات، افراد را به برقراری ارتباط از راه چهره و صدا با مشتری یا ارباب‌رجوع مجبور می‌کنند. دراین‌ارتباط، حالات احساسی ویژه‏ای خلق می‌کنند و بدین‌ترتیب، این قواعد به کارفرما تا حدودی نظارت بر فعالیت‏های احساسی کارکنان را اجازه می‏دهند ( Hochschild, 1983).

دو اصطلاح «کار احساسی» و «قواعد احساسات» ابزار لازم را در اختیار هوقشیلد قرار می‏دهند تا سطح تحلیل خود را به مشاغل طبقة متوسط در جامعة امریکا متوجه کند. وی رابطة احساسات و خاستگاه طبقاتی را مبنا قرار می‏دهد و می‏نویسد: «والدین طبقة متوسط از راه اِعمال کنترل احساسات، کودکانشان را تربیت می‏کنند؛ اما والدین طبقة کارگر، بیشتر «رفتار» کودکان را زیر نظر دارند» (Hochschild, 1979: 570). چنین تفاوتی در جامعه‌پذیری، نتایج درخور توجهی دربارة مشاغل آتی این کودکان در بزرگ‌سالی خواهد داشت. ازنظر وی، قواعد احساسات و درنتیجه، انجام کار احساسی بر افراد با شغل‌های خدماتی که بیشتر طبقة متوسط هستند، بیش از سایر شغل‌ها تأثیر می‌گذارند. شغل‌هایی در این طبقه یافت می‌شوند که برخلاف دستمزد مالی نسبتاً کم و اقتدار ناچیز، میزان زیادی از مدیریت احساسات و نمایش آنها را می‌طلبند. به‌طور‌مثال، وی دربارة مهمانداران هواپیما می‏گوید: این افراد مجبورند خود را با الزامات شغلی خویش منطبق کنند و مثلاً برای ساعت‏های طولانی لبخند جعلی بر چهره داشته باشند و وانمود به «خوشحالی» کنند. آنها علاوه‌بر وانمودکردن، باید این رویه به حقیقت شغلیشان بدل شود؛ یعنی روی احساساتشان کار کنند تا واقعاً خوشحال شوند. بدین‌صورت، احساسات مهمانداران به شکل محصول درمی‌آید و مبادله می‏شود (Hochschild, 1983: 198). شغل‌های طبقة کارگر اغلب با محصول نهایی و کالای فیزیکی سروکار دارند (قسمتی از ماشین که نیاز به صافکاری دارد، جاده‌ای که باید تعمیر شود و ...)؛ بنابراین، در این شغل‌ها حفظ حالت مناسب احساسی اهمیت دارد. به نظر هوقشیلد، شغل‏های طبقة متوسط، توانایی استفادة صحیح از مدیریت احساسات را از افراد می‌گیرد و درنتیجه، استرس، خستگی، بی‌تفاوتی احساسی، گم‌کردن هویت شخصی و امثال آنها را موجب خواهد شد (Hochschild, 1983: 153).

هوقشیلد با استفاده از مفاهیم مذکور، از «کالاگونه‌شدن» احساسات و عواطف انسانی در جامعة معاصر امریکا سخن می‏گوید. به اعتقاد وی احساسات عرفی‌شده، ویژگی‌های کالاهای تجاری را گرفته‌اند. در تعریف احساسات کالا‌شده، او می‌نویسد: «زمانی که حالت‌ها و ژست‌های عمیق احساسی وارد مبادلات بخش بازار شوند و به‌صورت جنبه‌ای از نیروی کار به خریدوفروش درآیند، آنگاه احساسات به کالا تبدیل می‌شوند». به گفتة هوقشیلد، «وقتی مدیر شرکت، ایمان پرشورش را به شرکت می‌آورد، وقتی مهماندار هواپیما صمیمیت گرم و اطمینان‌بخشِ مثلاً واقعی را نثار مسافران می‌کند،‌ درواقع آنچه به‌صورت جنبه‌ای از نیروی کار فروخته شده، بازیگری عمیق[13] است» (Hochschild, 1979: 569).

روش‌شناسی

روش به‌کاررفته در این مقاله «تحلیل روایت» است. تحلیل روایت به پارادایم تفسیری تعلق دارد؛ بنابراین، ازلحاظ هستی‌شناسی ایدئالیستی و نیز معرفت‌شناسی، ذهنی‌گرا است. تحلیل روایت، ژانرهای روایی و مطالعة نظام‌مند روایت‌گویی (بازگویی داستان) و ساختار پی‏رنگ را بررسی می‌کند (Ryan & van Alphen, 1993: 110). این روش در مطالعات سینمایی به کار گرفته شده است و رولان بارت[14]، کریستین متز[15]، دیوید بوردول[16]، سیمور چتمن[17]، ادوارد برانیگان[18] ازجمله مهم‌ترین نظریه‌پردازان کاربرد روایت در تحلیل فیلم هستند. مقالة حاضر در دو سطح داستان و گفتمان، متن فیلم را تحلیل می‏کند. در سطح داستان، بازنمایی کنش‏ها و شخصیت‏ها بررسی و در سطح گفتمان، جهت‌گیری فیلم نسبت به این دو امر شرح داده خواهد شد.

داستان

برخلاف تجربة عادی که امور معنی‌دار را با امور بی‌شکل و تصادفی درمی‏آمیزد، اجزای متشکله یک داستان به‌دلیل مناسباتشان با تأثیرات، معناها و ساختارهای مدنظر داستان انتخاب می‏شوند. بدین‌ترتیب، یک داستان،‏ کم‌وبیش عاری از حشو و زوائد، بی‌معنایی‌ها و به‌ویژه گنگی می‌شود؛ بنابراین، داستان فهم‌پذیری را وعده می‌دهد که تجربة عادی از آن بی‌بهره است (فیلیپس، 1388: 284). داستان، گروه‌بندی منحصربه‌فرد از مجموعة کنش‏هاست؛ بنابراین در این مقاله، شخصیت‏ها و کنش‏هایشان در سطح داستان تحلیل خواهند شد.

شخصیت

شخصیت یک برساخت است که مخاطب [پژوهشگر] از کنارهم‌چیدن نشانه‏های مختلف در سرتاسر متن [فیلم] آن را بیان می‏کند. درواقع شخصیت با «خصلت‏ها» مشخص می‏شود که ویژگی‏های فردی ثابت و پایدار هستند (ریمون - کنان، 1387: 52). شخصیت‌پردازی به سه صورت مستقیم، غیرمستقیم و تمثیلی است. در شخصیت‌پردازی مستقیم، راوی به‌صراحت ویژگی‏های شخصیتی فرد را بازگو می‏کند؛ اما در شخصیت‌پردازی غیرمستقیم، کنش‏ها، موقعیت اجتماعی، هویت و روان شخصیت‌ها، شخصیت وی را نشان می‌دهند (Herman & Vervaeck, 2005: 67). در این مقاله، شخصیت‌پردازی غیرمستقیم با هدف و کنش آنها صورت می‏گیرد.

کنش

کنش، چیزی است که شخصیت‏ها انجام می‏دهند (آسابرگر، 1380: 77)

گفتمان فیلم

هر روایت، از داستان (محتوای روایت) و گفتمان (شکل و جوهر روایت) تشکیل شده است. گفتمان از ساختار انتقال روایت، ابزارها و زبان سینمایی تشکیل شده است (Chatman, 1978: 26).

حجم نمونه

«آرایش غلیظ» به کارگردانی حمید نعمت ا...، محصول سال 1392 سینمای ایران است که برای این مطالعه برگزیده شده است.

شیوة نمونه‌گیری

شیوة نمونه‌گیری این مقاله، «نمونه‌گیری هدفمند» است که براساس هدف اصلی مقاله انتخاب شده که کالایی‌شدن احساسات است. همچنین، بررسی‏ها نشان می‏دهد به‌طورکل، قهرمانان فیلم‏های سینمای ایران به تعهدات اخلاقی پایند و افسون عشق را پذیرا بودند. علی در گنج قارون، قیصر در قیصر، حمید در فیلم هامون، حمید در عروس و ... بسیاری از شخصیت‏های اصلی فیلم‏های سینمای ایران، سر درگرو عشق می‏گذاشتند؛ اما قهرمان فیلم «آرایش غلیظ» نوعی وصلة ناجور بین این شخصیت‏هاست که اخلاقی نیست و استفادة ابزاری از معشوق می‏کند.

اعتبار

اعتبار پژوهش حاضر با «توصیف دقیق» (Polkinghorne,2007)، «سادگی» و «انسجام» (Lieblich et al., 1998) تضمین شده است؛ بدین‌معنا که با ذکر جزئیات غنی از دیالوگ‏ها و کنش‏ها سعی شده است تا «توصیف دقیق» برآورده شود. پژوهشگران سعی کرده‌اند گزارش منسجمی را با به کارگیری مفاهیم مختلف نظری و روشی ارائه دهند. همچنین برخلاف این مفاهیم چندگانه، سعی شده است که سادگی مطالب برای باورپذیری آنها لحاظ شود.

یافته‏ها

داستان فیلم

داستان فیلم «آرایش غلیظ» دربارة جوانی به نام مسعود است که محمولة بار فاتحی، صاحب‌کار خود، را می‌دزدد و سعی بر فروش آن دارد. وی برای این کار با دختری به نام لادن آشنا می‏شود و از او می‏خواهد که برای بارش مشتری پیدا کند. لادن در شرکت برگزاری جشن‏ها، همکار هومن است. آنها که عازم کیش هستند، مسعود را «کارشناس مدعو» همراه خود می‏کنند. دراین‌میان، دکتر و آقای برقی نیز در داستان حضور دارند. مسعود به دکتر نزدیک می‏شود تا از وی مواد بگیرد. لادن و هومن سعی دارند آقای برقی (مردی که برق تولید می‏کند) را متقاعد کنند تا در سیرک کار کند تا به‌واسطة او بار را بفروشند. درنهایت مجید، جوانکی که فامیل مسعود است محموله را آتش می‏زند. مسعود به چین و لادن به شیراز می‏رود. 

شخصیت‌پردازی

مسعود

مسعود، جوانی که زیردست فاتحی است، در واردات فشفشه و سایر اقلام مشابه مثل لوازم‌آرایشی کار می‏کند. ازاین‌رو به لحاظ شغلی در نقش وردست و دلال در فیلم ظاهر می‏شود. وی دربارة هویت، شغل و رابطه‏اش با فاتحی به‌راحتی دروغ می‏گوید. مسعود، مجید را لو می‏دهد تا اعتماد صاحب‌کار خود را جلب کند و سپس با فریب وی، مرتکب «خیانت در امانت» می‏شود. وی جوان دغل‌بازی است که فال‌گوش می‏ایستد (وقتی به‌عنوان «کارشناس مدعو» وارد کوپه شده است)، دزدی می‏کند (از دکتر مواد می‌دزدد) و فرصت‌طلب[19] است. مسعود، علاوه‌بر سیگارکشیدن، مواد دیگری نیز مصرف می‏کند و در برخی از سکانس‏ها نشئه است. درمجموع، مسعود شخصیت نیمه‌لمپنی بازنمایی می‏شود که با زیرپاگذاشتن امر اخلاقی در جستجوی منفعت شخصی است. در این راه وی همه‌چیز را فدا می‏کند؛ زیرا «اقتصاد» مانند دست‌اندازی در مسیر رسیدن به خوشبختی اوست.

لادن

لادن، زن شاغلی است که در یک شرکت برگزاری جشن، موقعیت شغلی میان‌مایه‌ای دارد. وی که طلاق گرفته است در فیس‌بوک به مسعود پیشنهاد دوستی می‏دهد؛ درعین‌حال، درخواست‏های مکرر هومن برای دوستی را رد کرده  است و حتی وی را «وقیح» خطاب می‏کند. لادن شخصیت ساده‌دلی است و به مسعود اعتماد می‏کند و سعی دارد با کمک به مسعود، موجبات ازدواج خود را با وی فراهم کند. لادن، دو بار تلاش می‏کند تا آقای برقی را راضی به کار در سیرک کند و از این راه محمولة فشفشة مسعود را نیز بفروشد. دلیل وی برای آقای برقی چنین است: «پولِ خوبیه دیگه ... کی از پول بدش میاد؟ پول، قدرت خرید رو بالا می‏بره». این دیالوگ نشان می‏دهد وی از آقای برقی می‏خواهد که برای پول بر وجدانش غلبه کند. درمجموع، لادن، زن نیمه‌وابسته، ساده‌دل و رمانتیکی است که از تنهایی فرار می‌کند و راه‌حل آن ازدواج با یک مرد است؛ درعین‌حال به‌دلیل موقعیت شغلیش نظر مساعدی دربارة پول دارد.

هومن

خاستگاه طبقاتی هومن، پایین‌دستی و به لحاظ شغلی کارمند شرکت و هم‌ردیف لادن است. مهم‌ترین دغدغة وی در دیالوگی نهفته است که وضعیت اجتماعی و برنامه‏هایش را برای مسعود توضیح می‏دهد:

«مسعود شما اعیون بودین؟ یعنی میز نهارخوری داشتین... تخت خواب داشتین... [گریه می‌کند]... ما نداشتیم... فقر و نداری توی زمونه‏های مختلف فرق می‏کنه. مثلاً توی زمونة داداش بزرگه و خواهر بزرگة ما فحش صاحب‌خونه بود و دفتر مشق نداشتن و لباس پاره... ولی زمونة من یه چیز دیگه‏اس... اما اونا الان آدم حسابی‌شدن مسعود. گشنگی یه تکونی بهشون داده. به خودشون رسیدن ولی من... [اشک می‏ریزد] فقر توی زمونة من نداشتن میز نهارخوری و تختخواب و اتاق تک‌نفره بوده... [گریه می‏کند] ... من دیگه نمی‏خوام رو زمین بخوابم. من دیگه نمی‏خوام رو زمین بخورم».

این دیالوگ احساس اندوه هومن را از وضعیت طبقاتیش نشان می‏دهد و نیز نیت وی برای دست‌وپازدن برای امرارمعاش در این زمانه را برملا می‏کند. هومن به لادن نیز علاقه‌مند‌ است و با وجود جواب منفی و بی‌توجهی لادن و حضور مسعود، همچنان با بلاهت بر این عشق اصرار دارد. هومن اهل دلالی و دنبال مشتری برای محمولة فشفشه‏هاست. هرچند در ظاهر، مراقب آقای برقی است؛ اما قصد معامله با صاحب سیرک را دارد تا برقی برای آنها کار کند. درمجموع، هومن مردی وامانده است که گاه هم‌نوا و گاه مخالف ارادة شخصیت اصلی عمل می‏کند.

سایر شخصیت‏ها

مجید، فاتحی و دکتر، شخصیت‏های حاشیه‏ای فیلم هستند. مجید، جوانی است که برای فاتحی کار می‏کند، یعنی یک وردست جزء است که به‌دلیل برملایی اسرار تجارت، آدمِ فاتحی به‌شدت او را کتک می‏زند. وی که جوانی خوش‌گذران است در انتهای فیلم با مسعود تسویه‌حساب می‌کند و محموله را آتش می‏زند. فاتحی، خرده تاجری است که فشفشه از چین وارد کرده و هرچند از مسعود رودست خورده است، ولی با تهدید و ارتباط با هومن سعی دارد مالش را پس بگیرد. دکتر نیز مردی عزب است که شب‏ها بختک به سراغش می‏آید و در آن لحظه همچون نوزادی نیاز به مراقبت دارد. دکتر قصد دارد به‌مرور اعتیادش را ترک کند و اندکی با مسعود همراه می‏شود؛ اما به‌مرور از ذات بد مسعود گله می‏کند.

کنش‏

کنش‏هایی که از شخصیت‏های فیلم سرمی‏زند، براساس چارچوب مفهومی، نوعی کار احساسی است که درنهایت به قواعد احساسات مشترکی بین همة شخصیت‏ها ختم می‏شود. بدین‌معنا که شخصیت‏ها با تبدیل خشم به دوستی، دوستی به خشم، شک به عشق، عشق به همکاری و غیره روی احساسات خود کار می‏کنند. این کار درنهایت، قواعد احساسی‏ خلق می‏کند که کد نهایی آن «تغییر احساس در راستای رسیدن به پول» است.

کار احساسی

شخصیت‏های فیلم، احساسات خود را مدیریت می‏کنند. مسعود در سکانسی که مشغول انبار‌کردن محموله است، زمانی‌که فاتحی به وی زنگ می‏زند، پشت تلفن می‏گوید «خفه شو ... خفه شو ... همه‌چیز به اسم منه» و سپس به شیوه‏ای این احساس خشمش را مدیریت می‏کند که انباردار گمان کند مشغول طلاق‌گرفتن از زنش است. در سکانسی دیگر، زمانی‌که پی می‏برد هومن قصد لودادن او را دارد، صورت هومن را در کف دو دستش می‏گیرد، در چشمان او خیره می‌شود و با تنفر می‏گوید «کجا بودی عشق کثافت من؟» و دوباره احساساتش را مدیریت می‏کند تا در زمان مناسب با هومن تسویه‌حساب کند. هر دوی این سکانس‏ها «کار احساسی» مسعود را نشان می‏دهد تا احساسات خود را متناسب با آن موقعیت، طبیعی جلوه دهد. لادن نیز روی احساسات خود کار می‏کند. در سکانسی دربارة مسعود با خود چنین حرف می‏زند:

 «این مسعود بی‌شعور به درد تو نمی‌خوره. احمق به من میگه هر کاری می‌کنی بکن راضیش کن. این چه حرفیه به من می زنه... ای خدا ببین به چه خواری و زاری افتادم... واسه چی؟ واسه اینکه تنها نباشم».

این دیالوگ نشان می‏دهد که لادن از رفتار و شخصیت مسعود شاکی است؛ اما باز برای گریز از تنهایی، این حالات احساسی را کنترل می‏کند که همراه با شک و شبهه است و تا آخرین لحظه به انتظار مسعود است. «کار احساسی» لادن، افزودن حس عاشقانه در خود برای فرار از حس تنهایی است. هومن نیز چنین می‏کند. او که عاشق لادن است بعد از دریافت پاسخ منفی از جانب وی،‏ احساسات خود را تغییر می‌دهد و با لادن همکاری می‏کند.

قواعد احساسات

کنش‏ها احساسی است و کار احساسی شخصیت‏های فیلم باتوجه‌به اهدافی که دنبال می‏کنند قواعد احساسات حاکم بر روابط اجتماعیشان را نشان می‏دهند. تغییر و مدیریت احساسات شخصیت‏ها برای رسیدن به پول است. هومن از اعتماد مسعود سوءاستفاده می‏کند، یواشکی به سراغ موبایل وی می‏رود و ماجرای خیانت مسعود به فاتحی را می‏فهمد. وی درصدد است در قبال لودادنِ جای محموله، از فاتحی مژدگانی 15 میلیونی بگیرد. در اینجا شغل دوم هومن، یعنی دلالی، به‌تمامی «قواعد احساسات» خود را طلب می‏کند. این قواعد به وی حکم می‏کند که با محبت و دوستی به مسعود نزدیک شود؛ اما پنهانی برای رسیدن به پول، طرف مقابل را دور بزند. در نقطة مقابل، مسعود، هومن را نشئه می‏کند و سپس با ضربات محکم بر صورت وی می‏کوبد و درنهایت وی را با نوارچسب مومیایی کرده و داخل ماشینی جاسازی می‏کند که مقصدش پاکستان است. همچنین مسعود، روابط عاشقانة دروغینی با لادن برقرار می‏کند تا به هدفش برسد. مسعود وقتی درخواست دوستی لادن را در فیس‌بوک می‏بیند آن را می‏پذیرد؛ اما با تغییر سیم‌کارتش (و تأکیدی که دوربین بر این تغییر دارد) نشان می‏دهد نیت دیگری در سر دارد. مسعود به معنای واقعی کلمه به لادن ابراز عشق دروغین می‏کند و وعدة ازدواج می‏دهد تا ازطریق لادن محموله را بفروشد. اوج این کار زمانی است که با لادن در فرودگاه قرار می‏گذارد؛ اما خود برای مرجوع‌کردن بار فشفشه عازم پکن می‏شود. ازاین‌رو، احساس ناب عاشقی، فدای نیت‏های مالی مسعود می‏شود.

درمجموع، شخصیت‏پردازی و کنش شخصیت‏های فیلم نشان می‏دهد بیشتر شخصیت‏ها در بخش خدمات (وردست، دلال و کارمند جزء شرکت خدماتی) مشغول به کار هستند. اینان کنش‏های احساسی متعددی مثل خشم، تنفر، عشق، بشردوستانه از خود بروز می‏دهند؛ اما احساسات خود را کنترل می‌کند و متناسب با موقعیت اجتماعی و روابط موجود مدیریت می‏کنند. این‌چنین کار احساسی به‌دلیل قواعد احساسات حاکم بر مشاغل خدماتیشان است و این مهم برای رسیدن به پول صورت می‏گیرد. به جدول (1) نگاه کنید.