اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات43
تعداد شماره‌ها1,682
تعداد مقالات13,758
تعداد مشاهده مقاله32,168,795
تعداد دریافت فایل اصل مقاله12,736,188
میرفردی, اصغر, احمدی, سیروس, رستمی, جعفر. (1396). بررسی تأثیر مؤلفه‌های سرمایۀ اجتماعی در عملکرد شرکت‌های تعاونی کشاورزی و صنعتی شهرستان بویر احمد. , 28(4), 31-52. doi: 10.22108/jas.2017.21704
اصغر میرفردی; سیروس احمدی; جعفر رستمی. "بررسی تأثیر مؤلفه‌های سرمایۀ اجتماعی در عملکرد شرکت‌های تعاونی کشاورزی و صنعتی شهرستان بویر احمد". , 28, 4, 1396, 31-52. doi: 10.22108/jas.2017.21704
میرفردی, اصغر, احمدی, سیروس, رستمی, جعفر. (1396). 'بررسی تأثیر مؤلفه‌های سرمایۀ اجتماعی در عملکرد شرکت‌های تعاونی کشاورزی و صنعتی شهرستان بویر احمد', , 28(4), pp. 31-52. doi: 10.22108/jas.2017.21704
میرفردی, اصغر, احمدی, سیروس, رستمی, جعفر. بررسی تأثیر مؤلفه‌های سرمایۀ اجتماعی در عملکرد شرکت‌های تعاونی کشاورزی و صنعتی شهرستان بویر احمد. , 1396; 28(4): 31-52. doi: 10.22108/jas.2017.21704

بررسی تأثیر مؤلفه‌های سرمایۀ اجتماعی در عملکرد شرکت‌های تعاونی کشاورزی و صنعتی شهرستان بویر احمد

جامعه شناسی کاربردی
مقاله 4، دوره 28، شماره 4 - شماره پیاپی 68، دی 1396، صفحه 31-52    اصل مقاله (516.86 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/jas.2017.21704
نویسندگان
اصغر میرفردی1؛ سیروس احمدی* 2؛ جعفر رستمی3
1دانشیار، بخش جامعه‌شناسی و برنامه‌ریزی اجتماعی،دانشگاه شیراز، ایران
2دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه یاسوج، ایران
3دانشجوی کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی دانشگاه یاسوج، ایران
چکیده
تعاونی­های کشاورزی و صنعتی در تحقق برنامه­های توسعۀ کشور، نقش مهمی ایفا می­کنند و باعث رشد و بالندگی قطب تولیدی بخش کشاورزی و صنعتی و شکوفاشدن استعدادهای بالقوۀ این بخش در کشور می­شوند. نقش در خور توجه سرمایۀ اجتماعی و حضور آن در زندگی کنش­گران اجتماعی، که عامل مؤثری در تولید، کاهندۀ هزینه و تسهیل­گر تعاملات اجتماعی است، سبب شد در این پژوهش، تأثیر مؤلفه­های سرمایۀ اجتماعی در عملکرد شرکت­های تعاونی کشاورزی و صنعتی شهرستان بویر احمد بررسی و ارزیابی شود. در این پژوهش از روش پیمایشی استفاده شده است. جامعۀ آماری، مدیران عامل 210 تعاونی­ کشاورزی و صنعتی شهرستان بویر احمد است که از بین آن‌ها 136 نفر بر اساس جدول مورگان برای حجم نمونه انتخاب و با استفاده از روش نمونه­گیری طبقه­ای تصادفی متناسب مطالعه شدند. برای جمع­آوری داده­ها از ابزار پرسشنامه استفاده شده است. نتایج حاصل از پژوهش، نشان‌دهندۀ تأیید تأثیر مشارکت اجتماعی، انسجام اجتماعی و آگاهی اجتماعی در عملکرد شرکت­های تعاونی کشاورزی و صنعتی بودند، به‌گونه‌ای که این متغیرها 7/37 درصد تغییرات عملکرد شرکت‌های تعاونی را می‌توانند تبیین کنند. همچنین نتایج نشان دادند اعتماد اجتماعی، سن، جنس، وضعیت تأهل، قومیت، سطح تحصیلات، سابقۀ فعالیت و سابقۀ عضویت اعضای ارکان تعاونی در شرکت­های تعاونی، در عملکرد شرکت­های تعاونی تأثیری ندارند.
کلیدواژه‌ها
تعاونی‌های کشاورزی؛ تعاونی‌های صنعتی؛ سرمایۀ اجتماعی؛ عملکرد شرکت‌های تعاونی
اصل مقاله

مقدمه و بیان مسأله

با اندکی ژرف‏نگری در اصول و اندیشه‏های تعاون و کارکردهای آن می‏توان دریافت که همواره بین رشد و توسعۀ تعاونی‏ها و گونه‏های مختلف سرمایه، رابطۀ دو سویه‌ای وجود دارد. در راستای توسعه و تقویت هر تعاونی، به سرمایه‏های متعددی ازجمله سرمایۀ اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی نیاز است. با توجه به مؤلفه‏های سرمایۀ اجتماعی، اگر تعاون، بخش و یا نظام در نظر گرفته شود، سرمایۀ اجتماعی، مهم‌ترین جزء این بخش و نظام است و سایر سرمایه‏های لازم برای تعاونی‏ها در درجۀ بعدی اهمیت قرار دارند. سرمایۀ اجتماعی، فرایندی است که به شکل­گیری شبکه­های اجتماعی و تسهیل هماهنگی و همکاری برای تحقق اهداف منجر می‌شود و با ایجاد انسجام و همبستگی در اعضای شرکت­های تعاونی، به بهبود عملکرد شرکت­های تعاونی می‌انجامد. بسیاری از اندیشمندان اجتماعی در تبیین سرمایۀ اجتماعی با برشمردن مؤلفه­های تشکیل‌دهندۀ آن، سرمایۀ‌ اجتماعی را موتور حرکت جامعه برای گذراندن مراحل رشد و تعالی می‌دانند و معتقدند سرمایۀ اجتماعی، همان مفهوم سرمایۀ اقتصادی را با اهمیتی بیشتر با تأکید بر گروه­های مرجع دارد. از دید دانشوران، جامعه­ای توان گام‌نهادن در پویش توسعه را دارد که در میزان انباشت سرمایۀ اجتماعی بتواند اثر بگذارد و موجودی این سرمایه را تقویت کند (جهانگیری و شکری­زاده، 1389: 108)؛ بنابراین در این پژوهش به سرمایۀ اجتماعی با نقش مهمی، که در توسعه ایفاء می‌کند و کارکردهای مثبتی که برای جامعه دارد و به‌دلیل نقش مؤثر آن در بهبود عملکرد شرکت­های تعاونی توجه شده است.

امکانات و استعدادهای بخش کشاورزی و صنعتی به همراه پتانسیل­های ایدئال و مطلوب آن‌ها در کشور باعث شده است نگاه­ها به آن‌ها معطوف شود. تعامل و ارتباط هماهنگ بین بخش صنعت و بخش کشاورزی، لازمۀ توسعۀ پایدار است و بدون رشد صنعت، امکان توسعه در بخش کشاورزی میسر نمی­شود و برعکس؛ بنابراین رشد بخش کشاورزی و صنعت، لازم و ملزوم یکدیگرند و بدون بخش کشاورزی رشد­یافته، توسعۀ صنعت و اقتصاد کشور، با وقفه و تنگناهای اساسی مواجه می­شود. این امر کوشش­هایی را می­طلبد که منابع موجود در هر دو بخش با عدالت معقول توزیع شوند تا تحقق سهم 25 درصدی تعاون در اقتصاد ملی فراهم ­شود و قابلیت‌های تولید ملی افزایش یابند. تحقق این امر و اهداف پیش­بینی‌شده در سند چشم­انداز بیست‌سالۀ کشور و ایجاد بهبود در شرایط تعاونی‌های کشاورزی و صنعتی کشور، نیازمند اندازه­گیری عملکرد آن‌ها و برنامه‌ریزی و هدف­گذاری برای بهبود عملکردشان است؛ بنابراین ضرورت ارزیابی عملکرد تعاونی‌های کشاورزی و صنعتی بر کسی پوشیده نیست. در همین راستا لازم است عملکرد و ظرفیت­های قانونی بخش تعاونی در شهرستان بویر احمد ارزیابی، نقاط قوّت و ضعف شرکت­های تعاونی کشاورزی و صنعتی در این شهرستان شناسایی و در راستای اعتلای اهداف نهضت تعاون قدمی برداشته شود. در این پژوهش نیز به‌دلیل همین نزدیکی، تأثیر مؤلفه­های سرمایۀ اجتماعی در عملکرد شرکت­های تعاونی کشاورزی و صنعتی شهرستان بویر احمد بررسی شده است تا مؤثرترین ابزارهای ارتقای کارآمدی، توانمندسازی و بهسازی تعاونی­های کشاورزی و صنعتی این شهرستان شناسایی شوند.

 

پیشینۀ پژوهش

پژوهشگران متعددی در داخل و خارج  کشور، عملکرد تعاونی­های صنعتی و کشاورزی را بررسی و به تأثیر مؤلفه‌های سرمایۀ اجتماعی در آن توجه کرده­اند که در زیر به برخی مطالعات اشاره شده است:

ترابی و همکاران ­(1389) در پژوهشی با عنوان «­بررسی میزان تأثیر مؤلفه­های سرمایۀ اجتماعی در عملکرد شرکت­های تعاونی» میزان تأثیر مؤلفه­های سرمایۀ اجتماعی را در عملکرد تعاونی­های دام و طیور در شهرستان مشهد بررسی کرده‌اند. این پژوهش، که به روش پیمایشی روی 170 نفر از اعضای تعاونی‌های دام و طیور شهرستان مشهد انجام شد، نشان داد مشارکت ­اجتماعی، اعتماد اجتماعی، انسجام اجتماعی، آگاهی اجتماعی، سطح تحصیلات و سن پاسخگویان در میزان عملکرد شرکت­های تعاونی اثرگذارند.

جهانگیری و شکری­زاده (1389) پژوهشی با عنوان «بررسی تأثیر سرمایۀ اجتماعی در عملکرد سازمان­های غیردولتی زنان از دید اعضا در شهر شیراز» انجام داده‌اند. جامعۀ آماری این پژوهش، تشکل­های غیردولتی زنان شیراز و حجم نمونه 322 نفر بوده است. نتایج این پژوهش نشان دادند رابطۀ ­معناداری بین تأهل، قومیت، تحصیلات اعضا و تحصیلات همسرانشان با عملکرد سازمان وجود نداشته است؛ امّا بین شاخص­های سرمایۀ اجتماعی ساختاری و شناختی با عملکرد سازمان، رابطه وجود داشته است، به‌گونه­ای که با افزایش سرمایۀ اجتماعی ساختاری و شناختی، عملکرد سازمان­ها نیز افزایش می­یابد.

نک و کیفر[1](1997) در پژوهشی با عنوان «آیا سرمایۀ اجتماعی به یک منفعت اقتصادی منجر می‌شود؟» تأثیر سرمایۀ اجتماعی را در عملکرد اقتصادی در بازارهای اقتصادی 29 کشور جهان (برزیل، ترکیه، مکزیک، پرتغال، شیلی، فرانسه، نیجریه، ایتالیا، آرژانتین، آفریقای جنوبی، بلژیک، آلمان، اتریش، هلند، کره جنوبی، ژاپن، ایرلند، ایسلند، سوئیس، امریکا، انگلستان، استرالیا، کانادا، دانمارک، فنلاند، سوئد، نروژ، هلند و اسپانیا) بررسی کرده‌اند. نتایج این پژوهش نشان دادند در کشورهای با درآمد بالا، هنجارها و مؤسسات مدنی، سطح بالاتری دارند. اعتماد و همکاری مدنی با عملکرد اقتصادی، رابطۀ مثبت داشته است. همکاری­های مدنی در جوامعی قوی‌تر است که نهادهای رسمی، مدافع حقوق مالکیت و قراردادها هستند. 

بار[2](2000) در پژوهشی با عنوان «روند سرمایۀ اجتماعی و آگاهی فنی در بخش صنعتی غنا» تأثیر مشارکت شبکه­ها، ارتباطات و تعاملات اجتماعی را در عملکرد شرکت­های کوچکو زودبازده کارآفرین (SME) در غنا بررسی کرده است. یافته­ها نشان داده­اند تعاملات اجتماعی باعث افزایش ظرفیت کسب اطلاعات و آگاهی­های فنی و تجاری (آگاهی اجتماعی) در میان شرکت­ها و ارتقای مشارکت­های اجتماعی در میان آن‌ها در ایجاد جوّ مناسب و اعتماد اجتماعی می‌شوند. با تعامل مناسب اطلاعات میان شرکت­ها، عملکرد مالی شرکت­ها بهبود خواهد یافت. در این پژوهش، تأثیر ویژگی­های فردی نظیر سن، درآمد، سطح تحصیلات و سابقۀ عضویت در عملکرد شرکت­های کوچک و زودبازده کارآفرین معنادار به دست آمده است.

جانسون و همکاران[3] (2002­) در پژوهشی با عنوان «اهمیت سرمایۀ اجتماعی در شرکت­های کشاورزی روستایی کلمبیا­» نقش و اهمیت سرمایۀ اجتماعی را در عملکرد شرکت­های کشاورزی روستایی بررسی کرده‌اند. در این پژوهش، 50 شرکت از 5 ناحیۀ اقتصادی در کشور کلمبیا انتخاب شده‌اند تا مؤلفه­های سرمایۀ اجتماعی در آن‌ها بررسی شوند. مطابق یافته­های پژوهش، سرمایۀ اجتماعی، سه کارآیی مختلف در عملکرد شرکت­های کشاورزی داشته است. اول، برای افزایش دامنۀ شرکت­های اطلاعاتی و کسب اطلاعات بیشتر­ (آگاهی اجتماعی) در ارتباط با بازار و منابع مالی اثرگذار بوده است. دوم، دامنۀ نظارت مالی و اجرایی را در انجام معاملات اقتصادی شرکت­ها کاهش داده است؛ به عبارتی، اعتماد اجتماعی گروهی و بین­گروهی را افزایش داده است. سوم، ضمانتی اجرایی برای حفظ و یا ثبات مشارکت­ها و تعاملات اجتماعی به وجود آورده است.

کروز و همکاران[4] (2006­) در پژوهشی با عنوان ­«­روابط بین توسعۀ تأمین­کنندگان، تعهد، انباشت سرمایۀ اجتماعی و بهبود عملکرد­» روابط بین خرید شرکت­های امریکایی، تلاش‌های توسعه‌ای تأمین­کنندگان، تعهد، انباشت سرمایۀ اجتماعی را با تأمین­کنندگان کلیدی و عملکرد شرکت­های خرید بررسی کرده‌اند. در این پژوهش، تأثیر ویژگی­های فردی سن، سابقۀ عضویت، سطح تحصیلات و جنسیت و تأثیر مؤلفه­های سرمایۀ اجتماعی در عملکرد شرکت­های مریکایی نیز بررسی شده است. این پژوهش به روش پیمایش انجام شده است. جامعۀ آماری آن، مأموران خرید در استخدام صنایع خودرو و الکترونیک بوده­اند. با توجه به فهرستی که از مؤسسۀ عرضه (ISM) فراهم شده بود، 750 نفر از صنایع خودرو و 750 نفر از صنایع الکترونیک برای حجم نمونه انتخاب شده‌اند. برای جمع­آوری داده‌ها از پرسشنامه استفاده شده است. نتایج نشان می‌دهند تعهد خرید و انباشت سرمایۀ اجتماعی با تأمین­کنندگان کلیدی در بهبود عملکرد شرکت­های خرید می‌توانند تأثیر داشته باشند. همچنین در بررسی تعیین مؤلفه­های سرمایۀ اجتماعی اثرگذار در عملکرد شرکت­های امریکایی، سرمایۀ شناختی (آگاهی اجتماعی)، مشارکت، انسجام و افزایش تعاملات اجتماعی را در بهبود عملکرد­ (بهبود درآمد، کیفیت فعالیت و ارائۀ محصول و پیچیدگی کار) شرکت­ها، اثربخش معرفی کرده­اند.

اسکریمژور و همکاران[5] (2006) در پژوهشی با عنوان «موفقیت شرکت­های کشاورزی نیوزلند: با رویکرد بررسی نقش استراتژی، ساختار و رفتار بر عملکرد شرکت» عوامل مؤثر در عملکرد و موفقیت شرکت‌های کشاورزی نیوزلند را بررسی کرده‌اند. نتایج نشان داده­اند عوامل دولتی، تجاری، فنی، ادراکی و اجتماعی، اساسی‌ترین عوامل مؤثر در عملکرد و موفقیت شرکت­های کشاورزی نیوزلند بوده­اند. در میان عوامل اجتماعی، متغیرهای اصلی هنجارها و انتظارات اجتماعی، تعاملات اجتماعی، ارزش­های اجتماعی در موفقیت و عملکرد شرکت­های کشاورزی اثرگذار بوده­اند. در این پژوهش، تأثیر ویژگی­های فردی نظیر سن، جنس، درآمد، سطح تحصیلات و سابقۀ عضویت در عملکرد شرکت­های کشاورزی، معنادار به دست آمده است.

زنگ و یانجی[6] (­­2007) در مطالعه­ای با عنوان ­«­انباشت سرمایۀ اجتماعی، کنترل تجاری و عملکرد شرکت: با رویکرد مدل معادلۀ ساختاری­» نقش انباشت سرمایۀ اجتماعی، کنترل تجاری و عملکرد شرکت­های تجاری را در برخی مناطق چین بررسی کرده‌اند. در این پژوهش، سرمایۀ اجتماعی از دیدگاهی جدید و در دو مؤلفه بررسی شده است:1- انسجام و همبستگی درونی افراد، 2- انسجام و همبستگی اجتماعی بیرونی در افراد. نتایج نشان می‌دهند رسانه­های ارتباطی و منابع اطلاعاتی متفاوت اما با جهت­گیری مشابه در نقش کاربردی سرمایۀ اجتماعی در شرکت­ها اثرگذار بوده و سرمایۀ انسانی شرکت به‌طور مستقیم در عملکرد شرکت­ها اثرگذار نبوده است؛ بلکه در صورت بهره­گیری از مؤلفه­های سرمایۀ اجتماعی، نقش آن‌ها به‌طور مستقیم بر عملکرد شرکت­ها، نمود پیدا خواهد کرد. همچنین فقر سرمایۀ اجتماعی در اعضای شرکت­ها، تأثیر معکوسی در عملکرد شرکت­ها داشته است.

مرور اجمالی بر مطالعات انجام‌شده دربارۀ موضوع نشان می­دهد پژوهش‌های انجام‌شدۀ داخلی در حوزۀ عملکرد تعاونی­ها، بسیارنوپا است. علاوه بر این، پژوهش­های انجام‌شدهبا شرایط جغرافیایی، جامعۀ آماری و ملاحظات روشی گوناگون غیر یک­شکل انجام شده است. همچنین شاخص­هایسنجش عملکرد، مشخص یا یکسان نیست، به‌گونه‌ایکه مقایسۀ نتایج حاصل از آن‌ها به‌دلیل نبودابزار واحد مشکل است. درنهایت نبود انسجام اجزای مختلفپژوهش­ها و حمایت‌نکردن آنان از یکدیگر از سایر مشکلات این پژوهش‌ها بوده است. در این پژوهش با الگوگیری از پژوهش­های پیشین در سنجش سرمایۀ­ اجتماعی، مؤلفه­های آگاهی اجتماعی، اعتماد اجتماعی، انسجام اجتماعی و مشارکت اجتماعی مدّنظر قرار گرفته‌اند.

 

چارچوب نظری

چارچوب نظری این پژوهش، رهیافتی ترکیبی است که بر نظریات سرمایۀ اجتماعی پاتنام و روش کارت امتیاز متوازن [7](BSC) کاپلان و نورتن مبتنی است. با توجه به اینکه امروزه دیدگاه پاتنام بیشتر از سایر رویکردهای نظری ارائه‌شده در ارتباط با سرمایۀ اجتماعی، پذیرفته­شده و توسعه­یافته است؛ در این پژوهش به رویکرد پاتنام توجه شده است. نقطۀ قوّت الگوی کارت امتیاز متوازن کاپلان و نورتن استفاده از شاخص­های مالی در کنارشاخص‌هایغیرمالیبرایرسیدنبهاهداف بلندمدتسازمانیاست. آن­ها با ترکیب شاخص‌های مالی و غیرمالی،­ رویکرد متمایزی را در ارزیابی عملکرد به وجود آوردند و در سنجش عملکرد سازمان، علاوه بر معیارهای مالی، سه وجه متفاوت دیگر از قبیل مشتری، فرایندهای داخلی، رشد و یادگیری را اندازه­گیری کردند. با توجه به جامعیت روش کارت امتیاز متوازن نسبت به سایر روش­های سنجش عملکرد مانند روش نظام مدیریتهوشین[8]، هزینه­یابی بر مبنای فعالیت[9]، بالدریچ[10]،مدیریت بر مبنای هدف[11]،نظام مدیریت کیفیت جامع[12]ومدل برتری سازمانی[13]، در این پژوهش، رویکرد مذکور برای ارزیابی عملکرد شرکت­های تعاونی استفاده شده است.

از نظر پاتنام سرمایۀ اجتماعی، ویژگی­های گوناگون سازمان­های اجتماعی نظیر اعتماد، هنجارها و شبکه­ها است که  با ایجاد و تسهیل اقدامات هماهنگ، کارایی جامعه را با تسهیل کنش­های تعاونی می‌توانند بهبود بخشند­ (فیلد، 1386: 12). وی درادامه در توضیح این ویژگی­ها این‌گونه بیان داشته است که:

شبکه­ها: شبکه­های رسمی و غیررسمی ارتباطات و مبادلات در هر جامعه­ای اعم از مدرن و سنتی، اقتدارگرا و دموکراتیک، فئودالی و سرمایه­داری وجود دارند. شبکه­ها در دو نوع افقی و عمودی هستند. در شبکه­های افقی، شهروندانی عضو هستند که قدرت و وضعیت برابری دارند. در شبکه­های عمودی، شهروندان نابرابر با روابط نابرابر مبتنی بر سلسله‌مراتب و وابستگی به هم پیوند دارند. کنش­های افقی قوی در شبکه­های مدنی مانند انجمن‌های همسایگی، کانون‌های سرودخوانی، تعاونی­ها، باشگاه­های ورزشی و احزاب توده­ای روی می­دهند. از نظر پاتنام شبکه­های مدنی، از اشکال ضروری سرمایۀ اجتماعی ­هستند (پاتنام، 1380: 296). هرچه این شبکه­ها در جامعه­ای متراکم­تر باشند، احتمال بیشتری وجود دارد که شهروندان برای منافع متقابل بتوانند همکاری کنند. شبکه­های افقی انبوه اما جدا از هم، تقویت همکاری درون هر گروهی را سبب می­شوند. آن‌ها با دورزدن شکاف‌های طبقاتی، همکاری گسترده­تری را پدید می­آورند. از نظر پاتنام هرچه ساختار زمانی، افقی­تر باشد، موفقیت نهادی آن در اجتماع بیشتر است. پاتنام میان عضویت در گروه‌های دارای نظام افقی مانند باشگاه­های ورزشی، انجمن­های کمک متقابل، تعاونی­ها، انجمن­های فرهنگی و اتحادیه­های داوطلبانه و حکومت خوب، ارتباط مثبتی متصور می­شود. وی شبکۀ عمودی یا سلسله‌مراتبی را بدون توان برقراری اعتماد و همکاری اجتماعی می­داند. دو عامل اساسی این قضیه، یکی غیرموثق‌بودن جریان اطلاعات در شبکۀ عمودی نسبت به شبکۀ افقی ­(به سبب اینکه اطلاعات صحیح اجازۀ بهره­کشی و استعمار نمی­دهد) است و دیگری هنجارهای معاملۀ متقابل و مجازات­های مربوط به تخلف از آن است که مانع فرصت‌طلبی شده و در شبکه­های عمودی برای مقامات عالی کمتر وضع و کمتر اجرا می­شوند. او این سودمندی­ها را برای شبکه­های مشارکت مدنی برمی‌شمارد: افزایش هزینه­های بالقوۀ عهدشکنی در معاملات، تقویت هنجارهای قوی معاملۀ متقابل، تسهیل ارتباطات و بهبود جریان اطلاعات دربارۀ اعتمادپذیربودن افراد و ارائۀ چارچوبی فرهنگی برای همکاری.

پاتنام روابط اجتماعی افراد و تعاملات آن‌ها با یکدیگر را بنیادی­ترین جزء سرمایۀ اجتماعی معرفی می­کند و معتقد است در بحث سرمایۀ اجتماعی، شبکه­های اجتماعی، ثروت ارزشمندی هستند و پایه­ای برای انسجام اجتماعی و تقویت اعتماد و اطمینان فراهم می­کنند و به افراد توانایی می‌دهند با هم برای کسب منفعت و رفع مشکلات زندگی همکاری کنند. شبکه­ها را خواستگاه دو مؤلفۀ دیگر سرمایۀ اجتماعی یعنی هنجارهای اعتماد و همیاری مطرح می‌کنند. پاتنام با تفکیک شبکه­های افقی یا مساوات­طلب از شبکه­های عمودی یا انحصارطلب، نوع دوم را بدون توان برقراری اعتماد و هنجارهای همیاری معرفی می­کند. از نظر وی، شبکه­های افقی در قالب مشارکت­های مدنی (انجمن­ها، باشگاه­ها، تعاونی­ها و احزاب...) به‌دلیل ارائۀ چارچوب فرهنگی برای همکاری، مولد هنجارهای اعتماد و همیاری هستند.

فشردگی یا تراکم شبکه، ویژگی دیگری علاوه بر شبکه است که پاتنام بر آن تأکید دارد. منظور وی از فشردگی، افزایش انجمن­ها و امکان عضویت­های متداخل و مشارکت در عرصه­های چندگانۀ زندگی اجتماعی است.

هنجارهای معاملۀ­ متقابل: در گروه اجتماعی، هنجارهایی هستند که مهم­ترین سودمندی ­آن­ها تقویت اعتماد، کاهش هزینۀ معاملات و تسهیل همکاری است. از نظر پاتنام مهم‌ترین آن­ها هنجارهای معاملۀ متقابل هستند. وی این هنجارها را از مولدترین اجزای سرمایۀ اجتماعی می­داند. گروه­ها و جوامعی که این هنجار بر آن‌ها حاکم هستند و از آن­ها پیروی می­کنند، به‌شکل مؤثری بر فرصت­طلبی و مشکلات عمل جمعی فائق می­آیند. این هنجارها با شبکه­های انبوهی از مبادلات اجتماعی مرتبط هستند و هر کدام یکدیگر را تقویت می­کنند.

اعتماد اجتماعی: پاتنام اعتماد اجتماعی را ناشی از دو منبع مرتبط یعنی هنجارهای معاملۀ متقابل و شبکه­های مشارکت مدنی می­داند. اعتماد، همکاری را تسهیل می­کند و هرچه سطح اعتماد در جامعه­ای بالاتر باشد، احتمال همکاری هم بیشتر خواهد بود. همکاری نیز اعتماد را ایجاد می­کند. به این ترتیب هرچه سرمایۀ اجتماعی بیشتر استفاده شود به جای استهلاک و کاهش (­مانند آنچه که دربارۀ سرمایۀ فیزیکی اتفاق می­افتد) بیشتر افزایش خواهد یافت. از نظر پاتنام هرچه تعامل میان افراد بیشتر باشد، آن‌ها اطلاعات بیشتری دربارۀ یکدیگر به دست می­آورند و انگیزه­های بیشتری برای اعتماد پیدا می‌کنند.

درمجموع، پاتنام منابع سرمایۀ اجتماعی را اعتماد، هنجارهای معاملۀ متقابل و شبکه­های افقی تعامل می­داند که ارتباطات درونی خودتقویت­کننده و خودفزاینده دارد. از نظر ویژگی باز­تولیدی، سرمایۀ اجتماعی به تعامل اجتماعی همراه با سطح زیادی از همکاری، اعتماد، معاملۀ­ متقابل، مشارکت مدنی و رفاه اجتماعی منجر می­شود. پاتنام حضور این ویژگی­ها را در هر جامعه­ای، نشانۀ مدنیت آن می­داند. خصلتی که به‌نظر او موجب عملکرد خوب نهادهای دموکراتیک می‌شود و نبود آن‌ها در جوامع غیرمدنی، عهدشکنی، بی‌اعتمادی، فریب و حیله، بهره‌کشی، انزوا، بی­نظمی و رکود را در جوّی خفقان­­آور به دنبال دارد که در دایرۀ بسته­ای خود را تکرار می­کنند. شرایطی که سبب می­شوند نهادهای دموکراتیک به‌خوبی و سهولت به اهداف خود نتوانند دست یابند.

ارزیابی عملکرد با روش تکنیک امتیاز متوازن که، یک عنصر سازندۀ ضروری است، بازخوردی از اثربخشی برنامه‌ها و به‌کارگیری آن‌ها می‌تواند ارائه دهد. تکنیک امتیاز متوازن، روشی است که برای مدیران، شرایطی را فراهم می‌کند تا چارچوبی جامع برای تفسیر و ترجمۀ چشم­انداز و راهبرد شرکت در قالب مجموعه­ای از سنجه‌های عملکرد ارائه دهند. شرکت­ها و سازمان­های بسیاری در سراسر دنیا از این تکنیک برای دستیابی به اهداف خود استفاده می­کنند و به نتایج بسیار مطلوبی دست می­یابند؛ با این حال، هنوز در ایران از تکنیک امتیاز متوازن به‌طور در خور توجهی استفاده نشده است. در این پژوهش، این تکنیک برای سنجش عملکرد مالی و غیرمالی شرکت­های تعاونی کشاورزی و صنعتی استفاده شده است که در زیر، وجوه چهارگانۀ آن تبیین شده است.

ارزیابی متوازن به دنبال توازن در حوزه­های زیر است:

1- توازن بین معیارهای مالی و غیرمالی، 2- توازن بین صاحبان منافع داخلی و خارجی سازمان،3- توازن بین شاخص­های هادی (آینده­نگر) و شاخص­های تابع (گذشته‌نگر) (Kaplan & Norton, 1996: 1-19). مدل کارت امتیاز متوازن، اهمیت اندازه­های غیرمالی را در سازمان آشکار می­کند و آن‌ها را در نظام اندازه­گیری جامع و فراگیر به کار می­گیرد. وجود اندازه‌های غیرمالی همانند حفظ مشتریان، جابه‌جایی‌های نیروی انسانی و یا تعداد محصولات جدید، در مدل ارزیابی متوازن، نتایجی هستند که از فعالیت­های سازمانی نشأت می‌گیرند که خود به اجرا و دستیابی به استراتژی منجر می­شوند؛ از این‌رو، این اندازه­ها ازجمله پیش­بینی‌کننده‌هایی محسوب می­شوند که عملکرد مالی آیندۀ سازمان را رقم می‌زنند.

بهعقیدۀکاپلانونورتن،تا زمانیکهچیزیرانتوان سنجید،آنرا نمی‌توانمدیریتکرد.بر اساس این، سنجشراهبردها، مقدمه­ایبرای مدیریتآن‌هاوارتقاییادگیریاستراتژیکسازمانقلمداد شدهاست. شاخص­های سنجش عملکرد در حوزۀ کارت امتیاز متوازن عبارتند از: میزان سود ویژه، مجموع دارایی­ها، میزان درآمد، میزان بدهی، تعداد محصولات و خدمات ارائه‌شده به بازار، زمان پاسخگویی به درخواست مشتری، مبالغ پرداخت‌شده به مراکز خیریه، نرخ رضایت کارکنان (عضومداری)، تعداد ساعات آموزش کارکنان، تعداد حوادث ضمن کار که به اتلاف وقت منجر شده­اند، میزان رضایت مشتری (مشتری‌مداری)، نرخ وفاداری مشتری، تعداد مشتریان، تعداد آگهی­های تبلیغاتی و هزینۀ تحقیق و توسعه (صادقی مکی، 1389: 50-46).

مدل کارت امتیاز متوازن، چهار وجه دارد که درادامه تبیین شده است:

الف. ­وجه مالی: [14]BSC باید واحدهای سازمانی را ترغیب کند میان اهداف مالی و استراتژی سازمانی، ارتباط برقرار کنند. بر اساس این، تأمین اهداف مالی، نقطۀ اصلی تمرکز همۀ مناظر مدل است. هر سنجه­ای در هر منظر باید درنهایت در قالب نظام علّی و معلولی، عملکرد مالی را بهبود بخشد. کاپلان و نورتن، با تبیین چرخۀ حیات سازمانی در سه مرحلۀ رشد، ثبات (بلوغ) و برداشت (افول)، سه استراتژی کلی مالی تعریف کرده­اند: رشد و ترکیب درآمد، کاهش هزینه و بهبود بهره­وری و استفادۀ بهینه از دارایی­ها و استراتژی سرمایه‌گذاری. استراتژی رشد و ترکیب درآمد به توسعۀ محصولات و خدمات جدید توجه می‌کند، در حالی که کاهش هزینه و بهبود بهره­وری به کاهش هزینه­های مستقیم و غیرمستقیم و به اشتراک­گذاری منابع مشترک میان واحدها اشاره دارد. در راهبرد استفادۀ بهینه از دارایی­ها نیز سازمان از دارایی‌های بدون‌استفاده در سرمایه­گذاری­های جدید بهره می‌برد (Kaplan & Norton, 1996: 47-92). 

ب. وجه مشتری: امروزه سازمان­های بسیاری، مأموریت و اهداف خود را بر اساس تمرکز بر مشتری و اینکه چگونه سازمان، دیدگاه­های مشتری را اولویت اول مدیریت ارشد خود قرار دهد، تبیین و تعریف می­کنند.

در وجه مشتری، مشتریان و بخش­هایی از بازار را شناسایی می‌کند که سازمان برای رقابت انتخاب کرده است. این بخش‌ها، منابع درآمدزای مطرح در رویکرد مالی را ارائه می‌کنند؛ با این تفاوت که سنجه­های مطرح آن در مقایسه با سنجه­های مالی، اغلب بر حال و آینده متمرکز هستند. در این منظر، بر مؤلفه­هایی نظیر رضایت، وفاداری، حفظ، جذب و سودآوری مشتریان تأکید می‌کنند.

ج. ­وجه فرایند داخلی: سازمان­ها پس از فرموله­بندی اهداف و سنجه­های وجه مالی و مشتری، اهداف و سنجه‌های فرایندی را مشخص می­کنند. این جنبه از کارت امتیاز متوازن بر آن دسته از نتایج کسب و کارهای داخلی توجه و تأکید دارد که سازمان را به سمت موفقیت­های مالی و رضایت­مندی مشتریان هدایت خواهد کرد؛ از این‌رو، با ایجاد تمرکز و توجه در مدیران به عملیات­ها و فعالیت­های مهم و حیاتی درون سازمانی، به آن­ها توانایی می‌دهد نیازهای مشتریان را برآورده کنند.

د. ­وجه رشد و یادگیری: در این وجه، اهداف و سنجه­هایی توسعه می­یابند که درنهایت به رشد و یادگیری سازمانی منجر می­شوند. وجه رشد و یادگیری، زیرساخت تحقق سه وجه دیگر را مهیا می­کند.

اندازه­های مرتبط مشتری و فرایندهای داخلی کسب و کار، تعدادی از پارامترهای مهم دخیل در موفقیت سازمان را شناسایی می­کنند؛ امّا اهداف در راستای دستیابی به موفقیت به‌طور دائم در حال تغییر بوده و برای حضور در صحنۀ رقابت، ایجاد بهبودهای مستمر در محصولات و فرایندها ضروری هستند. دیدگاه نوآوری و یادگیری در بحث ارزیابی عملکرد مبتنی بر سه گروه از سنجه­های رضایت، جذب و بهره­وری کارکنان شکل گرفته و مواردی نظیر قابلیت­ها و توانایی­های کارکنان، کیفیت نظام اطلاعاتی، تعیین روند دستیابی به اهداف و وجود تعلق خاطر سازمانی در راستای تحقق اهداف به‌عنوان توانمندساز مدّ‌نظر قرار می­گیرند (الوانی و همکاران، 1388: 15).

 

روش­شناسی

در این پژوهش از روش پیمایش استفاده شده است. برای جمع­آوری داده­ها و اطلاعات از ابزار پرسشنامۀ هنجاریابی‌شدۀ پژوهشگران پیشین استفاده شده است. ­جامعۀ آماری این پژوهش، مدیران عامل 210 تعاونی­ کشاورزی و صنعتی شهرستان بویر احمد بوده­اند که با استفاده از جدول مورگان (حسن­زاده، 1386: 133) تعداد 136 نفر برای حجم نمونه انتخاب شده­اند.

با توجه به اینکه در شهرستان  بویر احمد درمجموع، 210 تعاونی شامل 132 تعاونی کشاورزی و 78 تعاونی صنعتی فعال هستند، همۀ این شرکت­ها، جامعۀ آماری پژوهش بودند که 136 شرکت برای نمونه، انتخاب و از هر کدام یک نفر (مدیر عامل) بررسی شد و در این میان در برخی موارد، معرفی اعضای هیأت مدیره و بازرسان صوری بوده یا اغلب اعضای معرفی‌شده، اعضای خانوادۀ مدیر عامل هستند. مدیران عامل همۀ وظایف و اختیارات شرکت را به عهده دارند، به همین دلیل فقط مدیران عامل مبنای نمونه­گیری قرار گرفته­اند.

با استفاده از روش نمونه­گیری طبقه­ای تصادفی متناسب، نمونه­ها انتخاب و داده­ها جمع­آوری و درادامه، مفاهیم و شیوۀ سنجش آن‌ها تعریف شده‌اند.

پاتنام سرمایۀ اجتماعی را جلوه­هایی از حیات اجتماعی تعریف کرده است ­­(شبکه­ها، هنجارها و اعتماد) که به مشارکت­کنندگان توانایی می‌دهد به‌شکل کاراتری با هم برای رسیدن به هدف­های مشترک عمل کنند (فیلد، 1386: 49). در پژوهش حاضر، منظور از سرمایۀ اجتماعی، تعامل مجموعه­ای از شبکه­ها، هنجارها و ارزش­های اجتماعی در میان افراد است که موجب ارتقای سطح همکاری اعضای شرکت تعاونی و کاهش سطح هزینه‌های تبادلات و ارتباطات می­شود و همکاری درون­‌ گروه­ها را برای کسب و یا ارتقای منافع تعاونی تسهیل می­کند. برای سنجش سرمایۀ اجتماعی، مؤلفه‌های آگاهی اجتماعی، انسجام اجتماعی، اعتماد اجتماعی و مشارکت اجتماعی از نظریۀ پاتنام استخراج و در قالب طیف لیکرت 7 گزینه‌ای (هیچ، خیلی کم، کم، متوسط، زیاد، خیلی زیاد و کاملاً) سنجش شده است. ارزیابی عملکرد به فرایند سنجش و اندازه­گیری عملکرد دستگاه­ها در دوره­های مشخص به‌گونه­ای اطلاق می‌شود که انتظارات و شاخص­های مورد قضاوت برای دستگاه ارزیابی‌شونده شفاف و از قبل به آن ابلاغ شده باشد (طبرسا، 1378: 4). در پژوهش حاضر منظور از ارزیابی عملکرد، فرایند توسعه و به‌کاربردن شاخص­های اندازه‌گیری‌شدنی است که امکان ارزیابی نظام‌مند میزان پیشرفت نسبت به اهداف از پیش‌تعیین‌شده را می­دهد. عملکرد شرکت‌های تعاونی کشاورزی و صنعتی به‌عنوان نتایج کارشان تعریف شده است؛ زیرا آن‌ها قوی­ترین پیوند را با اهداف استراتژیک شرکت، رقابت مشتری و درآمدهای مالی دارند.

برای سنجش عملکرد شرکت­های تعاونی کشاورزی و صنعتی، شاخص­های مالی و غیرمالی از نظریۀ کارت امتیاز متوازن کاپلان و نورتن و وجوه چهارگانۀ­ آن، استخراج و ارزیابی شده‌اند. بعد مالی عملکرد شرکت­های تعاونی کشاورزی و صنعتی با استفاده از شاخص­های ترکیبی و بعد غیرمالی آن، در قالب دو بعد عضومداری و مشتری­مداری سنجیده شده‌اند که به‌ترتیب، جزء وجوه جنبۀ رشد و یادگیری کارکنان و جنبۀ مشتری هستند. منظور از عملکرد مالی همان شاخص­های پولی ازجمله میزان سرمایه، میزان درآمد، وضعیت هزینه، وضعیت وام‌ها، وضعیت سود و مانند آن است. منظوراز عملکرد غیرمالی، میزان رضایتمندی اعضای شرکت­های تعاونی با توجه به رفع نیازهایشان، بازارمداری و افزایش جلب مشتری کالاهای تولیدی شرکت است (ترابی و همکاران، 1389).

برای سنجش عملکرد مالی با توجه به نوع متغیرهای مهم و تأثیر­گذار در عملکرد شرکت­های تعاونی در مرحلۀ اول با الگوگیری از نمونۀ پژوهش­های پیشین مشابه­ همچون پژوهش ترابی ­دلویی و همکاران (1389) و کائور (2006) درمجموع، متناسب با متغیرهای مالی شرکت­های تعاونی کشاورزی و صنعتی 10 شاخص ساخته شده است که مشخصات آن به شرح زیر است:

شاخص1: نسبت میزان متوسط سود سالانه به هزینۀ کل، شاخص2: نسبت میزان سرمایه در حال حاضر به میزان سرمایه در بدو تأسیس، شاخص3: نسبت میزان متوسط سود سالانه به تعداد کل اعضا، شاخص4: نسبت درآمد (فروش) به میزان دارایی کل، شاخص5: نسبت درآمد (فروش) به هزینۀ کل، شاخص 6: نسبت تعداد وام‌های دریافتی به تعداد وام­های معوقه، شاخص7: نسبت میزان سرمایه در حال حاضر به تعداد کل اعضا، شاخص 8: نسبت تعداد سهام در حال حاضر به تعداد کل اعضا، شاخص 9: نسبت میزان دارایی کل به میزان بدهی کل، شاخص10: نسبت تعداد تجهیزات زیربنایی به تعداد تجهیزات فعال.

در مرحلۀ دوم از روش تاکسونومی عددی[15] استفاده شده است. طبقات مدّنظر و شاخص­های مالی تعیین شده و میانگین هر یک از ده شاخص­ مالی در نظرگرفته‌شده برای شرکت­های تعاونی کشاورزی و صنعتی محاسبه شده و سپس در مرحلۀ بعدی به هر شرکت­ تعاونی، که شاخص مالی بالاتر از میانگین شاخص­ها دارد، عدد یک و هر شرکت، که شاخص مالی پایین­تر از میانگین شاخص­ها دارد، عدد صفر اختصاص داده شده است. درنهایت، با حاصل­جمع اعداد به‌دست‌آمده، شاخص ترکیبی مالی (CI) برای هر شرکت تعاونی، با عنوان عملکرد مالی آن شرکت محاسبه شده است. گفتنی است با توجه به ارزیابی ده شاخص مالی برای هر شرکت، شاخص ترکیبی مالی (CI) به‌دست‌آمده برای هر شرکت تعاونی در دامنۀ بین صفر تا ده قرار داشته است (10≥ ≤ CI0). عملکرد غیرمالی با دو شاخص عضومداری و مشتری­مداری در قالب طیف لیکرت 7 گزینه­ای (هیچ، خیلی کم، کم، متوسط، زیاد، خیلی زیاد و کاملاً) سنجیده شده است. درنهایت، میانگین نمرۀ به‌دست‌آمده از شاخص­های غیرمالی پس از کدگذاری مجدد و هم‌سطح‌کردن آن با شاخص­های مالی با هم جمع و نمرۀ عملکرد در نظر گرفته شده است.

برای تعیین اعتبار از اعتبار سازه به روش تحلیل عاملی تأییدی و برای تعیین پایایی از هماهنگی درونی ابزار به روش آلفای کرونباخ استفاده شده که نتایج آن در جدول 1 و 2 منعکس شده‌اند. نتایج تحلیل عاملی نشان داده‌اند درمجموع، دو عامل عضومداری و مشتری­مداری، 51 درصد از واریانس عملکرد غیرمالی را تحلیل و چهار عامل مشارکت اجتماعی، آگاهی اجتماعی، انسجام اجتماعی و اعتماد اجتماعی، حدود 54 درصد از واریانس سرمایۀ اجتماعی را تبیین کرده‌اند. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده، مقدار آزمون KMO برای سازۀ سرمایۀ اجتماعی برابر با 806/0 و برای سازۀ عملکرد غیرمالی برابر 841/0 است که نشان‌دهندۀ کفایت نمونه‌گیری است. همچنین نتیجۀ آزمون بارتلت، که برای هر دو سازه در سطح خطای کمتر از 001/0 معنی­دار است، نشان می­دهد ماتریس همبستگی بین گویه­های هر یک از سازه­ها­، ماتریس همانی و واحد نیست؛ یعنی از یکسو بین گویه­های درون هر عامل، همبستگی زیادی وجود دارد و از سوی دیگر بین گویه­های یک عامل با گویه‌های عامل دیگر، هیچ­گونه همبستگی مشاهده نمی­شود. با توجه به اینکه مقدار آلفای متغیرهای مذکور بیشتر از 70/0 است، گفتنی است ابزار پژوهش، پایایی مطلوبی داردو نشان‌دهندۀ انسجام درونی مناسب بین گویه­ها است.

 

جدول 1- تعیین اعتبار و پایایی مقیاس عملکرد غیرمالی

سازه

عامل­ها

 

مقدار ویژه

 

واریانس

تبیین‌شده

ضریب آلفای کرونباخ

 

عملکرد غیرمالی

عضومداری

مشتری­مداری

وزن عاملی

وزن عاملی

اهمیت قائل‌شدن به نوآوری­ها و خلاقیت­های اعضا

772/0

 

 

 

8/6

 

 

 

 

 

8/37

 

 

 

 

 

893/0

آگاهی و اطلاع­رسانی به‌موقع و ضروری اعضا

766/0

رسیدگی به امور رفاهی و خدماتی اعضا

754/0

دسترسی به دستگاه­ها و تکنولوژی­های جدید علمی و صنعتی

739/0

استفاده از نیروهای متخصص در انجام امور تعاونی

671/0

رعایت قوانین و مقررات از سوی مسئولان تعاونی

648/0

تهیه و تأمین مواد اولیه و امکانات لازم برای انجام امور تعاونی

626/0

ارتباط مؤثر با سایر شرکت­های تعاونی و یا اتحادیه­ها

613/0

بهره­گیری از حمایت و نظارت  ادارۀ کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی در امور شرکت تعاونی

605/0

میزان اجرای مصوبات مجمع عمومی شرکت تعاونی

589/0

تأمین اعتبارات و وام­های ضروری اعضا

569/0

کانال­های ارتباطی شرکت تعاونی­ شما با مشتری­های محصولات تولیدی­تان به چه میزان مشخص است؟

 

729/0

 

4/2

 

3/13

 

833/0

اعضای ارکان شرکت تعاونی شما (مدیرعامل، هیأت مدیره، بازرس) از نیازهای اصلی مشتریان محصولات تولیدی کشاورزی یا صنعتی به چه میزان شناخت دارند؟

715/0

مشتری­های تولیدات صنعتی یا کشاورزی نسبت به وضعیت تعاونی شما به چه میزان شناخت دارند؟

708/0

اعضای ارکان شرکت تعاونی شما، از سلیقه­های مشتری­ها به چه میزان شناخت دارند؟

668/0

مشتری­ها نسبت به رقبای تعاونی شما به چه میزان شناخت دارند؟

665/0

به چه میزان نظرات مشتریان را دربارۀ محصولات تولیدی تعاونی خودتان جویا می‌شوید؟

662/0

مشتریان از کیفیت محصولات تولیدی تعاونی شما به چه میزان رضایت دارند؟

661/0

واریانس کل تبیین‌شده

0/51

مقدار آزمون KMO برای متناسب‌بودن اندازۀ نمونه

841/0

مقدار آزمون Bartlett برای درست‌بودن تفکیک عامل­ها

Sig= 000/0

Df= 153

Chi- Square= 909/1122

ضریب آلفای کرونباخ کل مقیاس عملکرد غیرمالی

899/0

 

 

 

 

 

 

جدول 2- تعیین اعتبار و پایایی مقیاس سرمایۀ اجتماعی

سازه

عامل­ها

 

مقدار ویژه

واریانس تبیین‌شده

 

ضریب آلفای کرونباخ

سرمایۀ اجتماعی

مشارکت اجتماعی

آگاهی اجتماعی

انسجام اجتماعی

اعتماد اجتماعی

وزن عاملی

وزن عاملی

وزن عاملی

وزن عاملی

تا چه میزان خود را ملزم به ارائۀ نظرات و پیشنهادهای سازنده دربارۀ طرح­های تعاونی می­دانید؟

747/0

 

 

 

 

 

 

 

5/9

 

 

 

 

8/29

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

894/0

 

تا چه میزان از طرح­های اقتصادی در تعاونی استقبال می‌کنید و به مشارکت تمایل دارید؟

720/0

به چه میزان خود را ملزم به شرکت در جلسات مجمع عمومی تعاونی می­دانید؟

683/0

در حال حاضر تا چه میزان از پذیرش مسئولیت­های بیشتر در تعاونی استقبال می­کنید؟

670/0

به چه میزان از گسترش تعاملات با دیگر تعاونی­ها، که باعث افزایش عملکرد تعاونی شما می­شود، استقبال می کنید؟

643/0

به چه میزان گفتگو با اعضا را  در پیشبرد اهداف تعاونی مهم می­دانید؟

640/0

تا چه میزان ترجیح می­دهید فعالیت­های اقتصادی خود را به‌صورت شراکتی با دیگران انجام دهید؟

544/0

 چه میزان برای اطلاع از وضعیت تعاونی­ها پیگیر هستید؟

531/0

عضویت در شرکت تعاونی را چقدر به دیگران توصیه می‌کنید؟

471/0

در تصمیم­گیری­های کلی تعاونی چه میزان مشارکت دارید؟

451/0

به چه میزان از مجموع مسئولیت­های خود در قبال تعاونی شناخت دارید؟

 

790/0

 

 

 

 

 

0/3

 

 

 

4/9

 

 

 

857/0

به چه میزان از امکانات و تسهیلات تعاونی خود شناخت دارید؟

777/0

به چه میزان از حیطۀ وظایف مدیر عامل، هیأت مدیره و بازرسان آگاهی دارید؟

771/0

دربارۀ قوانین مربوط به تعاونی­های تولیدی به چه میزان آگاهی دارید؟

678/0

به چه میزان از وضعیت اقتصادی و تولیدی تعاونی خود آگاهی دارید؟

653/0

به چه میزان از چگونگی فرایند تأمین اعتبارات و تهیۀ وام‌های تعاونی­ها آگاهی دارید؟

610/0

دربارۀ تنوع مشتری­های تعاونی خود به چه میزان آگاهی دارید؟

542/0

زمانی که عضو شرکت تعاونی شدید، به چه میزان از محاسن شرکت­های تعاونی اطلاع داشتید؟

501/0

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ادامۀ جدول 2- تعیین اعتبار و پایایی مقیاس سرمایۀ اجتماعی

ضریب آلفای کرونباخ

واریانس تبیین‌شده

مقدار ویژه

 

عامل­ها

سازه

اعتماد اجتماعی

انسجام اجتماعی

آگاهی اجتماعی

مشارکت اجتماعی

سرمایۀ اجتماعی

وزن عاملی

وزن عاملی

وزن عاملی

وزن عاملی

 

 

764/0

 

 

9/8

 

 

8/2

 

778/0

 

 

به چه میزان به مشورت گرفتن از همکاران در کارتان اهمیت می­دهید؟

746/0

به چه میزان در ارتباط با مسائل مختلف با همکارانتان تبادل نظر می­کنید؟

666/0

به چه میزان به توصیه­ها و نصایح همکاران در کارتان اهمیتمی­دهید؟

646/0

به چه میزان به عملکرد اعضا و ارکان شرکت تعاونی خود اطمینان دارید؟

549/0

در صورتی که همکارتان بیمار شود تا چه میزان خود را به عیادت کردن از او موظف می­دانید؟

451/0

به چه میزان منافع جمعی در تعاونی را بر منافع شخصی خود ترجیح می­دهید؟

428/0

در صورت بروز گرفتاری برای همکارانتان تا چه میزان خود را موظف به کمک‌کردن به آن‌ها می­دانید؟

413/0

برای انجام امور مختلف شرکت تعاونی­تان به چه میزان با شما مشورت می­شود؟

 

805/0

 

 

 

9/5

 

 

 

 

 

 

 

9/1

 

 

 

 

 

 

841/0

 

 

 

تا چه میزان معتقدید همکارانتان در انجام فعالیت­های شرکت اعتمادکردنی هستند؟

777/0

تا چه میزان معتقدید همکارانتان به قول و قرارشان پای‌بند خواهند بود؟

741/0

تا چه میزان معتقدید همکارانتان در پرداخت قرض‌هایشان متعهد خواهند بود؟

649/0

تا چه میزان به عملکرد اعضای شرکت تعاونی­تان در انجام وظایف­شان اعتماد دارید؟

636/0

تا چه میزان معتقدید در مواقع گرفتاری روی همکارانتان می‌توانید حساب کنید؟

540/0

تا چه میزان معتقدید در همکاری با دیگران کار پر سودتری خواهید داشت؟

9/53

واریانس کل تبیین‌شده

806/0

مقدار آزمون KMOبرای متناسب بودن اندازه نمونه

Chi- Square= 2/687

Df=496

Sig=   000/0

مقدار آزمون Bartlett  برای درست‌بودن تفکیک عامل­ها

917/0

ضریب آلفای کرونباخ کل مقیاس سرمایۀ اجتماعی
                     

 

 

فرضیه­های پژوهش

فرضیۀ اصلی: سرمایۀ اجتماعی اعضای ارکان تعاونی در عملکرد تعاونی­های کشاورزی و صنعتی تأثیر دارد.

فرضیۀ فرعی 1: آگاهی اجتماعی اعضای ارکان تعاونی در عملکرد تعاونی­های کشاورزی و صنعتی تأثیر دارد.

فرضیۀ فرعی 2: اعتماد اجتماعی اعضای ارکان تعاونی در عملکرد تعاونی­های کشاورزی و صنعتی تأثیر دارد.   

فرضیۀ فرعی 3: انسجام اجتماعی اعضای ارکان تعاونی در عملکرد تعاونی­های کشاورزی و صنعتی تأثیر دارد.   

فرضیۀ فرعی 4: مشارکت اجتماعی اعضای ارکان تعاونی در عملکرد تعاونی­های کشاورزی و صنعتی تأثیر دارد.

   

یافته­ها

بخش نخست این تجزیه و تحلیل به ویژگی­های جامعۀ مدّنظر اختصاص داشته و در بخش دوم با بهره‌گیری از آزمون­های آماری، فرضیه­ها بررسی شده‌اند. بیشترین فراوانی پاسخگویان مربوط به پاسخگویان با دامنۀ سنی 50- 36 سال است که 63 نفر (5/52 درصد) از حجم نمونۀ آماری را تشکیل داده­اند. همچنین میانگین سنی در میان ارکان تعاونی­های کشاورزی و صنعتی 43/40 سال بوده است که نشان‌دهندۀ میانسال‌بودن پاسخگویان است. بیشترین فراوانی به پاسخگویان مرد مربوط است که 86 نفر (7/71 درصد) از حجم نمونۀ آماری را تشکیل داده‌اند. در میان پاسخگویان، 16 نفر (3/13 درصد) مجرد و 104 نفر (7/86 درصد) متأهل بوده‌اند. تعداد 18 نفر (15 درصد) از پاسخگویان، فارس و 102 نفر (85 درصد) لر بوده­اند. بیشترین فراوانی مربوط به پاسخگویان دارای تحصیلات دیپلم به تعداد 38 نفر (7/31 درصد) و پاسخگویان دارای تحصیلات لیسانس به تعداد 28 نفر (3/23 درصد) از حجم نمونۀ آماری و کمترین فراوانی مربوط به پاسخگویان با تحصیلات فوق ­لیسانس و بالاتر به تعداد 2 نفر (5 درصد) از حجم نمونۀ آماری بوده است. در میان پاسخگویان، بیشترین میزان فراوانی بر اساس سابقۀ فعالیت به دامنۀ 7- 1 سال به تعداد 77 نفر (2/64 درصد) از حجم نمونۀ آماری و بیشترین میزان فراوانی بر اساس سابقۀ عضویت به دامنۀ 7- 1 سال به تعداد 83 نفر (2/69 درصد) از حجم نمونۀ آماری مربوط بوده است.

متوسط سرمایۀ اولیۀ شرکت­ها 166719000 تومان، متوسط سرمایۀ فعلی شرکت­ها 7/386859416 تومان، متوسط درآمد سالانۀ شرکت­ها 176937500 تومان، متوسط هزینۀ سالانۀ شرکت­ها 7/147552275 تومان، متوسط سود سالانۀ شرکت­ها 67/30152416 تومان، متوسط بدهی شرکت­ها 3/143738333 تومان و متوسط دارایی شرکت­ها 829986865 تومان بوده است. بیشترین تعداد وام­های دریافتی در تعاونی­ها، یک وام (2/29) در 35 شرکت از حجم نمونۀ آماری بوده است. بیشترین تعداد وام­های معوقه در تعاونی­ها تعداد یک وام (5/32 درصد) در 39 شرکت بوده است. در 31 شرکت (8/25 درصد) وام معوقه وجود نداشته است. بیشترین تجهیزات زیربنایی در تعاونی­ها مربوط به 41 شرکت در 5-­1 مورد (3/34 درصد) و همچنین در 40 شرکت دیگر در 10- 6 مورد (3/33 درصد) بوده است. بیشترین تجهیزات فعال در تعاونی­ها به 45 شرکت در 5-­1 مورد (53/37 درصد) مربوط بوده است. با توجه به اینکه محاسبۀ عملکرد مالی شرکت­های تعاونی کشاورزی و صنعتی بر اساس شاخص­های گزارش‌شده در چارچوب نظری پژوهش بوده است، گزارش آمارهای فوق در بخش آمارهای توصیفی برای شناخت بیشتر وضعیت شرکت­ها ضروری به نظر می‌رسد. نتایج نشان داده­اند اعضای ارکان شرکت­های تعاونی­ کشاورزی و صنعتی شهرستان بویر احمد، آگاهی اجتماعی (78/25)، اعتماد اجتماعی (48/20)، انسجام اجتماعی (59/29)، مشارکت اجتماعی (16/35) و سرمایۀ اجتماعی متوسطی (02/111) دارند. بیشتر شرکت­های تعاونی (5/52 درصد) عملکرد مالی و (7/66 درصد) عملکرد غیرمالی متوسط و درمجموع، بیشتر شرکت­های تعاونی کشاورزی و صنعتی شهرستان بویر احمد (3/73 درصد) عملکرد ­متوسطی داشته­اند.

 

یافته­های استنباطی

فرضیۀ اصلی: سرمایۀ اجتماعی اعضای ارکان تعاونی در عملکرد تعاونی­های کشاورزی و صنعتی تأثیر دارد.

برای بررسی تأثیر سرمایۀ اجتماعی اعضای ارکان تعاونی در عملکرد تعاونی­های کشاورزی و صنعتی با توجه به اینکه فرضیه از نوع علّی و سطح سنجش دو متغیر در سطح فاصله‌ای بوده است، از آزمون رگرسیون خطی ساده استفاده شده است. نتایج نشان می­دهند با توجه به مقدار  F­(72/33 =­F) و سطح معناداری­ (00/0 =Sig­) بین سرمایۀ اجتماعی اعضای ارکان تعاونی و عملکرد شرکت­های تعاونی در سطح خطای کمتر از 01/0 و سطح اطمینان 99 درصد، رابطۀ خطی وجود دارد. مقدار ضریب تعیین تعدیل‌شده (216/0 =­adj) نیز نشان می­دهد متغیر سرمایۀ اجتماعی اعضای ارکان تعاونی، 6/21 درصد از تغییرات عملکرد تعاونی­های کشاورزی و صنعتی را تبیین کرده است. با توجه به مقدار سطح معنی‌داری به‌دست‌آمده برای آمارۀ T­ (000/0 =Sig­) و معناداری آن در سطح خطای کمتر از 01/0 گفتنی است متغیر سرمایۀ اجتماعی، تأثیر آماری معنی­داری در تبیین تغییرات عملکرد شرکت­های تعاونی داشته است.

 

 

جدول 3- نتایج تحلیل رگرسیونی سرمایۀ اجتماعی اعضای ارکان تعاونی­ها بر عملکرد شرکت­های تعاونی

متغیرها

نتایج برازش مدل

نتایج تحلیل واریانس

نتایج مربوط به ضرایب تأثیر رگرسیونی متغیر سرمایۀ اجتماعی در عملکرد شرکت­های تعاونی

  

مستقل

وابسته

  

 

 

adj

F

Sig

B

Beta

T

Sig

  

سرمایۀ اجتماعی

 

عملکرد شرکت­های

تعاونی کشاورزی

مالی

022/0

008/0

62/1

207/0

013/0

148/0

273/1

207/0

  

غیرمالی

563/0

557/0

76/62

000/0

517/0

750/0

63/9

000/0

  

کل

263/0

253/0

67/25

000/0

022/0

513/0

067/5

000/0

  

عملکرد شرکت­های

تعاونی صنعتی

مالی

000/0

023/0-

000/0

990/0

000/0

002/0

013/0

990/0

  

غیرمالی

519/0

208/0

52/47

000/0

411/0

721/0

89/6

000/0

  

کل

188/0

169/0

15/10

003/0

016/0

433/0

187/3

003/0

  

عملکرد کل

شرکت­های تعاونی­

مالی

008/0

000/0

946/0

333/0

008/0

089/0

973/0

333/0

  

غیرمالی

524/0

520/0

7/129

000/0

473/0

724/0

388/11

000/0

  

کل

222/0

216/0

72/33

000/0

019/0

471/0

807/5

000/0

  

 

 

فرضیۀ فرعی 1: آگاهی اجتماعی اعضای ارکان تعاونی در عملکرد تعاونی­های کشاورزی و صنعتی تأثیر دارد.

نتایج به‌دست‌آمده از پژوهش در جدول 4 نشان می­دهند با توجه به مقدار F­ (32/21 =­F) و سطح معناداری
(000/0 =Sig) بین آگاهی اجتماعی اعضای ارکان تعاونی و عملکرد شرکت­های تعاونی در سطح خطای کمتر از 01/0 و سطح اطمینان 99 درصد، رابطۀ خطی وجود دارد. مقدار ضریب تعیین تعدیل‌شده (146/0 =­adj) نیز نشان می­دهد متغیر آگاهی اجتماعی اعضای ارکان تعاونی، 6/14 درصد از تغییرات عملکرد تعاونی­های کشاورزی و صنعتی را تبیین کرده است. با توجه به مقدار سطح معنی‌داری به‌دست‌آمده برای آمارۀ  T­(000/0 =Sig­) و معناداری آن در سطح خطای کمتر از 01/0 گفتنی است آگاهی اجتماعی اعضای ارکان تعاونی، تأثیر آماری معنی‌داری در تبیین تغییرات عملکرد شرکت­های تعاونی داشته است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول 4- نتایج تحلیل رگرسیونی آگاهی اجتماعی اعضای ارکان تعاونی­ها در عملکرد شرکت­های تعاونی

متغیرها

نتایج برازش مدل

نتایج تحلیل واریانس

نتایج مربوط به ضرایب تأثیر رگرسیونی متغیر آگاهی اجتماعی در عملکرد شرکت­های تعاونی

  

مستقل

 

وابسته

  
 

adj

F

Sig

B

Beta

T

Sig

  

آگاهی اجتماعی

عملکرد شرکت­های

 تعاونی کشاورزی

مالی

043/0

030/0

26/3

075/0

051/0

208/0

81/1

075/0

  

غیرمالی

199/0

188/0

93/17

000/0

872/0

447/0

24/4

000/0

  

کل

146/0

134/0

34/12

001/0

046/0

382/0

51/3

001/0

  

عملکرد شرکت­های

تعاونی صنعتی

مالی

024/0

002/0

11/1

299/0

047/0

156/0

05/1

299/0

  

غیرمالی

273/0

256/0

52/16

000/0

01/1

522/0

07/41

000/0

  

کل

198/0

180/0

87/10

002/0

054/0

445/0

30/3

002/0

  

عملکردکل

 شرکت­های تعاونی­

مالی

035/0

027/0

31/4

040/0

050/0

188/0

075/2

040/0

  

غیرمالی

211/0

205/0

63/31

000/0

907/0

460/0

62/5

000/0

  

کل

153/0

146/0

33/21

000/0

048/0

391/0

619/4

000/0

  

 

 

 

فرضیۀ فرعی 2: اعتماد اجتماعی اعضای ارکان تعاونی در عملکرد تعاونی­های کشاورزی و صنعتی تأثیر دارد.   

 نتایج به‌دست‌آمده از پژوهش در جدول 5 نشان می­دهند با توجه به مقدار  F­(88/3 =­F) و سطح معناداری­ (­051/0 =Sig­) بین اعتماد اجتماعی اعضای ارکان تعاونی و عملکرد شرکت‌های تعاونی کشاورزی و صنعتی، رابطۀ خطی وجود ندارد. با توجه به مقدار F­ (306/0 =­F) و سطح معناداری (81/0 =Sig­) بین اعتماد اجتماعی اعضای ارکان تعاونی و عملکرد مالی شرکت­های تعاونی کشاورزی و صنعتی، رابطۀ خطی وجود ندارد. با توجه به مقدار F­ (58/23 =­F) و سطح معناداری ­(­000/0 =Sig­) بین اعتماد اجتماعی اعضای ارکان تعاونی و عملکرد غیرمالی شرکت­های تعاونی در سطح خطای کمتر از 01/0 و سطح اطمینان 99 درصد، رابطۀ خطی وجود دارد. با توجه به مقدار سطح معنی­داری به‌دست‌آمده برای آمارۀ T­ (051/0 =Sig­) و عدم معناداری آن در سطح خطای کمتر از 05/0 گفتنی است اعتماد اجتماعی اعضای ارکان تعاونی، تأثیر آماری معنی­داری در تبیین تغییرات عملکرد شرکت­های تعاونی نداشته است. تأثیرنداشتن اعتماد اجتماعی اعضای ارکان تعاونی­ها در عملکرد شرکت­های تعاونی تحت تأثیر اعتماد اجتماعی اعضا بر عملکرد غیرمالی بوده است.

 

 

جدول 5- نتایج تحلیل رگرسیونی اعتماد اجتماعی اعضای ارکان تعاونی­ها در عملکرد شرکت­های تعاونی

متغیرها

نتایج برازش مدل

نتایج تحلیل واریانس

نتایج مربوط به ضرایب تأثیر رگرسیونی متغیر اعتماد اجتماعی در عملکرد شرکت­های تعاونی

  

مستقل

وابسته

  
 

adj

F

Sig

B

Beta

T

Sig

  

اعتماد اجتماعی

عملکرد شرکت­های

 تعاونی کشاورزی

مالی

000/0

013/0-

030/0

863/0

007/0

020/0

173/0

863/0

  

غیرمالی

178/0

167/0

63/15

000/0

10/1

422/0

95/3

000/0

  

کل

050/0

037/0

81/3

055/0

036/0

224/0

952/1

055/0

  

عملکرد شرکت­های

تعاونی صنعتی

مالی

028/0

006/0

26/1

267/0

067/0-

167/0-

12/1

267/0

  

غیرمالی

220/0

203/0

43/12

001/0

19/1

469/0

53/3

001/0

  

کل

027/0

004/0

20/1

279/0

026/0

163/0

096/1

279/0

  

عملکرد کل

 شرکت­های تعاونی­

مالی

003/0

006/0-

306/0

581/0

018/0-

051/0-

554/0

581/0

  

غیرمالی

167/0

159/0

58/23

000/0

60/1

408/0

86/4

000/0

  

کل

032/0

024/0

88/3

051/0

029/0

178/0

970/1

051/0

  

 

 

فرضیۀ فرعی 3: انسجام اجتماعی اعضای ارکان تعاونی در عملکرد تعاونی­های کشاورزی و صنعتی تأثیر دارد.   

نتایج به‌دست‌آمده از پژوهش در جدول 6 نشان می­دهند با توجه به مقدار F­ (44/6 =­F) و سطح معناداری ­(­012/0 =Sig­) بین انسجام اجتماعی اعضای ارکان تعاونی و عملکرد شرکت‌های تعاونی کشاورزی و صنعتی در سطح خطای کمتر از 01/0 و سطح اطمینان 99 درصد، رابطۀ خطی وجود دارد. مقدار ضریب تعیین تعدیل‌شده (044/0 =­adj) نیز نشان می­دهد متغیر انسجام اجتماعی اعضای ارکان تعاونی، 4/4 درصد از تغییرات عملکرد تعاونی­های کشاورزی و صنعتی را تبیین کرده است. گفتنی است با توجه به مقدار F­ (984/0 =F) و سطح معناداری­ (­323/0 =Sig­) بین انسجام اجتماعی اعضای ارکان تعاونی و عملکرد مالی شرکت­های تعاونی، رابطۀ خطی وجود ندارد. با توجه به مقدار  F­(74/45 =­F) و سطح معناداری (­000/0 =Sig­)­ بین انسجام اجتماعی اعضای ارکان تعاونی و عملکرد غیرمالی شرکت­های تعاونی در سطح خطای کمتر از 01/0 و سطح اطمینان 99 درصد، رابطۀ خطی وجود دارد. با توجه به مقدار سطح معنی­داری به‌دست‌آمده برای آمارۀ T­ (012/0 =Sig­) و معناداری آن در سطح خطای کمتر از 05/0، گفتنی است انسجام اجتماعی اعضای ارکان تعاونی، تأثیر آماری معنی­داری در تبیین تغییرات عملکرد شرکت­های تعاونی داشته است.

 

 

جدول 6- نتایج تحلیل رگرسیونی انسجام اجتماعی اعضای ارکان تعاونی­ها در عملکرد شرکت­های تعاونی

متغیرها

نتایج برازش مدل

نتایج تحلیل واریانس

نتایج مربوط به ضرایب تأثیر رگرسیونی متغیر انسجام اجتماعی در عملکرد شرکت­های تعاونی

  

مستقل

وابسته

  
 

adj

F

Sig

B

Beta

T

Sig

  

انسجام اجتماعی

عملکرد

تعاونی­های کشاورزی

مالی

005/0

009/0-

353/0

554/0

022/0-

070/0-

594/0

554/0

  

غیرمالی

276/0

266/0

43/27

000/0

297/1

525/0

24/5

000/0

  

کل

060/0

047/0

62/4

035/0

038/0

246/0

150/2

035/0

  

عملکرد

شرکت­های

 تعاونی صنعتی

مالی

016/0

006/0-

738/0

395/0

041/0-

128/0-

859/0

395/0

  

غیرمالی

287/0

271/0

73/17

000/0

09/1

536/0

21/4

000/0

  

کل

031/0

009/0

43/1

238/0

023/0

177/0

196/1

238/0

  

عملکردکل

 شرکت­های تعاونی

مالی

008/0

000/0

984/0

323/0

029/0-

091/0-

992/0

323/0

  

غیرمالی

279/0

273/0

74/45

000/0

23/1

529/0

76/6

000/0

  

کل

052/0

044/0

44/6

012/0

033/0

227/0

537/2

012/0

  

 

 

فرضیۀ فرعی 4: مشارکت اجتماعی اعضای ارکان تعاونی در عملکرد تعاونی­های کشاورزی و صنعتی تأثیر دارد.   

نتایج به‌دست‌آمده از پژوهش در جدول 7 نشان می­دهند با توجه به مقدار F­ (96/46 =­F) و سطح معناداری (000/0 =Sig­) بین مشارکت اجتماعی اعضای ارکان تعاونی و عملکرد شرکت­های تعاونی در سطح خطای کمتر از 01/0 و سطح اطمینان 99 درصد، رابطۀ خطی وجود دارد. با توجه به مقدار سطح معنی­داری به‌دست‌آمده برای آمارۀ T­ (000/0 =Sig­) و معناداری آن در سطح خطای کمتر از 01/0 گفتنی است مشارکت اجتماعی اعضای ارکان تعاونی، تأثیر آماری معنی‌داری در تبیین تغییرات عملکرد شرکت­های تعاونی داشته است.

 

 

 

 

جدول 7- نتایج تحلیل رگرسیونی مشارکت اجتماعی اعضای ارکان تعاونی­ها در عملکرد شرکت­های تعاونی

متغیرها

نتایج برازش مدل

نتایج تحلیل واریانس

نتایج مربوط به ضرایب تأثیر رگرسیونی متغیر مشارکت اجتماعی در عملکرد شرکت­های تعاونی

  

مستقل

وابسته

  
 

adj

F

Sig

B

Beta

T

Sig

  

مشارکت اجتماعی

عملکرد

 تعاونی‌های کشاورزی

مالی

041/0

028/0

09/3

083/0

040/0

203/0

76/1

083/0

  

غیرمالی

580/0

574/0

52/99

000/0

19/1

762/0

98/9

000/0

  

کل

324/0

314/0

47/34

000/0

055/0

569/0

87/5

000/0

  

عملکرد

تعاونی­های صنعتی

مالی

005/0

018/0-

204/0

654/0

014/0

068/0

452/0

654/0

  

غیرمالی

512/0

501/0

09/46

000/0

941/0

715/0

79/6

000/0

  

کل

246/0

229/0

37/14

000/0

041/0

496/0

791/3

000/0

  

عملکرد کل

شرکت­های تعاونی­

مالی

022/0

014/0

69/2

103/0

030/0

149/0

64/1

103/0

  

غیرمالی

538/0

534/0

3/137

000/0

09/1

733/0

72/11

000/0

  

کل

285/0

279/0

96/46

000/0

050/0

534/0

852/6

000/0

  

 

 

 

تبیین عملکرد شرکت­های تعاونی برحسب مجموعه متغیرهای مستقل

برای مطالعۀ تأثیرات مجموعه متغیرهای مستقل مشارکت اجتماعی، اعتماد اجتماعی، انسجام اجتماعی، آگاهی اجتماعی، سن، جنس، وضعیت تأهل، قومیت، سطح تحصیلات، سابقۀ فعالیت و سابقۀ عضویت اعضای ارکان تعاونی­ها در شرکت‌های تعاونی در متغیر وابستۀ عملکرد شرکت­های تعاونی و تبیین واریانس عملکرد شرکت‌های تعاونی با متغیرهای مستقل از تحلیل­ رگرسیون چند­متغیره به روش گام به گام استفاده شده است. در این روش، متغیرهای مختلف به‌ترتیب میزان اهمیت در تبیین واریانس متغیر وابسته وارد معادله می‌شوند. متغیرهایی که در توضیح متغیر وابسته تأثیری نداشته باشند، خارج از معادله قرار می­گیرند. از آنجایی که متغیرهای واردشده به تحلیل رگرسیون چندمتغیره باید در سطح فاصله­ای باشند؛ متغیرهای اسمی به‌صورت تصنعی به متغیرهای فاصله­ای تبدیل شده­اند. نتایج رگرسیون در جدول 8 آورده شده‌اند:

 

 

جدول 8- نتایج آزمون تحلیل رگرسیون چندمتغیره دربارة عوامل مؤثر در عملکرد شرکت­های تعاونی

Sig

F

adj

 

R2

 

R

Sig

 

T

 

Beta

متغیرهای پیش‏بینی‏کننده

 

000/0

96/46

279/0

285/0

534/0

000/0

85/6

534/0

مشارکت اجتماعی

1

 

000/0

 

74/26

 

302/0

 

314/0

 

560/0

000/0

68/5

685/0

مشارکت اجتماعی

 

2

028/0

22/2

228/0

انسجام اجتماعی

 

000/0

 

50/20

 

330/0

 

346/0

 

 

589/0

000/0

72/5

606/0

مشارکت اجتماعی

 

3

015/0

47/2

249/0

انسجام اجتماعی

018/0

41/2

204/0

آگاهی اجتماعی

 

 

000/0

 

 

81/16

 

 

347/0

 

 

369/0

 

 

607/0

000/0

88/5

614/0

مشارکت اجتماعی

 

 

4

011/0

57/2

256/0

انسجام اجتماعی

010/0

61/2

219/0

آگاهی اجتماعی

045/0

03/2

151/0-

سن

 

 

000/0

 

 

41/15

 

 

377/0

 

 

403/0

 

 

635/0

 

000/0

22/6

637/0

مشارکت اجتماعی

 

 

5

013/0

53/2

247/0

انسجام اجتماعی

054/0

94/1

165/0

آگاهی اجتماعی

005/0

86/2

223/0-

سن

012/0

56/2

206/0

سابقۀ فعالیت

 


نتایج به‌دست‌آمده از پژوهش در جدول 8 نشان می‌دهند با توجه به مقدار ضریب تعیین تعدیل‌شده (279/0= است) قوی‌ترین متغیر پیش‌بینی‌کننده در عملکرد شرکت‌های تعاونی، متغیر مشارکت اجتماعی است. این متغیر به‌تنهایی 9/27 درصد از واریانس عملکرد شرکت‌های تعاونی را تبیین کرده است. مجموع پنج متغیر مشارکت اجتماعی، انسجام اجتماعی، آگاهی اجتماعی، سن و سابقۀ فعالیت اعضای ارکان تعاونی‌ها، 7/37 درصد از عوامل تأثیرگذار در عملکرد شرکت‌های تعاونی را تبیین کرده‌اند و 3/62 درصد باقیمانده، به عوامل دیگری بستگی دارند که خارج از این متغیرها هستند.

 

بحث و نتیجه

آنچه که پیش از بحث و نتیجه­گیری کلی از پژوهش آمده است، تلاش نظری و تجربی در راستای بررسی و شناخت تأثیر مؤلفه­های سرمایۀ اجتماعی در عملکرد شرکت­های تعاونی کشاورزی و صنعتی شهرستان بویر احمد بود. بر اساس این، نظریۀ سرمایۀ اجتماعی پاتنام و نظریۀ کارت امتیاز متوازن کاپلان و نورتن برای تحلیل و توجیه نظری مسألۀ مدّنظر انتخاب شد و با الهام از آن­ها و همچنین پاره­ای از نظریات دیگر، فرضیه‌هایی تدوین و آزمون شد. نتایج، نشان‌دهندۀ تأیید ارتباط مشارکت اجتماعی، انسجام اجتماعی، آگاهی اجتماعی و مجموع مؤلفه‌های سرمایۀ اجتماعی با عملکرد شرکت­های تعاونی کشاورزی و صنعتی بودند؛ ولی فرضیه‌های ارتباط اعتماد اجتماعی، سن، جنس، وضعیت تأهل، قومیت، سطح تحصیلات، سابقۀ فعالیت و سابقۀ عضویت اعضای ارکان تعاونی در شرکت­های تعاونی و عملکرد شرکت­های تعاونی رد شد.

تحلیل یافته­های مرتبط با ویژگی­های فردی اعضای ارکان تعاونی­ها نشان می­دهد بین سن، جنس، وضعیت تأهل، قومیت، سطح تحصیلات، سابقۀ فعالیت و سابقۀ عضویت اعضای ارکان تعاونی­ها و عملکرد شرکت­های تعاونی، رابطه وجود ندارد. این یافته­ها در این پژوهش، همگام و همخوان با نتایج پژوهش جهانگیری و شکری­زاده­ (1389) هستند و با یافته­های پژوهش بار (2000) و اسکریمژور و همکاران (2006) همخوانی ندارند. به نظر می­رسد به‌دلیل بافت سنتی جامعۀ مدّنظر، تشابه‌های اجتماعی و فرهنگی زیادی بین اعضای ارکان شرکت­های تعاونی وجود دارد و این تشابه‌ها مانع تأثیر متفاوت ویژگی فردی از جمله سن، جنس، وضعیت تأهل، قومیت، سطح تحصیلات، سوابق عضویتی و سوابق فعالیتی اعضای ارکان تعاونی­ها در عملکرد آن‌ها شده است.

مرور چارچوب نظری پژوهش و تحلیل یافته­های مرتبط با مؤلفه­های سرمایۀ اجتماعی نشان می­دهند بین آگاهی اجتماعی، انسجام اجتماعی، مشارکت اجتماعی و مجموع مؤلفه­های سرمایۀ اجتماعی با عملکرد شرکت‌های تعاونی، رابطه وجود دارد. این یافته­ها در این پژوهش، همگام و همخوان با نتایج پژوهش‌های ترابی و همکاران (1389)، جهانگیری و شکری­زاده ­(1389)، جانسون و همکاران (2002)، کروز و همکاران (2006) و زنگ و یانجی (2007) است. مبانی نظری پژوهش مؤلفه­های مذکور باعث افزایش تعاملات، سبب تقویت همکاری­ها در تعقیب اهداف مشترک می‌شود، هزینه­های دستیابی به اهداف را کاهش می‌دهد و سبب بهبود عملکرد شرکت­های تعاونی می­شوند. بین اعتماد اجتماعی با عملکرد شرکت­های تعاونی، رابطه وجود نداشته است. این یافته­ در این پژوهش، با نتایج پژوهش نک و کیفر (1997) همخوانی نداشته است. این امر، نشان­‌دهندۀ پیچیدگی و چندبعدی‌بودن مفاهیم و روابط اجتماعی در مؤلفه­های سرمایۀ اجتماعی است. در این پژوهش، بیشتر اعتماد اجتماعی درون­گروهی سنجیده شده است. از آنجا که در جوامع سنتی مثل شهرستان بویر احمد، روابط افراد و گروه­های اجتماعی بیشتر به‌شکل طایفه­ای، قومی و قبیله­ای است و عضویت یا فعالیت افراد در شرکت­های تعاونی به شکل خانوادگی و خویشاوندی است؛ گروه­های سنتی، حد و مرز مشخصی دارند که مبتنی بر هنجارهای مشترک هستند و از آن‌ها برای رسیدن به اهداف مشترک استفاده می­کنند. دایرۀ اعتماد گروه­ها به دوستان یا خانواده محدود است و شعاع اعتماد[16] محدودی دارند. همبستگی درون­گروهی در این گروه‌ها مانع همکاری آن­ها با سایر گروه­ها می­شود و این همبستگی درون­گروهی، آثار منفی بر افراد بیرون تحمیل می‌کند. این امر سبب می­شود چرخۀ اعتماد کم شود و در این شهرستان به‌زعم فوکویاما شعاع اعتماد رخ ­دهد. زمانی که شعاع اعتماد رخ دهد، اعتماد اجتماعی مثبت، کم­رنگ­تر و روابط درون­گروهی اعتماد بیشتر می‌شوند (بهزاد، 1382: 19)؛ بنابراین متغیر اعتماد اجتماعی، عملکرد شرکت­های تعاونی را نمی‌تواند تبیین کند.  

نتایج رگرسیون چندمتغیره به روش گام به گام نشان دادند درمجموع، متغیرهای مشارکت اجتماعی، انسجام اجتماعی، آگاهی اجتماعی، سن و سابقۀ فعالیت اعضای ارکان تعاونی­ها، مهم‌ترین متغیرهای اثرگذار در عملکرد شرکت­های تعاونی بوده است. این یافته­ها در این پژوهش، همگام و همخوان با نتایج پژوهش ترابی و همکاران (1389) است که در آن متغیر مشارکت اجتماعی از متغیرهای تأثیرگذار در عملکرد بوده است. همچنین با نتایج پژوهش‌های ترابی و همکاران (1389)، بار (2000) و اسکریمژور و همکاران (2006) همگام و همخوان است که در آن‌ها متغیر سن از متغیرهای تأثیرگذار در عملکرد بوده است. درمجموع، پنج متغیر مشارکت اجتماعی، انسجام اجتماعی، آگاهی اجتماعی، سن و سابقۀ فعالیت اعضای ارکان تعاونی­ها، 7/37 درصد از عوامل تأثیرگذار در عملکرد شرکت­های تعاونی را توانسته‌اند تبیین کنند و 3/62 درصد باقیمانده، به عوامل دیگری بستگی دارد که خارج از این متغیرها است.

نتایج نشان داده‌اند مشارکت اجتماعی، قوی­ترین متغیر پیش­بینی‌کنندۀ عملکرد شرکت­های تعاونی بوده است. این متغیر به‌تنهایی 9/27 درصد از واریانس عملکرد شرکت­های تعاونی را تبیین کرده است. این یافته­ در این پژوهش، همگام و همخوان با نتایج پژوهش ترابی و همکاران (1389) است. به‌زعم پاتنام شبکه­های مشارکت مدنی یکی از اشکال ضروری سرمایۀ اجتماعی است. وی معتقد است کنش­های افقی قوی در شبکه­های مشارکت مدنی ازجمله تعاونی­ها روی می­دهند. هرچه این شبکه­ها در جامعه­ای متراکم­تر باشند، احتمال بیشتری وجود دارد که شهروندان برای منافع متقابل بتوانند همکاری کنند؛ بنابراین شبکه‌های مشارکت مدنی، با ایجاد اقدامات هماهنگ، کارایی و عملکرد شرکت­ها را با تسهیل کنش‌های تعاونی می‌توانند بهبود بخشند. بدیهی است مشارکت اجتماعی بیشتر و بهتر از سایر مؤلفه­ها، عملکرد شرکت­های تعاونی را تبیین می‌کند؛ بنابراین با شناسایی عوامل مؤثر در رشد ویژگی‌های فردی و سرمایۀ اجتماعی اعضای ارکان تعاونی­ها در شرکت­های تعاونی، به‌ویژه شرکت‌های تعاونی شهرستان بویر احمد، که پتانسیل خوبی برای رشد مؤلفه‌های مذکور دارند، برای بهبود عملکرد و توسعۀ شرکت‌های این شهرستان می‌توان گامی برداشت؛ زیرا سرمایۀ اجتماعی، بخش مهمی از فضای توسعۀ اجتماعی را پوشش می­دهد.

 

پیشنهادهای پژوهش

- با توجه به نقش مؤثر مؤلفه­های سرمایۀ اجتماعی اعضای ارکان تعاونی­ها در عملکرد شرکت­های تعاونی، پیشنهاد می‌شود وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی برای گسترش آگاهی اجتماعی در میان اعضا و ارکان تعاونی‌ها، اداره‌های کل تعاون را ملزم کند قبل و بعد از تشکیل تعاونی، با برگزاری دوره‌های آموزشی نسبت به ارائۀ آخرین دستاوردها دربارۀ ماهیت و چارچوب فعالیت­های تعاونی، زمینۀ تقویت بعد آگاهی اجتماعی را فراهم کند. در همین ارتباط پیشنهاد می‌شود در برنامه­های آموزشی شرکت‌های تعاونی، برای آموزش افراد در ارتباط با دستورالعمل­ها، قوانین و مقررات، قابلیت­ها و استعدادهای بالقوۀ تعاونی­ها، نقاط ضعف، نقاط قوّت، فرصت­ها و تهدیدهای تعاونی­ها، اولویت­های ویژه­ای قائل شوند. تعیین صریح و روشن خط­مشی­ها و راه­های عملی برای وصول به اهداف شرکت­های تعاونی و پرهیز از ایجاد ابهام‌های ساختاری و اجرایی در شرکت­ها و تقویت بعد اطلاع­رسانی به ارکان و اعضای تعاونی­ها، باعث تقویت آگاهی اجتماعی افراد از تعاونی­ها می­شود و درنتیجۀ آن عملکرد شرکت­ها  بهبود ­می‌یابد.

- دربارۀ نقش متغیر اثرگذار انسجام و همبستگی اجتماعی اعضای ارکان تعاونی­ها در ارتقای عملکرد تعاونی­ها، پیشنهاد می­شود با کانال­های ارتباطی ارکان و اعضای تعاونی­ها، توجه ویژه‌ای­ به تقویت روحیۀ تعاونی مبتنی بر خودیاری و احساس مسئولیت بیشتر در میان ارکان و اعضای تعاونی­ها انجام شود و با ترویج ارزش­های اجتماعی تعاونی­ها، گام بلندی برای تقویت انسجام و همبستگی اجتماعی افراد برداشته شود؛ زیرا انسجام و همبستگی اجتماعی اعضای ارکان تعاونی­ها به همیاری و همکاری صمیمانۀ اعضا، صرفه­جویی و بهره­برداری صحیح از امکانات و منابع در تعاونی­ها و کاهش هزینه­های تولید منجر می­شود.

در همین راستا، تقویت کانال­های اطلاع­رسانی و ارائۀ اطلاعات لازم به‌صورت منظم و شفاف برای آگاه­کردن اعضای تعاونی­ها از تصمیم‌های مدیران و فرایندهای اجرایی، نقش مؤثری در تقویت همبستگی اجتماعی و اطمینان ارکان و اعضای تعاونی­ها نسبت به یکدیگر در پی خواهد داشت.

- برای بهبود عملکرد تعاونی­ها، دربارۀ مشتری­مداری (بازارمداری) ایجاد، معرفی و یا گسترش شبکه­های ارتباطی اینترنتی، به‌صورت سایت­های اینترنتی برای شرکت­ها و یا به‌صورت سایت مشترک توسط متولیان امور تعاونی در شهرستان بویر احمد برای تبادل اطلاعات و تجربیات در میان اعضا و ارکان شرکت­های تعاونی، ارائۀ گزارش‌های عملکرد، معرفی حیطه­های کاری و تولیدی شرکت­های تعاونی برای همدیگر و مشتریان محصولات تولیدی­شان توصیه می­شود. دربارۀ عضومداری (رضایت­مندی اعضا) توصیه می­شود در راستای بهبود تسهیلات اعطایی و مالی به اعضا، نسبت به تقویت و حمایت از صندوق بیمۀ تعاون، تأکید و برای سیاست­های پایدار اعتباری و حمایتی دولت از تعاونی­ها تدابیر مناسبی اتخاذ شود.


1 Knack and Keefer

2 Barr

 3Johnson and et al. 

 4Krause et al.

[5]Scrimgeour et al.   

[6] Zhang and Yanjie

[7] Balanced score card

[8] Hoshin

[9] Activity based costing

[10] Baldrig

5 Management by Objectives

6 Total quality management

7 European Foundation for quality management

[14] Balanced score card

[15] Numerical Taxonomy Method

[16] Radius Trustشعاع اعتماد: به مفهوم میزان گستردگی دایرۀ همکاری و اعتماد متقابل اعضای یک گروه است.

مراجع

اسلامی، س. (1391). «تعیین و محاسبۀ درجۀ توسعه­یافتگی استان­های کشور در دو مقطع 1385-1375»، مجلۀ اقتصادی- ماهنامه بررسی مسائل و سیاست­های اقتصادی، ش 1، ص 98-41.

الوانی، م.، هاشمیان، م.ح. و بهمنی، م.ر. (1388).­ «اجرا و ارزیابی سیاست­ها در سازمان­های دولتی با بهره‌گیری از الگوی مدیریت متوازن سیاست­ها (BSC) مطالعۀ موردی:­ دفتر تبلیغات اسلامی»، فصلنامۀ اندیشۀ مدیریت، س 3، ش 1، ص 34- 5.

بهزاد، د. (1382). بررسی ارتباط بین اجزاء، سطوح و ابعاد ساختار اعتماد اجتماعی در بین خانوارهای ساکن شهرستان سنندج در سال 1381، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران.

پاتنام، ر. (1380). دموکراسی و سنت­های مدنی (تجربۀ ایتالیا و درس­هایی برای کشورهای در حال گذار)، ترجمۀ: دلفروز، م.ت.، تهران: دفتر مطالعات و تحقیقات سیاسی وزرات کشور، چاپ اوّل.

ترابی، پ.، حیدری، ع.و محمدقلی‌نیا، ج. (1389).­ بررسی میزان تأثیر مؤلفه­های سرمایۀ اجتماعی در عملکرد شرکت­های تعاونی، مطالعۀ موردی: تعاونی­های دام و طیور شهرستان مشهد، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد، رشتۀ ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند.

جهانگیری، ج. و شکری­زاده، ط. (1389). «بررسی تأثیر سرمایۀ اجتماعی در عملکرد سازمان‌های غیردولتی زنان از دید اعضا در شهر شیراز»، فصلنامۀ زن و جامعه، س 3، ش 3، ص 120- 105.

حسن­زاده، ر. (1386). روش­های تحقیق در علوم رفتاری، تهران: نشر ساوالان، چاپ پنجم.

ساروخانی، ب. (1387). روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی ­(جلد اول) اصول و مبانی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ چهاردهم.

صادقی­مکی، م.ت.، مستوفی، م.ر. و آقایی، ع. (1389). بررسی تطبیقی شاخص­های عملکرد بین شرکت­های تعاونی صنعتی و خصوصی صنعتی استان مرکزی در سال 88-1387، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد، رشتۀ مدیریت دولتی، دانشکدۀ مدیریت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نراق.

طبرسا، غ.ر. (1378). «بررسی و تبیین نقش اقتضائات استراتژیک در انتخاب الگوی ارزیابی عملکرد سازمان‌های دولتی»، مجموعه مقالات دومین جشنوارۀ شهید رجایی ارزیابی عملکرد دستگاه‌های اجرایی کشور، تهران: سازمان امور اداری و استخدامی کشور.

فیلد، ج. (1386). سرمایۀ اجتماعی، ترجمۀ: غفاری، غ.ر. و رمضانی، ح.، تهران: کویر.

فیض‌آبادی، ح. ­(1387). «فرصت جمعیتی، اشتغال و تعاون و بررسی تطبیقی فرصت جمعیتی و اشتغال استان‌های کشور»، سایت اینترنتی وزارت تعاون، اندیشه­سرای تعاون، بخش مقالات، در دسترس در:

<http://www.taavon. .ir/persian/ page-view. asp? ptype =1& id =331> [04/03/1390].

Barr,A. (2000). "Social Capital and Technical Information Flows in The Ghanaian Manufactoring Sector". Oxford Econamic Paper, 52: 539-559.

Johnson, Nancy. L. Suarez, R. Lundy, M. (2002) “The importance of social capital in Colombian rural agro- enterprises”, Contributed paper selected for presentation at the 25 th International conference of Agricultural Economists(LAAE), 6-22 August 2003,  Durban, South Africa, available on: .[27/02/1390].

Kaplan,Robert.S. and Norton, David.P. (1996)Translating Strategy Into Action The Balanced Scorecard. Harvard Business School Pressboston, Massachusetts.

knack, S. and Keefer, P. (1997) "Does Social Capital Have an Economic Payoff? A Cross Country Investigation". Quarterly Journal of Econamic, 112(4):1251-1288.

Krause, D. Handfield, Robert. B. Beverly, Tylort­.B. (2006) “The Relationship between SupplierDevelopment, Commitment Social Capital Accumulation and Performance Improvement”. Journal of Operations Mmanagement, 25:528-545.

Scrimgeour, F. Mcdermott, A. Saunders, C. Shadbolt, N. and Sheath, G. (2006) “New Zealand Agribusiness Success: An Approach to Exploring The Role of Strategy, Structure and Condact on Frim Performance”. Paper Presented at to New Zealand Agricultural and Resource Econamics Society. August 2006, Conference 25-27.

Zhang, L. (2007) “Social accumulation, business governance, and enterprise performance: a Structural- eguation- model approach”. Thesis­(M. phil), Hong kong university of since and Technology, Appears in Collections: SOSC Master thesis, available on: . [27/02/1390].

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 1,442
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 858


سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب