ارزیابی رنگ‌زدایی زیستی ترکیبات رنگی آزو توسط آرکی‌های نمک‌دوست

مقدمه.

رنگ‌های آزو با پیوند دوگانۀ نیتروژن متصل به گروه‌های آروماتیک، شناخته می‌شوند (1). دست‌کم 3000 نوع رنگ آزو در صنایع نساجی، کاغذ، غذایی، آرایشی و دارویی استفاده می‌شوند. از میان کاربردهای متنوع رنگ‌های سنتتیک، سالیانه بیش از 30000 تن مواد رنگی مختلف در جهان تولید می‌شوند که در میان آنها رنگ‌های آزو بیش از 60درصد رنگ‌ها را در کارخانه‌ها تشکیل می‌دهند (2). رنگ‌ها براساس کاربرد و ساختار شیمیایی دسته‌بندی می‌شوند. آنها حاوی کروموفور و اگزوکروم هستند. کروموفورها به گروه‌هایی از اتم‌ها گفته می‌شود که عامل رنگی، رنگ‌ها هستند. اگزوکروم‌ها شامل یک الکترون کشنده و یک دهندۀ الکترون هستند که موجب افزایش رنگ کروموفور می‌شوند. از مهم‌ترین کروموفورها، آزو (-N=N-)، کربونیل (C=O-)، متین (C=H)، نیترو (-NO₂) و رنگ‌های کوئینوئیدی می‌توان اشاره کرد و از مهم‌ترین اگزوکروم‌ها، آمین (-NH₃)، کربوکسیل (-COOH)، سولفونات (-SO₃H) و هیدروکسیل (-OH) هستند (3). روزانه مقادیر زیادی از این رنگ‌ها درنتیجۀ فعالیت‌های مختلف صنعتی (به‌ویژه کارخانه‌های نساجی) وارد پساب‌ها می‌شوند که این رنگ‌ها بر منابع آبی، خاک و ارگانیسم‌ها آثار مخرب می‌گذارند (4). در طول فرآیند رنگرزی همۀ رنگ‌ها به فیبرها وصل نمی‌شود و مقداری از رنگ‌ها در حمام رنگ باقی می‌ماند؛ به‌طوری که 20درصد رنگ‌های اسیدی، 30درصد رنگ‌های مستقیم و 50درصد رنگ‌های راکتیو در پساب‌ها آزاد می‌شوند (5). مقدار رنگی که استفاده شده ناچیز است؛ ولی مشکل اصلی پایداری این رنگ‌ها در پساب‌هاست که درنتیجه با داشتن یک یا چند گروه سولفونیک‌اسید در حلقۀ آروماتیک آنها باعث مهار رشد یا مهار سنتز اسیدهای نوکلئوتید می‌شوند (6). مقاومت رنگ‌های آزو به‌دلیل وجود پیوند شدیداً الکترون‌کشندۀ آزو به اکسیژنازها و وجود گروه‌های آروماتیکی بزرگ متصل به پیوند آزو است (1). میزان رنگ‌زدایی به نوع، وزن مولکولی و گروه‌های جانشین رنگ بستگی دارد. ترکیبات آزو با گروه‌های هیدروکسی و آمینو نسبت به متیل، متوکسی، سولفور و نیترو بیشتر تمایل به تخریب دارند (7). روش‌های تیمار آنزیمی و میکروبی، به‌منظور رنگبری و تجزیۀ رنگ‌ها، نسبت به روش‌های فیزیکی و شیمیایی، از امتیازات بالایی برخوردار است؛ از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: 1. قیمت پایین؛ 2. تولید لجن با مقدار کم؛ 3. تولید محصولات فاقد سمیت؛ 4. سازگار با طبیعت؛ 5. نیاز به آب کمتر در پاک‌سازی در مقایسه با روش‌های فیزیکی شیمیایی (8). باکتری‌ها، قارچ‌ها، جلبک‌ها، اکتینومیست‌ها، مخمرها و گیاهان، میکروارگانیسم‌هایی هستند که تاکنون رنگبری در آنها مطالعه شده است (2). نمک‌های مختلفی در صنعت نساجی به کار می‌روند، به‌طور عمومی کارخانه‌های نساجی در استفاده از رنگ‌های راکتیو، غلظتی حدود 100-60 گرم بر لیتر نمک به کار می‌برند، درنتیجه میکروارگانیسم‌ها باید قابلیت تحمل این شرایط نمکی را به‌منظور فرآیند رنگبری داشته باشند (9). نخستین مطالعات بر توانایی رنگبری در نمک‌دوست‌ها و تحمل‌کنندۀ آن بر گونه‌های جنس Halomonas انجام گرفته است (10). هدف این پژوهش، مطالعۀ توانمندی آرکی‌های نمک‌دوست در رنگبری رنگ آزو به‌منظور استفاده از آنها در پاک‌سازی پساب‌های نساجی است.

‏‏مواد و روش‏ها.

مواد شیمیایی استفاده‌شده: نمک‌ها و مواد استفاده‌شده از شرکت مرک[1] خریداری و رنگ‌ها از شرکت سیبا[2] تهیه شدند.

سویه‌های میکروبی، جداسازی و خالص‌سازی: از مجموع 22 سویه، 15 سویه جداشده از مناطق پرشور ایران و7 سویه تایپ نگهداری‌شده در مرکز ملی ذخایر ژنتیکی ایران هستند.

به‌منظور جداسازی آرکی‌های نمک‌دوست، نمونه‌برداری از مناطق پرشور ایران صورت گرفت. برای غربالگری تلقیح نمونۀ آب به دو صورت مستقیم و سانتریفوژشده و نمونه‌های رسوب و نمک با تهیۀ سریال رقت تا رقت^{7 –}10 بر محیط ­MGM با 23درصد نمک (در یک لیتر آب مقطر: NaCl 9/183گرم؛ MgCl₂ 29/2 گرم ؛ MgSO₄ 68/2 گرم؛ KCl  36/5 گرم؛ پپتون 1گرم، عصارۀ مخمر 2/0 گرم) انجام گرفت. pH نمونه با Tris یک مولار روی 2/7 تنظیم و در انکوباتور با دمای 40 درجه سانتیگراد برای یک ماه گرماگذاری شدند و بعد از یک ماه به محیط جدید MGM دارای 23درصد نمک انتقال داده شد و تا خالص‌شدن آنها این کار ادامه پیدا کرد.

شناسایی مولکولی سویه‌های میکروبی: شناسایی سویه‌ها، از طریق توالی ژن 16S rRNA، DNA کلنی‌های تازه‌رشدکرده بر محیط MGM با استفاده از روش تغییریافتۀ مارمور^[3]، استخراج شد (11). تأیید استخراج DNA، از طریق بارگذاری 10درصد از نمونه همراه با رنگ (با نسبت 6 به 1) بر ژل آگاروز (7/0درصد) در دستگاه الکتروفورز افقی انجام شد. برای انجام واکنش زنجیره‌ای پلیمراز^[4]، از پرایمرهای 5' TCCGGTTGATCCTGCCG 3' 20F و 5' AGGATCAAGTGTCCGGGTGCG 3' 1530R برای آرکی‌ها استفاده شد. واکنش زنجیره‌ای پلیمراز در سویه‌های جداسازی‌شده، به این روش صورت گرفت: واسرشت‌سازی اولیه به‌مدت 3 دقیقه در دمای 94 درجه سانتیگراد انجام و سپس، مرحلۀ تکثیر آغاز شد که شامل 30 چرخۀ تکرارشونده با دمای دناتوراسیون 94 درجه سانتیگراد به‌مدت 15 ثانیه، دمای اتصال 51 درجه سانتیگراد به‌مدت 30 ثانیه و دمای سنتز 72 درجه سانتیگراد به‌مدت 52 ثانیه بود. درانتها، به‌منظور تکمیل نهایی ساختارهای تکثیرشده، یک مرحله سنتز به‌مدت 7 دقیقه در دمای 72 درجه سانتیگراد، به مراحل افزوده شد. پس از تکثیر توالی موردنظر با استفاده از پرایمرهای استفاده‌شده، نمونۀ محصول PCR برای تعیین توالی به شرکت Bioneer در کره، فرستاده شد و توالی‌های به‌دست‌آمده با نرم‌افزار Chromas Proبررسی و با توالی‌های ثبت‌شده در پایگاه اطلاعات ژنومیEzTaxon مقایسه شد و میزان شباهت آن با سویه‌های مختلف ثبت‌شده، تعیین و برای بررسی‌های بعدی ذخیره گردید.

بررسی اولیۀ رنگبری: ابتدا رنگبری 22 سویه بر رنگ Remazol black B انجام شد سپس بعد از انتخاب چهار سویه با بیشترین رنگبری، بررسی رنگبری بر رنگ مونو آزو Acid blue 161 انجام شد و درنهایت دوسویه با بیشترین رنگبری انتخاب شدند. میزان رنگ حذف‌شده از محیط طی یک هفته به‌روش اسپکتروفتومتری شیمادزو بررسی شد.

هرکدام از 22 سویۀ آرکی‌های نمک‌دوست به لوله‌های کشت حاوی 10 میلی‌لیتر از محیط کشت رنگبری MGM 23درصد (حاوی 83/1 گرم سدیم‌کلراید، 22/0 گرم منیزیم‌کلراید، 26/0 گرم منیزیم‌سولفات، 053/0 گرم پتاسیم‌کلراید، 02/0 گرم عصارۀ مخمر و 1/0 گرم پپتون گوشت، pH توسط Tris یک مولار روی 7 تنظیم شد )، با غلظت 5درصد مایع تلقیح (از کدورت 5/0 مک‌فارلند آرکی معادل 10⁸ × 5/1) افزوده شدند و در دمای 40 درجه سانتیگراد گرماگذاری شدند. رنگ‌های آزو جدا از محیط کشت سترون شد سپس با مقدار 50 میلی‌گرم بر لیتر به محیط‌ها اضافه شد.

.بررسی ویژگی‌های فنوتیپی آرکی‌های منتخب: ریخت‌شناسی کلنی‌ها در محیط MGM 23درصد بعد از یک هفته بررسی شد. رنگ‌آمیزی گرم (12) و آزمایش گرم در KOH 3درصد تأیید شد (13). حرکت آرکی‌ها ازطریق روش‌های لام مرطوب (12) تعیین شد. فعالیت کاتالاز با تولید حباب در محلول 3درصد هیدروژن‌پراکسید ارزیابی شد و فعالیت اکسیداز با استفاده از دیسک‌های آماده از شرکت Himedia تعیین شد. تحمل نمک سدیم‌کلرید در حضور تراکم 5 تا 30درصد در همان محیط پایۀ ذکرشده سنجش شد. رشد در دماهای 25 تا 50درصد در محیط پایه بررسی شد و محدودۀ pH برای رشد با تنظیم آن توسط Tris یک مولار بین 4 تا 9درصد تعیین شد.

بررسی اثر فاکتورهای مختلف بر رنگبری: اثر فاکتور مختلف با تغییر یک عامل در هر آزمایش در شرایط پایۀ ذکرشده انجام شد و از رنگ Remazol black B به‌عنوان نمایندۀ رنگ‌های آزو استفاده شد. اثر عوامل مختلف در روز چهارم بررسی گردید. همچنین هم‌زمان با بررسی اثر فاکتورهای مختلف بر رنگبری، رابطۀ بین رشد آرکی‌ها و رنگبری در حضور همان فاکتور نیز سنجیده شده است. رشد آرکی‌ها ازطریق تراکم نوری (OD) و توسط اسپکتروفوتومتر شیمادزو بررسی شد. براساس آزمون آنوا معناداربودن همۀ فاکتورها بررسی شد.

به‌منظور بررسی شرایط هوازی، دو حالت هوادهی با شیکر دور rpm 150 و ایستا در انکوباتور آزمایش شد، محیط پایه در لوله‌ها در شیکر و انکوباتور گرماگذاری شدند. دما از فاکتور مهم در بررسی به شمار می‌رود که رنگبری در دماهای 30-35-40-45-50 بررسی شد؛ همچنین برای سنجش pH با pH متر Sartorius مدل PB-11، رنگبری در pHهای مختلف 9-5 بررسی شد. غلظت‌های مختلف NaCl از 5/12 تا 30درصد بررسی شد؛ سپس منابع کربن ساده گلوکز، ساکارز، لاکتوز، مالتوز و اسیدهای آلی شامل استات سدیم، اسیدسیتریک و پروپیونیک اسید با غلظت نهایی 1درصد در محیط MGM بررسی شد. در ادامه از سه منبع نیتروژن آلی شامل عصارۀ مخمر، عصاره سویا، پپتون و دو منبع نیتروژن معدنی شامل اوره و سولفات آمونیوم با غلظت نهایی 5/0درصد همراه با بافر 50 میلی‌مولار Tris-Hcl استفاده شدند و برای بررسی تحمل‌پذیری غلظت‌های رنگ، غلظت‌های مختلفی از رنگ بررسی شد که این غلظت‌ها شامل 400، 600، 800، 1000، 2000 و 5000 میلی‌گرم بر لیتر بود. تمام آزمایش‌ها با سه بار تکرار انجام شد و محیط‌های رنگ‌دار تلقیح‌نشده به‌عنوان شاهد استفاده شدند.

برای به‌دست‌آوردن طیف جذبی هر رنگ ابتدا طیف جذبی هر رنگ از محدودۀ 200 تا 800 نانومتر با استفاده از دستگاه اسپکتروفوتومتر رسم شد تا حداکثر طول‌موج جذبی هر رنگ مشخص شود. از لوله‌های گرماگذاری‌شده در زمان ذکرشده 1 میلی‌لیتر نمونه برداشت و با دور g11500 به‌مدت 15 دقیقه سانتریفوژ شد. میزان جذب هر رنگ در حداکثر طول‌موج جذبی آن اندازه‌گیری شد.

درصد رنگبری طبق فرمول زیر محاسبه شد:

D (%)= (A-A_o)/A×100

 A= جذب در محیط، پس از رنگبری

A_o= جذب محیط شاهد (رنگی)

 D= درصد رنگبری

به‌منظور بررسی میزان رشد باکتری بعد از رنگبری ابتدا 1 میلی‌لیتر از نمونه‌ها برداشته شد و تراکم نوری (OD) آنها با دستگاه اسپکتروفوتومتری شیمادزو در طول‌موج 620 نانومتر جذب آنها خوانده شد و بعد از سانتریفوژ با دور g 11500 به مدت 15 دقیقه جذب آنها در همین طول‌موج خوانده شد. درنهایت با تفریق این داده‌ها میزان رشد در محیط رنگبری به دست آمد.

بررسی سمیت رنگبر آرکی‌ها: پس از قرارگرفتن آرکی‌ها به‌مدت 20 روز در محیط دارای رنگ، محیط مایع با استفاده از سانتریفوژ با دور g 11500 به‌مدت 15 دقیقه رسوب‌گذاری شد و رسوب حاصل، در محیط جامد کشت داده شد و رشد بعد از یک هفته بررسی شد.

نتایج.

.سویه‌های میکروبی و شناسایی سویه‌های جداشده: سویه‌های تایپ نگهداری‌شده در مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران[5] شامل Haloarchaeobius iranensis IBRC-M 10013، Halovivax limisalsi IBRC-M 10022، Halovivax certinus IBRC-M 10256، Halopenitus persicus IBRC-M 10041، Halorienticus persicus IBRC-M 10043، Halovenus aranensis IBRC-M 10015وHalopenitus Malekzadehii IBRC-M 10418 بودند.

 بررسی‌های مولکولی از سویه‌های جداشده از مناطق مختلف پرشور ایران صورت گرفت و 15 سویه آرکی‌های نمک‌دوست شناسایی شدند. آنها در محدودۀ نمک 5/12 تا 30درصد رشد می‌کنند. جدول 1، نتایج شناسایی مولکولی سویه‌های آرکی و میزان شباهت آنها با نزدیک‌ترین گونه‌های شناخته‌شده را نشان می‌دهد.

جدول 1- مقایسۀ توالی ژن 16S rRNA سویه‌های آرکی‌های نمک‌دوست جداشده

آزمون رنگبری: رنگبری رنگ‌های آزو در 22 سویه بررسی شد و نتایج در شکل 1، 2 و 3 نشان داده شده است. از میان 22 سویۀ آرکی‌ نمک‌دوست، چهار سویه به‌عنوان سویه‌های برتر در رنگبری رنگ دی آزو Remazol black B شناسایی شدند که شامل سویه‌های N با شباهت 9/99 به آرکی Haloferax alexandrius، سویۀ L با شباهت 6/99 به آرکی نمک‌دوست Haloarcula hispanica، سویۀ A با شباهت 1/99 به Halogeometricum borinquense وسویۀ B با شباهت 4/99 به آرکی Haloferax mediteraneiبودند. در مرحلۀ بعد توانایی رنگبری چهار سویۀ برتر بر رنگ مونو آزو Acid blue 161 بررسی شد که در شکل 3 نشان داده شده است و درنهایت سویۀ A وسویۀ B به‌عنوان سویه‌های برتر انتخاب شدند. رنگبری دو سویۀ برتر A و B را در شکل 1 (الف)، 3 و 4 مشاهده می‌کنید.

شکل 1- بررسی اولیۀ رنگبری آرکی‌های نمک‌دوست بر رنگ Remazol black B با اسپکتروفتومتری (حذف رنگ برحسب درصد) الف.سویه‌های منتخب از روز سوم تا هفتم ب.سویه‌های جداشده از غارنمکی در روز هفتم

شکل 2- بررسی اولیۀ رنگبری آرکی‌های تایپ (از مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران گرفته شد) بر رنگ Remazol black B در روزهفتم با اسپکتروفتومتری (حذف رنگ برحسب درصد)

شکل 3- رنگبری چهار آرکی‌ نمک‌دوست منتخب بر رنگ 161 Acid blue در روزهفتم با روش اسپکتروفتومتری (حذف رنگ برحسب درصد)

شکل 4- رنگبری دوسویه آرکی برتر Halogeometricum strain A و strain B Haloferax mediterrane در محیط پایۀ رنگبری با Remazol black B از چپ به راست به‌ترتیب: محیط شاهد حاوی Remazol black B (بدون تلقیح سویۀ موردنظر)، محیط پایه بدون تلقیح سویه و رنگ، محیط حاوی رنگ Remazol Black B به‌همراه تلقیح strain B Haloferax mediterrane پس از 4 روز، محیط حاوی رنگ Remazol Black B به‌همراه تلقیح strain A Halogeometricum borinquense پس از 4 روز

اثر فاکتورهای مختلف در سویه‌های منتخب

اثر هوادهی بر رنگبری: اثر هوادهی بر رنگ بری بررسی شد و نتایج در شکل 5 و 6 نشان داده شده است. رنگبری هم در شرایط ایستا و هم در شرایط هوادهی صورت می‌گیرد. در سویۀ  Bدر شرایط هوازی رشد بیشتری دارد اما در شرایط بی‌هوازی رنگبری بهتری نشان داده شده است. در سویۀ A در شرایط ایستا هم رشد و هم رنگبری بهتری دیده شد.

اثر دماهای مختلف بر رنگبری: اثر دما بر رنگبری در سویه‌های منتخب در شکل 7 نشان داده شده است. بهترین دمای رنگبری در Haloferax strain B (در دمای 40) با 77درصد رنگبری گزارش شد. با توجه به آزمون آنوا ازنظر آماری تفاوت معناداری در رنگبری بین دماهای 40، 45 و 50 درجه سانتیگراد وجود ندارد؛ اما تفاوت معناداری بین دمای 40 با دماهای 35 و 30 درجه سانتیگراد وجود دارد. ازآنجاکه در دمای 40 میزان رشد کمتری نسبت به دمای 45 و 50 دارد، بهینۀ رنگبری در دمای 40 درجه سانتیگراد در نظر گرفته شد. در آرکی Halogeometricum strain Aدر دمای 45 درجه سانتیگراد 94درصد رنگبری مشاهده شد که تفاوت معناداری با بقیۀ دماها داشت.

شکل 5- مقایسۀ رشد و رنگبری در شرایط هوازی و ایستا در strain B Haloferaxالف. رشد ب. رنگبری

شکل 6- مقایسۀ رشد و رنگبری در شرایط هوازی و ایستا در A Halogeometricum strain الف. رشد ب. رنگبری

شکل 7- رابطۀ بین رشد و رنگبری در دماهای مختلف الف. در A Halogeometricum strain ب. strain B Haloferax

اثر pHهای مختلف بر رنگبری: اثر pH بر رنگبری در سویه‌های آرکی منتخب در شکل 8 نشان داده شده است. در آرکی Halogeometricum strain A در pH 7 بیشترین رنگبری و رشد میکروارگانیسم مشاهده شد و در آرکی منتخب Haloferax strain Bنیز در همین pH بیشترین رنگبری دارد.

اثر غلظت‌های مختلف از NaCl: غلظت‌های مختلف NaCl از 5/12 تا 30درصد بررسی شد. همان‌طور که در شکل 9 نیز ملاحظه می‌شود Halogeometricum strain A به‌دلیل اینکه تفاوت معنی‌داری بین 15درصد با 5/17درصد نمک هم در رنگبری و هم در رشد ندارد و بهترین رنگبری و رشد در هردو درصدهای نمک است. در strain B Haloferax در غلظت نمک 5/17درصد بیشترین رنگبری و رشد دارد.

شکل 8- نمودار اثر pH مختلف بر رنگبری الف. A Halogeometricum strain ب.strain B Haloferax

شکل 9- نمودار اثر غلظت‌های مختلف نمک بر رنگبری الف. A Halogeometricum strain ب. strain B Haloferax

اثر منابع مختلف کربن بر رنگبری: اثر منابع مختلف کربنی بر رشد و رنگبری سویه‌های منتخب در شکل 10 نشان داده شده است. در سویۀ strain B Haloferax براساس آزمون آنوا تفاوت معناداری بین قندها در رنگبری به‌جز سیتریک‌اسید وجود ندارد؛ ولی با توجه به اینکه تفاوت معناداری در رشدشان دیده می‌شود، در حضور قند پروپیونیک‌اسید با داشتن کمترین رشد بهترین شرایط را به خود اختصاص می‌دهد. در سویۀ Halogeometricum strain A ساکارز تفاوت معنی‌داری با گلوکز و استات‌سدیم در رنگبری ندارد و رشدش با استات‌سدیم تفاوت معنادار دارد؛ اما با گلوکز این‌گونه نیست؛ پس ساکارز و گلوکز هردو منبع کربن مناسب برای این سویه هستند.

شکل 10- نمودار اثر منابع کربن مختلف بر رنگبری الف. Halogeometricum strain A ب. strain B Haloferax

اثر منبع نیتروژن بر رنگبری: اثر منابع مختلف نیتروژن بر رشد و رنگبری رنگ ریمازول بلک توسط سویه‌های آرکی منتخب در شکل 11 نشان داده شده است در این آزمایش از سه منبع نیتروژن آلی شامل عصاره مخمر، عصاره سویا، پپتون و دو منبع نیتروژن معدنی شامل اوره و سولفات آمونیوم همراه با بافر 50 میلی‌مولار Tris-Hcl استفاده شدند. همان‌طور که مشاهده می‌شود، در حضور مخمر رشد و رنگبری بیشترین درصد را به خود اختصاص داده است. پس از مخمر، پپتون گوشت و پپتون سویا بیشترین میزان رنگبری را دارند. در حضور اوره رنگبری کاهش یافته و در حضور آمونیوم سولفات رنگبری دیده نشده است.

شکل 11- نمودار اثر منابع نیتروژن متفاوت بر رنگبری الف. Halogeometricum strain A ب. strain B Haloferax

اثر غلظت‌های مختلف رنگ: رنگبری در غلظت‌های مختلف بررسی شد. این غلظت‌ها شامل 2000، 1000، 800، 600، 400 و 5000 میلی‌گرم بر لیتر است که در شکل 12درصد رنگبری‌شان گزارش داده شده است. ازآنجا‌که همۀ فاکتورها در روز 4 بررسی شده است، در بررسی غلظت رنگ، به‌دلیل اینکه در غلظت 1000 میلی‌گرم بر لیتر رنگبری در روز چهارم مشاهده نشد، در روز دهم بررسی‌ها صورت گرفته است. گفتنی است که در غلظت 2000 و5000 میلی‌گرم بر لیتر رنگبری در هیچ‌کدام از سویه‌ها مشاهده نشد.

بررسی سمیت رنگ بر آرکی‌ها: پس از 20 روز که آرکی‌ها در محیط دارای رنگ قرار گرفت، با سانتریفوژ g11500 به‌مدت 15 دقیقه، رسوب در محیط جامد کشت داده شد و باگذشت دو هفته هر دو سویۀ منتخب در غلظت 5000 میلی‌گرم بر لیتر رشد کردند.

شکل 12- نمودار اثر غلظت‌های مختلف رنگ بر رنگبری الف. Halogeometricum strain A ب. strain B Haloferax