
تعداد نشریات | 43 |
تعداد شمارهها | 1,685 |
تعداد مقالات | 13,852 |
تعداد مشاهده مقاله | 32,875,116 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 12,996,309 |
تحلیل زمینههای معاهده زهاب و پیامدهای آن بر دولت صفویه | ||
پژوهش های تاریخی | ||
مقاله 2، دوره 8، شماره 3 - شماره پیاپی 31، آبان 1395، صفحه 1-24 اصل مقاله (287.69 K) | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/jhr.2016.20894 | ||
نویسندگان | ||
جهانبخش ثواقب* ؛ طاهره زکیئی | ||
دانشگاه لرستان | ||
چکیده | ||
مناسبات دولت صفویه با همسایه غربی خود، یعنی دولت عثمانی، از همان زمان شاه اسماعیل اول توأم با کشمکش و درگیریهای نظامی بود. جنگ چالدران در سال 920 ق/1514م نقطه عطف این ستیزهها بود که درگیریهای درازمدت بعدی را در پی داشت. شاه عباس اول در دوران حکومت خود، چند بار توانست عثمانیان را شکست دهد؛ اما با مرگ او در سال 1038 ق/1629م و در آغاز سلطنت شاه صفی، بار دیگر عثمانیان در حمایت از شاهزادهای شورشی و فراری گرجی، به ایران لشکر کشیدند. با این اقدام، پادشاه صفوی درگیر جنگی ده ساله شد که سرانجام، به شکست او و جدایی بغداد و بینالنهرین از حاکمیت صفویه انجامید. این دوره از جنگها با انعقاد معاهده صلح زهاب در سال 1049 ق/1639م به انتها رسید و به حدود یک سده و نیم ستیز بین دو همسایه پایان داد. در این مقاله، افزون بر شناخت عوامل دشمنی و ستیزههای دیرینه صفویان و عثمانیان، به منازعات این دو همسایه در ایام زمامداری شاه صفی پرداخته شده است؛ سپس زمینههای برقراری معاهده زهاب و پیامدهای آن در اوضاع داخلی و سیاست خارجی دولت صفویه تبیین و تحلیل شده است. یافتههای این پژوهش نشان داده که انعقاد معاهده زهاب بین ایران و عثمانی در عصر شاه صفی، سیاست داخلی و خارجی ایران را تحت تأثیر قرار داده و پیامدهای درازمدتی برای دولت صفوی در پی داشته است. | ||
کلیدواژهها | ||
صفویه؛ عثمانی؛ شاه صفی؛ سلطان مراد چهارم؛ بغداد؛ معاهده زهاب | ||
مراجع | ||
. ابوبکر بن عبدالله، (1387)، تاریخ عثمان پاشا (شرح یورش عثمانی به قفقاز و آذربایجان و تصرف تبریز) 996- 993 ق، به کوشش یونس زیرک، ترجمه نصرالله صالحی، تهران: طهوری. . اسپناقچی پاشازاده، محمدعارف، (1379)، انقلابالاسلام بین الخواص و العوام، به کوشش رسول جعفریان، قم: دلیل. . استرآبادی، حسن بن مرتضی حسینی، (1366)، از شیخ صفی تا شاه صفی از تاریخ سلطانی، به اهتمام احسان اشراقی، تهران: علمی. . اصفهانی، محمدمعصوم بن خواجگی، (1368)، خلاصهالسیر؛ تاریخ روزگار شاه صفی صفوی، به کوشش ایرج افشار، تهران: علمی. . اعتمادالسلطنه، محمدحسنخان، (1364)، تاریخ منتظم ناصری، تصحیح محمداسماعیل رضوانی، ج2، تهران: دنیای کتاب. . افندی سلانیکی، مصطفی، (1389)، تاریخ سلانیکی، ترجمه نصرالله صالحی، تهران: طهوری. . افوشتهای نطنزی، محمود، (1373)، نقاوهالآثار فی ذکرالاخیار، به اهتمام احسان اشراقی، تهران: علمی و فرهنگی. . اوزون چارشلی، اسماعیل حقی، (1370)، تاریخ عثمانی، ج2 (از فتح استانبول تا مرگ سلطان سلیمان قانونی)، ترجمه وهاب ولی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی. . بیات، اروجبیگ، (1338)، دون ژوان ایرانی، ترجمه مسعود رجبنیا، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. . پورگشتال، فون هامر، (1367)، تاریخ امپراطوری عثمانی، ترجمه میرزازکی علیآبادی، ج2، تهران: زرین. . ترکمان، اسکندربیک، (1350)، تاریخ عالمآرای عباسی، به اهتمام ایرج افشار، ج2 و 3، تهران: امیرکبیر و کتابفروشی تأیید اصفهان. . -------------- و محمدیوسف واله اصفهانی، (1317)، ذیل تاریخ عالمآرای عباسی، تصحیح سهیلی خوانساری، تهران: کتابفروشی اسلامیه. . تفرشی الحسینی، میرمحمدحسین، (1388)، مبادی تاریخ زمان نواب رضوان مکان (شاه صفی)، ضمیمه تاریخ شاه صفی، تصحیح محسن بهرامنژاد، تهران: میراث مکتوب. . جنابدی، میرزابیگ، (1378)، روضهالصفویه، به اهتمام غلامرضا طباطبایی مجد، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار. . حسینی تبریزی (مشیرالدوله)، جعفر بن محمدتقی، (1348)، رساله تحقیقات سرحدیه، به اهتمام محمد مشیری، تهران: بنیاد فرهنگ ایران. . خورشاه بن قبادالحسینی، (1379)، تاریخ ایلچی نظامشاه، تصحیح محمدرضا نصیری، کوئیچی هانهدا، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. . دهقانی، رضا، (1384)، «واگرایی در ساختار روابط ایران و عثمانی در دوره صفویه»، مجموعه مقالات همایش صفویه در گستره تاریخ ایران زمین، به اهتمام مقصودعلی صادقی، تبریز: ستوده. . روملو، حسنبیک، (1384)، احسنالتواریخ، تصحیح عبدالحسین نوایی، ج2 و 3 (دوره 3ج)، تهران: اساطیر. . رویمر، هانس روبرت، (1380الف)، ایران در راه عصر جدید: تاریخ ایران از1350 تا 1750، ترجمه آذر آهنچی، تهران: دانشگاه تهران. . رویمر، ه. . ر، (1380ب)، برآمدن صفویان؛ تاریخ ایران دوره صفویان پژوهش دانشگاه کمبریج، ترجمه یعقوب آژند، تهران: جامی. . ریاحی، محمدامین، (1368)، سفارتنامههای ایران، تهران: توس. . سانسون، پرمارتین، (1346)، سفرنامه سانسون، ترجمه تقی تفضلی، تهران: ابنسینا. . سوانحنگار تفرشی، ابوالمفاخر بن فضلالله الحسینی، (1388)، تاریخ شاه صفی؛ تاریخ تحولات ایران در سالهای 1038- 1052 ق، تصحیح محسن بهرامنژاد، تهران: میراث مکتوب. . سیاقینظام، نظامالدین علی شیرازی، (1393)، فتوحات همایون، تصحیح حسن زندیه، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، با همکاری اصفهان: قطب علمی مطالعات فرهنگ و تمدن شیعه در عصر صفویه. . سیوری، راجر، (1372)، ایران عصر صفوی، ترجمه کامبیز عزیزی، تهران: مرکز. . شاردن، جان، (1374)، سفرنامه شاردن، ترجمه اقبال یغمایی، ج3 و 4 (دوره 5ج)، تهران: توس. . شاملو، ولیقلی، (1371)، قصصالخاقانی، تصحیح حسن سادات ناصری، ج1، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. . شیرازی نویدی، عبدیبیگ، (1369)، تکملهالاخبار، تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران: نی. . صادقی، مقصودعلی، (1384)، «چالشهای ایران و اروپا بر سر مسئله عثمانی (از عهد شاه صفی تا سقوط صفویه)»، مجموعه مقالات همایش صفویه در گستره تاریخ ایران زمین، تبریز: ستوده. . صفوی، تهماسب، (1363)، تذکره شاه تهماسب، مقدمه امرالله صفری، تهران: شرق. . عالمآرای شاه اسماعیل، (1384)، بی نام، تصحیح اصغر متنظرصاحب، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب . . غفاری قزوینی، قاضی احمد، (1342)، تاریخ جهانآرا، دیباچه حسن نراقی، تهران: حافظ. . فریدونبیگ، احمد فریدون توقیعی، (1274ق). منشآتالسلاطین، ج2 (دوره 2ج)، استانبول (بینا). . قزوینی، ابوالحسن، (1367)، فوایدالصفویه، تصحیح مریم میراحمدی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی. . قزوینی، یحیی بن عبدالطلیف، (1363)، لبالتواریخ، تهران: بنیاد و گویا. . قمی، قاضی احمد، (1383)، خلاصهالتواریخ، تصحیح احسان اشراقی، ج1، تهران: دانشگاه تهران. . کارری، جووانی فرانچسکو جملی، (1383)، سفرنامه کارری، ترجمه عباس نخجوانی و عبدالعلی کارنگ، تهران: علمی و فرهنگی. . کاووسی عراقی، محمدحسن، (1379)، اسناد روابط دولت صفوی با حکومتهای ایتالیا، تهران: وزارت امور خارجه. . کمپفر، انگلبرت، (1363)، سفرنامه کمپفر، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزمی. . لوفت، پاول، (1380)، ایران در عهد شاه عباس دوم، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران: وزارت امور خارجه. . متی، رودلف پ، (1387)، اقتصاد و سیاست خارجی عصر صفوی، ترجمه حسن زندیه، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. . -----------، (1393)، ایران در بحران؛ زوال صفویه و سقوط اصفهان، ترجمه حسن افشار، تهران: مرکز. . مجیر شیبانی، نظامالدین، (1346)، تشکیل شاهنشاهی صفویه، تهران: دانشگاه تهران. . مستوفی، محمدمحسن، (1375)، زبدهالتواریخ، به کوشش بهروز گودرزی، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار. . ملاکمال، (1334)، تاریخ ملاکمال، تصحیح ابراهیم دهگان، اراک: فروردین. . منشی قزوینی، بوداق، (1378)، جواهرالاخبار، تصحیح محسن بهرامنژاد، تهران: میراث مکتوب. . منشی، اسکندربیگ، (1377)، تاریخ عالمآرای عباسی، تصحیح محمداسماعیل رضوانی، ج۱ و ۲ و 3 (دوره 3ج)، تهران: دنیای کتاب . . مورگان، دیوید، (1373)، ایران در قرون وسطی، ترجمه عباس مخبر، تهران: طرح نو. . مهدوی، عبدالرضا هوشنگ، (1364)، تاریخ روابط خارجی ایران از ابتدای دوران صفویه تا پایان جنگ دوم جهانی، تهران: امیرکبیر. . نعیما، مصطفی افندی، (۱۲۸۱-1283). تاریخ نعیما، ج3، استانبول، بینا. . نوایی، عبدالحسین، (1360)، اسناد و مکاتبات سیاسی ایران از سال 1038 تا 1105ق همراه با یادداشتهای تفصیلی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران. . ---------------، (1377)، روابط سیاسی و اقتصادی ایران در دوره صفویه، تهران: سمت. . -------------، (1367)، شاه عباس، مجموعه اسناد و مکاتبات تاریخی، ج2، تهران: زرین. . نیومن، آندرو. جی، (1393)، ایران صفوی نوزایی امپراتوری ایران، ترجمه عیسی عبدی، تهران: پارسه. . واله اصفهانی، محمدیوسف، (1372)، خلدبرین، به کوشش میرهاشم محدث، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار. . ------------------، (1380)، ایران در زمان شاه صفی و شاه عباس دوم (خلدبرین)، تصحیح محمدرضا نصیری، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. . وحید قزوینی، میرزامحمدطاهر، (1383)، تاریخ جهانآرای عباسی، تصحیح سعید میرمحمدصادق، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ب. مقاله . حاجیانپور، حمید، (بهار1387)، «تأثیر روابط عثمانی و اوزبکان بر حیات دولت صفوی»، تاریخ در آینه پژوهش، س5، ش۱، ص۳۹ تا 62. . شاملی، عباسعلی، (زمستان1382)، «ریشههای چالش و درگیری میان صفویان و عثمانیان»، ترجمه هادی حسینخانی، تاریخ در آینه پژوهش، س۱، پیش شماره 4، ص۳۰ تا 78. . عابدینی، ابوالفضل، (پاییز و زمستان۱۳۸۳)، «متن پیراسته معاهده زهاب (1049 ق/1639 م)»، فصلنامه تاریخ روابط خارجی، س۶، ش۲۴ و 25، ص۲۹ تا 42. . ------------، (بهار1388). «قراردادهای صلح ایران و عثمانی و کاهش تنشهای مذهبی بین دو کشور در عصر صفوی و افشاری»، تاریخ ایران، ش5/60، ۱۰۱ تا 120. . مجیر شیبانی، نظامالدین، (1347)، «سیاست صلح و دوستی شاه اسماعیل صفوی با امپراتوری عثمانی»، بررسیهای تاریخی، س3، ش5، ص۲۲۳ تا 244. . ---------------، (مرداد و شهریور1349)، «روابط ایران و عثمانی»، بررسیهای تاریخی، س5، ش3 (پیاپی27)، ص213 تا 238.
ج. پایاننامه . عابدینی، ابوالفضل، (۱۳۸۵)، «مناسبات سیاسی، نظامی، اقتصادی و مذهبی صفویه و افشاریه با عثمانی از معاهده زهاب تا معاهده کردان»، پایاننامه دکتری رشته تاریخ دانشگاه شهید بهشتی تهران. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,444 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 935 |