1- مقدمه

از دهه 90 میلادی مفاهیم زنجیره تأمین بیش از هر زمان دیگری مورد توجه تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان قرار گرفت. بها دادن به تمامی بخش‌های مؤثر بر تهیه، تولید و تحویل کالا و خدمات به مشتری نهایی منجر به پدیدآمدن مفهومی اساسی به‌نام "زنجیره‌تأمین"^[1] گردید (تیموری، 1378).

 از زمان پیدایش مفهوم زنجیره‌تأمین، مقالات، پایان‌نامه‌‌ها و تحقیقات گسترده‌ای بر روی تعاریف، مفاهیم و خصوصیات آن صورت گرفته‌است )الرام[2]، 1991؛ کریستوفر[3]، 1992؛ لی و همکاران[4]، 1992؛ بلاک هورست و همکاران[5]، 2005؛ فلین و همکاران[6]، 2010؛ ناگورنی[7]، 2010؛ ژو و همکاران[8]، 2009(

در مسائل زنجیره‌تأمین چنانچه تعداد تأمین‌کنندگانی که می‌توانند اقلام مشابهی را عرضه نمایند، بیش از یک تأمین‌کننده باشد، دو سؤال اصلی مطرح می‌شود,

سؤال اول) کدام یک از تأمین‌کنندگان برای عرضه اقلام موردنظر انتخاب گردند؟

سؤال دوم) هر تأمین‌کننده چه میزان از اقلام موردنظر را عرضه نماید؟ ( دیمیرتاس و همکاران[9]، 2008)

بیکر و همکارش از روش تحلیل پوششی دادها (DEA)^[10] برای انتخاب تأمین‌کنندگان باتوجه به کارآیی‌شان استفاده کردند (بیکر و همکاران[11]،1997). چوی و همکارانش از روش ^[12]CBR برای مسأله انتخاب تأمین‌کننده استفاده کردند (چوی و همکاران[13]، 2002). بارلا  یک روش ارزیابی تأمین‌کننده مبتنی بر روش ^[14]SMART را برای یک کارخانه‌ی شیشه‌سازی ارائه داد (بارلا[15]، 2003). دینگ و همکارانش یک مدل بهینه‌سازی برای مسأله‌ی انتخاب تأمین‌کننده با استفاده از الگوریتم ژنتیک ارائه کردند (دینگ و همکاران[16]، 2005).

    مدل‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره اعم از چندهدفه و چندشاخصه نیز در انتخاب تأمین‌کنندگان به کرّات استفاده شده‌اند. مورالدیاران یک روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی را برای انتخاب تأمین‌کنندگان ارائه نمود (مورالدیاران[17]، 2002). قهرمان و همکارانش  از روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی برای انتخاب تأمین کنند‌گان در یک شرکت ترکیه‌ای استفاده کردند (قهرمان و همکاران[18]، 2005). تالوری و همکارش یک مدل برنامه‌ریزی ریاضی خطی برای ارزیابی تأمین‌کنندگان بالقوه با توجه به میزان عملکرد تأمین‌کنندگان موجود، ارائه کردند (تالوری و همکاران[19]، 2005). بوتانی و همکاران نیز با استفاده از روش خوشه‌بندی و مدل‌ ‌AHP روالی برای انتخاب تأمین‌کنندگان با محوریت کاهش یافتن زمان تحویل نهایی ارائه دادند (بوتانی و همکاران[20]، 2007). تحقیقات متعدد دیگری نیز در زمینه انتخاب تأمین‌کنندگان قابل مشاهده است (ان جی[21]، 2008؛ لیو و همکاران[22]، 2005؛ هونگ و همکاران[23]، 2005؛ قدسی پور و همکاران[24]، 2001؛ ناراسیمان و همکاران[25]، 2001)

با توجه به اینکه زاناکیس و همکاران  ثابت کردند که با افزایش تعداد گزینه‌ها در روش‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره، این روش‌ها ناکارامد شده و قادر به اولویت‌بندی گزینه‌ها نیستند، بنابراین، در حالتی‌‌که تعداد تأمین‌کنندگان و اقلام مورد تقاضا زیاد باشد، بهتر است از روش‌هایی استفاده نمود که قابلیت استفاده در حجم بالای تأمین‌کنندگان و اقلام مورد تقاضا را دارا باشد (زاناکیس و همکاران[26]، 1998).

برخی از این روش‌ها عبارتند از,

1. روش‌های طبقه‌بندی^[27] و خوشه‌بندی^[28]
2. روش DEA
3. سیستم های CBR

در این مقاله در راستای برآورده نمودن دو محدودیت ذیل به‌صورت توأم که در تحقیقات قبلی معمولاً به صورت جداگانه منظور می‌شدند، از یک روش خوشه‌بندی به شکل مناسبی استفاده می‌گردد. این دو محدودیت عبارتند از,

1) تأمین‌کنندگان در عرضه انواع اقلام دارای محدودیت بوده و تمام انواع اقلام را نمی‌توانند ارائه نمایند.

2) تمام تقاضاها باید جبران گردد.

برای برطرف نمودن محدودیت‌های مذکور، از روش‌ خوشه‌بندی AGNES^[29] برای تأمین‌کنندگان و اقلام به‌طور جداگانه و نیز از روش TOPSIS در دو مرحله استفاده می‌گردد که نحوه پیاده‌سازی مدل پیشنهادی در ادامه توضیح داده‌می‌شوند. البته، استفاده از روش خوشه‌بندی AGNES و روش تصمیم گیری TOPSIS علت خاصی ندارد و هر روش مناسب خوشه بندی و تصمیم گیری دیگری نیز می تواند در این الگوریتم استفاده شود، منتها این دو روش همان گونه که در ادبیات موضوع نیز عنوان شد، بیشتر مورد استفاده و پسند محققان قرار دارد. در ادامه روش خوشه‌بندی AGNES معرفی شده و سپس الگوریتم پیشنهادی برای تخصیص و نیز یک مطالعه موردی در یک شرکت قطعه سازی ارائه می‌گردد و نتایج حاصل از الگوریتم پیشنهادی با نتایج به دست آمده از روش DEA مقایسه می‌شود.

1-1-     بیان مسأله

در این تحقیق تعداد تأمین‌کنندگان و اقلام بسیار زیاد در نظر گرفته می‌شوند، و با توجه به زیاد بودن تعداد تأمین‌کنندگان و اقلام، نمی‌توان از روش‌های تصمیم‌گیری به طور مستقیم استفاده نمود. زاناکیس و همکاران (1998) نشان دادند که با افزایش تعداد گزینه‌ها در روش‌های تصمیم‌گیری چند شاخصه، این روش‌ها ناکارامد شده و قادر به نمایش اهمیت و اولویت‌‌بندی صحیح گزینه‌ها نیستند، بنابراین، در این تحقیق برای تخصیص از یک روش خوشه‌بندی، تأمین‌کنندگان و اقلام را دسته‌بندی نموده و سپس از مدل‌های تصمیم‌گیری چندشاخصه استفاده می‌شود  و یک الگوریتم نیز برای پیاده‌سازی روش مذکور پیشنهاد می‏گردد.

1-2-   مفروضات تحقیق

• مطلوبیت معیارها به‌طور یکنواخت افزایشی یا کاهشی بوده و این فرض برای تمام معیارهای درنظر گرفته‌شده صادق است.
• مجموع عرضه تمام تأمین‌کنندگان  از میزان اقلام مورد تقاضا بیشتر است.
• تعداد تأمین کنندگان و تعداد اقلام می‌تواند بسیار زیاد باشد.
• میزان عرضه اقلام از جانب تأمین کنندگان محدودیت دارد.

2-     ارائه مدل پیشنهادی

2-1-  روش خوشه‌بندی AGNES

در این تحقیق از الگوریتم AGNES که در بین روش‌های خوشه‌بندی، جزء روش‌های سلسله مراتبی از نوع ترکیبی است، استفاده می‌گردد. در روش AGNES ابتدا هر شی در داخل یک خوشه جداگانه قرار می‌گیرند. مثلاً در شکل(1) برای مجموعه‌ی {a,b,c,d,e}، ابتدا 5 خوشه تک عضوی در نظر گرفته می‌شود. سپس خوشه‌ها گام به گام و براساس فواصل اقلیدسی و مبتنی بر معیارهای در نظر گرفته ‌شده با هم ترکیب شده و به خوشه‌های بزرگتری تبدیل می‌گردند.

شکل(1): یک نمونه از مراحل خوشه‌بندی از طریق روش AGNES

در روش خوشه‌بندی AGNES از فواصل مابین مراکز خوشه‌ها استفاده می‌شود که به معیار c-means معروف است. به‌عبارت دیگر فاصله‌ مابین دو خوشه برابر با فاصله‌ی مراکز دو خوشه و یا میانگین مختصات مربوط به هر خوشه است (غضنفری و همکاران، 1385).

2-2-  الگوریتم پیشنهادی

الگوریتم پیشنهادی در این مقاله در طی 9 مرحله کلی، مشابه شکل (2) ارائه می‌گردد که گام‏های آن به طور کاملتر در ذیل توضیح داده می‌شود.

گام صفر) شروع

گام 1) تعیین معیارها و اوزان معیارهای اقلام

تعیین نمودن معیارها و محاسبه‌ی وزن مربوط به هر معیار، اولین گام روش حل پیشنهادی است. معیارهای اقلام بهتر است توسط متخصصان یا خبرگان بخش مورد بحث و متناسب با روش حل و مسأله‌ی مورد نظر تعیین گردند. وزن معیارها نیز می‌تواند از طریق روش‌هایی مانند آنتروپی، AHP، وزن‌دهی مستقیم افراد خبره و یا به ‌صورت ترکیبی از آنها تعیین گردد (اصغرپور، 1388). البته،، لازم نیست اشاره شود، معیارها بهتر است مستقل باشند تا هم کارایی روش بالاتر رود و هم در جمع آوری داده‏های نسبتاً تکراری صرفه‌جویی به عمل آید. برای مستقل بودن یا نبودن معیارها می‌توان از آزمون های مناسب و یا به کمک نرم افزارهای مناسب آن را بررسی نمود، ولیکن، مستقل نبودن معیارها و یا استقلال کامل نداشتن آنها خللی در مراحل روش الگوریتم و پیاده‌سازی آن وارد نمی‌کند، بلکه، فقط یک حسن محسوب می شود.

شکل (2): مراحل اجرای الگوریتم پیشنهادی

گام 2) خوشه‌بندی اقلام

در این مقاله از روش خوشه‌بندی AGNES برای خوشه‌بندی اقلام استفاده می‌شود. یک ماتریس
 m₁ × n₁ از مشخصات اقلام در دست است، که n₁ تعداد اقلام و m₁ تعداد معیارهای مربوط به خوشه‌بندی اقلام است. با توجه به این ماتریس، ماتریس فاصله اقلیدسی بین اقلام مختلف در یک فضای m₁ بعدی برای خوشه‌بندی اقلام مشخص و استفاده می‌گردد. تعداد خوشه‌ها طوری انتخاب می‌شوند که تعداد اقلام درون هر خوشه تاحد قابل قبولی از دید خبرگان قرار گیرند. البته، در این مرحله، برای تعداد خوشه‌ها محدودیتی وجود ندارد.

گام 3) رتبه‌بندی خوشه‌های اقلام با استفاده از روش TOPSIS

پس از آنکه خوشه‌‌بندی اقلام انجام گردیده و خوشه‌ها مشخص شد، روش TOPSIS طوری استفاده می‌شود که با در نظرگرفتن تعدادی معیار مناسب به‌ازای خوشه‌ها، بتوان خوشه‌های تعیین شده را رتبه‌بندی نمود. البته، این معیارها می‌توانند با معیارهای اقلام یکسان هم در نظر گرفته شوند (آذر و همکاران، 1387). به این ترتیب درصورتی‌که تعداد اقلام بسیار زیاد باشند، با خوشه‌بندی می‌توان مدل‌های تصمیم‌گیری چندشاخصه را به‌ازای تعداد کمتری از عناصر به ‌کار برد.

گام 4) تعیین معیارهای تأمین‌کنندگان و محاسبه اوزان آنها

مشابه گام (1)، برای تأمین‌کنندگان نیز معیارهایی برای خوشه‌بندی و رتبه‌بندی خوشه‌ها درنظر گرفته و از روش‌های مذکور، اوزان آنها تعیین می‌شوند. در این گام نیز خبرگان می‌توانند در تعیین معیارها و اوزان آنها مؤثر باشند.

گام 5) خوشه‌بندی تأمین‌کنندگان

پس از تعیین معیارها و اوزان آنها مطابق گام (4)، از روش خوشه‌بندی AGNES آنها را به تعداد مناسب خوشه‌بندی نمایید. در این گام نیز تعدادی معیار برای خوشه‌بندی تأمین‌کنندگان درنظر گرفته می‌شود. نقطه‌ی شروع این مرحله یک آرایه‌ی m₂ × n₂ بعدی است. که در آن n₂ تعداد تأمین‌کنندگان و m₂ تعداد معیارها برای ارزیابی تأمین‌کنندگان است. بهتر است تعداد خوشه‌ها طوری انتخاب شود که تعداد تأمین‌کنندگان موجود در هر خوشه بیش از 20 تأمین‌کننده نباشد (غضنفری و همکاران، 1385).

گام 6) رتبه‌بندی خوشه‌های تأمین‌کنندگان با استفاده از روش TOPSIS

همانند گام (3) از روش TOPSIS برای رتبه‌بندی خوشه‌ها به‌جای خودِ تأمین‌کنندگان استفاده می‌شود.

گام 7) رتبه‌بندی تأمین‌کنندگان داخل هر خوشه

با توجه به اینکه یکی از محدودیت‌های اصلی این تحقیق، تأمین تمامی تقاضا‌هاست، از این رو، برای تخصیص اقلام به تأمین‌کنندگان، نیاز به رتبه‌بندی تأمین‌کنندگانِ موجود در هر خوشه به ‌کمک یکی از مدل‌های تصمیم‌گیری چند شاخصه مانند روش TOPSIS است. با توجه به توضیحات مربوط به گام (5)، تعداد تأمین‌کنندگان درون هر خوشه بهتر است بیش از 20 تأمین‌کننده نشود. در این ‌صورت بهتر است روند خوشه‌بندی پیش، همچنان ادامه یابد تا تمام خوشه‌ها از حداکثر مجاز بیشتر نشود.

گام 8) تخصیص اقلام به تأمین‌کنندگان برای سفارش

در این گام باید روشی را اتخاذ نمود تا اقلام به تأمین‌کنندگان به‌نحوی تخصیص یابند که دو سؤال زیر پاسخ داده شود,

1-    کدام‌یک از تأمین‌کنندگان انتخاب شوند؟

برای انتخاب تأمین‌کنندگان، خوشه با بالاترین اولویت را که هنوز تأمین‌کننده‌ی تخصیص داده نشده‌ای دارد، انتخاب نموده و در خوشه مذکور نیز تأمین‌کننده تخصیص داده نشده با بالاترین اولویت را درنظر بگیرید.

2-    چه میزان از اقلام توسط هر تأمین‌کننده عرضه گردد؟

نحوه تعیین میزان اقلام قابل عرضه توسط تأمین‌کنندگان بدین صورت است که هر تأمین‌کننده‌ای که براساس سؤال اول انتخاب گردد، باید اقلام تخصیص داده شده را به ‌میزان مورد نیاز  و تا حد ظرفیت خود عرضه نماید. در حالتی که یک تأمین‌کننده نتواند به تنهایی نیاز برخی اقلام را تأمین کند، باید از تأمین‌کنندگان در اولویت‌های بعدی استفاده گردد. این روند تا ارضای کامل تقاضای تمامی اقلام توسط تأمین‌کنندگان ادامه می‌یابد.

گام 9) پایان

 در بخش بعدی الگوریتم پیشنهادی بر روی یک کارخانه‌ی تولید قطعات خودرو پیاده‌سازی شده و سپس نتایج حاصل از الگوریتم پیشنهادی با نتایج حاصل از روش DEA مقایسه می‌گردد.

3-   مطالعه‌ موردی

برای پیاده‌سازی مدل پیشنهادی، کارخانه‌ قطعه‌سازان سینا، واقع در شهرک صنعتی بوعلی در شهر همدان که در سال 1378 تأسیس گردیده و حدود 100 پرسنل دارد، در نظر گرفته می‌شود. تنوع تولیدات این کارخانه زیاد بوده و محصولاتی مانند مکانیزم تعویض دنده انواع خودرو‌های سواری از قبیل پراید، زانتیا، پژو 405، پژو 206، سمند، 90L، ریو و نیز پدال‌ گاز خودروهای سورن و پژو 405 تولید می‌کند. این کارخانه تولیدی با شرکت‌هایی مانند ساپکو برای تأمین قطعات شرکت ایران‌خودرو، شرکت سازه‌گستر برای تأمین‌ قطعات شرکت سایپا و با شرکت رنو در فرانسه به‌ عنوان یکی از تأمین‌کننده‌های معتبر همکاری دارد. سهم این کارخانه در بازار برای مکانیزم‌های تعویض دنده خودرو‌ها به‌ازای انواع خودروها به‌ صورت
 جدول (1) است.

جدول(1): سهم بازار کارخانه مورد مطالعه

تعداد تأمین‌کنندگانی که در تأمین قطعات موردنیاز شرکت، مشارکت دارند 42 تأمین‌کننده است و این کارخانه برای تولید محصولات خود، از 94 قطعه‌‌ ورودی به کارخانه اعم از ساختنی و خریدنی استفاده می‌کند. برای قطعات[30] مذکور، معیارهایی به صورت ارزش افزوده، میزان تقاضا و مدت زمان مؤثر در تولید و ضرایب اهمیتی به ترتیب معادل
 0.3، 0.4 و 0.3 توسط افراد خبره این کارخانه در نظر گرفته می‌شوند. این سه معیار کاملاً مستقل بوده و به طور مستقیم از پیشنهاد کارشناسان خبره شرکت مذکور استفاده می‏شود.

ارزش افزوده، به میزان افزایش ارزش پولی‌ای که یک قطعه در محصول نهایی ایجاد می‌کند، اطلاق می‌شود.
تقاضا، به میزانی از هر قطعه گفته می‌شود که شرکت تولیدی در هر واحد از زمان به آن نیازمند است. در این مقاله، دوره‌های زمانی به صورت هفتگی درنظر گرفته می‌شوند. همچنین، منظور از مدت زمان مؤثر در تولید، فاصله زمانی از ورود هر قطعه تا تکمیل محصول نهایی است. واحد مورد استفاده در این مقاله برای این معیار، ثانیه است (بوتانی، 2007)

در ادامه، گام‌های الگوریتم پیشنهادی با‌توجه به پیاده‌سازی در شرکت مذکور، ارائه می‌گردد.

3-1 - خوشه‌بندی اقلام

اطلاعات اقلام مورد نیاز شرکت با توجه به سه معیار ارزش افزوده، میزان تقاضا و مدت زمان مؤثر در تولید و ضرایب اهمیت‌شان که به‌ترتیب معادل با 0.3، 0.4 و 0.3 است، ابتدا بی‌مقیاس نموده و سپس با استفاده از الگوریتم AGNES، این اقلام به 10 خوشه، خوشه‌بندی می‌شوند. تمامی فواصل در خوشه‌بندی به‌ صورت اقلیدسی در نظر گرفته شده   و تمامی محاسبات با استفاده از نرم‌افزار Matlab برنامه‌نویسی و انجام شده‌است. در این مقاله به ازای هر 10 قلم کالا، طبق نظر افراد خبره، یک خوشه در نظر گرفته می‌شود. از این رو، تعداد کل خوشه‌ها برابر با 10 است. روش بی‌مقیاس‌سازی در اینجا بدین صورت است که برای معیارهای مثبت[31] مقادیر معیارها به بیشترین مقدار موجود برای آن معیار تقسیم می‌شوند و برای معیارهای منفی[32] کمترین‌ مقدار موجود برای آن معیار، بر مقادیر آن معیار تقسیم می‌شوند(اصغرپور، 1388).

3-2- رتبه‌بندی خوشه‌های اقلام

با توجه به خوشه‌های به ‌دست آمده از روش AGNES، ماتریس تصمیم‌گیری برای رتبه‌‌بندی خوشه‌ها به‌ صورت جدول (2) بوده و نرمالیزه شده این ماتریس در جدول (3) آمده‌است.

مقادیر مربوط به جدول (2) از میانگین‌گیری حسابی مقادیر تمامی عناصر داخل آن خوشه به ‌دست می‌آید. حال با توجه به جدول (3) و اجرای روش TOPSIS، رتبه‌بندی خوشه‌ها به‌ صورت جدول (4) است.

جدول(2): ماتریس تصمیم‌گیری خوشه‌ها

جدول(3): ماتریس تصمیم‌گیری نرمالیزه شده

جدول (4): رتبه‌بندی خوشه‌های اقلام

3-3 - خوشه‌بندی تأمین‌کنندگان

در این مقاله به ازای هر ده تأمین‌کننده، طبق نظر افراد خبره، یک خوشه در نظر گرفته می‌شود. از این رو تعداد کل خوشه‌ها برابر با 5 است.

  نحوه خوشه‌بندی اقلام بر خوشه‌بندی تأمین‌کنندگان و اولویت‌بندی اقلام بر اولویت‌بندی تأمین‌کنندگان اثر می‌گذارد. زیرا معیارهایی مانند کیفیت، قیمت و زمان تحویل از کالایی به کالای دیگر به‌ازای هر تأمین‌کننده متفاوتند. بنابر این برای خوشه‌بندی تأمین‌کنندگان باید براساس تمام اقلامی که هر تأمین‌کننده قادر به عرضه آنها است، برآیندی، صورت گیرد. از این رو، میانگین وزنی اقلام هر تأمین‌کننده محاسبه شده و تأمین‌‌کنندگان بر اساس مقادیر به‌دست آمده خوشه‌بندی می‌گردند. همان‏گونه که اشاره شد، معیارهای درنظر گرفته شده برای تأمین‌کنندگان عبارت از کیفیت، قیمت و زمان تحویل است، که به‌ترتیب دارای ضریب اهمیت 0.2، 0.5، 0.3 هستند. معیار کیفیت به‌صورت یک شاخص کیفی درنظر گرفته و از روش دوقطبی فاصله‌ای مقادیر مربوط به آن به مقادیر کمی تبدیل می‌شوند (آذر و همکاران، 1387).

جدول (5): روش دوقطبی فاصله‌ای

با توجه به اولویت خوشه‌های اقلام، ضرایب اهمیت خوشه‌ها از خوشه 1 تا 10 به‌ ترتیب به‌صورت 1، 0.95، 0.9، 0.85، 0.8، 0.75، 0.7، 0.65، 0.6 و 0.55  فرض می‌شوند. محاسبات مربوط به فاصله‌ی اقلیدسی در الگوریتم AGNES مانند خوشه‌بندی اقلام با استفاده از نرم‌افزار MATLAB انجام می‌شود.

3-4 - رتبه‌بندی خوشه‌های تأمین‌کنندگان

خوشه‌های تأمین‌کنندگان نیز در براساس 3 معیار کیفیت، قیمت و زمان تحویل که استثنائاً همان معیارهای تأمین‌کنندگان[33] هستند، تشکیل یک ماتریس تصمیم‌گیری همانند جدول (6) می‌دهند. ماتریس تصمیم‌گیری مذکور نرمالیزه شده و
 جدول (7) را ارائه می‌دهد.

حال به‌کمک روش TOPSIS خوشه‌های موجود را رتبه‌بندی نموده و اولویت خوشه‌ها برای تخصیص به‌ صورت جدول (8) قابل مشاهده است.

جدول (8): رتبه‌بندی خوشه‌های تأمین‌کنندگان

3-5- اولویت‌بندی تأمین‌کنندگان درون هر خوشه‌

برای محاسبه‌ی اولویت‌بندی کلی تأمین‌کنندگان که پیش‌نیاز مرحله‌ی انتخاب و تخصیص تأمین‌کنندگان است، نیاز به اولویت‌بندی درون خوشه‌ایست. در اینجا چون تعداد تأمین‌کنندگان درون تمام خوشه‌ها از 20 کمتر است، مستقیماً از روش TOPSIS استفاده می‌شود، در غیر این‌ صورت باید خوشه‌بندی تا زمانی ادامه یابد که تعداد درون هر خوشه بیش از 20 عنصر نباشد. پس از انجام ا اولویت‌بندی درون خوشه‌ای به‌کمک روش TOPSIS، اولویت‌بندی کلی همانند جدول (9) است.

جدول (9): اولویت‌بندی کلی و درون خوشه‌ای تأمین‌کنندگان

3- 6 - تخصیص اقلام به تأمین‌کنندگان

با توجه به اینکه در این مقاله ظرفیت عرضه انواع اقلام توسط تأمین‌کنندگان، محدود و از قبل مشخص است، و با توجه به اولویت‌های به‌ دست آمده برای خوشه‌ها و اقلام، تخصیص اقلام به تأمین‌کنندگان به‌ صورت جدول (10) درنظر گرفته می‌شود. به این ترتیب که مثلاً تکه جدول زیر که از جدول (10) آمده است، نشان دهنده اینست که 800 مورد از قلم 1، توسط تأمین کننده 3 و 2100 مورد آن توسط تأمین کننده 8 صورت گیرد.

شکل(3): یک واحد تصمیم‌گیری

3-7 - حل با استفاده از روش DEA

در این مقاله و در روش DEA، کیفیت به ‌عنوان خروجی و قیمت و زمان تحویل به عنوان ورودی در نظر گرفته می‌شوند، زیرا کیفیت بالاتر مطلوبتر و قیمت بالاتر و زمان تحویل طولانی‌تر نامطلوبتر محسوب می‌شوند.

با حل مدل فوق با استفاده از نرم‌افزار لینگو اولویت‌بندی همانند جدول (11) به‌دست می‌آید، که با مقایسه با جواب به دست آمده از الگوریتم پیشنهادی در جدول (9)، مشاهده می‌شود که دارای جواب یکسانی هستند، که می‌تواند تا حدودی مهر تأییدی بر اعتبار الگوریتم پیشنهادی باشد. البته، روش DEA نحوه تخصیص را ارائه نمی‌دهد فقط کارایی را بررسی می‌کند، در حالی که روش پیشنهادی نحوه تخصیص را همانند جدول (10) ارائه می‌دهد.

4-  نتیجه‌گیری

استفاده‌ همزمان از روش خوشه‌بندی و روش تصمیم‌گیری چند معیاره برای انتخاب تأمین‌کنندگانی که دارای ظرفیت‌های محدودی هستند برای تأمین تعداد زیادی از اقلام ضروری، در این تحقیق مطالعه و بررسی شد.

امروزه با توجه با سرعت زیاد تغییرات در  عوامل تصمیم‌گیری و لزوم واکنش سریع در قبال بروز این تغییرات، نیاز به توسعه‌ی روش‌هایی است که این تغییرات را هر چه سریع‌تر اعمال نموده و به‌کارگیری آنها نیز دارای پیچیدگی چندانی نباشد.

جدول (10): تخصیص اقلام به تأمین‌کنندگان

چارچوب اصلی این تحقیق مبتنی بر ترکیبی از مدل‌های موجود در تحقیقات پیشین و و ارائه رویکردی ابتکاری براساس آنها و پیاده‌سازی در محیط‌های واقعی و صنعتی است.

 جدول عرضه‌ی تأمین‌کنندگان تأثیری در اولویت‌بندی تأمین‌کنندگان نداشته و این رو در صورت به ‌روز شدن این جدول و در صورتی ‌که سایر ارزش‌های مربوط به معیارهای تأمین‌‌کنندگان ثابت بماند، می‌توان این تغییرات را فقط در مرحله‌ی تخصیص اعمال نمود، بدون آنکه در مراحل پبیشین خود تأثیری بگذارند.

برای ارزیابی میزان اثر‌گذاری این روش، وضعیت شرکت تولیدی مورد مطالعه، قبل و بعد از پیاده‌سازی روش پیشنهادی مقایسه گردید، و نتایج زیر به‌دست آمد,

1- به علت انتخاب تأمین‌کنندگان با کارایی بالاتر و استفاده از استاندارد‌های تولیدی بالاتر، میزان  سفارش  تخصیص داده شده از طرف کارخانجات بالادستی بیشتر شد. این مقدار از متوسط 1،654،120 واحد در سال به متوسط 1،920،100 واحد در سال افزایش یافت.

2- به علت کاهش یافتن هزینه‌ی خرید و میزان ضریب ضایعات، میزان هزینه‌های تولید کاهش یافت. میزان ارزش پولی ضایعات کارخانه در هر هفته از 153،650 تومان به 133،770 تومان کاهش پیدا کرد.

3- زمان اختصاص یافته به تولید، کاهش یافته و در نهایت میزان تولید سالیانه افزایش یافت. ظرفیت تولید سالیانه از 2،250،500 واحد در سال به 2،440،300 واحد در سال افزایش پیدا کرد.

همان‌طور که از جدول (11) نیز مشاهده می‌شود، به تعدادی از تأمین‌کنندگان، اقلامی برای عرضه اختصاص داده نشده‌است. برخی از تأمین‌کنندگان فقط مجاز به تأمین بخشی از اقلام شدند.