شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر در به کارگیری یادگیری سیاردر آموزش عالی

مقدمه

از جمله عرصه‌هایی که در سال‌های  اخیر دستخوش هجوم فناوری اطلاعات با اهدف تحولات بنیادین شده، عرصه آموزش و یادگیری است. اگر دهه آخر قرن بیستم را دهه اطلاعات نام‌گذاری کردند، دهه اول قرن بیست و یکم را دوران آگاهی نامیده و هدف از این نام گذاری را توسعه همه جانبه دانش و آگاهی بشری دانسته اند.آموزش به هرگونه فعالیت یا تدبیر از پیش طرح ریزی شده ای گفته می شود که هدف آن ایجاد یادگیری در فراگیر باشد، در حالی که یادگیری عبارت است از ایجاد تغییرات نسبتا پایدار در رفتار بالقوه یادگیرنده؛ مشروط بر آن که این تغییر در اثر تجربه رخ دهد(سیف، 1383). پس یادگیری هدف است و آموزش یکی از وسایل یا روش های رسیدن به این هدف است(قدیریان، 1385). در دانشگاه ها بالا بردن کیفیت یادگیری و تدریس، همواره از مسائل پر اهمیت بوده است (موایندا[1]، 2007: 98 ). برای نیل به این مقصود، کمک گرفتن از فناوری برای پشتیبانی فعالیت تدریس و یادگیری با توجه به کاستی های موجود می‌تواند اثرگذار باشد. هم اکنون سیستم آموزشی دانشگاه ها به شکلی است که دانشجویان قابلیت دسترسی همیشگی به استادان را ندارند. دانشجویان نمی توانند هر زمان که به یادگیری در زمینه ای خاص نیاز دارند، مورد آموزش قرار گرفته، پاسخ سؤال های خویش را به دست آورند. با توجه به سیستم آموزشی موجود، فعل و انفعالات آموزشی در یک سطح باقی مانده، تقویت نمی شوند(استار[2]، 2003). هیچ تلفیقی بین آموخته های کلاس و محیط بیرونی افراد صورت نمی‌گیرد و موقعیت های یادگیری دانشجویان تنها معطوف به کلاس درس است(هاکس[3]، 2002: 163). همچنین، در اکثر دانشگاه‌ها از سیستم تهیه جزوات برای ارائه دروس استفاده می‌گردد، در حالی که می دانیم وقت استادان بسیار گرانبهاست، اما همچنان این وقت صرف تهیه و تکثیر جزوات و منابع امتحانی با نوشتن آنها می‌گردد(گرگیسون، 2009). دانشجویان از امکان مشاوره غیرحضوری با استادان خود بهره‌مند نیستند(موایندا، 2007: 100). هم اکنون استادان نمی توانند به صورت انفرادی به ارزیابی دانشجویان در زمینه ای خاص بپردازند و مفاهیم مورد نیاز هر فرد را به او انتقال دهند. استادان کماکان به کمک تخته مفاهیم پراهمیت آموزشی را به دانشجویان منتقل می‌کنند(بلساندرام[4]، 2008: 119). روش های موجود اطلاعات مورد نیاز دانشجویان را به سرعت در اختیار آنها نمی گذارد و برای وضعیت های گوناگون دانشجویان انعطاف‌پذیر نیست و نمی تواند به اندازه کافی انگیزه ایجاد نماید(پیتر[5] ، 2008). دانشجویان به تکنیک‌هایی نیاز دارند که در فهم بهتر دروس به آنها کمک کند و راهنمایی های لازم را فراهم آورد. همچنین، به آنها جهت بدهد(ویلجوین[6] ، 2007). انتقال دانش از طریق فناوری در سیستم های موجود آموزشی جایگاه مطلوبی برای پشتیبانی از دانشجویان در امر یادگیری ندارد؛ در حالی که این امر می تواند به بالا بردن کیفیت یادگیری کمک شایان نماید.

امروزه روش‌های سنتی و قدیمی آموزش و یادگیری، با ظهور فناوری‌ها و روش‌های نوین، کارایی خود را از دست می دهد. فراگیران برای همگام شدن با محیط دائم التغییر اطراف خود باید به دنبال شیوه ها و رویه های جدیدی برای انتقال دانش و افزایش یادگیری باشند. تمدن موج سوم  برای دانش افراد جامعه، به ابزاری قدرتمند نیار دارد که به موقع، کم هزینه، سریع و مطمئن باشد(فیضی و همکاران، 1383). آموزش الکترونیکی شیوه‌ای نوین در آموزش است که به ارائه و اداره فرصت های یادگیری برای ارتقای دانش و مهارت از طریق اینترنت و شبکه‌های رایانه ای می پردازد و ماهیت تحصیل و دانش‌اندوزی را از آموزش به یادگیری تبدیل کرده است(هالکت[7]،2002؛ 82 ) به طورکلی، می‌توان گفت آموزش الکترونیکی شیوه ای از یادگیری است که بر مبنای کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات و شبکه های کامپیوتری شکل گرفته است(امین پور، 1384: 91). طبق مطالعات جدید، هم اکنون 48 میلیون دانشجو در دانشگاه های جهان در حال تحصیل هستند. پیش بینی شده است این تعداد تا سال 2025 به 106 میلیون نفر می‌رسد. آنچه در ابعاد جهانی آموزش و ضرورت وجودی آن حتمی است، این است که توسعه آموزش ضرورتی جهانی و آموزش الکترونیکی یکی از مفیدترین راه حل های آن است(فرامرزیان، 1384 ).

تکنولوژی موبایل یکی از این نمودهای آموزش الکترونیکی است که مانند سایر تکنولوژی های ارتباطی به حوزه آموزش راه یافته و به عنوان آموزش مبتنی بر موبایل مطرح شده است. این وسیله ارتباطی توانسته است شیوه سنتی آموزش حضوری را تغییر داده، از آموزش تعریف تازه ای ارائه نماید. همچنین، زمینه یادگیری فراگیران را در منزل، محل کار، مسافرت از لحاظ زمانی و مکانی هموارکرده و بسیاری از محدودیت‌ها و ناکارآمدی ها را برطرف ساخته است. آموزش موبایلی زیر مجموعه آموزش الکترونیکی است که تقریباً از سال 2000 میلادی در سازمان، نهادها و مدارس رواج پیدا کرده است. به طور رسمی از سال 2007 در کشورهای بریتانیا، سوئد و ایتالیا سیستم آموزشی مبتنی بر موبایل در دستور کار قرار گرفت و دانش آموزان سنین 16 تا 24 ساله باز مانده از تحصیل را تحت پوشش قرار داد. این وسیله ارتباطی و اطلاعاتی به سبب ویژگی های خاص خود، از جمله تکنولوژی مخابره‌ای، مینیاتوری، انباشت و دریافت، نمایش و کنترل، انعطاف‌پذیری زمانی و مکانی، تمرکز زدایی و ناهمزمانی می تواند نقش قابل ملاحظه‌ای در امر آموزش ایفا نماید(فخرایی، 1386).

استفاده از یادگیری سیار از آن جهت پر اهمیت است که یک حمایت پایه ای و اساسی در تمام جوانب یادگیری را فراهم می آورد(موایندا، 2007: 107) یادگیری سیار توانایی دارد که به وسیله ابزار به عنوان یک محرک باعث ایجاد بازخورد در فعالیت آموزشی گردد. یادگیری سیار این توانایی را به فراگیران می دهد که مطالب مورد علاقه خود را یاد بگیرند و به طور آزادانه در هر زمان و هر مکان با دوستان خود تقسیم نمایند. به این عمل همانندسازی مشارکتی گفته می شود. یادگیری سیار بر فعالیت هایی تاکید می کند که یادگیری را از طریق کنش متقابل ارتقا می بخشند. به دلیل وجود ارتباطات تعاملی توسط ابزارهای سیار ، یادگیری مشارکتی و تعامل افزایش می یابد(ساتچر[8] و همکاران، 2008 ). ابزارهای سیار به طور اخص برای کاربردهای ارائه محتوای یادگیری و ایجاد تنوع در ارائه محتوا مناسب هستند. به خاطر دسترسی توسط ابزارهای سیار به مفاهیم متفاوت، می توان به ارتقای فعالیت یادگیری امید بست. یادگیری سیار و ابزارهای سیار بخاطر خصوصیاتشان دارای اهمیت هستند. ابزارهای سیار با توجه به قابلیت ارتباطات و چندرسانه قوی می توانند تاثیرگذاری زیادی بر فعالیت های یادگیری دانشجویان داشته باشند( بایا[9] و همکاران، 2009: 23 ). به کمک ابزارهای سیار و بدلیل اینکه بسیاری از دانشجویان سواد فناوری اطلاعات و ارتباطات را دارند، می‌توانند در صورت فراهم بودن بستر مناسب، محتوای یادگیری را دانلود کنند، تونایی دسترسی و تهیه تمامی منابع مورد نیاز یادگیری را داشته باشند. دانشگاه‌ها به کمک ایمیل، خدمات پیام کوتاه و چندرسانه، می توانند از دانشجویان پشتیبانی آکادمیک نمایند. حمایت های مدیریتی مانند یادآوری های مربوط به تحصیل، اخبار و اطلاعات دانشگاه، و موارد ضروری می توانند به کمک ابزارهای سیار از طریق دانشگاه در اختیار دانشجویان قرار گیرند. دسترسی دانشجویان به متون تمرینی کلاسی راحت‌تر می‌گردد. دانشجویانی که تلفن همراه دارند، می توانند یک سطح یادگیری هر روزه داشته باشند. تعامل بین دانشجویان با همتاهایشان را می توان بدین روش افزایش داد(براوون[10]، 2003). ابزارهای سیار می توانند از تکثیر جزوات و منابع امتحانی به شکل سنتی جلوگیری نمایند و با قابلیت پخش ویدیویی، پخش صدا، ضبط صدا و نیز امکان ذخیره سازی اطلاعات ارائه شده در سر کلاس و نیز قابلیت جابه جایی کارت حافظه، نقش بزرگی را در یادگیری ایفا نمایند(ناسمیت[11] و همکاران، 2006).

در همین راستا، مطالعات و پژوهش‌هایی انجام شده است که می‌توان آنها را به شرح زیر مورد بررسی قرارداد:

ایزی، (1386) در تحقیقی به  ب‍ررس‍ی‌ م‍وان‍ع‌ ت‍وس‍ع‍ه‌ آم‍وزش‌ ال‍ک‍ت‍رون‍ی‍ک‍ی‌ و ارائ‍ه‌ ال‍گ‍وی‌ م‍ن‍اس‍ب‌ ب‍ه‍ره‌گ‍ی‍ری‌ از آن‌ در آم‍وزش‌ م‍ت‍وس‍طه‌( از دی‍دگ‍اه‌ م‍دی‍ران‌ و دب‍ی‍ران‌ ) انجام داد. پ‍رسش‍ ه‍ای‌ ت‍ح‍ق‍ی‍ق او عبارتند از‌: ع‍وام‍ل‌ مؤثر در ت‍وس‍ع‍ه‌ آم‍وزش‌ ال‍ک‍ت‍رون‍ی‍ک‍ی‌ در آم‍وزش‌ م‍ت‍وس‍طه‌ از دی‍دگ‍اه‌ م‍دی‍ران‌ و دب‍ی‍ران‌ ک‍دام‌ اس‍ت‌؟ ع‍وام‍ل‌ ف‍ن‍ی‌ و تک‍ن‍ول‍وژی‍ک‍‌ ت‍ا چ‍ه‌ ح‍د م‍ان‍ع‌ ت‍وس‍ع‍ه‌ آم‍وزش‌ ال‍ک‍ت‍رون‍ی‍ک‍ی‌ اس‍ت‌؟ ع‍وام‍ل‌ ف‍ره‍ن‍گ‍ی‌ و اج‍ت‍م‍اع‍ی‌ ت‍ا چ‍ه‌ ح‍د م‍ان‍ع‌ ت‍وس‍ع‍ه‌ آم‍وزش‌ ال‍ک‍ت‍رون‍ی‍ک‍ی‌ اس‍ت‌؟ ی‍اف‍ت‍ه‌ ها ن‍ش‍ان‌ داد ک‍ه‌ ۵۶ درص‍د از دب‍ی‍ران‌ و ۷۰۸ درص‍د از م‍دی‍ران‌ ع‍وام‍ل‌ ف‍ن‍ی‌ و ت‍ک‍ن‍ولوژی‍ک‍‌ را در ح‍د زی‍اد و خ‍ی‍ل‍ی‌ زی‍اد م‍ان‍ع‌ ت‍وس‍ع‍ه‌ آم‍وزش‌‌ه‍ای‌ ال‍ک‍ت‍رون‍ی‍ک‍ی‌ ع‍ن‍وان‌ ک‍ردن‍د.

ه‍م‍چ‍ن‍ی‍ن‌ ۵۰/۴ درص‍د از دب‍ی‍ران‌ و ۶۱/۱ درص‍د از م‍دی‍ران‌ ع‍وام‍ل‌ ف‍ره‍ن‍گ‍ی‌ اج‍ت‍م‍اع‍ی‌ ۵ درص‍د از دب‍ی‍ران‌ و ۶۸ درص‍د از م‍دی‍ران‌ ع‍وام‍ل‌ آم‍وزشی‌ ۵۸/۸ درص‍د از دب‍ی‍ران‌ ع‍وام‍ل‌ ح‍ق‍وق‍ی‌ اداری‌ ۶۸/۸ درص‍د از دب‍ی‍ران‌ ع‍وام‍ل‌ اق‍ت‍ص‍ادی‌ را در ح‍د زی‍اد و خ‍ی‍ل‍ی‌ زی‍اد م‍ان‍ع‌ ت‍وس‍عه‌ آم‍وزش‌ ه‍ای‌ ال‍ک‍ت‍رون‍ی‍کی‌ در آم‍وزش‌ م‍ت‍وس‍طه‌ گ‍زارش‌ ک‍ردن‍د. اولیور[12] (2001) در تحقیقی با عنوان «اطمینان از کیفیت یادگیری الکترونیکی در آموزش عالی استرالیا» با این بحث که چه عواملی باعث سازگاری موفق و استفاده پایداری از یادگیری مجازی در آموزش عالی در استرالیا می شود، پرداخته است. وی معتقد است که چهار عامل اصلی که دانشگاه ها باید رعایت کنند تا حداکثر توان بالقوه برای یادگیری مجازی را داشته باشند، عبارتند از: ایجاد تمرین های اثربخش و ارزان، ایجاد و ابقای کیفیت در انتقال یادگیری مجازی، اطمینان دادن از دسترسی و برابری در انتقال برنامه‌ها و ایجاد تمرین‌هایی که یادگیری مجازی را تداوم بخشیده، باعث رشد فعالیت های تدریس و یادگیری شوند. هرچند این عوامل به عنوان عوامل موفقیت در یک دوره شناخته شده‌اند، در بسیاری موارد با هم همپوشی دارند.

این مقاله به توصیف و اثبات نمونه هایی از راهبردهایی که طریقی برای حمایت کردن و تداوم بخشیدن به کیفیت برنامه های یادگیری مجازی و به طورکلی در بسترآموزشی هستند، می پردازد. هرود و چیس[13] (2007) در دانشگاه اسلیپری راک بر روی گرایش های دانشجویان نسبت به کارایی فناوری های جدید در فرایند آموزش دانشگاهی، رضایت هر چه بیشتر دانشجویان در استفاده از ابزارهای سیار مانند لپ تاپ و گوشی تلفن همراه را اشکار ساخت. همچنین، در بررسی‌های بایا و دهلر[14](2009)، دتچر و مونی[15](2008 ) و نیز و کامار و انگاندو[16](2007 ) صورت گرفت، در تحقیقات شان همگی به این نتیجه رسیدند که دانشجویان نسبت به استفاده از گوشی تلفن همراه در فرایند یادگیری علاقه مند هستند و استفاده از یادگیری سیار را یک روش با ارزش تدریس می دانند. تحقیقات مذکور به خوبی نشان می دهند که سطح آگاهی افراد، مهارت افراد و نیز به طور خاص چگونگی نگرش آنان از موارد پایه و اساسی در کارایی چنین سیستمی است. کان[17] (2007) در یافته های خود به دو مانع عمده در یادگیری سیار؛ یعنی نبود متخصص کافی در یادگیری سیار و عدم آگاهی از مزایای یادگیری سیار تاکید نمودند. کانسا[18](2007) در نتایج بررسی خود بیان می دارد فقدان مواد درسی مناسب برای یادگیری سیار از موانع تاثیر گذار در آن است. اسریبهاندانگ[19] (2006) و باسول[20] (2006) در نتایج خود ذکر نمودند که مشکل باتری در ابزارهای سیار از چالش‌های تاثیرگذار برای به کار بستن سیستم یادگیری سیار است. کامکار[21](2006) یکی از چالش‌های یادگیری سیار را نیاز به خودانضباطی بالا ذکر نمود . تیان[22] (2003) در نتایج تحقیق خود عنوان نمود که تعصب آموزشگران نسبت به آموزش سنتی از موانع اساسی در به کار گیری یادگیری سیار است .هاوارد[23](2008) نیز در پژوهش خود با «عنوان بررسی زیر ساخت فناوری اطلاعات و ارتباطات و ظرفیت منابع انسانی در لیبریا »به این نتیجه دست یافت که برای توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در این کشور تقویت زیرساخت های مخابراتی، منابع انسانی، اقتصادی، اجتماعی و برنامه ریزی درسی مبتنی بر فناوری اطلاعات ضروری است. همچنین کاپونن[24](2008) در تحقیقات خود در رابطه با توسعه، برقراری و کاربرد یادگیری الکترونیکی بیان کرد که در آمادگی یادگیری الکترونیکی نیروی انسانی عوامل فیزیکی، شناختی، احساسی، اجتماعی و فرهنگی مهم و تاثیرگذار هستند. باتوجه به موارد مذکور، پژوهش حاضر در پی پاسخگویی به این سؤال است که تاچه میزان عامل های دانش، امکانات فردی، مهارت، فنی و تکنولوژیک، خودانضباطی و نگرش در به کارگیری یادگیری سیار در آموزش عالی مؤثر است؟

روش

روش پژوهش حاضر توصیفی از نوع پیمایشی بوده است. جامعه آماری متشکل از 300 نفر از استادان دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری بوده که از این جامعه تعداد 169 نفر با استفاده از جدول کرجسی- مورگان به صورت تصادفی طبقه‌ای به عنوان نمونه انتخاب شدند.

ابزار پژوهش : برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه محقق ساخته عامل‌های مؤثر بر به کارگیری یادگیری سیار با 42 گویه با بهره‌گیری از تجارب جهانی استفاده شد. گویه‌ها در شش عامل  فنی و تکنولوژیک، نگرشی، امکانات فردی ، دانشی، مهارتی و خود انضباطیکه هر عامل دارای گویه‌های مربوط به خود بوده به صورت 5 گزینه ای با مقیاس لیکرت از خیلی زیاد تا خیلی کم درجه‌بندی شده بود. گویه‌هایی که در عامل فنی و تکنولوژیک قرار گرفته بوده اند شامل: بهره مندی از پهنای باند مناسب، بهره‌مندی از آنتن دهی مناسب موبایل، در اختیار بودن اینترنت برای لب تاب و تلفن همراه بصورت مناسب ، بهره مندی مناسب از بلوتوث، در اختیار داشتن نرم افزارهای مرتبط ، بهره مندی از خدمات پیام کوتاه و چند رسانه بصورت فردی و گروهی و در اختیار بودن پوشش مناسب وایرلس[25] در مکان‌های مورد نیاز. گویه‌هایی که در عامل نگرشی قرار گرفته شد شامل: احساس استقلال در فعالیت آموزشی، اعتقاد به ایجاد جذابیت در فعالیت آموزشی، اعتقاد به توانمندسازی شخصی در فعالیت آموزشی، اعتقاد به توانمندسازی شخصی در فعالیت تدریس و یادگیری، اعتقاد به ایجاد شرایط در دسترس بودن محتواهای مورد نیاز برای یادگیری، اعتقاد به توانایی سیستم در بالا بردن انعطاف پذیری فرایند آموزشی، باور داشتن به توان سیستم در تحت پوشش مناسب  قرار دادن یادگیری و آموزش، باور داشتن به توان  سیستم در مهیا نمودن موقعیت های گوناگون آموزشی، اعتقاد به توانایی سیستم در کمک مؤثر به تحصیل مناسب، باور داشتن به ایجاد تعامل در فعالیت آموزشی به وسیله این سیستم و اعتقاد به صرفه‌جویی در زمان بوسیله یادگیری سیار. گویه‌هایی که در عامل فردی قرار گرفته شد شامل: در اختیار داشتن لب تاب توسط فراگیر، در اختیار داشتن تلفن همراه مناسب توسط فراگیر، در اختیار داشتن حافظه جانبی توسط فراگیر، در اختیار داشتن رایانه جیبی توسط فراگیر و در اختیار داشتن ابزارهای سیار با امکانات قوی(گوشی‌های تلفن همراه نسل سوم به بالا و رایانه های جیبی هوشمند. گویه های که در عامل خود انضباطی قرار گرفته اند شامل: عادت داشتن به انجام وظایف در زمان مشخص شده توسط افراد، پشتکار و ناامید نشدن برای رسیدن به اهداف توسط افراد، توانایی در یادگیری بدون کمک آموزشگر توسط افراد و مقاومت در مقابل موانع. گویه‌هایی که در عامل دانشی قرار گرفته شد شامل: میزان آگاهی افراد در مورد یادگیری سیار، داشتن سواد رایانه‌ای توسط کاربران، داشتن آگاهی فنی در مورد کار با ابزارهای سیار، داشتن آگاهی در خصوص چگونگی اتصال ابزارهای سیار به شبکه آموزش و چگونگی کار با نرم افزارهای مرتبط. همچنین گویه هایی که در عامل مهارتی قرار گرفته شد شامل: میزان آشنایی کار با تلفن همراه، میزان آشنایی کار با لپ تاپ میزان مهارت در استفاده از رایانه جیبی، میزان توانایی در ارسال و دریافت ایمیل، میزان توانایی در ارسال و دریافت پیام متنی و چند رسانه، میزان توانایی در ذخیره و بازیابی اطلاعات از روی حافظه جانبی، توانایی در ارسال و دریافت اطلاعات توسط بلوتوث، میزان مهارت در اتصال به اینترنت و جستجوی آدرس‌های مختلف به وسیله تلفن همراه یا لپ تاپ و میزان مهارت در دانلود فایل های به وسیله تلفن همراه یا لپ تاپ از روی وب و ذخیره آنها ست.

به منظور تعیین روایی محتوایی از قضاوت اساتید و متخصصان آموزش الکترونیکی استفاده گردید و میزان پایایی پرسشنامه به روش همسانی درونی و با استفاده از آلفای کرونباخ به ترتیب برای هریک از مؤلفه‌های دانش، امکانات فردی، مهارت، فنی و تکنولوژیک، خود انضباطی و نگرش برابر 89/0، 87/0، 85/0، 91/0، 85/0 و 87/0 محاسبه شد. همچنین، پایایی کل از همین روش برابر با 86/0 حاصل گردید. از آنجایی که این ضریب به 1 نزدیک است، نشان دهنده قابلیت اعتماد و پایایی مطلوب پرسشنامه است .

یافته‌ها

بررسی توصیفی عوامل مؤثر در به کارگیری یادگیری سیار در آموزش عالی در جدول1 آورده شده است.

جدول 1: جدول شاخص های آماری بررسی توصیفی عوامل مؤثر در به کار گیری

یادگیری سیار در آموزش عالی

با توجه به جدول 1هر یک از عوامل مؤثر در به کارگیری یادگیری سیار در آموزش‌عالی به وسیله سؤال هایی در پرسشنامه اندازه گیری شده است. بر این اساس، عامل دانش به وسیله 5 سؤال، عامل امکانات فردی به وسیله 5 سؤال، عامل مهارت به وسیله 10 سؤال، عامل فنی و تکنولوژیک به وسیله 7 سؤال، عامل خودانضباطی به وسیله 4 سؤال و عامل نگرش به وسیله 11 سؤال در پرسشنامه اندازه گیری گردید. از آنجا که در هر سؤال امتیاز زیر 3 (پاسخ‌های خیلی‌کم و کم) نشان‌دهنده نظر منفی و امتیاز 3 متوسط و بالای 3 (پاسخ‌های زیاد و خیلی زیاد) نشان دهنده میزان تاثیر عامل یاد شده به عنوان عامل مؤثر در به کارگیری یادگیری سیار در آموزش عالی بود، نقطه برش یا میانگین نظری برای عامل دانش برابر 15، عامل امکانات فردی برابر 15، عامل مهارت برابر 30، عامل فنی و تکنولوژیک برابر 21، عامل خودانضباطی برابر 12 و عامل نگرش برابر 33 بوده، بنابراین، بررسی جدول شاخص های آماری شماره 1، مشخص می‌کند که میانگین هریک از عوامل بالاتر از نقطه برش بوده است. از طرفی، با انتخاب گزینه‌های زیاد و خیلی زیاد  78 درصد آزمودنی‌ها عامل دانش، 91 درصد عامل امکانات فردی، 92 درصد عامل مهارت، 91 درصد عامل فنی و تکنولوژیک، 83 درصد عامل خودانضباطی و 93 درصد عامل نگرش را به عنوان عوامل مؤثر در به کار گیری یادگیری سیار در آموزش عالی به شمار می‌آورند.

سؤال اول: تاچه میزان عامل دانش در به کارگیری یادگیری سیار در آموزش عالی مؤثر است ؟

جدول 2: آزمون t یک نمونه ای برای بررسی عامل  دانش

جدول 2، نشان می دهد، بین میانگین نمونه و میانگین نظری 15 تفاوت معناداری وجود دارد (0001/0= P). لذا، می توان ادعا نمود عامل دانش به عنوان یکی از عوامل مؤثر در به کار گیری یادگیری سیار در آموزش عالی به شمار می رود.

سؤال دوم: تاچه میزان عامل امکانات فردی در به کار گیری یادگیری سیار در
آموزش عالی مؤثر می باشد ؟

جدول 3: آزمون t یک نمونه ای برای بررسی عامل  امکانات فردی

جدول 3، نشان می دهد، بین میانگین نمونه و میانگین نظری 15 تفاوت معناداری وجود دارد (0001/0= P). لذا، می توان ادعا نمود عامل امکانات فردی به عنوان یکی از عوامل مؤثر در به کار گیری یادگیری سیار در آموزش عالی به شمار می رود.

سؤال سوم: تاچه میزان عامل مهارت در به کار گیری یادگیری سیار در آموزش عالی مؤثر است ؟

جدول 4: آزمون t یک نمونه ای برای بررسی عامل مهارت

      جدول 4، نشان می دهد، بین میانگین نمونه و میانگین نظری30 تفاوت معناداری وجود دارد (0001/0= P). لذا، می توان ادعا نمود عامل مهارت به عنوان یکی از عوامل مؤثر در به کار گیری یادگیری سیار در آموزش عالی به شمار می رود.

سؤال چهارم: تاچه میزان عامل فنی و تکنولوژیک در به کار گیری یادگیری سیار در آموزش عالی مؤثر است ؟

جدول 5: آزمون t یک نمونه ای برای بررسی عامل فنی و تکنولوژیک

جدول 5، نشان می‌دهد، بین میانگین نمونه و میانگین نظری 21 تفاوت معناداری وجود دارد (0001/0= P). لذا، می‌توان ادعا نمود عامل فنی و تکنولوژیک به عنوان یکی از عوامل مؤثر در به کارگیری یادگیری سیار در آموزش عالی به شمار می رود.

سؤال پنجم: تاچه میزان عامل خود انضباطی در به کار گیری یادگیری سیار در آموزش عالی مؤثر است ؟

جدول 6: آزمون t یک نمونه ای برای بررسی عامل  خود انضباطی

    جدول 6، نشان می دهد ، بین میانگین نمونه و میانگین نظری 12 تفاوت معناداری وجود دارد (0001/0= P). لذا، می توان ادعا نمود عامل خود انضباطی به عنوان یکی از عوامل مؤثر در به کار گیری یادگیری سیار در آموزش عالی به شمار می رود.

سؤال ششم:تاچه میزان عامل نگرش در به کار گیری یادگیری سیار در آموزش عالی مؤثر است ؟

جدول 7: آزمون t یک نمونه ای برای بررسی عامل  نگرش

جدول 7، نشان می‌دهد بین میانگین نمونه و میانگین نظری 33 تفاوت معناداری وجود دارد (0001/0=  P). لذا، می‌توان ادعا نمود عامل نگرش به عنوان یکی از عوامل مؤثر در به کار گیری یادگیری سیار در آموزش عالی به شمار می رود.

در قسمت بعد و در جداول 8 و 9، با استفاده از آزمون فریدمن مشخص شد که سهم هریک از عوامل در به کار گیری یادگیری سیار در آموزش عالی یکسان است یا خیر.

سؤال هفتم: بین شاخص‌های اثرگذار بر به‌کارگیری یادگیری سیار تفاوت معنادار وجود دارد ؟

جدول 8: میانگین رتبه های عوامل مؤثر در  یادگیری سیار

جدول 9: آزمون فریدمن

جدول 9، نشان می‌دهد، بین میانگین رتبه‌ای هر یک از عوامل مؤثر در به کارگیری یادگیری سیار تفاوت معناداری وجود دارد (001/0= P). لذا، می‌توان ادعا نمود رتبه بندی عوامل مؤثر در به کارگیری یادگیری سیار در آموزش عالی به صورت توصیفی به شرح ذیل است:

1)  عوامل تکنولوژیک و فنی(98/3)

2)  عوامل نگرشی (58/3)

3)  عوامل فردی (56/3)

4)  عوامل دانشی (43/3)

5)  عوامل مهارتی (27/3)

6)  عوامل خود انضباطی (19/3)

نمودار 1: عوامل مؤثر در به کار گیری یادگیری سیار در آموزش عالی

بحث و نتیجه‌گیری

همواره دانشجویانی داریم که فراموش می کنند ماشین حساب های خود را به دانشگاه بیاورند، اما به ندرت اتفاق می افتد تلفن های همراه شان را با خود نیاورند. پس چرا از کارایی و در دسترس بودن وسیع و گسترده آنها به منظور یادگیری استفاده نکنیم ؟ هر چه رو به جلو حرکت می کنیم ، جامعه به روش های سریعتر و مبتکرانه تر برای بهره داری از زمان نیاز خواهد داشت. با افزایش مستقلانه نیازمندی به هدایت فعالیت های یادگیری برای هر فرد و نیاز به افزایش سرعت در کسب مهارت ها در طول زندگی، محیطی سرشار از دانش و آگاهی که در هر لحظه و هر مکان قابل دسترسی باشد، یک نیاز تلقی می گردد. با توجه به نتایج تحقیقات انجام شده و مزایای یادگیری سیار، از آن می توان به عنوان روشی مناسب در آموزش و یادگیری، رسمی و غیر رسمی، استفاده نمود. این روش آموزشی می‌تواند محدودیت های آموزش از راه دور و آموزش الکترونیکی را جبران نماید. این روش آموزشی می تواند به عنوان یک وسیله کمک آموزشی برای دریافت و ذخیره خلاصه مطالب کلاس های حضوری، همچنین، در کنگره ها و همایش‌ها (برای مثال، برای ارسال خلاصه مقالات) و برنامه های آموزش کارکنان کاربرد داشته باشد.

اجرای برنامه‌های آموزشی با استفاده از فناوری های سیار رهنمود مناسبی برای طراحی برنامه‌های آموزشی از راه دور و از طریق مجازی برای رشته های مختلف است که می‌تواند تحت بررسی و پژوهش بیشتری قرار گیرد و برای مقاطع مختلف استفاده شود. یافته های کلی پژوهش نشان داد عامل فنی و تکنولوژیک با میانگین 74/3 بیشترین تاثیر و عامل خودانضباطی با 12/3 کمترین تاثیر را در به کار گیری یادگیری سیار در آموزش عالی دارد. در پژوهش حاضر5/59 % از اساتید عوامل فنی و تکنولوژیک را برای به کار گیری یادگیری سیار در حد زیاد و خیلی زیاد مؤثر گزارش دادند. در بین عوامل فنی و تکنولوژیک، بهره مندی از پهنای باند مناسب با 6/81 % فراوانی، و پس از آن و در اختیار بودن پوشش مناسب وایرلس[26] در مکان های مورد نیاز با 4/67 % فراوانی، بیشترین تاثیر را در به کارگیری یادگیری سیار در آموزش عالی داشته است. این یافته‌ها با نتایج به دست آمده از پژوهش ایزی(1386)، پژوهش اسریبهاندانگ (2006)پژوهش باسول (2006)، پژوهش کاپونن (2008)، و هاوارد (2008) همخوانی دارد. همچنین، نتایج نشان داد که عوامل نگرشی نیز با فراوانی 8/44% در به کارگیری یادگیری سیار در آموزش عالی مؤثرند. در بین عوامل نگرشی، اعتقاد به توانمند سازی شخصی در فعالیت آموزشی با 3/64% فراوانی و پس از آن اعتقاد به ایجاد شرایط در دسترس بودن محتواهای مورد نیاز برای یادگیری با 2/57 % فراوانی به ترتیب بیشترین تاثیر را در به کارگیری یادگیری سیار در آموزش عالی داشته است.این نتایج با پژوهش، هرود و چیس (2007)، کان(2007)، بایا و دهلر (2009)، پژوهش دتچر و مونی (2008)، پژوهش کامکار و انگاندو (2007) و هاوارد (2008) هماهنگ است.

یافته دیگر این پژوهش عبارت است از این که 5/41% از مدیران و اساتید عوامل فردی را برای به کار گیری یادگیری سیار در آموزش عالی در حد زیاد و خیلی زیاد مؤثر می دانند. در بین عوامل فردی، به ترتیب در اختیار داشتن لپ تاپ توسط فراگیر، در اختیار داشتن تلفن همراه مناسب توسط فراگیر بیشترین تاثیر را در به کارگیری یادگیری سیار در آموزش عالی داشته اند که فراوانی درصدی آنها به ترتیب1/56%، 9/45 % گزارش شده است. این یافته ها با نتایج به دست آمده پژوهش کان(2007)، تیان(2003)، ایزی(1386) بابا و دهلر(2009)، کاپونن(2008)و پژوهش کامکار و انگاندو(2007) همخوانی دارد. نتایج پژوهش حاضر همچنین مؤید آن است که عوامل دانشی64% در حد زیاد و خیلی زیاد به کار گیری یادگیری سیار در آموزش عالی مؤثر است. در بین عوامل دانشی، داشتن آگاهی فنی در مورد کار با ابزارهای سیار با 5/75 % فراوانی و پس از آن داشتن آگاهی افراد در مورد چگونگی کار با نرم افزارهای مرتبط با 4/69 % فراوانی به ترتیب بیشترین تاثیر را در توسعه به کار گیری یادگیری سیار در آموزش عالی داشته است. این یافته ها با نتایج به دست آمده پژوهش ایزی (1386) پژوهش اولیور (2001) پژوهش کان (2007)  پژوهش کانسا (2007) پژوهش هاوارد (2008) و پژوهش کاپونن (2008) با نتایج پژوهش حاضر هماهنگ است و نیز 2/65% از استادان عوامل مهارتی و 4/49% عوامل خودانضباطی را در به کار گیری یادگیری سیار در آموزش عالی در حد زیاد و خیلی زیاد مؤثر می دانند. فراوانی های مشاهده شده نشان داد که در بین  عوامل مهارتی، میزان آشنایی کار با تلفن همراه و میزان مهارت در استفاده از رایانه جیبی، با 5/73 % فراوانی، بیشترین تاثیر و پس از آن میزان توانایی در ارسال و دریافت ایمیل، میزان توانایی در ارسال و دریافت پیام متنی و چندرسانه با 5/71 % فراوانی، بیشترین تاثیر را در در به کار گیری یادگیری سیار در آموزش عالی داشته است. این یافته‌ها با نتایج به دست آمده پژوهش بایا و دهلر(2009)، دتچر و مونی( 2008)، ایزی(1386) کامکار و انگاندو(2007) همخوانی دارد. در بین عوامل خودانضباطی، توانایی در یادگیری بدون کمک آموزشگر توسط افراد و مقاومت در مقابل موانع با 4/70 % فراوانی و پس از آن پشتکار و ناامید نشدن برای رسیدن به اهداف توسط افراد با 4/70 % فراوانی به ترتیب بیشترین تاثیر را در توسعه آموزش الکترونیکی داشته است. این یافته‌ها با نتایج به دست آمده کان(2007)، پژوهش کامکار(2006)، پژوهش تیان(1386)، کاپونن(2008) و نیز با پژوهش هاوارد(2008) حاضر همسویی دارد.

بر این اساس، پیشنهاد می گردد نگرش مثبتی  نسبت به یادگیری از طریق تلفن همراه و نقش آن در اثر بخشی برنامه های آموزشی و کیفیت آموزش ایجاد گردد. از طرف دیگر، باید دانشجویان و استادان را با فرهنگ استفاده از موبایل به عنوان یک راهبرد آموزشی آشنا ساخت و اطلاعات لازم را برای استفاده از آن در اختیار فراگیران قرار داد. می توان از نیروهای متخصص برای طراحی و تولید محتوای آموزشی که با پیشرفت های روز همخوانی داشته باشد، استفاده نمود و برای اصلاح ساختار و سمت و سوی نظام آموزشی کشور به تناسب شرایط و مقتضیات نوین علم وفناوری تأکید کرد. کارکردهای آموزشی موبایل نشان دهنده این واقعیت است که دنیای امروز در جهت کاربرد نظام آموزشی متناسب با نیازهای عصر حاضر تلاش می کند.