پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 43 |
| تعداد شمارهها | 1,638 |
| تعداد مقالات | 13,318 |
| تعداد مشاهده مقاله | 29,873,794 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 11,945,686 |
فون سوسماران شهرستان سبزوار با تأکید بر گونههای همزیستگاه به همراه ارائه چارچوبی برای تهیه نقشههای پراکنش خزندگان ایران | ||
| تاکسونومی و بیوسیستماتیک | ||
| مقاله 2، دوره 5، شماره 16، آبان 1392، صفحه 1-16 اصل مقاله (1.04 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| نویسندگان | ||
| مسعود یوسفی1؛ علی خانی2؛ صیاد شیخی ئیلانلو3؛ اسکندر رستگار پویانی* 4 | ||
| 1گروه محیطزیست، دانشکده منابع طبیعی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران | ||
| 2اداره حفاظت محیطزیست استان خراسان رضوی، مشهد، ایران | ||
| 3گروه محیطزیست، دانشکده شیلات و محیطزیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران | ||
| 4گروه زیستشناسی، دانشکده علوم، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران | ||
| چکیده | ||
| مطالعه خزندگان و اتخاذ تدابیری برای حفاظت از آنها از اولویتهای حفظ تنوع زیستی هر کشوری محسوب میشود. شهرستان سبزوار در غرب استان خراسان رضوی دارای غنای بالایی از مهرداران است. مطالعه حاضر، با هدف بررسی فون سوسماران شهرستان سبزوار با تأکید ویژه بر گونههای همزیستگاه به مدت سه سال (1388 تا 1390) انجام شده است. نتایج نشان داد که 21 گونه سوسمار متعلق به 13 جنس و 5 خانواده در این شهرستان زیست مینماید. مطالعه گونههای همزیستگاه نشان داد که گونه Trapelus agilis با 18 گونه همزیستگاه است و از این نظر بیشترین گونههای همزیستگاه را در منطقه داراست. همچنین، ارتباط فون سوسماران سبزوار که در منطقه فیزیوژئوگرافیک فلات مرکزی قرار دارد با دیگر مناطق فیزیوژئوگرافیک سوسماران ایران بررسی شد. نتایج نشان داد سبزوار در سطح گونه بیشترین اشتراک را با دشت ترکمن دارد. تعداد این گونههای مشترک 13 عدد است. به دلیل ناقص بودن نقشه پراکنش خزندگان ایران و ضرورت ثبت مدوّن اطلاعات پراکنش خزندگان در تحقیق حاضر نقشه شبکهبندی شده 25×25 کیلومتر ایران به عنوان نقشه پایه برای ثبت نقاط پراکنش خزندگان ایران پیشنهاد میشود. | ||
| کلیدواژهها | ||
| سوسمار؛ همزیستگاه؛ سبزوار؛ نقشه پراکنش | ||
| اصل مقاله | ||
|
مقدمه ایران با مساحتی برابر با 1648195 کیلومتر مربع دارای غنای عظیمی از خزندگان است (Anderson, 1999؛ Latifi, 2000؛ Firouz, 2007؛ Rastegar-Pouyani et al., 2008؛ Sindaco and Jeremcenko, 2008). در این پهنه گسترده، زیستگاههای بسیاری برای خزندگان وجود دارد که تاکنون ارزیابی نشدهاند یا به دلایل مختلف از جمله: نبود زمان و بودجه کافی یا فقدان امنیت به ویژه در مناطق مرزی به خوبی بررسی نشده است. از این رو، فون خزندگان آنها ناشناخته مانده است و هر ساله گونهها و رکوردهای جدید از خزندگان ایران در منابع مختلف به ثبت میرسد Kazemi et al., 2011)؛ Moradi and Shafiei, 2011؛ Mozaffari et al., 2011؛ Rajabizadeh et al., 2011). از دیگر دلایل ناشناخته ماندن فون خزندگان ایران وجود گونههای نادر و گونههایی با رفتارهای ویژه است (Majnoonian et al., 2005). گونههای روز فعال یک منطقه ویژه را میتوان در یک زمان بسیار کوتاه نیز شناسایی کرد، اما گونههای کمیاب حتی در بررسیهای گسترده نیز ممکن است ناشناخته باقی بمانند و کسی با آنها برخورد نکند. Anderson (1999) در تأیید این موضوع اذعان دارد که در طول 9 ماه زندگی و مطالعه در مسجد سلیمان و خوزستان موفق به دیدن تمام گونههای معرفی شده از منطقه نشده است (Majnoonian et al., 2005). از این رو، ضروری است که برای تعیین فهرست و موجودی واقعی خزندگان هر منطقه ارزیابیهای طولانی مدت ترتیب داده و انجام شود تا تمامی گونهها حتی انواع کمیاب منطقه جمعآوری و شناسایی شود. تاکنون در شهرستان سبزوار چندین مطالعه در مورد فون خزندگان انجام شده است ولی به دلیل کوتاه بودن زمان مطالعه تمام گونههای موجود شناسایی نشدند به طوری که تعداد گونههای فهرست شده در مطالعه حاضر تا تعداد 10 گونه با فهرستهای ارایه شده قبلی تفاوت دارد (Gharzi, 1999). در مطالعات فونستیک و غنای گونهای توجه به گونههای همزیستگاه بسیار ضروری است، برای واژه همزیستگاه دو اصطلاح در زبان انگلیسی وجود دارد sympatric) و (syntopic که هر کدام به حالتهای مختلفی از همپوشانی پراکنش جغرافیایی و پراکنش بومشناختی اشاره دارد (Rivas, 1964). اصطلاح sympatric به دو یا چند گونهای اشاره دارد که دارای همپوشانی پراکنش جغرافیایی هستند صرف نظر از اینکه با هم در یک زیستگاه کلان (macrohabitat) یا یک مکان یکسان (same locality) حضور دارند یا حضور ندارند، اما اصطلاح syntopic به دو یا چند گونهای اشاره دارد که در یک زیستگاه کلان در مجاورت هم حضور دارند و برای گونههای خویشاوند نزدیک امکان همآوری وجود دارد (Rivas, 1964; Anderson, 1999). از آنجا که در برخی مقالات از اصطلاح sympatric برای گونههایی استفاده میشود که در حقیقت اشاره به گونههای syntopic دارد، لازم به ذکر است که منظور از اصطلاح همزیستگاه در نوشتار حاضر واژه syntopic است. بدیهی است در گستره زیستگاههای یکسان یا نزدیک به هم این فرصت برای گونههای syntopic فراهم میشود که از نظر بومشناختی به شیوههای قابل درکی مانند همزیستی و رقابت، کنش و واکنش داشته، یا به شیوههای دیگری نظیر رابطه صید و صیادی با یکدیگر مرتبط باشند و حتی ممکن است یکدیگر از نظر آشیان اکولوژیک در تنگنا قرار دهند Rivas, 1964)؛ Anderson, 1999؛ Majnoonian et al., 2005). پیش از این، تحقیقاتی در مورد فون خزندگان در شمالشرق ایران انجام شده است که میتوان به مطالعات Ziaol-Hagh (1995)، Rastegar-Pouyani (1996)، Salehi (1997)، Gharzi (1999)، Khademi (2005)، Hojati و همکاران (2006)، Nasrabadi و همکاران (2006)، Aghili (2007)، Salehi و همکاران (2010) و Yousefi و همکاران (2010) اشاره کرد. هدف از مطالعه حاضر، بررسی فون سوسماران شهرستان سبزوار برای تهیه فهرستی کامل از سوسماران شهرستان و تعیین گونههای همزیستگاه با توجه به اهمیت آنها، بررسی ارتباط سوسماران شهرستان با مناطق فیزیوژئوگرافیک کشور که Anderson (1999) برای تبیین فون سوسماران ایران ارایه نمود و نیز بررسی ارتباط آنها با کشورهای واقع در مرزهای شرقی کشور است.
مواد و روشها موقعیت منطقه مورد مطالعه شهرستان سبزوار بین ´۳۳ و °۵۶ تا´۱۶ و °۵۸ طول شرقی و ´۲۷ و °۳۵ تا ´۵۲ و °۳۶ عرض شمالی قرار گرفته، یکی از شهرهای غربی استان خراسان رضوی است (شکل 1). مساحت این شهرستان 14245 کیلومتر مربع و 950 متر بالاتر از سطح دریا است. کوه گر در بخش داورزن با ارتفاع 2977 متر بلندترین نقطه شهرستان به شمار میآید. زمستانهای سرد و خشک و تابستانهای گرم از ویژگیهای آب و هوای این شهرستان محسوب میشود. شهرستان سبزوار دارای دو منطقه حفاظتشده است: 1- پناهگاه حیات وحش شیر احمد با وسعت 22800 هکتار، در فاصله 5 کیلومتری شرق شهرستان سبزوار و 2- منطقه حفاظت شده پروند با وسعت 16900 هکتار در جنوبغربی شهرستان که دارای پهنههای وسیعی از تپههای ماسهای است (خانی، 1389).
روش مطالعه مطالعه به روش پیمایشی انجام شد. با توجه به شناخت نگارندگان از منطقه در زمانهای مناسب در زیستگاههای مختلف به گشتزنی پرداخته، نمونهها جمعآوری شدند. نمونههای خزنده جمعآوری شده، پس از تهیه عکس در الکل 96 درصد تثبیت شدند. سپس، با کلیدهای شناسایی معتبر برای خزندگان ایران Leviton et al., 1992)؛ Anderson, 1999؛ (Rastegar-Pouyani et al., 2008 شناسایی شدند. نمونههای جمعآوری شده در آزمایشگاه جانورشناسی دانشگاه حکیم سبزواری و موزه حیات وحش اداره حفاظت محیطزیست شهرستان سبزوار نگهداری میشوند.
شکل 1- موقعیت شهرستان سبزوار در استان خراسان رضوی
نتایج در بررسیهای انجام شده تعداد 21 گونه سوسمار متعلق به 13 جنس و 5 خانواده جمع آوری و شناسایی شد. در ادامه مروری بر سوسماران جمعآوری شده به همراه گونههای همزیستگاه و مختصری از وضعیت هر گونه ارایه شده است (جدول 1). در برخی موارد به گونههای مار همزیستگاه نیز اشاره شده است. Agamidae. Laudakia caucasica. آگامای قفقازی در مناطق کوهستانی شمال غرب شهرستان در کوههای منطقه ریوند زیست مینماید. گونههای همزیستگاه با این گونه عبارتند از: Ablepharus pannonicus و Eremias strauchi. شایان توجه است که گونه L. nupta در محدوده مرزهای غربی سبزوار در استان سمنان در ذخیرهگاه زیست کره توران (هم مرز منطقه حفاظت شده پروند) زیست مینماید ولی تاکنون در محدوده شهرستان رکوردی از آن به دست نیامده است. Phrynocephalus scutellatus. آگامای سروزغی خاکستری در مناطق دشتی و مسطح و در بسترهای سنگریزهای که دارای نفوذپذیری زیاد و پوشش بوتهای است زیست مینماید. گونههای همزیستگاه با این گونه عبارتند از: Trapelus agilis،Teratoscincus bedriagai، Phrynocephalus mystaceus. آگامای سروزغی در ماسه بادیهای غرب سبزوار در منطقه حفاظت شده پروند یافت شد. گونههای همزیستگاه با این گونه عبارتند از: T. agilis، Crossobamon eversmanni، E. lineolata و مارEryx jaculus. Trapelus agilis. آگامای چابک در بیشتر گستره شهرستان به وفور یافت میشود و با بسیاری از گونهها نیز همزیستگاه است در مناطق دشتی، کوهپایهای، درّهها و تپههای ماسهای تثبیت شده با گیاهان، همراه با گونههای ماسهزی یافت میشود. این گونه را میتوان اغلب بر روی تخته سنگها، درختچهها و بوتهها یافت، حتی در مناطقی بر روی درختچههای تاغ تا ارتفاع دو متری سطح زمین نیز مشاهده میشود. گونههای همزیستگاه با این گونه عبارتند از: P. mystaceus،P. scutellatus،Bunopus tuberculatus،C. eversmanni،T. scincus،T. bedriagai،E. lineolata،E. nigrocellata،E. persica،E. velox،M. watsonana،V. griseus، P. karelini،Lytorhynchus ridgewayi،Spalerosophis diadema وP. schokari.
Gekkonidae . Agamura persica. جکوی ایرانی در دشت شیر احمد زیست مینماید. گونههای همزیستگاه با این گونه عبارتند از: P. scutellatus،T. agilis،E. persica،E. velox،P. kareliniوP. schokari. Bunopus tuberculatu. جکوی سنگی بلوچی در دشت شیر احمد به همراه گونههای ذکر شده برای جکوی ایرانی یافت شد. Crossobamon eversmanni. جکوی انگشت ریشهدار اورسمان در تپههای ماسهای تثبیت شده با گیاهان در منطقه پروند یافت شد. گونههای همزیستگاه با این گونه عبارتند از: E. lineolata،T. agilis،P. mystaceusو مار Cyrtopodion caspium. جکوی انگشت کج خزری در خرابهها، آغل گوسفندان و مناطق مسکونی در داخل خانهها و کانالهای لولهکشی به وفور یافت میشود. همچنین، این نمونه در یک بریدگی متشکل از رسوبات حاوی رودخانهای نیز یافت شد. این جکو در طول روز در مناطق سایبان که نور مستقیم خورشید وجود ندارد نیز فعالیت میکند. گونه همزیستگاه برای این جکو در منطقه مطالعه شده یافت نشد. Cyrtopodion scabrum. جکوی سنگی تیغهدار در پناهگاه حیات وحش شیر احمد و در نزدیکی پاسگاه منطقه یافت شد. گونه همزیستگاه برای این جکو در منطقه مطالعه شده یافت نشد. Teratoscincus bedriagai. جکوی سقنقر بدریاگا در دشتهای جنوبی و محدودههای شرقی شهرستان، در بسترهای نسبتاً نرم و پوشش گیاهی بوتهای همراه با درختچههای بلند نظیر تاغ یافت میشود. گونههای همزیستگاه با این گونه عبارتند از: P. scutellatus،T. agilis،T. scincus، E. nigrocellata،E. pesica،E. velox،M. watsonana،V. griseus،L. ridgewayi،S. diademaوP. schokari. Teratoscincus scincus. این جکو در بستری مشابه با T. bedriagai به همراه گونههای همزیستگاه ذکر شده برای T. bedriagai یافت شد.
Lacertidae . Eremias fasciata. این گونه در مناطقی با بستر ماسهای در جنوب غرب شهرستان یافت میشود. برای این سوسمار گونه همزیستگاه یافت نشد. Eremias lineolata. لاسرتای راهراه در ماسه بادیهای منطقه پروند و ماسه بادیهای محدودههای شرقی شهرستان در منتهیالیه شرقی پناهگاه حیات وحش شیر احمد حضور دارد. گونههای همزیستگاه با این گونه عبارتند از: P. mystaceus،T. agilis،C. eversmanniوE. jaculus. Eremias nigrocellata. لاسرتای خال سیاه در مناطق دشتی جنوب شهرستان سبزوار در جایی که درختچههای تاغ وجود دارد یافت میشود. این گونه به لانههای جوندگان و سوراخهای اطراف محل زیست خود و اطراف درختچههای تاغ بسیار وابسته است، به طوری که در زمان احساس خطر به آنها پناه میبرد و در صورت وجود چند سوراخ صید آن مشکل میشود. E. nigrocellataو E. veloxبه فاصله چند متر از یکدیگر یافت میشوند و با طی چند قدم در محل زیست آن میتوان هر دو گونه را مشاهده کرد سوسمارها و مارهای همزیستگاه با این گونه عبارتند از: P. scutellatus،T. agilis،T. bedriagai،T. scincus،E. pesica،E. velox،M. watsonana،V. griseus،L. ridgewayi،S. diademaوP. schokari. Ermias persica. لاسرتای ایرانی در مناطق دشتی دارای پوشش بوتهای و به ویژه درختچهای یافت میشود و در مناطقی که بوتههای بلند و درختچه نداشته باشد مشاهده نمیشود. در واقع، از این نوع پوشش به عنوان پناهگاه استفاده نموده، احتمال صید شدن کاهش مییابد. سوسمارها و مارهای همزیستگاه با این گونه عبارتند از: P. scutellatus،T. agilis،B. tuberculatus، Eremias strauchi kopetdaghica. لاسرتای کپهداغ در دامنه کوهها و مناطق دشتی کم وسعت بین کوهها در مناطقی که ناهمواریها خُرد اقلیم مرطوبتری نسبت به مناطق مجاور به وجود آورده است و پوشش مناسبی دارد یافت میشود. این گونه، در محدودههای کوهستانی شمالغربی شهرستان سبزوار در منطقه ریوند با گونههای L. caucasiaو Eremias velox. لاسرتای آسیای مرکزی در اغلب دشتها و دامنهها با پوشش بوتهای و درختچهای به وفور یافت میشود. این گونه را میتوان در فاصله چند متری از Mesalina watsonana. سوسمار دُم دراز ایرانی یکی از فراوانترین گونههای شهرستان سبزوار است. زیستگاه اصلی آن در مناطق دشتی است، اما در دامنه کوهها (ارتفاعات پایین بند) همراه با پوشش گیاهی بوتهای (درمنه و انواع گون) زیست مینماید. گونههای همزیستگاه با این گونه عبارتند از: P. scutellatus،T. agilis،B. tuberculatus،T. scincus،T. bedriagai،E. nigrocellata،E. persica،E. velox،V. griseus،P. karelini،
Scincidae . Ablepharus pannonicus. اسکینک چشم ماری آسیایی در مناطق کوهستانی مناطق با پوشش بوتهای و درختچهای با بستری اغلب از سنگریزه که بتواند به سرعت در آنها نفوذ کند زندگی میکند. گونههای همزیستگاه با این گونه عبارتند از: L. caucasiaوE. s. kopetdaghica. Eumeces schneiderii princeps. اسکینک خال قرمز در محدوده مسکونی شهر سبزوار توسط یکی از اهالی شهر صید و به اداره محیطزیست تحویل داده شده است و نگارندگان از جزییات مکان صید اطلاع ندارند.
Varanidae . Varanus griseus. بزمجه، بزرگترین سوسمار ایران در دشتهای جنوبی و دشتهای نزدیک به شهر مانند دشت شیر احمد زیست مینماید در زبان محلی به آن بزغاله مار میگویند. گونههای همزیستگاه با این گونه عبارتند از: P. scutellatus،B. tuberculatus،T. scincus،T. bedriagai،E. nigrocellata،E. persica،E. velox،M. watsonana،M. watsonana،P. karelini،L. ridgewayi،S. diademaوP. schokari.
جدول 1- گونههای همزیستگاه سوسماران در سبزوار
بحث و نتیجهگیری نتایج مطالعه حاضر نشان میدهد که 21 گونه سوسمار متعلق به 13 جنس و 5 خانواده در شهرستان سبزوار زیست مینماید. Gharzi (1999) 12 گونه شامل: L. caucasia،P. scutellatus،C. caspium،E. fasciata،E. lineolata،E. nigrocellata، از سوسماران خانواده Agamidae، چهار گونه در شهرستان سبزوار زیست مینمایند که سه گونه از خانواده Gekkonidae، تعداد 7 گونه در شهرستان سبزوار زیست مینمایند. 5 گونه از آنها گستره انتشار وسیعی در ایران دارند و گونههای از خانواده Lacertidae، تعداد 7 گونه در سبزوار وجود دارد که تعداد 6 گونه آن از جنس Eremias است. این جنس دارای بیشترین تنوع گونهای میان جنسهای موجود از سوسماران در سبزوار است. سه گونه از این جنس پراکنش وسیعی در ایران دارند و گونههای E. lineolata، E. nigrocellata و بازبینی اساسی پراکنش سوسماران کشور با توجه به موارد ذکر شده بالا و موارد مشابه دیگر ضروری به نظر میرسد. دراین بازبینیها بایستی تمامی مقالات، گزارشات، پایان نامهها و پروژههای انجام شده که در واقع بیشتر بر پایه مشاهدات میدانی هستند، بررسی شود تا بتوان نقشه پراکندگی دقیق هر گونه را ارایه نمود. امروزه از نقشههای پراکنش گونهها (Bombi et al., 2011) برای تعیین مناطقی با کمترین وسعت که بیشترین تعداد گونه را حمایت میکند استفاده میشود. تعیین این مناطق با توجه به محدودیتهای مالی و انسانی در بحث حفاظت از تنوع زیستی بسیار ارزشمند است (Reddy and Dávalos, 2003). بررسیهای مربوط به نقشهسازی زیستگاههای حیات وحش و پراکندگی آنها در ایران با استفاده از نقشه رستنیها، زندهگیری، حلقهگذاری و مشاهدات میدانی به عمل میآید (Makhdoum, 2006). برای یکسانسازی نقشه پایه ثبت اطلاعات پراکنش خزندگان ایران، نقشه شبکهبندی شدهای برای ایران با واحدهای 25×25 کیلومتر پیشنهاد میشود (پیوست 1). در این نقشه شبکهبندی شده هر سلول دارای یک کد خواهد بود که میتوان در مقالات فونستیک برای بیان محدوده پراکنش هر گونه از آن استفاده نمود. همچنین، ضروری است در بررسیهای صحرایی خزندگان ایران نقاط حضور گونهها بر روی نقشه پیشنهادی مشخص شود. نقشهای مشابه برای ثبت اطلاعات صحرایی پرندگان و پستانداران پیشنهاد شده است (Kaboli et al., in press؛ (Karami et al., in press. از مزایای یکسان بودن نقشه پایه برای گروههای مختلف مهرداران، قابلیت مقایسه شدن نقشههای پراکنش گروههای مختلف مهرداران ایران است. همچنین، با رویهمگذاری این نقشهها نقاط داغ تنوع زیستی مهرداران ایران مشخص میشود که برای تعیین مناطقی با اولویت بالا برای حفاظت سودمند خواهد بود و میتواند در مقالاتی که به بیش از یک گروه از مهرداران ایران مربوط میشود (Darvish and Rastegar-pouyani, 2012) استفاده شود. در شهرستان سبزوار از خانوادههای Anguidae، Eublepharidae و Uromastycidae هیچ نمایندهای وجود ندارد. از خانواده Anguidae گونه Pseudopus apodus توسط Ziaol-Hagh (1995) از شهرستان درگز، Nasrabadi و همکاران (2006) از صالحآباد تربتجام و Yousefi و همکاران (2010) از شهرستان سرخس گزارش شده است که موارد مذکور به نواحی شرقی و شمال شرقی استان مربوط است و در نیمه غربی استان گزارشی مبنی بر وجود این گونه وجود ندارد (Gharzi, 1999). از خانواده Eublepharidae گونه Eublepharis turcmenicus در استان خراسان زیست مینماید که جنوبیترین رکورد آن به Auer و همکاران (2008( در نزدیکی دریاچه بزنگان در 125 کیلومتری مشهد مربوط است. از خانواده Uromastycidae گونه Uromastyx asmussi در استان خراسان وجود دارد. همچنین، این گونه مانند L. nupta در مجاورت مرزهای غربی شهرستان در ذخیرهگاه زیستکره توران در استان سمنان زیست مینماید اما گستره انتشار آن در ورای مرزهای شهرستان سبزوار متوقف میشود. شایان ذکر است که گزارشی مشکوک از وجود یک گونه از جنس Ophiomorus در جنوب شرقی شهرستان وجود دارد که به احتمال زیاد متعلق به گونه ارتباط سوسماران سبزوار (منطقه فیزیوژئوگرافیک فلات مرکزی) با دیگر مناطق فیزیوژئوگرافیک کشور و کشورهای همسایه مرزهای نیمه شرقی کشور (ترکمنستان، افغانستان و پاکستان) Anderson (1999) در کتاب سوسماران ایران، 13 منطقه فیزیوژئوگرافیک برای تبیین جغرافیایی مارمولکهای ایران در نظر گرفته است: 1- فلات مرکزی، 2- حوضه دریاچه ارومیه، 3- حوضه سیستان، 4- منطقه خزر، 5- دشت خوزستان و سواحل خلیجفارس، 6 - بلوچستان ایران و ساحل مکران، شهرستان سبزوار در منطقه فیزیوژئوگرافیک فلات مرکزی قرار دارد. از 22 گونهای که در این شهرستان زیست مینمایند 19 گونه آنها از فلات مرکزی گزارش شده است. گونههای B. tuberculatus، C. scabrumوE. s. kopetdaghica که پیش از این توسط Anderson (1999) از منطقه فیزیوژئوگرافیک فلات مرکزی گزارش شده بود، وجود ندارند. وی گونههای P. mystaceus، C. eversmanni، C. caspium، شهرستان سبزوار از لحاظ فون سوسماران دارای اشتراکات گونهای شایان توجهی با کشورهای همسایه مرزهای نیمه شرقی کشور است. به طوری که با افغانستان در 21 گونه (95 درصد)، با ترکمنستان در 16 گونه (72 درصد) و با پاکستان در 13 گونه (59 درصد) مشترک است (Anderson, 1999). بنابراین، بیشترین اشتراک گونه با کشور افغانستان است، گونهای که در سبزوار زیست مینماید و در فهرست گونههای مشترک ایران و افغانستان ارایه شده توسط Anderson (1999) وجود ندارد، E. s. kopetdaghica است. با توجه به ارتباطات ذکر شده برای سوسماران سبزوار میتوان بیان کرد که اغلب گونههایی که در سبزوار زیست میکنند هم در ایران و هم در خارج از مرزهای ایران دارای پراکنش گستردهای هستند به طوری که محدودترین پراکنشها به E. s. kopetdaghica مربوط است که در ترکمنستان و شمالشرق ایران زیست مینماید و
گونههای همزیستگاه مطالعه و شناسایی گونههای همزیستگاه به منظور مدیریت گونههای در خطر انقراض سودمند است. شناخت گونههای رقیب و شکارگر گونههای در خطر انقراض برای کنترل و مدیریت این قبیل گونهها ضرورتی اجتنابناپذیر است. اگر چه در مطالعه حاضر برای تعیین گونههای همزیستگاه به سوسماران و مارها اکتفا شده ولی میتوان این مطالعات را بسط داده، پرندگانی نظیر: سنگ چشمها که از شکارگران سوسمارها هستند (Scott et al., 1975) و پرندگان حشرهخوار، پستاندارانی مانند: خارپشتها که از سوسمارها و حشرات تغذیه میکنند (Ziaie, 2005) و سایر گروههای جانوری که رقیب غذایی یا شکارگر سوسمارها هستند را لحاظ کرد (Anderson, 1999). در حال حاضر، اطلاعات بسیار اندکی در مورد گونههای همزیستگاه سوسماران ایران (Anderson, 1999)، میزان همپوشانی آشیان بومشناختی و نحوه جدایی آن در گونههای خویشاوند نزدیک و همزیستگاه وجود دارد و مطالعاتی که در مورد بومشناسی سوسماران در ایران باشد، بسیار ناچیز است Allah-Qoli, 2010)؛ Koohi-lasibi et al., 2010؛ Safari-Kang et al., 2010؛ (Dezfoulian, 2011. شاید بتوان ثبت گونههای همزیستگاه را پیشنیاز درک و ارزیابی اجتماعات سوسماران و سین اکولوژی آنها در ایران دانست.
سپاسگزاری نگارندگان، از جناب آقای مهندس آقامیری مدیر کل محترم محیطزیست استان خراسان رضوی به خاطر همکاریهای ارزنده و از آقایان محمد زرین تاب، علی شیخی، داوود میلانلو و محیطبانان شهرستان سبزوار برای همکاری صمیمانه در امر جمعآوری نمونهها تشکر و قدردانی نمایند. همچنین، از آقایان روزبه بهروز و علی عسکریان بابت تهیه نقشه شبکهبندی شده ایران مراتب سپاس و قدردانی به عمل میآید. | ||
| مراجع | ||
|
Aghili, H. (2007) Faunistics study of the lizards in Fariman. MSc thesis, University of Tehran, Tehran, Iran (in Persian). Ahmadi, H. (1998) Geomorphology of Iran. University of Tehran Press, Tehran (in Persian). Allah-Qoli, L. (2010) Niche breadth estimation between lizards in Sorkh-e-Hesar National Park. Msc thesis, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran (in Persian). Anderson, S. C. (1999) The Lizard of Iran. Society for the study of Amphibians and Reptiles. Oxford, Ohio. Auer, M., Richters, S. and Khani, A. (2008) A new record of Turkmenian Fat-Tailed Gecko (Eublepharis turcmenicus) Darevsky, 1978, from north-eastern Iran (Squamata Gekkonidae). Zooligy in the Middle East 45: 107-110. Bombi, P., Luiselli, L. and D’Amen, M. (2011) When the method for mapping species matters: defining priority areas for conservation of African freshwater turtles. Diversity and Distributions 17(4): 581-592. Darvish, J. and Rastegar-Pouyani, E. (2012) Biodiversity conservation of Reptiles and Mammals in the Khorasan provinces, northeast of Iran. Progress in Biological Sciences 2(1): 95-109. Dezfoulian, R. (2011) Study on the ecological factors determining distribution of lizards in Sorkhe Hesar National Park. MSc thesis, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran (in Persian). Firouz, E. (2000) A guide to the fauna of Iran. Iran University Press, Tehran (in Persian). Gharzi, A. (1999) Biosystematics of north Sabzevar Lizards. MSc thesis, University of Tehran, Tehran, Iran (in Persian). Guibe, J. (1957) Reptiles d'Iran recoltes par M. francis petter, description d'un viperide nouveau; pseudocerastes latirostris. Bulletin du Museum National d'Histoire Naturelle 29: 136-142. Hojati, V., Kami, H. Gh. and Faghiri, A. (2006) Faunistics study of the lizards in Damghan region. Iranian journal of biology 19(3): 325-340 (in Persian). Kaboli, M., Aliabadian, M., Hashemi A. R., Tohidifar, M. and Roslar, K. (in press) Atlas of birds of Iran. Iran Department of Environment Publication, Tehran (in Persian). Karami, M., Qadirian, T. and Fayzollahi, K. (in press) Atlas of mammals of Iran. Iran Department of Environment Publication, Tehran (in Persian). Kazemi, S. M., Qomi, M. F., Kami, H. G. and Anderson, S. C. (2011) A new species of Ophiomorus (Squamata: Scincidae) from Maranjab desert, Isfahan province, Iran, with a revised key to the genus. Amphibian and Reptile Conservation 5(1): 23-33. Khademi, A. (2005) Biosystematics of Neyshaboor lizards. MSc thesis, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran (in Persian). Khani, A. (2010) Nature of Sabzevar. Payame-Movafagh, Mashhad (in Persian). Koohi-lasibi, M., Hemami, M. R., Safari-Kang, Z. and Vahabi, M. R. (2010) Habitat selection of Mesalina watsonan in Kolah-Ghazi National Park. 16th National and 4th International Conference of Biology, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran (in Persian). Latifi, M. (2000) Snakes of Iran. Iran Department of Environment Publication, Tehran (in Persian). Leviton, A. E., Anderson, S. C., Adler, K. K. and Minton, S. A. (1992) Handbook to Middle East Amphibians and Reptiles (Contributions to Herpetology). Society for the Study of Amphibians and Reptiles, Oxford, Ohio. Majnoonian, H., Kiabi, B. H. and Danesh, M. (2005) Readings in zoogeography of Iran. vol. 2. Iran Department of Environment Publication, Tehran (in Persian). Makhdoum, M. F. (2006) Fundamental of land use planning. 7th edition. University of Tehran press, Tehran (in Persian). Moradi, N. and Shafiei, S. (2011)New record of the Western leopard gecko, Eublepharis angramainyu Anderson & Leviton, 1966 (Sauria: Eublepharidae) from southeastern Iran. Amphibian and Reptile Conservation 5(4): 88-91. Mozaffari, O., Ghaffari, H., Kamali, K. and Safaei, B. (2011) New record of plateau snake skink, Ophiomorus nuchalis (Squamata: Scincidae), from Iran. Russian Journal of Herpetology 18(1): 36-38. Nasrabadi, R., Darvish, J., Rastegar-Pouyani, N. and Ejtehadi, H. (2006) Survey of lizard fauna of Salehabad of Torbat-e-Jam, Razavi Khorasan province. Iranian Biology Journal 21(2): 261-26 (in Persian). Rajabizadeh, M., Nilson, G. and Kami, H. G. (2011) A new species of mountain viper (Ophidia: Viperidae) from the central Zagros mountains, Iran. Russian Journal of Herpetology 18(3): 235-240. Rastegar-Pouyani, E. (1996) Biosystematic and breeding biology of lizards in Semnan (Damghan and Shahrod). MSc thesis, Kharazmi University, Tehran, Iran (in Persian). Rastegar-Pouyani, N. and Nilson, G. (2002) Taxonomy and biogeography of the Iranian species of Laudakia (Sauria: Agamidae). Zoology in the Middle East 26: 93-122. Rastegar-Pouyani, N., Kami, H. G., Rajabizadeh, M., Shafiei, S. and Anderson, S. C. (2008) Annotated checklist of Amphibians and Reptiles of Iran. Iranian Journal of Animal Biosystematics 4(1): 7-30. Reddy, S. and Dávalos, L. M. (2003) Geographical sampling bias and its implications for conservation priorities in Africa. Journal of Biogeography 30(11): 1719-1727. Rivas, R. R. (1964) A reinterpretation of the concepts sympatric and allopatric with proposal of additional terms syntopic and allotopic. Systematic Zoology 13(1): 42-43. Safari-Kang, Z., Hemami, M. R., koohi-lasibi, M. and Malekian, M. (2010) Resource partitioning by two sympatric Agamid lizards species (Trapelus agilis and phrynocephalus scutellatus). 16th National and 4th International Conference of Biology, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran (in Persian). Salehi, H. (1997) Biosystematic of lizards in some parts of Semnan province. MSc thesis, University of Tehran, Tehran, Iran (in Persian). Salehi, H., Mahmoudi, M. and Parsa, H. (2010) Distribution and taxonomy of the lizard fauna of Semnan province. 16th National and 4th International Conference of Biology, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran (in Persian). Scott, D. A., Moravvej-Hamadani, H. and Adhami-Mirhosseyni, A. (1975) The birds of Iran. Department of the Environment, Tehran (in Persian). Sindaco, R. and Jeremcenko, V. K. (2008) The Reptiles of the western Palearctic. 1. Annotated checklist and distributional atlas of the turtles, crocodiles, amphisbaenians and lizards of Europe, North Africa, Middle East and Central Asia. Edizioni Belvedere, Latina, Italy. Yousefi, M., Khani, A. and Shaykhi-Ilanloo, S. (2010) Reptiles' fauna of the Khajeh protected area. 16th National and 4th International Conference of Biology, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran (in Persian). Ziaie, H. (2005) A field guide to the Mammals of Iran. Wildlife Educational Center press, Tehran (in Persian). Ziaol-Hagh, Gh. (1995) Biosystematic of lizards in Tandore National park. MSc thesis, University of Tehran, Tehran, Iran (in Persian). | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,028 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 554 |
||