تعداد نشریات | 43 |
تعداد شمارهها | 1,657 |
تعداد مقالات | 13,549 |
تعداد مشاهده مقاله | 31,073,591 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 12,236,818 |
بررسی تغییرات درونگونهای جربیل بلوچی (Gerbillus nanus Blanford, 1875) در محدوده استان هرمزگان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
تاکسونومی و بیوسیستماتیک | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مقاله 3، دوره 2، شماره 4، آذر 1389، صفحه 11-24 اصل مقاله (397.57 K) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نویسندگان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
محمدرضا اشرفزاده* 1؛ محمود کرمی2؛ جمشید درویش3؛ طیبه شاهی4؛ طاهر قدیریان5 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1مربی پژوهشی گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم و فنون دریایی، خرمشهر | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2استاد گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، تهران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
3استاد گروه زیستشناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی، مشهد | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
4کارشناس ارشد اداره کل محیط زیست استان هرمزگان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
5کارشناس ارشد انجمن طرح سرزمین، تهران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
چکیده | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
پژوهش حاضر، به منظور بررسی و مقایسه صفات ظاهری، جمجمهای و دندانی و نیز مطالعه برخی ویژگیهای بومشناختی گونه جربیل بلوچی (Gerbillus nanus) در سه منطقه (منطقه حفاظت شده گنو، شهرستان میناب و جزیره قشم) واقع در محدوده استان هرمزگان انجام گرفته است. به این منظور، تعداد 41 نمونه جربیل بلوچی با استفاده از تلههای زندهگیر، از گستره زیستگاههای سه منطقه یاد شده جمعآوری گردید. تمامی نمونههای به دستآمده از محدوده مطالعاتی صرفاً در ارتفاعات کمتر از 700 متر به دام افتادند. نتایج بررسیها درصد بالای شبفعال بودن گونه را نشان میدهد. پس از جمعآوری نمونهها، تعداد پنج صفت ظاهری و 15 صفت جمجمهای و دندانی برای تمامی نمونههای به دستآمده اندازهگیری و در ادامه نسبتهای تمامی اندازهها به طول سر و بدن محاسبه شد. برای بررسی وضعیت نرمال بودن دادهها از آزمون کولموگروف- اسمیرنوف استفاده گردید. برای تمامی اندازهها و نسبتها، آمار توصیفی محاسبه شد. نتایج نشان داد که در 12 صفت از 20 صفت بررسی شده، نمونههای منطقه حفاظت شده گنو از نمونههای دو منطقه دیگر بزرگتر هستند. همچنین در 18 نسبت از 21 نسبت اندازهگیری شده نمونههای جزیره قشم بزرگتر از نمونههای دو منطقه دیگر بودند. این در حالی است که نمونههای جزیره قشم در تعداد 14 صفت اندازهگیری شده دارای میانگینهای کوچکتری از دو منطقه دیگر هستند. به منظور نشاندادن اختلافهای معنیدار میان اندازهها و نسبتهای بهدست آمده جمعیتهای سه منطقه از آنالیز One-Way ANOVA استفاده گردید. در ضمن، برای مقایسه میانگینهای گروهها از آزمون دانکن استفاده شد. نتایج این تحلیلها نشان داد که تعداد شش صفت از 20 صفت اندازهگیری شده و 14 نسبت از 21 نسبت مورد بررسی در میان جمعیتهای سه منطقه دارای اختلافهای معنیدار هستند. در مجموع، نتایج مطالعه حاضر احتمال وجود تغییرات درونگونه ای را در جمعیتهای سه منطقه تأیید میکند. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
کلیدواژهها | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
جربیل بلوچی؛ تغییرات درونگونهای؛ استان هرمزگان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
اصل مقاله | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مقدمه در تقسیمبندیی که Wilsonو Reeder (2005) برای راسته جوندگان بیان کردهاند، خانواده Muridae را به همراه پنج خانواده دیگر در بالاخانوادة Muroidea قرار دادهاند. در این تقسیمبندی برای خانوادة Muridae تعداد پنج زیرخانواده بیان شده است، که از این میان زیرخانوادة Gerbillinae در برگیرنده تعداد 103 گونه است. جنس GerbillusDesmarest, 1804 یکی از متنوعترین گروههای جوندگان ساکن در زیستگاههای خشک و نیمهخشک شمال و شرق آفریقا، شبه جزیره عربستان، ایران، افغانستان، پاکستان و هند است (Nowak, 1991; Abu Baker and Amr, 2003). Ellerman (1940) تعداد 37 گونه، Petter (1975) تعداد 20 گونه و Lay (1983) تعداد 62 گونه را برای جنس Gerbillus معرفی کردند. همچنین،Wilson و Reeder (2005) تعداد 38 گونه را برای این جنس نام بردهاند. چهار گونه از جنس Gerbillus از کشور ایران گزارش شده است: G. nanus Blanford, 1875 در بخشهای جنوبی، مرکزی و شرقی ایران (Harrison and Bates, 1991; Darvish et al., 2006)، Misonne (1959) جربیل بلوچی را از جنوب شرق و جنوب ایران تا بندرعباس گزارش نموده است. Harrison و Bates (1991) و Panteleyev (1998) این گونه را از بخشهای مرکزی و جنوبی ایران و اعتماد (1357) این گونه را از بخشهای جنوبی، تا جنوب شرق و تا بخشهایی از طبس گزارش نمودهاند. Darvish و همکاران (2006) گستره پراکنش این گونه را تا کاشمر و جاجرم، بهعنوان شمالیترین محدوده پراکنش گونه در سطح جهان، بیان نمودند. یافتههای Harrison و Bates (1991) جربیل بلوچی را گونهای چند ریختی معرفی میکند، که نشاندهندة تغییرات درخور توجهی در صفات جمجمهای و ظاهری آن در موقعیتهای جغرافیایی متفاوت است. Volobouev و همکاران (1995) بیان کردند که
شکل 1- پراکنش G. nanus در سطح جهان (Granjon et al., 2008)
مواد و روشها مطالعات صحرایی پژوهش حاضر در محدوده سه منطقه، شامل: منطقه حفاظت شده گنو، شهرستان میناب و شهرستان قشم (شکل 2) و بین سالهای 1384 تا 1387 صورت گرفته است. منطقه حفاظتشده گنو با وسعت حدود 42356 هکتار در 30 کیلومتری شمال غربی شهر بندرعباس و در موقعیت جغرافیایی 27 درجه و 11 دقیقه تا 27 درجه و 42 دقیقه عرض شمالی و 55 درجه و 46 دقیقه تا 56 درجه و 26 دقیقه طول شرقی در گسترة ارتفاعی حدود 50 تا 2347 متر (از سطح دریا) واقع شده است. متوسط بارندگی سالیانه در این منطقه در ارتفاعات بالای 1550 متر 370 میلیمتر و برای ارتفاعات پایین تر 5/257 میلیمتر و متوسط دما نیز 8/26 درجه سانتیگراد است. بخشی از بارندگی در ارتفاعات بالای 2000 متر بهصورت برف ریزش میکند. قرار گرفتن منطقه در مرز تحول رویشهای گیاهی ناحیه ایرانی- تورانی به صحرایی- سندی و در یک کلام، تنوع گونهای قابل ملاحظه (به ویژه رُستنیها) آن سبب شده که منطقه در سطح ملی و شاید جهانی به عنوان یک منطقه معرف بینظیر مورد توجه قرار گیرد (زهزاد و مجنونیان، 1376). تاکنون حدود 516 گونة گیاهی (نجفی شبانکاره و همکاران، 1384) و بیش از 25 گونه پستاندار و 60 گونه پرنده در منطقه شناسایی شدهاند (اشرفزاده و همکاران، 1389). شهرستان میناب، به عنوان دومین منطقة مورد مطالعه، با مساحت تقریبی 7/7494 کیلومتر مربع در موقعیت جغرافیایی 27 درجه و 9 دقیقه عرض شمالی و 57 درجه و 4 دقیقه طول شرقی در حاشیه ساحلی دریای عمان قرار گرفته است. دامنة ارتفاعی محدودة مطالعاتی در این منطقه از سطح دریا تا بیش از 2100 متر متغیر است. حداکثر دمای سالیانه در این منطقه حدود 2/33 درجه و حداقل دمای سالیانه 9/19 درجه سانتیگراد و متوسط بارندگی سالیانه در ایستگاه سینوپتیک میناب حدود 221 میلیمتر برآورد شده است. پوشش گیاهی منطقه از نوع رویشهای سازگار به آب و هوای گرمسیری است (استانداری هرمزگان، 1386). سومین منطقه، جزیره قشم بزرگترین و پُر جمعیتترین جزیره ایران، با وسعتی حدود 1542 کیلومتر مربع در 20 کیلومتری جنوب غرب بندرعباس در تنگه هرمز و در موقعیت جغرافیایی 26 درجه و 57 دقیقه عرض شمالی و 56 درجه و 16 دقیقه طول شرقی قرار دارد. طول جزیره 115 کیلومتر و عرض آن بین 10 تا 35 کیلومتر متغیر است. بلندترین نقطه جزیره در 35 کیلومتری شرق باسعیدو به نام کیشکوه یا کوه نمکدان با ارتفاع 397 متر است. میانگین دمای سالانه، میانگین بارندگی و میانگین سالانه رطوبت نسبی در جزیره قشم به ترتیب 2/27 درجه سانتیگراد، 229 میلیمتر و 7/67 درصد برآورد شده است. پوشش گیاهی جزیره قشم به طور عمده متأثر از ناحیه رویشی عمان- سندی است (قدیریان و اشرفزاده، 1386). روش نمونهبرداری: در مجموع تعداد 85 تله زندهگیر (تلههای شرمن مدل تاشو با ابعاد 8×9×23 سانتیمتر، تلههای سنتی ساخت داخل و تلههای هوهارت با ابعاد 18×18×65 سانتیمتر و 13×13×45 سانتیمتر) در 30 ایستگاه ترانسکتگذاری در منطقه حفاظت شده گنو، 35 ایستگاه در محدوده شهرستان میناب و 20 ایستگاه در جزیره قشم به گونهای قرار گرفتند که وضعیتهای مختلف پوشش گیاهی، ارتفاع و اقلیم پوشش داده شود. به طور عمده، از بادامزمینی، مخلوط بادامزمینی و کره گیاهی و خرما، مخلوط گردو و پنیر و کره گیاهی، دانههای آفتابگردان و گندم بهعنوان طعمه برای به دام انداختن گونه استفاده گردید. تلهها عصرها قبل از غروب آفتاب کار گذاشته و صبح روز بعد کنترل میشدند. در بعضی مواقع نیز تلهها صبح کار گذاشته و عصرها قبل از غروب آفتاب کنترل میشدند.
شکل 2- موقعیت محدوده مطالعاتی در کشور و استان همراه با توزیع مکانهای نمونهبرداری
شناسایی گونهها: جوندگان به دام افتاده با استفاده از کلیدهای Abu Baker و Amr (2003)، Harrison و Bates (1991)، Corbet (1978) و اعتماد (1357) شناسایی شدند. در این پژوهش، نمونهها بر اساس صفات ظاهری جنسی و شکل دندانها به گروههای سنی بالغ و نابالغ تقسیم شدند و تنها نمونههای بالغ در تجزیه و تحلیلهای آماری به کار رفتند (Mirshamsi et al., 2007; Moradi and Kivanc, 2003؛ مؤمنزاده و همکاران، 1380). اندازههای ظاهری بررسی شده عبارتند از: 1- طول سر و بدن (HBL)؛ 2- طول دم (TL) ؛ 3- طول گوش (EL)؛ اندازههای جمجمهای و دندانی: 1- طول اکسی پیتونازال (OL)؛ 2- طول کندیل و بازال (CL)؛
شکل 3- صفات ریختسنجی اندازهگیری شده در G. nanus
روشهای آماری: تمامی تحلیلهای این پژوهش با نرمافزار SPSS 11.5 و Excel انجام شد. برای بررسی وضعیت نرمال بودن دادهها از آزمون کولموگروف- اسمیرنوف استفاده گردید. آمار توصیفی مربوط به تمامی صفات ریختسنجی ظاهری، جمجمهای و دندانی و نسبتهای به دست آمده محاسبه گردید. برای بررسی معنیداری اختلاف میان تمامی اندازههای ظاهری، جمجمهای و دندانی جمعیتهای سه منطقه، از آزمون One-Way ANOVA و برای مقایسه میانگینهای گروهها از آزمون دانکن استفاده شد. در بعضی موارد، نقش نسبتها برای شناسایی و بررسی گونهها و جمعیتهای آنها مهمتر از نقش خود اندازههاست. بنابراین، نسبت همة اندازههای بهدست آمده به طول سر و بدن، بهعلاوه چند نسبت دیگر بهعنوان یکی از موارد مطرح شده در مطالعات پیشین (اشرفزاده و همکاران، 1386؛Khaje and Meshkani, 2010) بررسی شده و برای تحلیل معنیدار بودن اختلاف این نسبتها در میان جمعیتهای سه منطقه از آزمون One-Way ANOVA و برای مقایسه میانگینهای گروهها از آزمون دانکن استفاده شد.
نتایج با نمونهبرداریهای صورت گرفته در سطح محدودة مطالعاتی در مجموع تعداد 41 نمونهG. nanus (منطقة حفاظت شده گنو: 19نمونه؛ میناب: 16 نمونه؛ قشم: 6 نمونه) جمعآوری گردید. نمونههای بهدست آمده در میناب و منطقه حفاظت شده گنو از پایینترین نقاط ارتفاعی تا ارتفاع کمتر از 700 متر بهدست آمدند و از مکانهای نمونهبرداری بالاتر از این ارتفاع صید نشدند. نمونهها در هر سه منطقه عمدتاً در زیستگاههای با شرایط سخت، بهویژه در مناطق نیمه بیابانی، زمینهای شورهزار و خصوصاً نواحی گرم و مرطوب گستره خلیج- عمانی بهدست آمدند. این گونه در منطقه حفاظت شده گنو در تیپهای گیاهی پرخ- گروج- پیچک، ترات- شور- گروج و قیچ- گروج- پرخ- پیچک به دام افتاد. همة نمونهها فقط توسط تلههایی که در شب فعال بودند، بهدام افتادند و در طول روز صید نشدند. این یافته احتمالاً میتواند نشاندهندة درصد بالای شبفعال بودن گونه در منطقه باشد. جدولهای 1و 2 آمار توصیفی مربوط به اندازهها و نسبتهای بهدست آمده از جمعیتهای
جدول 1- آمار توصیفی 20 صفت (mm) اندازهگیری شده در نمونههای بالغ G. nanus
همچنین، از میان اندازههای جمجمهای و دندانی بهدست آمده در سه منطقه، تنها صفات CW، UCH، HS و WTB اختلافهای معنیداری با هم دارند *P<0.05) ، (**P<0.01. بر این اساس، پهنای جعبه جمجمه (CW) و عرض صندوق صماخ (WTB) در نمونههای میناب با اختلافهای معنیداری از نمونههای دو منطقه دیگر کوچکتر هستند *P<0.05)، (**P<0.01. طول ردیف دندانهای آسیای بالا (UCH) در نمونههای میناب با اختلاف معنیداری از نمونههای گنو و قشم بزرگتر است (*P<0.05). ارتفاع جمجمه (HS) در نمونههای جزیره قشم با اختلاف معنیداری از نمونههای میناب و گنو کوچکتر است *P<0.05)، (**P<0.01. همانطور که شکل 5 نشان میدهد، در اغلب اندازههای جمجمهای بهدست آمده، میانگین صفات نمونههای منطقه حفاظت شده گنو، بزرگتر از نمونههای دو منطقه دیگر است.
جدول 2- آمار توصیفی نسبتهای ثبت شده در G. nanus
شکل 4- مقایسه اندازه صفات ظاهری در جمعیتهای G. nanus سه منطقه
شکل 5- مقایسه اندازههای جمجمهای و دندانی در جمعیتهای G. nanus سه منطقه
بر اساس تحلیلهای آماری، نسبت طول دم به طول سر و بدن (TL/HBL)، نسبت طول گوش به طول سر و بدن (EL/HBL) و نسبت وزن به طول سر و بدن (Wg/HBL) در میان جمعیتهای سه منطقه اختلاف معنیداری ندارند (P>0.05). نسبت طول پای عقب به طول سر و بدن (HFL/HBL) در هر سه منطقه دارای اختلافهای معنیداری است *P<0.05)، (**P<0.01. جمعیتهای گنو و جزیره قشم از نظر نسبت CL/HBL و LM/HBL دارای اختلاف معنیدار هستند (*P<0.05)، اما جمعیت میناب از این نظر با هیچ کدام از دو گروه دیگر دارای اختلاف معنیداری نیست (P>0.05). جمعیت قشم از نظر CW/HBL و LPF/HBL با دو جمعیت دیگر دارای اختلاف معنیداری است (*P<0.05). جمعیت قشم از نظر LTB/HBL، LW/HBL و WTB/HBL با دو جمعیت دیگر دارای اختلاف معنیداری است *P<0.05)، (**P<0.01. جمعیت های گنو و جزیره قشم از نظر نسبت ZW/HBL دارای اختلاف معنیداری هستند *P<0.05)، (**P<0.01، اما جمعیت میناب از این نظر با هیچ کدام از دو گروه دیگر دارای اختلاف معنیداری نیست (P>0.05). جمعیت گنو از نظر نسبت HS/HBL و OL/HBL با دو جمعیت دیگر دارای اختلاف معنیداری است (*P<0.05). نسبتهای LCH/HBL، LD/OL، LN/HBL و UCH/CL در هیچ یک از مناطق دارای اختلاف معنیداری نیستند (P>0.05. نسبتهای LD/HBL و WR/HBL در هر سه منطقه دارای اختلافهای معنیداری هستند *P<0.05)، (**P<0.01. نسبت UCH/HBL در جمعیتهای میناب و گنو دارای اختلاف معنیداری است (*P<0.05)، اما جمعیت قشم از این نظر با دو منطقه دیگر اختلاف معنیداری ندارد (P>0.05). همانطور که شکلهای 6 و 7 نشان میدهند، میانگین اغلب نسبتهای بهدست آمده در جمعیت جزیره قشم بزرگتر از جمعیتهای دو منطقه دیگر است.
شکل 6- مقایسه نسبت اندازههای ظاهری به طول سر و بدن در جمعیتهای سه منطقه
شکل 7- مقایسه نسبتهای اندازههای جمجمهای به طول سر و بدن در جمعیتهای سه منطقه
بحث و نتیجه گیری بر اساس مطالعات پیشین (اشرفزاده و همکاران، 1389؛ اشرفزاده و همکاران، 1386؛ اعتماد، 1357؛Siahsarvie and Darvish, 2007; Brohi and Fakhri, 2006; Abu Baker and Amr, 2003; Harrison and Bates, 1991) این گونه در محدودة مطالعاتی به طور عمده در زیستگاههای با شرایط سخت؛ بهویژه زمینهای سنگلاخی و سخت و شورهزارهای گستره خلیج- عمانی بهدست آمد. به هر حال، به دام افتادن این گونه در مناطق یاد شده، احتمالاً نشاندهندة مقاومت زیستگاهی بالای این حیوان است. این گونه در تمامی محدوده مطالعاتی صرفاً در ارتفاعات کمتر از 700 متر و تنها در طول شب به دام افتاد که موافق یافتههای Siahsarvie و Darvish (2007)، Brohi و Fakhri (2006)، Abu Baker و Amr (2003)، Harrison و Bates (1991) و اعتماد (1357) احتمالاً میتواند نشاندهندة درصد بالای فعالیتهای گونه در طول شب باشد. از نظر وزنی بزرگترین نمونه بهدست آمده مربوط به منطقه حفاظتشده گنو با وزن حدود 73/25 گرم و کوچکترین نمونه بالغ نیز با وزن 34/15 گرم مربوط به شهرستان میناب است. تحلیلهای آماری نشان داد که گرچه در اکثر اندازههای ظاهری و جمجمهای نمونههای منطقه حفاظت شده گنو، بزرگتر از نمونههای دو منطقه دیگر بودند، اما تنها اختلافهای میان HBL، EL، CW، UCH، HS و WTB در میان جمعیتهای سه منطقه معنیدار بودند. با این حال، پس از بررسی آماری نسبتهای بهدست آمده، مشخص گردید که از میان 21 نسبت مورد بررسی، 14 نسبت در میان جمعیتهای سه منطقه دارای اختلافهای معنیدار هستند، که این خود میتواند نشاندهندة اهمیت بررسی نسبتها و نقش آنها در مطالعات تغییرات درونگونهای باشد. بررسی جدول 2 و شکلهای 6 و 7 نشان میدهد که میانگین اغلب نسبتهای بهدست آمده در نمونههای جزیره قشم بزرگتر از نمونههای دو منطقه دیگر بوده، این میانگینها در منطقه حفاظت شده گنو اغلب کوچکترین اعداد را در مقایسه با دو منطقه دیگر به خود اختصاص میدهد. یافتههای Siahsarvie و Darvish (2007) نشان از حضور دو تیپ ریختی به صورت همجا در مناطق مختلف کشور دارد (1- تیپ ریختی با دم بلند: نسبت طول دم به طول سر و بدن بیش از 40/1؛ و 2- تیپ ریختی با دم کوتاه: نسبت طول دم به طول سر و بدن کمتر از 30/1). موافق یافتههای Siahsarvie و Darvish (2007) بر اساس نتایج بهدست آمده در مطالعه حاضر به طور متوسط حدود 74/63 درصد (حدود 58 درصد نمونههای میناب، 33/58 درصد نمونههای منطقه حفاظت شده گنو و بیش از 75 درصد نمونههای جزیره قشم) نمونههای صیده شده از هر سه منطقه در تیپ ریختی اول قرار گرفتند. در هر حال، متوسط نسبت طول دم به طول سر و بدن (TL/HBL) برای نمونههای منطقة حفاظتشده گنو حدود 36/1، میناب 40/1 و قشم 46/1 بهدست آمد. آنچه در اینجا مورد توجه قرار می گیرد، اینکه موافق نتایج مطالعات Siahsarvie و Darvish (2007)، Volobouev و همکاران (1995) و Harrison و Bates (1991) که وجود پدیدة چند ریختی را در جمعیتهای G. nanus مورد توجه قرار میدهند، احتمال حضور تیپهای ریختی متنوع و نشانههایی از گونهزایی در جمعیتهای سه منطقه وجود دارد که البته این نیازمند مطالعات دقیقتر بهویژه با انجام مطالعات ملکولی در سطح زیستگاههای کشور است. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مراجع | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
اعتماد، ا. (1357) پستانداران ایران، جلد 1 (جوندگان و کلید تشخیص آنها). انجمن ملی حفاظت منابع طبیعی و محیط انسانی، تهران. استانداری هرمزگان (1386) سیمای شهرستان میناب. دفتر برنامهریزی و بودجه. اشرفزاده، م.، کرمی، م. و درویش، ج. (1389) بررسی رابطه تنوع و فراوانی جوندگان با پوشش گیاهی و ارتفاع در اندوختگاه زیستسپهر گنو (استان هرمزگان)، نشریه محیط زیست طبیعی دانشگاه تهران 62 (21): 1 تا 13. اشرفزاده، م.، کرمی، م. و درویش، ج. (1386) بررسی ریختشناسی و ریختسنجی زیرخانوادة جربیلینه
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 489 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 245 |