رابطه سبک‌های فرزند پروری والدین با پرخاشگری نوجوانان شهرستان شبستر

خانواده به عنوان یک سیستم اجتماعی شامل گروهی از افراد است که از طریق ازداوج،تولید مثل و پرورش فرزندان باهم زندگی می کنند.این سیستم و سازمان اجتماعی در طول تاریخ،نقشی حیاتی برای رشد و پیشرفت واجتماعی شدن نوع انسان بازی کرده است.خانواده بدون شک مهمترین سازمانی است که بسترساز رشد و رفاه جسمی،روانی و اجتماعی وی به تعادل(فیزیکی،روانی و اجتماعی ) است (موسوی،1383).تحقیقاتی که در زمینه اختلال‌های رفتاری صورت گرفته است، اغلب این نتیجه را در برداشته که اختلال‌های رفتاری بیشتر حاصل نحوه ارتباط والدین با کودک است تا عوامل ارثی و زیستی و محققان نتیجه گرفته اند که بین سوءرفتار والدین و اختلال رفتاری کودک ارتباط وجود دارد واین ارتباط بسیار با اهمیت و نشان دهنده این مطلب است که عامل خانوده و خصوصاً رفتار والدین در دوران کودکی نقش مهمی در بروز اختلال‌های رفتاری در کودکی وبزرگسالی دارد (ظروفی،1380).پرخاشگری از جمله مشکلات رفتاری است که که حاصل خانواده‌های مشکل دار و ساختار ناسالم و ارتباط نامطلوب والدین با فرزندان است و در این خانواده‌ها معمولاً یک محرک استرس زا، مانند اعتیاد پدر، خشونت‌های فیزیکی و کلامی پدر و مادر و رابطه ناسالم اولیا با فرزندان، شیوه‌های رابطه با فرزندان و امثال آن وجود دارد(مایکل[1]وهمکاران،1987). تحقیقات مؤسسه ملی سلامت روانی در ایالات متحده نشان می‌دهد کودکانی که از جانب والدینشان  مورد سوء آزار جسمی و غفلت قرار گرفته بودند، احتمال انجام رفتارهای خشن و خشونت آمیز در آنها خیلی زیاد بوده است (فراهانی،1380). نتایج تحقیقات زیادی بیانگر این است که از لحاظ آماری بین سبک‌های فرزند پروری و مشکلات رفتاری نوجوانان ارتباط معنی‌داری وجود دارد (ارگیز[2]و همکاران، 2006). انگریست[3]و همکاران(1996) بیان نمودند که سبک‌های فرزند پروری در کاهش رفتارهای پرخطر نوجوانان موثر است و نتایج تحقیقات (ویلدرو والت،[4]2002؛اسمال و لاستر[5]،1994)بیانگر این است که والدینی که وقت بیشتری را صرف سرپرستی فرزندانشان می‌کنند، دارای فرزندانی هستند که کمتر به سمت رفتارهای پرخطر و نامناسب متمایل می‌شوند. کاتز و گاتمن[6] (1993) در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند: والدینی که برای حل تعارض‌های خود سبک‌های خصمانه‌ای به کار می‌برند، فرزندانی دارند که دارای نشانه‌های رفتار ضد اجتماعی‌تر هستند (برجعلی، 1380). مطالعات دیگری در این خصوص نشان داده‌اند که جدایی از والدین و ارتباط نامطلوب با فرزندان به طور ناپیوسته و منفی با میزان افسردگی و رفتارهای پرخاشگرانه فرزندان ارتباط داشتند (مارش و باربر[7]،2001). لذا با توجه به مطالب فوق الذکر هدف تحقیق حاضر، بررسی رابطه بین سبک‌های فرزند پروری والدین (دموکراتیک، استبدادی و سهل‌گیرانه) و پرخاشگری بود. فرضیه‌های زیر قابل تدوین است:

1- بین سبک فرزندپروری دموکراتیک والدین و مؤلفه‌های پرخاشگری نوجوانان (پرخاشگری، پرخاشگری فیزیکی، پرخاشگری کلامی،خصومت و خشم) رابطه وجود دارد.

2- بین سبک فرزندپروری سهل گیرانه والدین و مؤلفه‌های پرخاشگری نوجوانان (پرخاشگری،پرخاشگری فیزیکی،پرخاشگری کلامی،خصومت و خشم)رابطه وجود دارد.

3- بین سبک فرزندپروری استبدادی والدین و مؤلفه‌های پرخاشگری نوجوانان (پرخاشگری، پرخاشگری فیزیکی، پرخاشگری کلامی، خصومت و خشم) رابطه وجوددارد.

روش

روش تحقیق از نوع همبستگی بود. جامعه آماری تحقیق را دانش آموزان دبیرستان نمونه شهرستان شبستر در سال تحصیلی  89- 88 تشکیل می‌دادند که بصورت نمونه گیری خوشه ای یکی از مدارس و با استفاده از فرمول کوکران نمونه‌ای به حجم 60 نفر به صورت تصادفی انتخاب گردید. برای جمع آوری اطلاعات درمورد سبک‌های فرزند پروری و پرخاشگری از پرسشنامه‌های سبک‌های فرزند پروری" بومریند[8]" و پرخاشگری" اچ.باس و مارک پری[9] " استفاده شد.

الف) پرسشنامه سبک‌های فرزندپروری [10]: پرسشنامه سبک فرزند پروری که حاوی 30 سؤال چهار گزینه‌ای به صورت کاملاً مخالفم، مخالفم، موافقم، کاملاً موافق هستم است، که برای هر دانش آموز از طریق پرسشنامه تکمیل شده است. میزان پایایی پرسشنامه از طریق بازآزمایی که به وسیله بوری(1991) به‌دست آمده بدین صورت است: 8/0 برای سهل گیرانه مادر، 86/0 برای استبدادی مادر، 78/ 0برای دموکراتیک مادر،77/0 برای سهل گیرانه پدر، 85/0 برای استبداد پدر،92/0 برای دموکراتیک پدر. بوری برای مشخص کردن میزان اعتبار پرسشنامه از روش اعتبار افتراقی استفاده نموده و نتایج زیر به دست آورده است، مستبد بودن مادر رابطه معکوس با سهل گیرانه مادر(38/0-) و دموکراتیک مادر (48/0-) داشت. همچنین، مستبد بودن پدر رابطه معکوس با آزادگذاری پدر(50/0-) و دموکراتیک پدر(52/0-) داشت (ظروفی،1380). غلامرضا اسفندیاری(1374) جهت روایی محتوایی پرسشنامه از ده نفر صاحب نظر در زمینه روان‌شناسی و وروان پزشکی خواسته است تا میزان روایی هر جمله را با علامت زدن مشخص نموده و نظر اصلاحی بدهند. نتیجه این نظر خواهی نشان داد که پرسشنامه مذکور دارای روایی بالایی است و برای تعیین پایانی آن از روش بازآزمایی استفاده کرده و بعد از گذشت یک هفته میزان پایایی سهل‌گیرانه، 69/0 برای استبدادی77/0 و برای دموکراتیک 73/ 0به‌دست آمده است.تنکابنی ( 1379) نیز ضریب پایایی پرسشنامه را برابر 72/0 گزارش کرده است (مژگانیان،1380).

ب) پرسشنامه پرخاشگری (AQ)¹: پرسشنامه پرخاشگری در سال 1992به وسیله آرنولد اچ.باس و مارک پری تدوین شده است حاوی 29 ماده است که چهار جنبه از پرخاشگری (پرخاشگری فیزیکی، پرخاشگری کلامی، خشم و خصومت) را مورد سنجش قرار می‌دهد. پرسشنامه پرخاشگری با نمره کل سوالات میزان پرخاشگری کلی را می‌سنجد و نمرات خرده مقیاس‌های آن تجلیات گوناگون پرخاشگری را نشان می‌دهد. اعتبار و پایایی پرسشنامه پرخاشگری از همسانی درونی خوبی برخوردار است ضرایب آلفا برای خرده مقیاس‌های پرخاشگری فیزیکی، پرخاشگری کلامی، خشم و خصومت به ترتیب 85/0، 72/0 ،83/0، 77 0/0 و ضریب آلفای کل نمرات پرسشنامه 89/0 است. علاوه بر این، پژوهش‌های انجام شده در ایران نیز اعتبار و روایی پرسشنامه را تایید کرده‌اند (لنگری، 1378).

یافته‌ها

در این قسمت با استفاده از همبستگی پیرسون و آزمون معناداری آن به تایید یا رد فرضیه‌ها پرداخته شد.

جدول(1) همبستگی بین سبک فرزند پروری دموکراتیک و مؤلفه‌های پرخاشگری

فرضیه اول: بین سبک فرزندپروری دموکراتیک والدین و مؤلفه‌های پرخاشگری نوجوانان (پرخاشگری، پرخاشگری فیزیکی، پرخاشگری کلامی، خصومت و خشم) رابطه وجود دارد.

براساس جدول شماره 1 ضریب همبستگی بین سبک فرزندپروری دموکراتیک با پرخاشگری معنادار نبود و فرضیه تحقیق تایید نشد. ضریب همبستگی بین سبک فرزندپروری دموکراتیک با پرخاشگری فیزیکی معنادار بود و فرضیه تحقیق تایید شد (001/0p=). ضریب همبستگی بین سبک فرزندپروری دموکراتیک با خصومت معنادار بودوفرضیه تحقیق تایید شد(000/0p=) و همچنین ضریب همبستگی بین سبک فرزندپروری دموکراتیک با خشم معنادار بود و فرضیه تحقیق تایید شد

 (000/0p=) و در نهایت اینکه ضریب همبستگی بین سبک فرزندپروری دموکراتیک با پرخاشگری کلامی معنادار بود و فرضیه تحقیق تایید شد (042/0p=). جهت رابطه سبک فرزندپروری دموکراتیک با پرخاشگری و مؤلفه‌های آن منفی بود.

جدول(2) همبستگی بین سبک فرزند پروری سهل گیرانه و مؤلفه‌های پرخاشگری

فرضیه دوم: بین سبک فرزندپروری سهل گیرانه والدین ومؤلفه‌های پرخاشگری نوجوانان(پرخاشگری،پرخاشگری فیزیکی،پرخاشگری کلامی،خصومت و خشم)رابطه وجود دارد.

بر اساس جدول شماره 2 ضریب همبستگی بین سبک فرزندپروری دموکراتیک با پرخاشگری معنادار نبود و فرضیه تحقیق تایید نشد. ضریب همبستگی بین سبک فرزندپروری دموکراتیک با پرخاشگری فیزیکی معنادار نبود و فرضیه تحقیق تایید نشد.ضریب همبستگی بین سبک فرزندپروری دموکراتیک باخصومت معنادار بود و فرضیه تحقیق تایید نشد و همچنین، ضریب همبستگی بین سبک فرزندپروری دموکراتیک با خشم معنادار نبود و فرضیه تحقیق تایید نشد و در نهایت اینکه ضریب همبستگی بین سبک فرزندپروری دموکراتیک با پرخاشگری کلامی معنادار نبود و فرضیه تحقیق تایید نشد.جهت رابطه سبک فرزندپروری سهل گیرانه با پرخاشگری و پرخاشگری کلامی منفی، ولی با پرخاشگری فیزیکی، خصومت و خشم مثبت بود.

جدول(3) همبستگی بین سبک فرزند پروری استبدادی و مؤلفه‌های پرخاشگری