
تعداد نشریات | 43 |
تعداد شمارهها | 1,685 |
تعداد مقالات | 13,830 |
تعداد مشاهده مقاله | 32,694,531 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 12,919,887 |
بررسی میزان بی تفاوتی اجتماعی در بین دانشجویان (مورد مطالعه: دانشگاه اصفهان) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
پژوهش های راهبردی مسائل اجتماعی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مقاله 5، دوره 4، شماره 1، شهریور 1394، صفحه 59-78 اصل مقاله (517.24 K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نویسندگان | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
هورامان قاضی زاده1؛ مسعود کیانپور* 2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1دانشجوی کارشناسی ارشد جامعه شناسی دانشگاه اصفهان | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه اصفهان | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
چکیده | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
بیتفاوتی به معنای فقدان علاقه نسبت به انجام رفتار یا اقدامی است و نیز کنارهگیری و سهیم نشدن در مسایل اجتماعی. بی تفاوتی اجتماعی دلسردی و بیعلاقگی به مسائل جامعه، عدم درگیری مدنی به عنوان یک شهروند و بیاعتنایی نسبت به موضوعهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی را به دنبال دارد. این پژوهش با هدف سنجش میزان بیتفاوتی اجتماعی و همچنین، ارتباط بیتفاوتی اجتماعی با متغیرهای تحلیل هزینه- پاداش، مسؤولیتپذیری اجتماعی و سرمایۀ اجتماعی انجام پذیرفته است. جامعۀ آماری پژوهش، دانشجویان دانشگاه اصفهان در سال تحصیلی 93-1392 بوده که تعداد 372 نفر از آنها به عنوان نمونۀ تحقیق با روش نمونهگیری طبقهبندی تصادفی انتخاب شدند. نتایج تحقیق حاکی از این است که میانگین بیتفاوتی اجتماعی در بین افراد مطالعه شده، از یک مقیاس 5 درجهای مقدار 93/1 بوده که بیانگر بیتفاوتی اجتماعی در حد پایینی است. بین متغیرهای زمینهای تحقیق شامل سن، مقطع تحصیلی و رشتۀ تحصیلی با بیتفاوتی اجتماعی رابطۀ معنیداری پیدا نشد. اما میزان بیتفاوتی اجتماعی بر حسب متغیرهای جنسیت و وضعیت تأهل به شکل معناداری متفاوت است، به این شکل که به نظر میرسد هنگام وقوع حالتهای اضطراری مردان بیتفاوتی کمتری نسبت به زنان نشان میدهند و همچنین بیتفاوتی اجتماعی در بین افراد متأهل کمتر از افراد مجرد است. از بین متغیرهای اصلی پژوهش، بین مسؤولیت پذیری اجتماعی با بیتفاوتی اجتماعی (62/0-) و نیز سرمایۀ اجتماعی با بیتفاوتی اجتماعی (34/0-) ارتباطات معنادار و معکوسی برقرار است به این معنا که هر چه بر میزان این متغیرها افزوده شود از شدت بیتفاوتی اجتماعی کاسته میشود. در خصوص متغیر تحلیل هزینه–پاداش، ارتباط معنادار و مثبتی با بیتفاوتی اجتماعی مشاهده شد. در نتیجهگیری، یافتههای پژوهش حاکی از پایین بودن میزان بیتفاوتی اجتماعی در این جامعه آماری است که در کوتاه مدت تهدیدی را متوجه جامعه نمیکند، اما به معنای غفلت از موضوع و نادیده انگاشتن آن نیست. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
کلیدواژهها | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
بی تفاوتی اجتماعی؛ روانشناسی اجتماعی؛ مسؤولیت پذیری اجتماعی؛ سرمایه اجتماعی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
اصل مقاله | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
شرح و بیان مسأله پژوهشی بیتفاوتی اجتماعی[1] یکی از عناصر نامطلوب فرهنگ مدرن است که با تأکید بیش از حد بر ترجیحات شخصی و منافع فردگرایانه در زندگی شهری معاصر نموده یافته و همچون مانعی در ایجاد و برقراری ارتباطات مثبت اجتماعی و نیز افزایش مشارکت شهروندان در امور اجتماعی قرار گرفته، به تضعیف یا حتی توقف فرایند توسعه ملی منجر میشود. جامعهشناسان (برای مثال، مسعودنیا، 1380: 152) عواملی همچون رشد صنعت و تکنولوژی، توسعۀ ارتباطات اجتماعی، افزایش افسار گسیختۀ جمعیت، حرکات وسیع جمعیتی، گسترش فرهنگ شهرنشینی، مجاورت فرهنگها و خرده فرهنگهای متفاوت، رشد ارتباطات موزاییکی، عقلایی شدن رفتار انسان، گسترش منطق خشک محاسبهگری، فردگرایی، ضعف نهادها و اعتقادات مذهبی، سکولاریسم، و از بین رفتن هویتهای گروهی و محلی را از جمله عوامل مؤثر بر بروز این پدیده برشمرده و معتقدند جوامع امروزی دورهای از بحران در روابط انسانی را پشت سر میگذارند. به نظر ایشان، همانطور که مشارکت وسیع شهروندان در قلمروهای مختلف زندگی اجتماعی شرط مهم توسعه اجتماعی، اقتصادی و سیاسی است، پس عدم مشارکت شهروندان و شیوع بیتفاوتی نیز یک عامل قوی در توسعه نیافتگی است (همان). رسالت جامعهشناسی بررسی علمی مسایل و مشکلات اجتماعی و ارائه راه حل برای مرتفع کردن آنهاست. این رسالت در مورد جامعه ایران که اصطلاحاً دوران گذار از سنت به مدرنیته را طی میکند و ورود عناصر متنوع فرهنگ مدرن به ایجاد تغییرات بنیادین در ابعاد مادی و غیرمادی فرهنگ آن منجر شده است، از اهمیت بیشتری برخوردار است. دامنه و عمق تغییرات مذکور تا حدی زیاد است که برخی اندیشمندان و جامعهشناسان ایرانی از وجود نوعی شرایط آنومیک یا نابسامان اجتماعی در کشور سخن گفتهاند (چلبی، 1375؛ رفیعپور، 1378؛ به نقل از محسنی و صداقتیفرد، 1390)؛ یعنی وضعیتی که طبق نظر دورکیم، هنجارهای اجتماعی و دستورالعملهای اخلاقی قبلی از کارایی لازم در هدایت کردن رفتار اجتماعی برخوردار نیستند و هنوز با هنجارهای کارآمد جدیدی جایگزین نشدهاند. طبیعی است که در چنین شرایطی روابط اجتماعی دچار آسیب میشوند و بیتفاوتی اجتماعی به عنوان یکی از مصادیق آن خودنمایی میکند. همانطور که محسنی و صداقتیفرد بیان میکنند بیتفاوتی اجتماعی، «بیانگر بیاحساسی، بدبینی، بیمیلی و به عبارت بهتر نوعی افسردگی اجتماعی[2] است» (محسنی و صداقتیفرد،1390: 2). اما بیتفاوتی اجتماعی با یکی دیگر از مفاهیم مورد توجه جامعهشناسان در سالهای اخیر؛ یعنی سرمایه اجتماعی، ارتباط تنگاتنگی دارد. سرمایه اجتماعی هر جامعه ناشی از وضعیت فرهنگی و اجتماعی موجود در آن جامعه است و یکی از پارامترهای مهم بررسی وضعیت جامعه در خصوص چگونگی ارتباطات اجتماعی، از جمله میزان تعهد انسانها به یکدیگر، یا در نقطه مقابل، میزان بیتفاوتی آنها به یکدیگر میباشد. به لحاظ نظری، سرمایه اجتماعی بیشتر روی شبکه روابط و اعتماد و مشارکت در اجتماع و همکاریهای گروهی در قالب انجمنها و تشکیلات مدنی تأکید دارد. سرمایه اجتماعی دستاورد شبکههای اجتماعی افراد، گروهها و سازمانها در برقراری ارتباطات سازنده و مثبت اجتماعی است. وجود این شبکههای اغلب غیررسمی به تجهیز و توانمندی سطح گستردهای از تماسهای اجتماعی- شخصی برای عملکرد بهتر زندگی سیاسی- اجتماعی منجر میشود (کلمن، 1377) و از این رو میتوان با مطالعه آن به کیفیت و چگونگی ارتباطات اجتماعی در جامعه پی برد. در جامعهای که سرمایه اجتماعی از سطح پایینی برخوردار است، دلسردی و بیاعتنایی هر یک از اعضا یا گروههای جامعه، بر اثر بیگانگی اجتماعی، احساس عدم اثربخشی، نارضایتی و عدم اعتماد نسبت به دیگران باعث ایجاد شکنندگی در ساختار اجتماعی خواهد شد. همین عوامل رفته رفته، اعضای شبکه اجتماعی را نسبت به همه فرآیندهای اجتماعی بدبین کرده و دچار بیماری ناامیدی نسبت به آینده و انزوای اجتماعی به دور از هرگونه ارتباط اجتماعی خواهد کرد. بنابراین، بیتوجهی نسبت به ارتباطات فردی یا گروهی عناصر اجتماعی، عامل فروپاشی هر ساختار یا محیطی خواهد بود که در آن انسان به عنوان یک عامل اثرگذار و دارای قدرت تصمیمگیری، به حساب آورده نشود. با توجه به نکات مذکور، سنجش بیتفاوتی اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن از جمله میزان سرمایه اجتماعی، اهمیت ویژه ای دارد. در مورد شهر اصفهان این اهمیت دو چندان است. زیرا به عنوان یکی از کلانشهرهای صنعتی کشور، شهر اصفهان میتواند در مواجه با مسایل شهری و زندگی ماشینی، مستعد بروز بیتفاوتی اجتماعی و گسترش فرهنگ فردگرایی باشد. حادثه اخیر اسیدپاشیهای زنجیرهای[3] به خانمهای جوان در مهرماه 1393 در شهر اصفهان مثالی تأمل برانگیز از چگونگی بروز و گسترش یک مسأله اجتماعی در سطحی ملی و وارد آمدن صدمات سنگین به احساس امنیت روانی شهروندان در یک کلانشهر است. رواج شایعات متعدد در خصوص تعدد موارد وقوع این جرم و اعتراضهای گوناگون به عملکرد نهادهای ذی ربط نشان میدهد که احساس امنیت روانی در شهر اصفهان تا حد قابل توجهی تضعیف شده به گونهای که بسیاری از خانوادهها از تردد دختران خود در سطح شهر اکراه دارند و حتی الامکان از خروج آنها از منزل جلوگیری میکنند (خبرگزاری ایسنا، 1393). همچنین، وقوع مواردی موسوم به «اسیدپاشی تفریحی» که طی آن برخی افراد هنجارشکن و اخلاق گریز با پاشیدن آب به دختران جوان و ترساندن آنها از حمله اسیدی، به تفریح و خنده میپردازند، حکایت از آن دارد که معیارهای اخلاق مدنی در بین برخی شهروندان مسؤولیت گریز در حال افول است، مطالعه متغیرهایی مانند بیتفاوتی اجتماعی در شهرهایی که شاهد وقوع چنین حوادثی هستند بسیار اهمیت دارد. اگر جامعه از سطح بالایی از سرمایه اجتماعی برخوردار باشد میتوان امیدوار بود که واکنش شهروندان در مواجه با چنین جرایمی بسیار مسؤولانهتر و اخلاق گرایانهتر باشد، نه این که ترس از تباهی زندگی یک نفر، به عاملی برای تفریح و خنده دیگران تبدیل شود. از طرف دیگر، به عنوان یکی از فعالترین اقشار جامعه، دانشجویان میتوانند در این خصوص نقش فعالی بازی کنند زیرا دانشگاه یکی از مهمترین نهادهای آموزشی هر کشور و محل تربیت نیروی انسانی کارآمد در راستای تحقق بخشیدن به اهداف توسعه محور جامعه و تقویت فرهنگ همکاری است. در واقع تأکید بر مسؤولیتپذیری اجتماعی و احتراز از بیتفاوتی در محیطهایی مانند دانشگاه باید مورد توجه قرار گیرد تا دانشجویان عهدهدار نقش بیبدیلی در ایجاد تغییرات اجتماعی مثبت و ارتقا سلامت روانی جامعه شوند. بنابر آنچه گفته شد، این پژوهش به دنبال بررسی میزان بیتفاوتی اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه اصفهان و شناسایی برخی عوامل موثر بر آن است.
پیشینه پژوهش در مورد بیتفاوتی اجتماعی، کشورهای مختلف شاهد انجام پژوهشهای مختلفی بودهاند. نخستین پژوهشها در آمریکا و پس از توجه روانشناسان اجتماعی به رفتار منفعلانه مشاهده گران در موقعیتهای اضطراری صورت گرفت (ارونسون، 1386). طبق نظر این روانشناسان، رفتار مردم در موقعیتهای اضطراری گرایش به انفعال دارد زیرا هر کس دیگری را شریک در موقعیت و مسؤول اقدام میداند. بنابراین چه بسا در عمل هیچکس کاری نکند و ما شاهد بیتفاوت بودن افراد نسبت به موقعیت باشیم. اما بیتفاوتی اجتماعی از چشماندازهای دیگری هم بررسی شده است. محسنی و صداقتیفرد (1390) ضمن مرور ادبیات تحقیق در این حوزه، به ذکر مواردی چند از کشورهای مختلف میپردازند. برای مثال، گنس[4] (1992، به نقل از همان) به بررسی رابطۀ میان مشارکت سیاسی و بیتفاوتی پرداخته و با توجه به کاهش علاقۀ افراد به پیگیری مسایل سیاسی جامعۀ خود، بیتفاوتی را به عنوان مسألهای مهم در این کشور معرفی کرده است. ون اسنیپنبرگ و شیپرز[5] (1991، به نقل از همان) نیز افزایش بیتفاوتی اجتماعی در هلند سال 1985 را ما به ازای اعتراض سیاسی عظیم طبقاتی دانستهاند که به شدت از رکود اقتصادی ضربه خوردهاند و به همین علت، الگویی را برای تبیین بیتفاوتی سیاسی در میان افراد طبقات پایین در اواسط دهه 1980 هلند طراحی کردند. در پژوهش دیگری که در کشور عربستان سعودی انجام شد، محقق مسأله بیتفاوتی عمومی را به عنوان مانعی در جهت برنامههای توسعه این کشور مورد تحلیل و تبیین قرار داد (المیزجاجی[6]، 2001 ، به نقل از همان) در پژوهش دیگری با عنوان سنجش بیتفاوتی سیاسی مردم شهر پکن عوامل مؤثر و اثر متغیرهای گوناگون زمینهای و مستقل مانند رضایت اجتماعی، احساس اثر بخشی، موقعیت - اجتماعی شغلی، وابستگی حزبی - سیاسی بر روی بیتفاوتی سیاسی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصله حاکی از وجود رابطه معنیدار میان این متغیرها بوده است (چن و زانگ[7]، 1995، به نقل از همان). در کشور خودمان تعداد مطالعات مربوط به بیتفاوتی اجتماعی انگشت شمار است. خود محسنی و صداقتیفرد (1390) در تحقیقی با عنوان "پژوهشی دربارۀ بیتفاوتی اجتماعی در ایران" که بر روی شهروندان تهرانی انجام شده به بررسی بیتفاوتی اجتماعی پرداختهاند. نتایج تحقیق آنها بیانگر این است که سطح متوسط روبه بالایی از بیتفاوتی اجتماعی در شهروندان تهرانی وجود دارد. همچنین، میانگین میزان بیهنجاری، احساس محرومیت نسبی، فردگرایی، تحلیل هزینه- پاداش گویای بالاتر از حد متوسط بودن این عوامل و میانگین میزان اعتماد اجتماعی، اثر بخشی اجتماعی، رضایت اجتماعی و التزام مدنی در سطح پایین بوده است. در تحلیلهای دو متغیره بین جنسیت و بیتفاوتی اجتماعی تفاوت مشاهده شده، طوری که مردها بیتفاوتی اجتماعی بالاتری را نشان دادند. همچنین، بین قومیت و بیتفاوتی اجتماعی تفاوت مشاهده شده ( قوم کرد دارای کمترین و قوم عرب بیشترین بیتفاوتی اجتماعی). حمد الله نادری و همکاران (1388) در پژوهشی با عنوان "الگو سازی ساختاری رابطۀ بین بیگانگی و بیتفاوتی اجتماعی" با هدف بررسی رابطۀ بین بیگانگی اجتماعی و بیتفاوتی اجتماعی بوده که در بین دانشجویان دورۀ کارشناسی دانشگاه تبریز به انجام رسیده است. یافتههای تحقیق نشان میدهد بیگانگی اجتماعی در جامعۀ مورد مطالعه چیزی نزدیک به متوسط این احساس در حالت کلی میباشد. همچنین، بیتفاوتی اجتماعی در سطح نزدیک به متوسط برآورد شد. "بررسی بیتفاوتی و نوعدوستی در جامعۀ شهری ایران و عوامل مؤثر بر آن" عنوان تحقیقی است که توسط صمد کلانتری و همکاران (1386) انجام شده است. این پژوهش به روش پیمایش علّی – مقایسهای و طی دو مرحله انجام شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد اولاً در مواجهه با حالتهای اضطراری 3/75 درصد از شهروندان شیرازی نوعدوست و 7/24 درصد بیتفاوتند. به علاوه گروه نوعدوست در مقایسه با گروه بیتفاوت دارای همدلی بیشتر، مسؤولیتپذیری بیشتر و تحلیل هزینه – پاداش مادی کمتر است. با توجه با آنچه گذشت، در پژوهش حاضر ضمن توجه به متغیرهای ملحوظ در تحقیقات قبلی، به دنبال بررسی وضعیت بیتفاوتی اجتماعی در جامعه آماری دانشجویان با متغیرهایی تا حدی متفاوت هستیم تا مشخص شود بیتفاوتی اجتماعی در بین بخشی از جامعه که تصور میشود نقش سرنوشتسازی در تحقق بخشیدن به توسعه ملی دارند از چه شرایطی برخوردار است و مهمترین متغیرهای تأثیرگذار بر آن کدامند. در این زمینه متغیر سرمایه اجتماعی به طور خاص مورد توجه است تا بیتفاوتی اجتماعی را زاویهای نسبتاً متفاوت با تحقیقات قبلی و در جامعه آماری جدیدی بررسی کنیم.
مروری بر مباحث نظری به عنوان یک متغیر سنجشپذیر، بیتفاوتی اجتماعی نخستین بار مورد توجه روانشناسان اجتماعی قرار گرفت (ارونسون، 1386)، اما در تبیین بیتفاوتی اجتماعی به طور کلی که غالباً با تعبیر بیگانگی اجتماعی در نظر جامعهشناسان کلاسیک یاد شده، میتوان به مباحث زیمل در مورد زندگی شهری نوین، دورکیم در خصوص پدیدۀ آنومی و ضعف هنجاری در جامعۀ مدرن، تونیس و وبر در مورد گسترش کنشهای مبتنی بر عقلانیت مدرن، مارکس در باب انزوای کارگران به علت خصلت تولید سرمایهداری و زنانیکی و تامس در بحث از نظریۀ نظام گسیختگی اجتماعی اشاره کرد (محسنی و صداقتیفرد، 1390). با وجود این، نظریهپردازان معاصر در قالب نظریههایی نسبتاً تجربیتر، عوامل مؤثر در بروز بیتفاوتی در جامعه را شناسایی کردهاند. نظریهپردازان یادگیری اجتماعی، نوعدوستی و بیتفاوتی را بر حسب یادگیریهای گذشته افراد تبین میکنند و توجه عمده آنان بر تأثیر الگو بر بروز نوعدوستی و بیتفاوتی است. به تعبیر دیگر رفتار کنونی، متأثر از تقویتهای گذشته است. در هر موقعیتی، شخص رفتارهای معینی را میآموزد که بر اثر تکرار ممکن است به صورت عادت در آیند. وقتی شخص، دوباره در آن موقعیت قرار بگیرد سعی خواهد کرد همان رفتار عادت شده را تکرار کند (کریمی، 1381). از نگاه اندیشمندان نظریۀ یادگیری اجتماعی[8]، نوعدوستی، ریشه در یادگیری گذشته دارد و فرآیندهای پاداش – تنبیه و نیز مشاهده الگو بر بروز رفتار نوعدوستانه تأثیر میگذارند (لیپا، 1994؛ به نقل از احمدی، 1388:87-108). پژوهش برایان و تست در مورد کمک رسانی به زنی که اتومبیلش در جاده خراب شده بود، آزمایش راشتون و کمبل[9] (1977) در مورد اهدای خون، و نیز بررسی بیمن[10] و همکاران (1978) در زمینه کمکرسانی به فردی که در محل رفت و آمد دیگران بر روی زمین افتاده بود نشان میدهند که نوعدوستی و بیتفاوتی، ارتباط مستقیم و معناداری با مشاهده یا عدم مشاهده الگوهای نوعدوستی و بیتفاوتی دارند. لاتانه و دارلی[11] (1970؛ به نقل از احمدی، 1388) با انجام یکسری آزمایشهای متنوع و گسترده، نوعدوستی و بیتفاوتی را بر حسب یک فرآیند تصمیمگیری پنج مرحلهای تبیین میکنند. به زعم آنان، اولین مرحله درک موقعیت است؛ یعنی فرد ناظر باید متوجه شود که چیزی اتفاق افتاده است. دومین مرحله تفسیر موقعیت به صورت کمک خواهی است؛ یعنی باید موقعیت پیش آمده اضطراری بوده و کسی به کمک نیاز داشته باشد. سومین مرحله به عهده گرفتن مسؤولیت است یعنی فرد ناظر باید خود را مسؤول بداند و احساس مسؤولیت کند. چهارمین مرحله پیدا کردن راه کمکرسانی است که طی آن ناظر باید دانش، تجربه و مهارتهای لازم را داشته باشد. پنجمین مرحله تصمیمگیری نهایی است که فرد ناظر به بررسی پیامدهای مداخله یا عدم مداخله میپردازد. به اعتقاد لاتانه و دارلی نوعدوستی یا بیتفاوتی وابسته به پاسخی است که ناظران به هر یک از این مراحل میدهند. اگر پاسخ ناظران در هر مرحله منفی باشد بیتفاوتی پدید میآید و فقط در صورتی که فرد ناظر به تمام مراحل جواب مثبت بدهد نوعدوستی شکل میگیرد. باتسون[12] (1982؛ به نقل از احمدی، 1388)، نوعدوستی و بیتفاوتی را بر مبنای توانایی و میزان همدلی ناظران با فرد نیازمند تفسیر میکند. به زعم باتسون در هنگام مواجهه با حالتهای اضطراری که طی آن کسی به کمک نیاز دارد اگر فرد ناظر بتواند با فرد نیازمند همدلی کند نسبت به او نوعدوستی خواهد کرد و اگر نتواند همدلی کند با بیتفاوتی از کنار صحنه خواهد گذشت مگر اینکه مطمئن شود در نتیجه نوعدوستی منفعتی به دست میآورد. اندیشمندان حوزه جامعهشناسی شهری، نوعدوستی و بیتفاوتی را ناشی از ساختار شهری و ویژگیهای محیطی آن میدانند. به عبارت دیگر، با افزایش جمعیت و پیچیدهتر شدن روابط اجتماعی تمایل به مداخله در وضعیتهای اضطراری و کمکرسانی و نوعدوستی کاهش یافته، تمایل به بیتفاوتی گسترش مییابد. پژوهش میلگرام در یکی از محلههای معروف نیویورک (مانهاتان) در زمینه کمکرسانی به زن و مردی که دچار مشکل حادی شده بودند و نیز پژوهش مفصل آماتو در چندین شهر مختلف که جمعیتشان از 1000 نفر تا بیش از 30000 نفر متغیر بود و در هر یک از آنان پنج حالت اضطراری مختلف پدید آورده شده بود، نشان داد که با افزایش جمعیت و پیچیدهتر شدن روابط اجتماعی تمایل به نوعدوستی کاهش یافته و بر میزان بیتفاوتی افزوده میشود (احمدی، 1388). برخی نظریهپردازان در تبیین رفتارهای نوعدوستانه به نقش هنجارهای اجتماعی اشاره میکنند و معتقدند، رفتارهای نوعدوستانه، ریشه در میزان درونیسازی هنجارهای تعامل پایاپای[13]، برابری[14] و مسؤولیت اجتماعی[15] دارد (احمدی، 1388، به نقل از مایرز[16]، 1990). تعامل پایاپای یک هنجار اجتماعی و یک قاعده جهانی است که میتواند برانگیزاننده نوعدوستی باشد. بر اساس این هنجار، محبت را باید با محبت، باز پس داد. به تعبیر دیگر، باید به کسانی که به ما کمک کردهاند کمک کنیم و اگر میخواهیم دیگران به ما کمک کنند باید در حق آنها محبت کنیم. هنجار برابری، قاعدهای است که بر اساس آن باید در یک رابطۀ اجتماعی، معادل با آنچه هزینه کردهایم منفعت کسب کنیم (احمدی، 1388، به نقل از ویگینز[17]، 1994). در قالب این هنجار، به کسانی که برای جامعه زحمت کشیدهاند اما منفعت مناسبی دریافت نکردهاند، کمک میکنیم و به کسانی که خودشان مسؤول گرفتاری خودشان هستند کمک نمیکنیم (احمدی، 1388، به نقل از مقدم، 1998). در حقیقت اینکه چرا افراد زیادی به گدایان، معتادان و الکلیها کمک نمیکنند ریشه در همین قاعده دارد زیرا مردم معتقدند افراد مذکور خودشان مسؤول به وجود آمدن این مشکلات هستند. هنجار بعدی مسؤولیت اجتماعی نام دارد که در واقع یک اصل اخلاقی بنیادین است و بر اساس آن ما باید به افرادی که نیازمند هستند، مخصوصاً کسانی که به کمک ما وابستهاند، بدون هیچ چشم داشتی، کمک کنیم (احمدی، 1388، به نقل از بروکوویتز[18]، 1972). این هنجار برخلاف دو قاعده قبلی که دربرگیرنده تحلیل هزینه – پاداش بودند، حکایت از نوعدوستی ناب و عدم خودخواهی دارد. در چارچوب نظریه مبادله اجتماعی، هومنز رفتارهای اجتماعی را به عنوان یک تبادل دو طرفه بین افراد میداند که ممکن است نتیجه مثبت یا پاداش و یا نتیجه منفی به دنبال داشته باشند. او در این رابطه چند قضیه را از جمله قضیه موفقیت، انگیزه، ارزش، محرومیت-سیری و قضیه پرخاش-تأیید مطرح میکند (توسلی، 1388). طبق نظر هومنز، شرط احساس مسؤولیت افراد هر جامعهای نسبت به جامعه و مشارکت در فعالیتهای جمعی به میزان پاداشی بر میگردد که افراد از رفتار خود دریافت کرده باشند. اگر مشارکت و یا احساس مسؤولیت یک جانبه باشد و فقط از سوی افراد جامعه باشد و جامعه خود را مقید و ملزم به برآورده کردن خواسته و نیازهای مادی و معنوی افراد آن جامعه نکند مسلماً تمایل مردم هم برای انجام رفتارهای داوطلبانه کمتر شده و کم کم به خاموشی میگراید. بنابراین بیتفاوتی اجتماعی یک جاده یک طرفه نیست که ما از افراد جامعه انتظار مسؤولیتپذیری و درگیری در مسایل جامعه داشته باشیم. جامعه نیز باید به نوبه خود محرک لازم برای درگیر شدن افراد در رفتارهای نوعدوستانه را فراهم کند. لاولر و یون[19] نیز از دو ایده اساسی در چارچوب مبادله اجتماعی که بر اهمیت تکرار مبادله متقابل دلالت میکند، یاد میکنند. قدرت ساختی، انگیزههایی در کنشگران به وجود میآورد، بنابراین ارتباط مبادلهای به عنوان مجموعهای از کنشهاست که بین کنشگران همسان در یک زمان به وجود میآید. تکرار مبادلات میان کنشگران، عوامل اجتماعی مانند تعهد اجتماعی، اعتماد بین اشخاص، توافق اجتماعی متقابل، احساس جمعی و وابستگی را به وجود میآورد، به علاوه ارتباط متقابل بر شکلگیری گروه و تعهد رفتاری اعضا مؤثر است؛ زیرا تکرار مبادلات یک فشار بیرونی روی مراحل تعهد ایجاد میکند (لاولر و یون، 1993، به نقل از سیدان و محمدی، 1388). نظریهپردازان مبادله رعایت هنجارها و قواعد گروهی را برای به دست آوردن پاداش، تعهد مینامند. نظریه مبادله بر این فرض استوار است که افراد آرزوها و اهداف شخصی روشنی برای خود دارند. هر کس به چیزهایی خاص نیازمند است، اما برای همه افراد این نیازها مشترک نمیباشند. در این نظریه فرض میشود که اهداف و خواستههای شخصی و منحصر به فرد افراد، انگیزههای خودخواهانهای در آنان به وجود میآورد که باعث پیدایش انگیزش در جهت دستیابی به کالاها، لذت و رضایت میگردد. این نظریه اعمال نوعدوستانه را با توجه به رضایت معنوی حاصل از این اعمال توضیح میدهد. اساس نظریه فوق بر این اصل استوار است که کنشگران در روابط تبادلی خود، منابعی را با یکدیگر مبادله میکنند که نتایج و پیامدهای ارزشمند این رابطه میتواند به شکل پولی، مادی و یا به شکل ناملموس حس خوشحالی و اعتماد به نفس تقویت شده در طرف مقابل ظاهر شود. در صورتی که نتایج مورد انتظار در روابط تبادلی به شکل مثبتی ظاهر شود باعث رضایت و تداوم رابطه تبادلی میشود در غیر این صورت، اگر رابطه تبادلی منفی باشد باعث انقطاع رابطه مبادلهای و نارضایتی افراد نسبت به آن میشود (مولم، 1992؛ به نقل از ایمان و مرادی، 1388 :155-174). اما استرلین[20] (به نقل از مسعودنیا، 1380: 160) تبیینی اقتصادی و جمعیتشناختی از بیتفاوتی ارائه کرده است. با توجه به عوامل اقتصادی، استرلین استدلال میکند که اعضای گروههای سنی بزرگتر، از نظر اقتصادی رنج میبینند و همین آنها را نسبت به امور اجتماعی و سیاسی سرخورده و بیتفاوت میسازد. لذا وی معتقد است که تمایلات و روندها در ارتباط با بیتفاوتی سیاسی، تا اندازهای تابعی از تغییرپذیری نسلی در زمینۀ بهزیستی و رفاه اقتصادی است. به همین شکل، ویلنسکی (به نقل از همان) در نظریه خود بر این اعتقاد است که بیتفاوتی ممکن است تابعی از فرایند سالخوردگی باشد. احساس بیقدرتی، عدم اثر بخشی یا عدم کارایی، مبنای نظریههای مبتنی بر "جامعه پذیریِ عدم اثربخشی" را تشکیل میدهند. در نظریههایی از این دست، جریان اجتماعی شدن و تجارب تدریجی در جامعه، از جملۀ عوامل تأثیرگذاری قلمداد میشوند که موجب سرخوردگی و دلمردگی اجتماعی افراد هستند. هر قدر افراد جامعه سطح بالایی از احساس عدم اثر بخشی در فرایندهای اجتماعی – سیاسی را تجربه کنند، احتمال بیشتری برای بیتفاوتی اجتماعی و بیگانگی از مسایل اجتماعی وجود دارد. مفهوم سرمایه در حوزه اقتصاد، روانشناسی، علوم سیاسی، فلسفه، جغرافیا و جامعهشناسی کاربرد میان رشتهای دارد. جامعهشناسان کلاسیک هم چون دورکیم، وبر، مید، زیمل و حتی هومنز از ابعاد متفاوت به موضوع ارتباط میان افراد و آثار حاصل از آن توجه داشتهاند، اما برخی از صاحب نظران معاصر مانند کلمن، بوردیو، پاتنام و کلاوس افه به طور خاص، در طراحی چارچوب نظری و روششناختی سرمایهاجتماعی سهم به سزایی داشتهاند (عبداللهی و موسوی، 1386: 119). از اینرو، میتوان گفت مفهوم سرمایه اجتماعی از دهه 1990 مورد توجه محافل دانشگاهی قرار گرفت (الوانی، 1378: 29). خلاصهای از نظرات هر یک از این اندیشمندان و نیز تعریف آنها از مفهوم سرمایه اجتماعی در جدول زیر آمده است.
جدول 1- عناصر محوری دیدگاههای نظری در مورد سرمایه اجتماعی
منبع: (لین، 1999:29)
به طور کلی میتوان گفت هر چه انسانها مردمان بیشتری را بشناسند و هر چه با آنان وجه مشترک بیشتری داشته باشند، سرمایه اجتماعی افزونتری خواهند داشت، اما نوع و گستره این سرمایه از جامعهای به جامعه دیگر متفاوت است. سرمایه اجتماعی در جوامع سنتی ماقبل مدرن، بیشتر جنبه درون گروهی همراه با اعتماد محدود و خاص داشته است که امروز آن را به نام سرمایه اجتماعی قدیم میشناسند. در جوامع مدرن با نوع دیگری از سرمایه اجتماعی سرو کار داریم که بیشتر جنبه بین گروهی توأم با اعتماد تعمیم یافته و عام دارد و از آن با عنوان سرمایه اجتماعی جدید نام میبرند (عبداللهی و موسوی، 1386: 196).
مدل نظری تحقیق با توجه با آنچه در چارچوب نظری مطرح شد، در این پژوهش برای بررسی عوامل تأثیرگذار بر میزان بیتفاوتی اجتماعی از ترکیب سه نظریه: 1) مبادله اجتماعی، 2) مسؤولیتپذیری اجتماعی و 3) سرمایه اجتماعی استفاده شد. این نظریهها به لحاظ پارادایم در سنت اثباتگرایی قرار میگیرند که با رویکرد کمی سعی در سنجش متغیرهای مذکور دارند. نظریهپردازان نظریۀ مبادلۀ اجتماعی، معتقدند که مبنای اعمال و رفتار انسانها محاسبۀ سود و زیان و کسب سود و دوری از زیان است. در مورد بیتفاوتی هم اعتقاد این دیدگاه این است که افراد در هر موقعیتی به سرعت سود و زیان ناشی از انجام کار را محاسبه کرده و تصمیم به کاری میگیرند که بیشترین سود و کمترین زیان را داشته باشد. در موقعیتهایی که برای دیگران مشکلی پیش آمده باشد فرد به سرعت هزینهها و پاداشهای نوعدوستی و بیتفاوتی را بررسی کرده، در صورتی که هزینۀ کمک کردن پایین و هزینۀ کمک نکردن بالا باشد فرد ناظر اقدام به نوعدوستی خواهد کرد و در صورتی که هزینۀ کمک کردن بالا و هزینۀ کمک نکردن پایین باشد فرد ناظر با بیتفاوتی از کنار صحنه خواهد گذشت. در نظریه مسؤولیتپذیری اجتماعی نیز، همانطور که آزمایشهای پژوهشگران در مورد هنجارهای این نظریه نشان میدهد، به نظر میرسد هرچه درونیسازی هنجارهای تعامل پایاپای و برابری، که در ذات خود مستلزم نوعی تحلیل هزینه فایده نیز هستند، بیشتر و قویتر باشد، تمایل به بیتفاوتی نیز بیشتر میشود و هرچه درونیسازی هنجار مسؤولیتپذیری بیشتر و قویتر باشد، تمایل به نوعدوستی و رفتارهای دگرخواهانه بیشتر میشود. در نهایت، متغیر سرمایه اجتماعی در این پژوهش مورد تأکید است و با توجه به اعتماد و روابط مبتنی بر اعتماد، مشارکت گروهی، مشارکت در اجتماع محلی و روابط در شبکههای اجتماعی سنجیده میشود. در نهایت، متغیر وابسته تحقیق، یعنی بیتفاوتی اجتماعی در سه بعد رفتاری، شناختی و احساسی مد نظر قرار میگیرد تا مشخص شود پاسخگویان در هر یک از ابعاد مذکور چگونه نسبت به همنوعان خود واکنش نشان میدهند و چه نمرهای در خصوص بیتفاوتی اجتماعی به دست میآورند. در ادامه مدل تجربی تحقیق قابل مشاهده است.
مدل تجربی تحقیق
فرضیه های تحقیق با توجه به مدل تجربی تحقیق و نیز اهمیت متغیرهای زمینهای، فرضیههای زیر استخراج میگردد:
روش شناسی این پژوهش از نوع تحقیقات پیمایشی است که یکی از متداولترین روشهای تحقیق کمی در تحقیقات پهنانگر بوده و به لحاظ ماهیت کاربردی و به لحاظ زمانی مقطعی میباشد. جامعه آماری این تحقیق کل دانشجویان دانشگاه اصفهان در سال تحصیلی 93-1392بوده و برای نمونهگیری از روش تصادفی طبقهبندی شده استفاده گردید. بدین صورت که ابتدا سهم گروههای مختلف مانند رشتهها، مقاطع تحصیلی و جنسیت از جامعۀ آماری مشخص شد و به همان نسبت در نمونه به آنها سهم اختصاص داده شد. سپس به روش تصادفی از بین طبقات نمونهگیری صورت گرفت.(به علت تنوع زیاد رشتهها و گرایشهای تحصیلی، رشتهها به پنج گروه کلی تقسیم شدند). حجم نمونه در این پژوهش، با استفاده از فرمول کوکران محاسبه شد و تعداد آن 372 نفر به دست آمد. تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS انجام شده است.
ابزار جمعآوری داده در این پژوهش برای جمعآوری دادهها از پرسشنامۀ محقق ساخت استفاده شد. فرایند طراحی پرسشنامه بدین صورت بود که ابتدا با استفاده از تجربیات تحقیقات پیشین متغیرهای مستقل و متغیر وابسته بعدبندی و شاخص سازی شدند و پرسشنامۀ محقق ساخت طراحی شد. گویههای سنجش متغیرهای اصلی تحقیق بر اساس طیف لیکرت طراحی و از کاملاً موافق تا کاملاً مخالف نمرهدهی شدند. بعد از اتمام این مرحله، گویههای مذکور به نظر استادان و کارشناسان متخصص رسید تا دیدگاههای ایشان برای تعدیل و اصلاح گویهها لحاظ شود و از این بابت اعتبار پرسشنامه محرز گردد. سپس پرسشنامه بین 30 نفر از اعضای جامعۀ آماری توزیع و تکمیل گردید تا اندازهگیری میزان پایایی پرسشنامه نیز ممکن شود. در ادامه فرایند عملیاتی کردن متغیرها تشریح میشود.
جدول 2- فرایند عملیاتی کردن متغیرهای تحقیق
پایایی پرسشنامه برای احراز پایایی، از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که نتایج تحلیل نشان داد برخی گویهها بهتر است حذف یا جایگزین شوند. سپس پرسشنامه اصلاح شده توسط 30 نفر دیگر تکمیل شد و این بار دادهها حاکی از دقت قابل قبول پرسشنامه در اندازهگیری متغیرهای تحقیق بود.
جدول3- نتایج تحلیل گویهها با ضریب آلفای کرونباخ
پ)یافتههای پژوهش الف) یافتههای توصیفی توزیع دانشجویان در پنج رشته کلی و به تفکیک زن و مرد در جدول زیر ملاحظه میشود. دانشجویان مرد در رشتههای علومانسانی 15.5 درصد از کل دانشجویان را تشکیل میدادند و دانشجویان زن در رشتههای علوم انسانی 27.9 درصد از کل دانشجویان مورد مطالعه را تشکیل دادهاند. به همین ترتیب تمام خانههای جدول زیر را میتوان تفسیر کرد. همانطور که در نمودار مشخص شده است، بیشتر دانشجویان مطالعه شده، در رشتههای علوم انسانی تحصیل میکنند و نسبت دانشجویان رشتههای تربیت بدنی از همه گروهها کمتر است. ( البته این بدین خاطر است که تعداد رشتههایی که در گروه علومانسانی ادغام کردهایم بیشتر از سایر گروهها بوده است) همچنین در نمودار زیر مشخص میشود که نسبت دانشجویان زن در رشتههای علومانسانی، علومپایه و زبانهای خارجی از دانشجویان مرد بیشتر است، ولی در رشتههای فنی و مهندسی نسبت دانشجویان مرد بیشتر از زن است و در رشتههای تربیت بدنی نسبت دانشجویان زن و مرد یکسان است.
جدول 4- توزیع درصد فراوانی دانشجویان رشتههای مختلف
در جدول زیر تعداد دانشجوان رشتههای مختلف به تفکیک مقاطع تحصیلی آورده شده است. مثلاً تعداد دانشجویان کارشناسی در رشتههای زبانهای خارجی 21 نفر، دانشجویان کارشناسی ارشد زبانهای خارجی 7 نفر و دانشجویان دکترای زبانهای خارجی 5 نفر بوده است.
جدول 5- توزیع فراوانی دانشجویان مقاطع مختلف
جدول 6- میزان تحلیل هزینه- پاداش بین دانشجویان نمونۀ آماری
بررسی به عمل آمده بیانگر آن است که میانگین تحلیل هزینه – پاداش این افراد در یک مقیاس 5 درجهای 3.28 است؛ یعنی در حد بالای متوسط قرار دارد. متوسط پراکندگی تحلیل هزینه پاداش دانشجویان از میانگین ( انحراف معیار) 0.596 است. همچنین، کمترین میزان این متغیر در این نمونه 1.67 و بیشترین آن 5 بوده است. ضریب چولگی (0.191- ) نشان میدهد بیشتر افراد، در این متغیر بالاتر از میانگین قرار گرفتهاند. ضریب کشیدگی منفی (0.259-) هم به این معنا است که شباهت نمونه مورد بررسی در این متغیر کمتر از حد نرمال است.
جدول 7- میزان مسؤولیتپذیری اجتماعی بین دانشجویان
میانگین مسؤولیتپذیری اجتماعی در بین افراد مطالعه شده، از یک مقیاس 5 درجهای مقدار 4.11 بوده است که بیانگر مسؤولیتپذیری اجتماعی در حد زیاد است. کمترین مقدار 2.54 و بیشترین مقدار کسب شده در بین این افراد در این متغیر 4.92 بوده است. متوسط انحراف از میانگین در این متغیر 0.47 بوده است. ضریب چولگی 0.388- بوده است که نشان از وجود دادههای پرت در سمت چپ میانگین (کمتر از میانگین) دارد؛ به عبارت دیگر بیشتر افراد در این متغیر، بالاتر از میانگین نمره گرفتهاند. ضریب کشیدگی مثبت (0.020 ) نشان میدهد که شباهت این افراد در این متغیر اندکی بیشتر حد نرمال بوده است.
جدول 8- میزان بیتفاوتی اجتماعی بین دانشجویان
میانگین بیتفاوتی اجتماعی در بین افراد مطالعه شده، از یک مقیاس 5 درجهای مقدار 1.93 بوده است که بیانگر بیتفاوتی اجتماعی در حد پایین است. کمترین مقدار 1و بیشترین مقدار کسب شده در بین این افراد در این متغیر 3.29 بوده است. متوسط انحراف از میانگین در این متغیر 0.489 بوده است. ضریب چولگی 0.242 بوده است که نشان از وجود دادههای پرت در سمت راست میانگین (بیشتر از میانگین) دارد؛ به عبارت دیگر بیشتر افراد در این متغیر، کمتر از میانگین نمره گرفتهاند. ضریب کشیدگی منفی (0.590-) نشان میدهد که شباهت این افراد در این متغیر کمتر حد نرمال بوده است.
جدول 9- میزان سرمایۀ اجتماعی بین دانشجویان
بررسی به عمل آمده بیانگر آن است که میانگین سرمایه اجتماعی این افراد در یک مقیاس 5 درجهای 3.138 است؛ یعنی در حد بالای متوسط قرار دارد. متوسط پراکندگی سرمایه اجتماعی دانشجویان از میانگین ( انحراف معیار) 0.494 است. همچنین، کمترین میزان این متغیر در این نمونه 1.80 و بیشترین آن 4.60 بوده است. ضریب چولگی ( 0.129-) نشان میدهد بیشتر افراد، در این متغیر بالاتر از میانگین قرار گرفتهاند. ضریب کشیدگی مثبت (0.153) هم به این معنا است که شباهت نمونه مورد بررسی در این متغیر بیشتر از حد نرمال است.
ب) یافتههای استنباطی در این قسمت به بررسی فرضیههای پژوهش میپردازیم. فرضیه 1: به نظر میرسد بین متغیر سرمایه اجتماعی و بیتفاوتی اجتماعی رابطه معناداری وجود دارد. نتایج به دست آمده از انجام آزمون پیرسون بین دو متغیر سرمایه اجتماعی و بیتفاوتی اجتماعی رابطه معناداری را نشان میدهد. در این باره ضریب همبستگی برابر با 340/0- و سطح معناداری آن مطلوب میباشد (0.000sig = (. این نتایج نشان میدهد که این دو متغیر ارتباط منفی و متوسطی با هم دارند؛ یعنی اگر سرمایه اجتماعی کاهش یابد بیتفاوتی اجتماعی افزایش مییابد و اگر سرمایه اجتماعی افزایش یابد بیتفاوتی اجتماعی کاهش پیدا میکند.
جدول 10- نتایج آزمون همبستگی پیرسون بین سرمایه اجتماعی با میزان بیتفاوتی اجتماعی
**با سطح معناداری کمتر از 1 درصد
فرضیه 2: به نظر میرسد بین مسؤولیتپذیری اجتماعی و بیتفاوتی اجتماعی ارتباط معناداری وجود دارد. نتایج به دست آمده از انجام آزمون پیرسون بین دو متغیر مسؤولیتپذیری اجتماعی و بیتفاوتی اجتماعی رابطه معناداری را نشان میدهد. در این باره ضریب همبستگی برابر با 0.624- و سطح معناداری آن مطلوب میباشد (0.000sig = (. این نتایج نشان می دهد که این دو متغیر ارتباط منفی و قوی با هم دارند؛ یعنی اگر مسؤولیت پذیری اجتماعی کاهش یابد بیتفاوتی اجتماعی افزایش مییابد و اگر مسؤولیتپذیری اجتماعی افزایش یابد بیتفاوتی اجتماعی کاهش پیدا میکند.
جدول 11- نتایج آزمون همبستگی پیرسون بین مسؤولیتپذیری اجتماعی با میزان بیتفاوتی اجتماعی
**با سطح معناداری کمتر از 1 در صد
فرضیه 3: به نظر میرسد بین تحلیل هزینه-پاداش و بیتفاوتی اجتماعی ارتباط معنادار وجود دارد. نتایج به دست آمده از انجام آزمون پیرسون بین دو متغیر تحلیل هزینه- پاداش و بیتفاوتی اجتماعی رابطه معناداری را نشان میدهد. در این باره ضریب همبستگی برابر با 0.108 و سطح معناداری آن مطلوب میباشد (0.037sig = (. این نتایج نشان میدهد که این دو متغیر ارتباط مثبت اما ضعیفی با هم دارند؛ یعنی اگر تحلیل هزینه -پاداش کاهش یابد بیتفاوتی اجتماعی نیز کاهش مییابد و اگر این یکی افزایش یابد آن دیگری نیز افزایش پیدا میکند.
جدول 12- نتایج آزمون همبستگی پیرسون بین تحلیل هزینه- پاداش با میزان بیتفاوتی اجتماعی
*با سطح معناداری کمتر از 5 در صد
فرضیه 4: به نظر میرسد میزان بیتفاوتی اجتماعی بر حسب سن متفاوت است. نتایج به دست آمده از انجام آزمون پیرسون بین دو متغیر سن و بیتفاوتی اجتماعی رابطه معناداری را نشان نمیدهد. در این باره ضریب همبستگی برابر با 0.64- و سطح معناداری آن نامطلوب میباشد (0.219sig = (.
جدول 13- نتایج ازمون همبستگی پیرسون بین سن با میزان بیتفاوتی اجتماعی
*با سطح معناداری کمتر از 5 در صد
فرضیه 5 : به نظر میرسد میزان بیتفاوتی اجتماعی بر حسب جنسیت متفاوت است. بررسیهای آماری نشان میدهد میزان بیتفاوتی مردان (با میانگین 2.016) و زنان (با میانگین 1.88) با یکدیگر تفاوت معنادار دارند. یافتههای بهدست آمده حاکی از آن است که آماره t برابر با 2.571و سطح معناداری حاصل 0.011 مطلوب میباشد. پس این فرضیه تأیید میگردد و میتوان نتیجه گرفت که میزان بیتفاوتی اجتماعی و جنسیت با یکدیگر ارتباط معنادار دارند و به عبارت دیگر میانگین بیشتر بیتفاوتی اجتماعی در بین مردان در مقایسه با زنان معنادار است.
جدول14- نتایج آزمون t دو نمونه مستقل پیرامون بیتفاوتی اجتماعی بر حسب جنسیت
فرضیه 6 : به نظر میرسد میزان بیتفاوتی اجتماعی بر حسب وضعیت تأهل متفاوت است بررسیهای آماری نشان میدهد میزان بیتفاوتی افراد مجرد (با میانگین 1.97) و افراد متأهل (با میانگین 1.77) با یکدیگر تفاوت معنادار دارند. یافتههای بهدست آمده حاکی از آن است که آماره t برابر با 2.948 و سطح معناداری حاصل 0.003 مطلوب میباشد. پس این فرضیه تأیید میگردد و میتوان نتیجه گرفت که میزان بیتفاوتی اجتماعی و وضعیت تأهل با یکدیگر ارتباط معنادار دارند و میانگین بیتفاوتی اجتماعی در بین افراد مجرد بیشتر از افراد متأهل است.
جدول 15- نتایج آزمون t دو نمونه مستقل پیرامون بیتفاوتی اجتماعی بر حسب وضعیت تأهل
فرضیه 7: به نظر میرسد میزان بیتفاوتی اجتماعی بر حسب رشته تحصیلی متفاوت است. نتایج بررسیهای آماری بین دو متغیر رشته تحصیلی و بیتفاوتی اجتماعی، نشانگر آن است که میانگین نمره بیتفاوتی اجتماعی کسانی که رشته تحصیلی آنها علوم انسانی است 1.91، علومپایه و زیست 1.94، فنی مهندسی 1.94، زبانهای خارجی 1.93 و تربیت بدنی و علوم ورزشی 2.12 میباشد. در این راستا آزمون تحلیل واریانس یک طرفه معنادار نشده است. چون مقدار آزمون F برابر با 0.643 و سطح معناداری برآورد شده قابل قبول نیست. (0.632( sig =. بنابراین میتوان گفت بین رشته تحصیلی و بیتفاوتی اجتماعی ارتباط معناداری وجود ندارد و تفاوتهای مشاهده شده ناشی از خطای نمونهگیری است.
جدول 16- نتایج آزمون تحلیل واریانس یک طرفه پیرامون بیتفاوتی اجتماعی و رشته تحصیلی
فرضیه 8: به نظر میرسد میزان بیتفاوتی اجتماعی بر حسب مقطع تحصیلی متفاوت است. نتایج بررسیهای آماری بین دو متغیر مقطع تحصیلی و بیتفاوتی اجتماعی، نشانگر آن است که میانگین نمره بیتفاوتی اجتماعی کسانی که مقطع تحصیلی آنها کارشناسی است 1.95، کارشناسی ارشد 1.92، دکترا 1.88، میباشد. در این راستا آزمون تحلیل واریانس یک طرفه معنادار نشده است. چون مقدار آزمون F برابر با 0.508 و سطح معناداری برآورد شده قابل قبول نیست. (0.602( sig =. بنابراین میتوان گفت بین مقطع تحصیلی و بیتفاوتی اجتماعی ارتباط معناداری وجود ندارد.
جدول 17- نتایج آزمون تحلیل واریانس یک طرفه پیرامون بیتفاوتی اجتماعی و مقطع تحصیلی
مدل رگرسیون چند متغیره در بررسی روابط آماری فرضیات مختلف تحقیق، متغیرها به صورت دوبه دو مورد تحلیل قرار گرفتند. حال برای مطالعه تأثیر همزمان متغیرهای مستقل بر روی متغیر وابسته از تحلیل رگرسیون چند متغیره استفاده شده است. در این تحلیل از روش گام به گام ) stepwise ( کمک گرفتهایم. نتایج حاصل بیانگر آن است که از میان متغیرهای سن، مقطع تحصیلی، تحلیل هزینه – پاداش، مسؤولیتپذیری اجتماعی و سرمایه اجتماعی، فقط متغیرهای تحلیل هزینه – پاداش، مسؤولیتپذیری اجتماعی و سرمایه اجتماعی وارد معادله شدهاند. در زیر به توصیف نتایج میپردازیم: ضریب رگرسیون (b): نتایج به دست آمده نشان میدهد که ضریب رگرسیون متغیر مسؤولیتپذیری اجتماعی برابر با 0.692- و متغیر سرمایه اجتماعی 0.164- و متغیر تحلیل هزینه –پاداش 0.086 میباشد. ضریب رگرسیون استاندارد شده (Beta): طبق یافتههای حاصل، بتای متغیر مسؤولیتپذیری اجتماعی برابر با 0.576- و بتای متغیر سرمایه اجتماعی 0.166- و بتای متغیر تحلیل هزینه – پاداش 0.104 برآورد شده است. ضریب تعیین )2R ( :در این مطالعه ضریب تعیین برابر با 0.428 گزارش شده است. این یافته بدین معناست که متغیرهای وارد شده به معادله توانستهاند 42 درصد از واریانس تغییرات مربوط به متغیر وابسته را تبین نمایند. ضریب تعیین تعدیل یافته ) Ad. R2 (: این ضریب مربع همبستگی تعدیل شده را نشان میدهد که در این تحقیق برابر با 0.423 میباشد. این معیار نسبت به R2 حقیقیترست زیرا الزاماً با افزایش تعداد متغیرهای مستقل افزایش نمییابد، درحالیکه مقدار R2 تابع تعداد متغیرهای مستقل است. متغیرهای وارد شده به معادله رگرسیون از طریق روش گام به گام عبارتند از: متغیر مسؤولیتپذیری اجتماعی متغیر سرمایه اجتماعی متغیر تحلیل هزینه- پاداش متغیرهای بیرون مانده از معادله رگرسیونی عبارتند از: متغیر سن متغیر مقطع تحصیلی
جدول18- نتایج آزمون تحلیل رگرسیون درباره عوامل موثر بر بیتفاوتی اجتماعی
جدول 19- ضرایب آزمون تحلیل رگرسیون درباره عوامل موثر بر بیتفاوتی اجتماعی
با توجه به نتایج حاصل میتوان معادلات رگرسیونی استاندارد و غیراستاندارد را چنین نوشت: ● معادله رگرسیون غیراستاندارد چنین است:
(تحلیل هزینه –پاداش) (0.086) + (سرمایه اجتماعی) (0.164-) + (مسؤولیتپذیری اجتماعی) (0.692-) +50.019 = بیتفاوتی اجتماعی تفسیر این معادله بدین معناست که با افزایش هر واحد متغیر مستقل، نمره متغیر وابسته به اندازه چند واحد ضریب رگرسیون (b) تغییر میکند. پس میتوان گفت با هر واحد افزایش در مسؤولیتپذیری اجتماعی، شاهد کاهش مقداری برابر با 0.692واحد در بیتفاوتی اجتماعی هستیم. یا با افزایش هر واحد در سرمایه اجتماعی، بیتفاوتی اجتماعی 0.164 واحد کاهش خواهد یافت. در مقابل با هر واحد افزایش در تحلیل هزینه – پاداش، بیتفاوتی اجتماعی 0.086 واحد کاهش خواهد داشت. معادله رگرسیون استاندارد نیز به این صورت نوشته میشود:
(تحلیل هزینه – پاداش) (0.104)+(سرمایه اجتماعی) (0.166-)+(مسؤولیتپذیری اجتماعی) (0.576-)= بیتفاوتی اجتماعی ارقام مندرج در معادله به این معناست که با افزایش یک واحد انحراف استاندارد مسؤولیتپذیری اجتماعی، میزان بیتفاوتی اجتماعی دانشجویان به اندازه 0.576 واحد کاهش مییابد و به ازای هر واحد افزایش در انحراف استاندارد سرمایه اجتماعی، 0.166 واحد کاهش در انحراف استاندارد بیتفاوتی اجتماعی را شاهد خواهیم بود. در مقابل با افزایش یک واحد در انحراف استاندارد تحلیل هزینه- پاداش، شاهد 0.104 واحد افزایش در انحراف استاندارد در بیتفاوتی اجتماعی خواهیم بود. در این معادله به خاطر این که ضرایب استاندارد شدهاند، به خوبی میتوان به نسبت تأثیر هر یک از متغیرها بر متغیر وابسته پی برد.
نتیجه گیری بیتفاوتی اجتماعی یکی از عوارض زندگی مدرن شهری و عامل تهدید کننده انسجام اجتماعی است. هدف اصلی این پژوهش بررسی میزان بیتفاوتی اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه اصفهان و همچنین بررسی ارتباط آن با سه متغیر سرمایه اجتماعی، مسؤولیتپذیری اجتماعی و تحلیل هزینه- پاداش بود. یافتههای پژوهش حاکی از پایین بودن میزان بیتفاوتی اجتماعی در این جامعه آماری است که در کوتاه مدت تهدیدی را متوجه جامعه نمیکند، اما به معنای غفلت از موضوع و نادیده انگاشتن آن نیست. ارتباط بین سرمایه اجتماعی و بیتفاوتی اجتماعی با ضریب همبستگی 34/0 – حاکی از معناداری و معکوس بودن رابطه است. سرمایه اجتماعی میتواند تأثیر بازدارندگی بر بیتفاوتی اجتماعی داشته باشد. در واقع، در بسیاری از تحقیقات به اثبات رسیده که سرمایۀ اجتماعی اثرات مثبتی بر اجتماع داشته و از بسیاری از مسائل اجتماعی پیشگیری میکند. آنچه از نتایج این پژوهش دریافت میشود، همخوان با دیگر پژوهشها حاکی از تأثیر مثبت سرمایۀ اجتماعی در تقویت و تحکیم ارتباطات اجتماعی است. همچنین، نتایج پژوهش نشان میدهد که هرچه مسؤولیتپذیری اجتماعی بیشتر شود از میزان بیتفاوتی اجتماعی کاسته میشود. ضریب همبستگی 62/0- حاکی از قوی بودن این رابطه است و توجه ما را به اهمیت این متغیر در تأثیرگذاری بر میزان بیتفاوتی اجتماعی بیش از پیش معطوف میکند. با توجه به اینکه این پژوهش به طور خاص روی گروهی از جوانان که پتانسیل بالایی برای نقش آفرینی در جامعه دارند انجام گرفت، توجه به نقش جوانان در ارتقای سلامت جامعه و بهبود روابط اجتماعی برجسته میشود. جوانان جمعیت وسیعی را تشکیل میدهند و برنامهریزی و بسترسازی فرهنگی برای آنها میتواند به بهبود زندگی در کل جامعه کمک شایانی بکند. از این رو تقویت مسؤولیتپذیری اجتماعی جوانان و ایجاد انگیزه در آنها برای مشارکت اجتماعی مؤثر، به استحکام و رشد ارزشها، اصول و تعهدات در جامعه کمک کرده، فرایند توسعه کشور را بیمه میکند و برای خود جوانان نیز حامل خیر و برکت است. توجه به کار و خدمات داوطلبانه اجتماعی، از جمله فضا سازی برای مشارکت فعالانه در سازمانهای مردم نهاد ( NGO) در عین تکریم مردم و رعایت ضوابط و مقررات نه تنها سرمایه اجتماعی را ارتقا میبخشد، بلکه میتواند به جوانان آموزش دهد که باید مسؤولیتپذیری خود را در جامعه به نمایش بگذارند و نشان دهند که به سرنوشت خود و دیگران علاقمند هستند. اما بررسی ارتباط بین متغیر تحلیل هزینه - پاداش و بیتفاوتی اجتماعی ما را به این نتیجه میرساند که یک ارتباط معکوس ضعیف اما معنادار بین این دو متغیر وجود دارد. بر اساس نتیجهگیریهای نظریهپردازان نظریه مبادله اجتماعی، چون در فرایند نوعدوستی به خصوص در حالتهایی که ناظر با نیازمند تنهاست، منفعت ملموسی وجود ندارد و حتی هزینههایی نیز ممکن است بر فرد ناظر تحمیل شود، افرادی که بیشتر بر مبنای تحلیل هزینه – پاداش مادی عمل میکنند کمتر تمایل به نوعدوستی دارند و بنابراین بیتفاوتی اجتماعی بیشتری از خود نشان میدهند. طبق نظریه مبادله اجتماعی، که مدعی ارتباط قوی بین حسابگری (تحلیل هزینه- پاداش) و بیتفاوتی اجتماعی است، رابطۀ معناداری بین این دو متغیر یافت شد. در خصوص سایر فرضیههای پژوهش، بررسی ارتباط بین متغیرهای فردی و جمعیتشناختی با متغیر بیتفاوتی اجتماعی نشان میدهد که سن افراد تأثیری بر بیتفاوتی اجتماعی ندارد. این یافته با نتایج پژوهش اسمیت (2005؛ به نقل از احمدی، 1388) که میگوید با افزایش سن، تمایل به بیتفاوتی افزایش مییابد همخوانی ندارد. البته باید توجه داشت که در پژوهش حاضر تفاوتهای سنی افراد مورد مطالعه از نوسان زیادی برخوردار نیست و چه بسا اگر گروههای سنی با اختلاف بیشتری مورد مطالعه قرار گیرند، نتایج مطالعه اسمیت تأیید شود. پژوهشهای آینده میتوانند این مطلب را مد نظر قرار دهند. در پژوهش حاضر جنسیت نیز بر بروز بیتفاوتی تأثیر دارد. تحقیقات ایگلی و کرالی[21] (1986؛ به نقل از احمدی، 1388) بیانگر آن است که در هنگام وقوع حالتهای اضطراری مردان بیتفاوتی کمتری نسبت به زنان نشان میدهند، اما بر اساس مطالعات ون لنگ و همکاران[22] (1997) این لزوماً به معنای نوعدوستتر بودن مردان نیست. یافته پژوهش حاضر که طی آن میزان بیتفاوتی اجتماعی بین دو جنس برابر نبود با پژوهش فوق انطباق دارد و نتایج آن را تأیید میکند. وضعیت تأهل نیز به عنوان یکی دیگر از متغیرهای زمینهای، بر میزان بیتفاوتی اجتماعی تأثیرگذار است. این یافته با نتایج پژوهش اسمیت (2005؛ به نقل از احمدی، 1388) که نشان میدهد بیتفاوتی اجتماعی در بین افراد متأهل کمتر از افراد مجرد است تطابق دارد. در توجیه این یافته، شاید بتوان ادعا کرد که قرار گرفتن در پیوند زناشویی و ایفای نقشهای خانوادگی، التزام اخلاقی و عملی بیشتری را برای زندگی اجتماعی در پی دارد و افراد متأهل را در مقایسه با افراد مجرد از حساسیتپذیری بیشتری نسبت به محیط پیرامون و افراد آن برخوردار میکند. بررسی دقیقتر این فرضیه نیازمند تحقیقات بیشتر است که میتواند به عنوان یک پیشنهاد علمی مطرح شود. در نهایت، میزان بیتفاوتی اجتماعی بر حسب متغیرهای مقطع و رشته تحصیلی تغییر معناداری نداشت که بررسی دقیقتر علل آن موکول به تحقیقات آینده است.
محدودیت پژوهش - مهمترین محدودیت حساس بودن سنجش بیتفاوتی اجتماعی است. چند بعدی بودن آن نیز موجب پیچیدگی بیشتر میشود. لذا در ارائه هرگونه حکم قطعی درباره میزان و نحوه سنجش بیتفاوتی اجتماعی باید با احتیاط عمل کرد. [1] Social apathy [2] Social depression [3] خبرگزاری ایسنا، 24 مهرماه 1393 [4] Gans [5] Van Snippenburg & Scheepers [6] Al-Mizjaji [7] Chen & Zhong [8] Social learning Theory [9] Rushton and Campbell [10] Beaman [11] Latane and Darley [12] Batson [13] reciprocity [14] equity [15] Social responsibility [16] Myers [17] Wiggins [18] Berkowitz [19] Lowler & Yoon [20] Easterlin [21] Eagly and Crowley [22] Van Lange, et al. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مراجع | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
احمدی، سیروس. (1388). «بررسی نوعدوستی در روابط روزمرۀ اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن»، مجلۀ جامعهشناسی ایران، دورۀ دهم، ش 2، صص 87-108. ارونسون، الیوت. (1386). روانشناسی اجتماعی، ترجمه: حسین شکرکن، تهران: انتشارات رشد، چاپ سوم. الوانی، مهدی. (1380). « نقش مدیریت در ایجاد و توسعه سرمایه اجتماعی»، مجله تدبیر، ش 100، ص 29-32. ایسنا. (1393). «جزییات اسیدپاشیهای اخیر به زنان اصفهانی» پنجشنبه 24 مهرماه. برگرفته از لینک: http://www.isna.ir ایمان، محمد تقی و مرادی، گلمراد. (1388). «بررسی رابطه بین رضایت اجتماعی و هویت ملی با تعهد اجتماعی جوانان شیراز»، جامعهشناسی کاربردی، سال بیستم. ش 33 (2)، ص155-174. توسلی، غلامعباس. (1388). نظریههای جامعهشناسی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت). مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی. چاپ پانزدهم. سیدان، فریبا و محمدی، خدیجه. (1388). «عوامل مؤثر بر میزان تعهد اجتماعی در زنان و مردان شاغل»، خردنامه همشهری، ش 39، ص3. عبداللهی، محمد و میرطاهر، موسوی. (1386).«سرمایه اجتماعی در ایران وضعیت موجود دورنمای آینده و امکانشناسی گذار»، فصلنامه رفاه اجتماعی، ش 25، ص195-233. کریمی، یوسف. (1381). روانشناسی اجتماعی، تهران: انتشارات ارسباران. کلانتری، صمد؛ ادیبی، مهدی؛ ربانی، رسول و سیروس احمدی. (1386). «بررسی بیتفاوتی و نوعدوستی در جامعه شهری ایران و عوامل مؤثر بر آن»، دانشور رفتار (دو ماهنامه دانشگاه شاهد)، دوره چهاردهم. ش22، ص27-35. کلمن، جیمز. (1377). بنیادهای نظریه اجتماعی، ترجمه: منوچهر صبوری، تهران: نشر نی. مسعودنیا، ابراهیم. (1380). «تبیین جامعهشناختی بیتفاوتی شهروندان در حیات اجتماعی و سیاسی»، اطلاعات سیاسی – اقتصادی، ش 167-168، ص152-165. محسنی، علیرضا و مجتبی صداقتیفرد. (1390). «پژوهشی درباره بیتفاوتی اجتماعی در ایران، مورد پژوهش: شهروندان تهرانی»، جامعهشناسی کاربردی دانشگاه اصفهان، دوره 22، ش3، ص1-22. نادری، حمد الله، بنیفاطمه، حسین و محمد حریری اکبری. (1388). «الگو سازی ساختاری رابطۀ بین بیگانگی و بیتفاوتی اجتماعی»، مجلۀ علوماجتماعی دانشکدۀ ادبیات و علومانسانی دانشگاه فردوسی مشهد، ش6(2)، ص 29-59. Beaman, A. L. Barnes, P. J. Klentz, B. & McQuirk, B. (1978) "Increasing Helping Rates Through Information Dissemination: Teaching Pays". Personality and Social Psychology Bulletin, vol. 4, p 406-411. Lin, Nan. (1999) Building a Network Theory of Social Capital, United Kingdom, Duke University. Rushton, P.J. and Campbell, A.C. (1977) "Modeling, Vicarious Reinforcement and Extraversion on Blood Donating in Adults: Immediate and Long-Term Effects". European Journal of Social Psychology, vol. 7, No. 3, p 297-306. Van Lange, P.A. et al. (1997) "Development of Prosocial, Individualistic, and Competitive Orientations: Theory and Preliminary Evidence." Journal of Personality and Social Psychology, vol. 73, No. 4, p 733-746. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 8,096 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 3,135 |