نوسان‌پذیری سود و پیش‌بینی سود

سود حسابداری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. سود اغلب با عنوان خط آخر یا سود خالص در نظر استفاده‌کنندگان نقش بسته است. سود حسابداری عملکرد واحد تجاری را اندازه گیری می‌کند و نشان دهنده فعالیت‌های واحد تجاری و نحوه ایجاد ارزش توسط بنگاه‌های اقتصادی می‌باشد. تحلیل‌هایی که در نشریه‌های مالی وجود دارد، عمدتاً در خصوص انحراف‌های سود گزارش شده از سود پیش‌بینی شده می‌باشد. هر دو گروه تحلیل‌گران مالی و مدیران به پیش‌بینی سودهای آتی می‌پردازند و از طرفی ارزش ذاتی (نظری) یک بنگاه اقتصادی، معادل ارزش فعلی سودهای آتی آن بنگاه می‌باشد. بنابراین افزایش و رشد سود حسابداری در برگیرنده افزایش ارزش شرکت خواهد بود. عکس این مطلب نیز صادق می‌باشد. کارکنان شرکت از سود حسابداری برای ارزیابی تداوم فعالیت واحد تجاری استفاده می‌نمایند.

سهامداران نیز با استفاده از اطلاعات سود سال‌های گذشته و پیش‌بینی سود سال آتی اقدام به خرید و فروش سهام می‌نمایند. در این میان هر چقدر سود سال‌های گذشته نوسان کمتری داشته باشد و سود پیش‌بینی شده به سود تحقق‌یافته نزدیک‌تر باشد، اعتماد سرمایه‌گذاران بیشتر جلب شده و منجر به افزایش خرید سهام مذکور و افزایش ارزش آن در بازار می‌گردد. در این پژوهش نوسان‌های وجه نقد حاصل از فعالیت‌های عملیاتی به عنوان یک عامل اقتصادی تاثیر‌گذار بر نوسان‌های سود، در نظر گرفته شده است. با توجه به مطالب ذکر شده، این پژوهش در پی پاسخ به این سوال است که آیا سود شرکت‌های ایرانی با استفاده از مدل پیش‌بینی سود فصلی و سالانه ارائه شده توسط دیچو و تانگ [14] از پایداری مناسبی برخوردار است؟ و اینکه آیا با تفکیک سود به اجزای دورنی آن می‌توان پایداری سود را در مدل‌های پیش‌بینی سود فصلی و سالیانه ارتقا بخشید؟ در ادامه به بررسی ادبیات حسابداری مالی در زمینه تاریخچه پیش‌بینی سود و پژوهش‌های انجام شده، نحوه جمع‌آوری داده‌ها، روش پژوهش، نتایج حاصل از آزمون فرضیه‌ها و نتیجه گیری پرداخته می‌شود.

مبانی نظری و پیشینه پژوهش

با توجه به توسعه روابط اقتصادی با جهان خارج و افزایش تعداد سرمایه‌گذاران خارجی و داخلی علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در بازار بورس؛ انتظار می‌رود ثبات اقتصادی در این بازار افزایش یابد. بازار بورس از ارکان اصلی نهادها و بازارهای مالی به شمار می‌رود. لذا نیاز به پیش‌بینی سود شرکت‌ها به صورت دقیق‌تر و قابل اتکا که دارای نوسان کمتری باشد، روز‌به‌روز بیشتر احساس می‌شود. نوسان‌پذیری سود که یکی از ویژگی‌های سری زمانی کیفیت سود است، معلول عوامل متعددی است. نوسان بیشتر منجر به ریسک بالاتر می‌گردد. دو دلیل اصلی نوسان‌های سود عبارتند از: عوامل اقتصادی و نحوه عمل حسابداری شرکت‌ها در محیط اقتصادی که در آن فعالیت می‌کنند. شوک‌های اقتصادی که خارج از کنترل شرکت‌ها هستند، شامل نوسان‌های نرخ ارز، تغییرات حاصل از تجدید ارزیابی دارایی‌ها و تغییرات حاصل از نرخ تسهیل‌های بانکی می‌باشند، که عملکرد واحد تجاری را تحت تاثیر قرار می‌دهند. عوامل حسابداری که عمدتا در خصوص شیوه و نحوه شناسایی درآمدها و هزینه‌ها و به تبع سود واحد اقتصادی است، نیز می‌تواند بر این سازوکار تاثیر‌گذار باشد.

مسایلی همچون تطابق هزینه‌ها با درآمدها و مشکل‌هایی پیرامون "تخصیص هزینه‌ها" به دوره مالی، شناسایی درآمد‌ها، محافظه‌کاری حسابداری و موارد مشابه، مهمترین عواملی هستند که می‌توانند در محاسبه سود و رابطه بین سودهای گذشته و آینده (پایداری سود)، تاثیرگذار باشند و رابطه بین آن‌ها را دچار نوسان سازند [6]. در مقابل، پایداری سود به میزان مربوط بودن سودهای سال جاری برای پیش‌بینی سودهای سال آتی گفته می‌شود. چنانچه سرمایه‌گذاران موفق به تشخیص اجزای پایدار سود شوند، احتمالا سودهای آتی را به خوبی پیش‌بینی خواهند کرد. از آنجایی که سود گزارش شده مهمترین منبع اطلاعاتی پرداخت سود آتی شرکت محسوب می‌شود، سرمایه‌گذاران با در اختیار داشتن این پیش‌بینی‌ها ممکن است سود نقدی آتی خود را بهتر برآورد نمایند و میزان دقت پیش‌بینی افزایش یابد [26].

مطابق با تئوری عدم تقارن اطلاعاتی، مادامی که سود پیش‌بینی شده توسط شرکت‌ها با سود تحقق‌یافته آن‌ها متفاوت باشد؛ پدیده عدم تقارن اطلاعاتی ایجاد می‌گردد. مطابق با این پدیده، سرمایه‌گذاران برای حفاظت از خود قیمت خرید کمتری را پیشنهاد خواهند داد. این رفتار به ضرر شرکت بوده و منجر به کاهش ارزش سهام شرکت در بازار بورس می‌گردد [25]. تاکنون مدل‌های مختلفی برای پیش‌بینی سود توسط پژوهشگران ارائه گردیده است که هیچ کدام دارای دقت کافی نیستند. لذا در این پژوهش در جهت افزایش دقت و کاهش خطای سود پیش‌بینی شده با سود تحقق‌یافته، به آزمون مدل جدید ارائه شده توسط کولین و گولی [11] پرداخته شده است.

در زمینه دقت پیش‌بینی سود و نیز نوسان‌پذیری سود و عوامل موثر بر آن‌ها پژوهش‌های زیادی تاکنون صورت گرفته است که به برخی از مهمترین و مربوط‌ترین آن‌ها در ادامه اشاره می‌شود. کولین و گولی [11] در پژوهشی به بررسی رابطه بین نوسان‌پذیری سود و پایداری سود پرداختند. نتایج حاصل از پژوهش نشان‌دهنده تاثیر منفی جریان وجه نقد حاصل از فعالیت‌های عملیاتی و اقلام تعهدی سود بر پایداری سود می‌باشد. همچنین سود پیش‌بینی شده با استفاده از اطلاعات اقلام سه ماهه اول نسبت به سه ماهه چهارم سال، احتمال وقوع بیشتر و انحراف کمتری از سود واقعی و تحقق‌یافته دارد.

رهنمای رودپشتی و ولی‌پور [21] در پژوهشی تحت عنوان نقش نوسان‌های سود حسابداری در شناسایی بازده سهام مورد انتظار، به بررسی نقش نوسان‌پذیری سود و تاثیر آن بر واکنش بازار پرداختند. نتایج پژوهش آن‌ها نشان داد که نوسان‌پذیری سود دارای محتوای اطلاعاتی می‌باشد و بین نوسان‌پذیری سود در کوتاه‌مدت و بازده سهام ارتباط مثبت و بین نوسان‌پذیری بلندمدت سود و بازده سهام ارتباط منفی وجود دارد. فرانکل و لیتل‌تاو [16] وضعیت پایداری سود را مورد بررسی قرار دادند. نتایج پژوهش آن‌ها نشان داد که ارتباط منفی و معناداری بین نوسان‌های سود و قابلیت پیش‌بینی آن وجود دارد و تاثیر نوسان‌های سود بر پایداری، برابر و حتی گاهی کوچک‌تر از تاثیر سایر متغیرها (رشد سود، نسبت درآمد به قیمت هر سهم، اندازه و قدرمطلق اقلام تعهدی) می‌باشد. دیچو و تانگ [14] ارتباط بین نوسان سود و قابلیت پیش‌بینی سود را مورد آزمون قرار دادند. نتایج پژوهش آن‌ها نشان داد که تحلیل‌گران تنها از بخشی از اطلاعات مربوط به نوسان‌پذیری سود، برای پیش‌بینی سودهای آتی استفاده می‌کنند. به بیان دیگر، تحلیل‌گران به‌طور سیستماتیک اشتباهات پیش‌بینی خود را تکرار کرده و رابطه بین نوسان‌پذیری و پایداری سود را در نظر نمی‌گیرند. مینتون و همکاران [20] رابطه بین نوسان‌پذیری جریان‌های نقدی با سودها و جریان‌های نقدی آتی را آزمون نمودند. آنان به این نتیجه رسیدند که نوسان‌پذیری جریان‌های نقدی عملیاتی با جریان‌های نقدی و سودهای آتی رابطه منفی دارد.

دیچو و دچو [13] کیفیت اقلام تعهدی و سود را بررسی کردند. نتایج این پژوهش نشان‌دهنده وجود ارتباط منفی بین کیفیت اقلام تعهدی با طول چرخه عملیاتی، نوسان فروش، نوسان جریان‌های نقدی اقلام تعهدی و نوسان‌پذیری سود بود. به عبارت دیگر با افزایش کیفیت اقلام تعهدی (شفافیت) نوسان‌پذیری سود نیز کاهش یافته و سود پایدارتر می‌گردد. در نتیجه شرکت نیز هزینه سرمایه کمتری متحمل می‌شود. جلیک و همکاران [19] در پژوهشی با عنوان دقت پیش‌بینی سود در شرکت‌های جدید الورود به بورس اوراق بهادار کوالالامپور، دریافتند که هر چقدر شرکت بزرگ‌تر باشد، سود آن با ثبات‌تر و پیش‌بینی‌های سود توسط مدیریت دارای صحت و دقت بیشتری است. بنابراین انتظار می‌رود یک رابطه منفی بین اندازه شرکت و سطح خطای قدرمطلق پیش‌بینی وجود داشته باشد. با این حال چن و همکاران [17] و اسمیت [12] بیان نمودند که شرکت‌های بزرگ‌تر نسبت به شرکت‌های کوچک‌تر سرمایه بیشتری را بدست می‌آورند. بنابراین پیش‌بینی آن‌ها مشکل‌تر و دارای دقت کمتری است. از این رو انتظار می‌رود که رابطه بین اندازه شرکت و دقت پیش‌بینی در دو جهت متفاوت باشد. اسلون [22] به بررسی اثر اجزای نقدی و تعهدی سود بر روی سودهای آتی پرداخت. وی ادعا نمود که اجزای نقدی و تعهدی سود فعلی برای پیش‌بینی سودهای آتی، از ارزش متفاوتی برخوردارند. زیرا بخش تعهدی سودهای جاری به احتمال زیاد در دوره‌های آتی استمرار کمتری دارند؛ در حالی که انتظار می‌رود بخش نقدی سود در دوره‌های آتی تکرار گردد.

به عبارت دیگر شرکت‌هایی که سود نقدی بیشتری دارند، سودشان نیز پایدارتر است. دیچاو [15] به پژوهشی تحت عنوان سود حسابداری و جریان وجه نقد به عنوان مقیاسی برای حسابداری تعهدی پرداخت. این پژوهشگر دریافت که یکی از عوامل کاهش پایداری سود و نوسان‌پذیری آن، عدم رعایت اصل تطابق و استفاده از روش محافظه‌کارانه در مطابقت هزینه‌های جاری با درآمدهای جاری است.

در این حالت، به منظور شناسایی سریع‌تر زیان‌ها، هزینه‌های سال‌های آتی از درآمد سال جاری کسر می‌شود. ورنر فلت و مونتو‌میری [24] در پژوهشی با عنوان  qتوبین و اهمیت کارایی شرکت، با استفاده از ضریب q توبین، شواهدی یافتند که نشان می‌داد تاثیر عواملی مانند نوع صنعت، منابع و متغیرهای شرکت بر سودآوری مهم است. بنابراین طبق یک نتیجه‌گیری کلی، نوع صنعت بر پایداری سود تاثیرگذار است.

مشایخی و منتی [6] رابطه بین قابلیت پیش‌بینی سود و نوسان‌پذیری آن بر اساس چارچوب ارائه شده توسط دیچو و تانگ را مورد آزمون قرار دادند. نتایج حاصل از پژوهش نشان‌دهنده کاهش قابلیت پیش‌بینی سود در اثر نوسان‌پذیری سود بود. همچنین با کنترل شرکت‌های زیان‌ده که مطابق چارچوب دیچو یکی از عوامل اصلی نوسان سود می‌باشد، نتایج تغییری نکرد و در قبال افزایش نوسان سود، سرمایه‌گذاران نیز انتظار بازده بالاتری را دارند.

دستگیر و همکاران [2] به بررسی پایداری جزء نقدی سود نسبت به جزء تعهدی آن در صنایع فلزهای اساسی پرداختند. نتایج بدست آمده حاکی از آن است که پایداری جزء نقدی سود نسبت به جزء تعهدی بیشتر است و جزء نقدی توانایی بیشتری در پیش‌بینی ارزش بازاری دارد. آقابیکی و همکاران [9] در پژوهشی تحت عنوان نوسان سود و قابلیت پیش‌بینی سود، نشان دادند که نوسان سود دارای تاثیر قابل ملاحظه‌ای بر پیش‌بینی سود در بلندمدت می‌باشد. همچنین ضرایب پایداری در گروه کم‌نوسان بزرگ‌تر و در طول زمان (افق پیش‌بینی بلندمدت) کمتر کاهش (نسبت به سودهای پرنوسان) یافته است.

مهرانی و حصارزاده [8] رابطه بین نوسان سود و امکان پیش‌بینی آن در بلندمدت و کوتاه‌مدت را آزمون نمودند. این پژوهشگران فرض کردند که رابطه معکوسی بین نوسان سود و امکان پیش‌بینی آن در بلندمدت و کوتاه‌مدت وجود دارد. نتایج پژوهش آن‌ها نشان داد که امکان پیش‌بینی سود در سطح کم‌نوسان جریان‌های نقدی عملیاتی نسبت به سطوح پرنوسان در افق‌های زمانی کوتاه‌مدت و بلندمدت می‌باشد. همچنین با افزایش دوره زمانی پیش‌بینی، محتوای اطلاعاتی سود کاهش یافته و منجر به کاهش ضریب پایداری سود می‌گردد. سبزعلی‌پور و همکاران [3] رابطه بین سازوکارهای حاکمیت شرکتی و دقت پیش‌بینی سود را مورد بررسی قرار دادند.

 آن‌ها فرض خود را بر این نهادند که بین متغیرهای مستقل درصد اعضای غیرموظف هیئت مدیره، درصد مالکیت نهادی، نوع حسابرس، دوگانگی وظیفه مدیرعامل با متغیر وابسته دقت پیش‌بینی سود رابطه معناداری وجود دارد. شواهد حاصل نشان‌دهنده عدم وجود رابطه معنادار بین خطای پیش‌بینی سود به عنوان متغیر وابسته با برخی مکانیزم‌های حاکمیت شرکتی نظیر مالکیت نهادی، دوگانگی وظیفه مدیرعامل و نوع حسابرس و وجود رابطه مثبت معنادار بین خطای پیش‌بینی سود و اعضای غیرموظف هیئت مدیره است. حقیقت و معتمد [1] رابطه بین نوسان‌پذیری سود و قابلیت پیش‌بینی سود را آزمون کردند. یافته‌های حاصل از پژوهش نشان‌دهنده وجود ارتباط منفی بین نوسان‌پذیری سود و قابلیت پیش‌بینی سود در بلندمدت و کوتاه‌مدت می‌باشد. همچنین نتایج پژوهش حاکی از وجود رابطه مثبت بین نوسان‌پذیری سود فصلی و قابلیت پیش‌بینی سود است. این رابطه از رابطه بین سود سالانه و قابلیت پیش‌بینی سود قوی‌تر است. کردستانی و لطفی [5] در پژوهشی تحت عنوان بررسی ارتباط بین خطای پیش‌بینی سود و اقلام تعهدی، به بررسی ارتباط بین خطای پیش‌بینی مدیریت از سود سال آتی شرکت و اقلام تعهدی سال جاری پرداختند. نتایج حاصل از این پژوهش، نشان‌دهنده وجود ارتباط مثبت بین اقلام تعهدی و خطای پیش‌بینی مدیریت از سود است. به عبارت دیگر هر چه سطح اقلام تعهدی سرمایه در گردش شرکت‌ها بالاتر باشد، سودهای پیش‌بینی شده توسط این شرکت‌ها نیز دارای خوش‌بینی بیشتری است. این ارتباط در شرکت‌هایی که دارای نوسان بیشتری در جریان‌های نقدی عملیاتی هستند، بیشتر است.

فرضیه‌های پژوهش

پایداری سود از جمله ویژگی‌های کیفیت سود مبتنی بر اطلاعات حسابداری شمرده می‌شود و شاخصی است که به سرمایه‌گذاران در ارزیابی سودهای آتی و جریان وجه نقد آتی کمک می‌کند [18]، به عبارت دیگر، هر چه نوسان سود بیشتر باشد، پایداری آن کاهش می‌یابد. هدف اصلی این پژوهش بررسی میزان پایداری سود و اجزای درونی آن و عوامل تاثیرگذار بر نوسان سود می‌باشد. بدین منظور فرضیه‌هایی به شرح زیر طراحی گردید:

1. ضرایب پایداری سود با استفاده از مدل پیش‌بینی سود سالیانه طی دوره بررسی، تفاوت با اهمیتی با هم ندارند.

2. ضرایب پایداری سود با استفاده از مدل پیش‌بینی سود فصلی طی دوره بررسی، تفاوت با اهمیتی با هم ندارند.

3. نوسان‌های وجه نقد حاصل از فعالیت‌های عملیاتی طی دوره بررسی، تفاوت معناداری با هم ندارند.

4. نوسان‌های اقلام تعهدی سرمایه در گردش طی دوره بررسی، تفاوت معناداری با هم ندارند.

5. نوسان‌های استهلاک طی دوره بررسی، تفاوت معناداری با هم ندارند.

6. نوسان‌های سایر اقلام تعهدی سرمایه در گردش طی دوره بررسی، تفاوت معناداری با هم ندارند.

روش پژوهش

پژوهش حاضر از لحاظ نوع هدف، کاربردی و از نظر نوع روش استنتاج، توصیفی ـ تحلیلی است، همچنین از لحاظ طرح پژوهش، پس‌رویدادی به شمار می‌رود. جامعه آماری پژوهش، کلیه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد.

به منظور انتخاب نمونه از میان اعضای جامعه، از روش غربالگری استفاده شده است و شرکت‌هایی انتخاب گردیده‌اند که دارای ویژگی‌های زیر باشند:

1. پایان سال مالی شرکت‌ها منتهی به 29/12 باشد.

2. شرکت مورد بررسی طی دوره بررسی تغییر سال مالی نداده باشد.

3. جزء شرکت‌های سرمایه‌گذاری، تامین مالی و واسطه‌گری مالی نباشد.

4. اطلاعات مورد نیاز شرکت‌ها در دوره زمانی پژوهش در دسترس باشد.

در نهایت پس از اعمال شرایط مذکور نمونه انتخابی شامل 72 شرکت طی دوره بررسی 1385 الی 1392 می‌باشد. برای تبیین پیشینه پژوهش از روش کتابخانه‌ای و برای دستیابی به اطلاعات مورد نیاز جهت پردازش فرضیه‌های پژوهش، از سایت سازمان بورس و اوراق بهادار تهران و نرم‌افزار ره‌آورد نوین استفاده گردید. همچنین از نرم‌افزارهای spss 22 و eviews 6 برای تجزیه وتحلیل داده‌ها استفاده گردید.

مدل‌های پژوهش

به منظور بررسی فرضیه‌های مطرح شده از دو مدل ساده دیچو و تانگ [14] و مدل تفکیک شده به اجزای درونی سود کولین و گولی [11] مطابق رابطه‌های (1و2) استفاده گردید:

رابطه (1)                     

رابطه (2)

در دو رابطه (1 و 2):

 و  : بیانگر ضرایب ثابت مدل است.

E_qt: نوسان‌های سود سال جاری است که از طریق محاسبه انحراف معیار استاندارد سود سه سال جاری (سود سال جاری و دو سال گذشته) حاصل از فعالیت‌های عملیاتی پس از کسر مالیات بدست می‌آید.

Cqt: نوسان‌های وجه نقد حاصل از فعالیت‌های عملیاتی سال جاری است و از طریق محاسبه انحراف معیار استاندارد وجه نقد حاصل از فعالیت‌های عملیاتی طی سه سال جاری (اطلاعات وجه نقد حاصل از فعالیت‌های عملیاتی سال جاری به همراه دو سال گذشته) بدست می‌آید.

W_qt: نوسان‌های اقلام تعهدی سرمایه در گردش سال جاری است. اقلام تعهدی سرمایه در گردش شامل مجموع تغییرها در حساب‌های دریافتنی و تغییرها در موجودی کالا پس از کسر هر گونه تغییر در حساب‌های پرداختنی نسبت به دوره مالی قبل می‌باشد که انحراف معیار استاندارد آن طی سه سال جاری محاسبه می‌گردد.

D_qt: استهلاک سال جاری است و قابل استخراج از یادداشت‌های توضیحی شرکت‌ها می‌باشد.

O_qt: سایر اقلام تعهدی سرمایه در گردش است و با استفاده از رابطه (3) به دست می‌آید:

رابطه (3)                             O= E-(C+W+D)

:Forecast E_qt+1 کل سود پیش‌بینی شده سال آتی

_t+1 : جزء باقیمانده مدل

و a_cq، a_wq ، a_oq و a_dq ضریب پایداری متغیرهای مدل می‌باشند.

در نهایت تمامی متغیرهای مدل با تقسیم بر میانگین جمع دارایی‌ها تعدیل می‌شوند.

همچنین هنگام آزمون فرضیه‌ها به صورت شش ماهه، از اطلاعات شش ماهه متغیرهای مدل به جای اطلاعات سالانه آن‌ها استفاده می‌گردد.

یافته‌های پژوهش

به منظور شناخت بهتر جامعه‌ای که برای پژوهش انتخاب شده است و آشنایی بیشتر با متغیرهای پژوهش، قبل از تجزیه و تحلیل آماری، خلاصه‌ای از آمار توصیفی متغیرها (شامل کلیه اطلاعات مربوط به متغیرها بین سال‌های 1385 تا 1392) در نگاره (1) درج شده است. این نگاره حاوی شاخص‌هایی برای توصیف متغیرهای پژوهش است. ستون دوم نگاره (1) نشان‌دهنده میانگین متغیرها است. با مقایسه مقدار میانگین و میانه متغیرهای پژوهش می‌توان استنباط کرد که آن‌ها دارای توزیع متقارن هستند. همچنین با مقایسه مقدار انحراف استاندارد و مقدار میانگین متغیرها و نزدیک بودن عدد میانگین به انحراف استاندارد، می‌توان گفت که در تمامی متغیرها پراکندگی متوسطی وجود دارد. با توجه به مقدار میانگین متغیرهای نوسان‌های سود، نوسان‌های وجه نقد حاصل از فعالیت‌های عملیاتی و نوسان‌های اقلام تعهدی سرمایه در گردش، می‌توان دریافت که مقدار نوسان آن‌ها همواره عددی مثبت بوده و روند سوددهی شرکت‌ها اکیدا نزولی نیست.

نگاره 1. آماره‌های توصیفی متغیرهای پژوهش

منبع: یافته‌های پژوهش

نتایج حاصل از آزمون فرضیه اول

فرضیه اول پژوهش بدین صورت مطرح گردید:

ضرایب پایداری سود با استفاده از مدل پیش‌بینی سود سالیانه طی دوره بررسی، تفاوت با اهمیتی با هم ندارند.

برای آزمون فرضیه فوق، ابتدا مدل پیش‌بینی سود ساده به صورت مقطعی برای دوره مورد بررسی برآورد گردید. سپس به بررسی وضعیت پایداری ضرایب سود حاصل از برآورد، با استفاده از فرمول نسبت بین دو متغیر مستقل و آزمون دو دامنه‌ای پرداخته شد. مطابق نگاره (2) نتایج حاصل از فرمول نسبت بین دو متغیر مستقل و آزمون دو دامنه‌ای حاکی از آن است که Z محاسبه شده در سطح خطای 05/0 برای تمامی دوره بررسی، از Z جدول (96/1) کوچک‌تر است. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که بین ضرایب پایداری سود طی دوره بررسی، تفاوت معناداری در سطح خطای 05/0 وجود ندارد و فرضیه اول پژوهش مبنی بر عدم وجود تفاوت معنادار بین ضرایب پایداری طی دوره بررسی رد نمی‌شود.

نگاره 2. نتایج حاصل از تخمین مدل رگرسیونی سالانه

منبع: یافته‌های پژوهش

نگاره 3. نتایج حاصل از آزمون نسبت بین دو متغیر مستقل

منبع: یافته‌های پژوهش

نتایج حاصل از آزمون فرضیه دوم

فرضیه دوم پژوهش بدین صورت مطرح گردید:

ضرایب پایداری سود با استفاده از مدل پیش‌بینی سود فصلی طی دوره بررسی، تفاوت با اهمیتی با هم ندارند.

برای آزمون فرضیه فوق مدل رگرسیونی پیش‌بینی سود شش ماهه ساده به صورت مقطعی برای سال‌های 1388 الی1392 برآورد گردید. سپس به بررسی پایداری ضرایب سود شش ماهه، با استفاده از فرمول نسبت بین دو متغیر مستقل و آزمون دو دامنه‌ای پرداخته شد. مطابق نگاره (5) نتایج به دست آمده از فرمول نسبت بین دو متغیر مستقل نشان می‌دهد که Z محاسبه شده در سطح خطای 05/0 و آزمون دو دامنه‌ای برای شش ماهه 91-90، بزرگتر از Z جدول (96/1) است. در حالی که مقدار آن برای شش ماهه‌های 92-91، 90-89، 89-88 کمتر از مقدار z جدول (96/1) می‌باشد. ولی به دلیل وجود ناپایداری بین شش ماهه 91-90 در حالت کلی فرضیه دوم پژوهش مبنی بر عدم وجود تفاوت معنادار بین ضرایب پایداری سود شش ماهه طی دوره بررسی رد می‌شود.

نگاره 4. نتایج حاصل از تخمین مدل رگرسیونی 6 ماهه

منبع: یافته‌های پژوهش

نگاره 5. نتایج حاصل از آزمون نسبت بین دو متغیر مستقل

منبع: یافته‌های پژوهش

نتایج حاصل از آزمون فرضیه سوم

فرضیه سوم پژوهش به شرح زیر مطرح شد:

نوسان‌های وجه نقد حاصل از فعالیت‌های عملیاتی به عنوان یکی از اجزای درونی سود در دوره بررسی، تفاوت معناداری با هم ندارند.

برای آزمون فرضیه فوق مدل رگرسیونی پیش‌بینی سود تفکیک شده به اجزای درونی خود، به‌طور سالانه و شش ماهه؛ به صورت مقطعی برآورد گردید و ضرایب پایداری وجه نقد حاصل از فعالیت‌های عملیاتی بدست آمد. سپس با استفاده از فرمول نسبت بین دو متغیر مستقل و آزمون دو دامنه‌ای اقدام به بررسی وضعیت پایداری ضرایب نوسان‌های وجه نقد حاصل از فعالیت‌های عملیاتی گردید. مطابق نگاره (7)، نتایج به دست آمده از فرمول نسبت دو متغیر مستقل برای ضرایب پایداری بین سال‌های 1388 تا 1392 نشان می‌دهد که Z محاسبه شده در سطح خطای 05/0 و آزمون دو دامنه ای برای کلیه سال‌ها و شش ماهه‌های بین 1388 تا 1392 بزرگ‌تر از Z جدول (96/1) است. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که بین ضرایب پایداری سال‌های 1388 تا 1392 تفاوت معناداری در سطح خطای 05/0 وجود دارد و فرضیه سوم پژوهش مبنی بر عدم وجود تفاوت معنادار بین نوسان‌های وجه نقد حاصل از فعالیت‌های عملیاتی در دو حالت سالانه و شش ماهه رد می‌شود.

نگاره 6. نتایج حاصل از تخمین مدل رگرسیونی سالانه و شش ماهه

منبع: یافته‌های پژوهش

نگاره 7. نتایج حاصل از آزمون نسبت بین دو متغیر مستقل

منبع: یافته‌های پژوهش

نتایج حاصل از آزمون فرضیه چهارم

فرضیه چهارم پژوهش به شرح زیر مطرح شد:

نوسان‌های اقلام تعهدی سرمایه در گردش در دوره بررسی، تفاوت معناداری با هم ندارند.

برای آزمون فرضیه فوق مدل رگرسیونی پیش‌بینی سود تفکیک شده به اجزای درونی خود، به‌طور سالانه و شش‌ماهه؛ به صورت مقطعی برآورد گردیده و ضرایب پایداری متغیر اقلام تعهدی سرمایه در گردش محاسبه شد. سپس با استفاده از فرمول نسبت بین دو متغیر مستقل و آزمون دو دامنه‌ای، اقدام به بررسی وضعیت پایداری آن گردید. نتایج حاصل از فرمول نسبت بین دو متغیر مستقل و آزمون دو دامنه‌ای در مدل پیش‌بینی سود سالانه مطابق نگاره (9) نشان می‌‌دهد که z بدست آمده حاصل از آزمون بیشتر از مقدار z جدول (96/1) بوده و متغیر مورد نظر پایدار نمی‌باشد. نتایج آزمون نسبت بین دو متغیر مستقل برای ضرایب پایداری متغیر اقلام تعهدی سرمایه در گردش حاصل از مدل پیش‌بینی سود شش‌ماهه نشان می‌دهد که متغیر مورد نظر فقط در سال‌های 91-90، و 92-91 پایدار می‌باشد. به عبارت دیگر z محاسبه شده از z جدول (96/1) کمتر می‌باشد و در مابقی سال‌ها پایدار نیست. بنابراین فرضیه چهارم پژوهش مبنی بر عدم‌وجود تفاوت معنادار بین نوسان‌های اقلام تعهدی سرمایه در گردش در سطح اطمینان 95% در دو دوره سالانه و شش ماهه رد می‌شود.

نگاره 8. نتایج حاصل از تخمین مدل رگرسیونی پیش‌بینی سود سالانه و شش ماهه

منبع: یافته‌های پژوهش

نگاره 9. نتایج حاصل از آزمون نسبت بین دو متغیر مستقل

منبع: یافته‌های پژوهش

نتایج حاصل از آزمون فرضیه پنجم

فرضیه پنجم پژوهش به شرح زیر مطرح شد:

نوسان‌های استهلاک در دوره بررسی، تفاوت معناداری باهم ندارند.

برای آزمون فرضیه فوق مدل رگرسیونی پیش‌بینی سود تفکیک شده به اجزای درونی خود، به‌طور سالانه و شش‌ماهه، به‌صورت مقطعی برآورد گردید و ضرایب پایداری متغیر استهلاک محاسبه شد. سپس با استفاده از فرمول نسبت بین دو متغیر مستقل و آزمون دو دامنه‌ای، اقدام به بررسی وضعیت پایداری استهلاک طی دوره بررسی گردید. مطابق نگاره (12) نتایج حاصل از فرمول نسبت بین دو متغیر مستقل و آزمون دو دامنه‌ای برای دوره‌های سالانه و شش ماهه، نشان می‌دهد که مقدار آماره z محاسبه شده حاصل از آزمون دارای مقدار بیشتری نسبت به z جدول (96/1) می‌باشد. از این رو فرضیه پنجم پژوهش مبنی بر عدم‌وجود تفاوت معنادار بین نوسان‌های استهلاک طی دوره بررسی سالانه و شش‌ماهه، رد می‌شود.

نگاره 11. نتایج حاصل از تخمین مدل رگرسیونی پیش‌بینی سود سالانه و شش‌ماهه

منبع: یافته‌های پژوهش

نگاره 12. نتایج حاصل از آزمون نسبت بین دو متغیر مستقل

منبع: یافته‌های پژوهش

نتایج حاصل از آزمون فرضیه ششم

فرضیه ششم پژوهش به شرح زیر مطرح شد:

نوسان‌های سایر اقلام تعهدی سرمایه در گردش در دوره بررسی، تفاوت معناداری با هم ندارند.

برای آزمون فرضیه فوق مدل رگرسیونی پیش‌بینی سود تفکیک شده به اجزای درونی خود، به‌طور سالانه و شش ماهه، به صورت مقطعی برآورد گردید و ضرایب پایداری متغیر سایر اقلام تعهدی سرمایه در گردش برآورد شد. سپس با استفاده از فرمول نسبت بین دو متغیر مستقل و آزمون دو دامنه‌ای اقدام به بررسی وضعیت پایداری سایر اقلام تعهدی سرمایه در گردش گردید.

مطابق نگاره (14) نتایج حاصل از فرمول نسبت بین دو متغیر مستقل و آزمون دو دامنه‌ای برای ضرایب پایداری بین سال‌های 1388 تا 1392 نشان می‌دهد که Z محاسبه شده در سطح خطای 05/0 برای کلیه سال‌ها و دوره‌های شش‌ماهه، بزرگ‌تر از z جدول (96/1) است. بنابراین ضرایب پایداری متغیر سایر اقلام تعهدی سرمایه در گردش تفاوت معناداری طی دوره بررسی با یکدیگر دارند و فرضیه ششم پژوهش مبنی بر عدم‌وجود تفاوت معنادار بین نوسان‌های متغیر اقلام تعهدی سرمایه در گردش در دو دوره بررسی سالانه و شش‌ماهه رد می‌شود.

نگاره 13. نتایج حاصل از تخمین مدل رگرسیونی پیش‌بینی سود سالانه

منبع: یافته‌های پژوهش